Prawo administracyjne gospodarcze

1. Pojęcie prawa administracyjnego gospodarczego.

Jest to zbiór norm prawnych należących do różnych gałęzi prawa, głównie do prawa cywilnego, administracyjnego i finansowego, regulujący stosunki społeczne powstające w toku szeroko rozumianej działalności gospodarczej. Jest to bezpośrednia działalność gospodarcza, wykonywana przez przedsiębiorców, polegająca na wymianie dóbr i usług, ale też działalność organów państwowych, wykonujących funkcję reglamentacyjne w gospodarce narodowej.

Zakres regulacji: normuje część stosunków społecznych związanych z działalnością gospodarczą. Pod względem przedmiotowym regulacja ta obejmuje określenie ustroju gospodarczego państwa oraz zasad jego funkcjonowania i ochrony. Określenie to ma formę władczego ustalenia, do respektowania którego zobowiązane są wszystkiego podmioty prawa krajowego oraz osoby zagraniczne wchodzące w stosunki gospodarcze z podmiotami krajowymi. W szczególności państwo reguluje normatywnie:

a) stosunki własnościowe, które są podstawą gospodarowania i przedmiotem ochrony państwa;

b) zasady gospodarowania, typowe dla danego układu stosunków własnościowych i podlegające ochronie ze strony państwa;

c) formy prawne prowadzenia działalności gospodarczej;

d) zakres i formy państwowej ochrony prawnej mechanizmów gospodarczych i praw ekonomicznych;

e) organizację i formy prawne integracji państwa w stosunki gospodarcze w skali mikro i makroekonomicznej.

A inne dziedziny prawne: brak normatywnego wyodrębnienie w formie kodeksowej prawa gospodarczego.

Normy prawa gospodarczego: graniczą z normami innych działów prawa publicznego: konstytucyjnym, administracyjnym, finansowym, międzynarodowym publicznym. Graniczą też z normami prawa prywatnego: cywilnym, handlowym.

2. Gospodarka w ujęciu prawnym i ekonomicznym.

3. Charakterystyka systemów gospodarczych.

LIBERALIZM EKONOMICZNY

- gospodarka jest oparta na działaniu mechanizmu rynkowego w czystej postaci (w skali krajowej i międzynarodowej);

- należy odrzucić celowość wszelkiej ingerencji państwa w życie gospodarcze;

- wszelka działalność jest optymalnie sterowana przez decyzje suwerennych nabywców i konsumentów.

LESEFERYZM

Z francuskiego „pozwólcie pracować”. trzeba zdjąć wszelkie bariery i ograniczenia, aby przedsiębiorca mógł funkcjonować w nieskrępowany sposób.

MONETARYZM

Najważniejszą sprawą w gospodarce jest ograniczenie inflacji, jest ona przyczyną wszelkiego zła, należy zmniejszyć do minimum rolę budżetu państwa w redystrybucji dochodu narodowego, podatki powinny być niskie, ulgi podatkowego należy zlikwidować, a państwo zasadniczą uwagę musi skierować na zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania wolnego rynku i wolnego handlu.

SPOŁECZNA GOSPODARKA RYNKOWA

W świetle teorii społecznej gospodarki rynkowej cele polityki gospodarczej państwa obejmują: równowagę wewnętrzna (stabilizację), optymalną strukturę gospodarczą, zrównoważony wzrost gospodarczy, równowagę zewnętrzną, równowagę społeczną (cele państwa socjalnego).

WOLNY RYNEK Z DOPUSZCZENIEM INTERWENCJI PAŃSTWA

4. Na czym polega bezpośrednia działalność gospodarki „publicznej ręki”.

Teoria prof. Strzyczkowskiego zakłada, że wolność gospodarcza nie przysługuje podmiotom administracji publicznej, rządowej i samorządowej. W szczególności zaś z samego tylko faktu, że państwo (SP) lub podmioty samorządowe dysponują mieniem, nie wynika jeszcze domniemanie wolności i autonomii w zakresie możliwości podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej (inaczej niż ma to miejsce w odniesieniu do osób fizycznych i tworzonych przez nie jednostek organizacyjnych). Organy władzy i administracji publicznej są bowiem powołane do realizowania określonych prawem kompetencji i już z tej przyczyny nie mogą korzystać z wolności podstawowych w zakresie i w sposób, w jaki korzysta z nich jednostka. Wyjątek stanowią cele komercyjne.

5. Źródła prawa administracyjnego gospodarczego.

Źródła prawa w znaczeniu formalnym: akty normatywne (prawotwórcze), które zawierają przepisy dające podstawę do konstruowania norm danej gałęzi prawa.

Źródła prawa w znaczeniu materialnym: ogół okoliczności o ekonomicznym, kulturowym, politycznym, społecznym, niekiedy też religijnym charakterze, których oddziaływanie wpłynęło na treść obowiązującego prawa.

Źródła poznania prawa: są to wszelkiego rodzaju dokumenty i obiekty, na podstawie których ustalić można treść norm prawnych;

a) oficjalne - „Dziennik Ustaw”, „Monitor Polski”, dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji rządowej i urzędów centralnych, wojewódzkie dzienniki urzędowe;

b) nieoficjalne - wszelkie dokumenty i obiekty na podstawie których można ustalić treść norm prawnych.

Według art. 87 i 93 Konstytucji RP (zamknięty katalog źródeł prawa:

źródła prawa powszechnie obowiązujące - są to normy nakładające na podmioty prawa, zwłaszcza na jednostki, ciężary i obowiązki. Zaliczamy do nich (źródła formalne): Konstytucję, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, prawo miejscowe stanowione na podstawie upoważnień zawieranych przez organy samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej.

normy obowiązujące wewnętrznie - nakładają obowiązki i ustanawiają uprawnienia w stosunku do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu akty normatywne tego prawa. Są to uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezydenta RP, Prezesa RM, ministrów.

Źródła prawa gospodarczego:

- podstawą porządku prawnego jest ustawa. Organy administracji publicznej mogą wydawać decyzje administracyjną (działać władczo) tylko gdy ustawa na to pozwala.

- w sferze gospodarczej istotne znaczenie mają też akty podustawowe. Głównie rozporządzenia wydawane przez Prezydenta RP, Prezesa RM, RM, ministrów, KRRiTV.

Źródła prawa gospodarczego publicznego - formy, w jakich przejawia się i w jakich jest podawana przedsiębiorcom do przestrzegania wola państwa w zakresie spraw dotyczących gospodarowania.

Źródła prawa gospodarczego są liczne, obszerne i mało stabilne.

Istotna rola k.c.: zagadnienia dotyczące osób fizycznych i prawnych w ramach wykonywanej przez nie działalności gospodarczej.

6. Zasady prawa administracyjnego gospodarczego.

Zasada wolności gospodarczej

Jest to cecha konstytutywna gospodarki rynkowej, podstawa nowego ustroju społeczno-gospodarczego. Zawarta jest w prawie działalności gospodarczej: „podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa”. Wolność gospodarczą - można określić jako domniemanie swobody podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorców, jeśli co innego nie wynika z przepisów ustawowych.

Na pojęcie wolności gospodarczej składa się zespół różnych wolności i praw, jak: prawo własności, prawo do przedsiębiorczości, prawo do wolnej i równej konkurencji, itd. Charakter poszczególnych praw decyduje o charakterze wolności gospodarczej i jej zakresie. Konstytucja RP w art. 20 stanowi, że społeczna gospodarka rynkowa, oparta na wolności działalności gospodarczej i własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP. Natomiast zgodnie z art. 22 Konstytucji RP ograniczenie wolności gospodarczej jest dopuszczane tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. Podstawową gwarancją, która umożliwi funkcjonowanie wolności działalności gospodarczej musi być: stabilne ustawodawstwo, apolityczny charakter kształtowania i stosowania mechanizmów funkcjonowania gospodarki państwa.

Równość gospodarcza

Podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej jest wolne i dozwolone każdemu na równych prawach. Zasada równości wewnętrznej - gwarantuje jednakowe traktowanie przedsiębiorców krajowych, bez względu na formę prawną wykonywania działalności gospodarczej oraz rodzaju własności. Zasada równości zewnętrznej - przyznaje takie same prawa i obowiązki przedsiębiorcom krajowym i zagranicznym. Według art. 32 ustęp 1 Konstytucji RP, nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Zasada ta dopuszcza w pewnych sytuacjach odmienne traktowanie przedsiębiorców. Zasada równości przedsiębiorców oznacza także równość w zakresie: wyboru formy organizacyjnej, obowiązków ubezpieczeniowych, podatkowych itp. Wyjątkiem od zasady równości w zakresie podejmowania działalności gospodarczej jest wykonywanie tej działalności przy utrzymaniu monopolu państwowego.

Uznanie administracyjne

To szczególna forma upoważnienia przez ustawę organów administracji publicznej do określonego zachowania się - działania lub zaniechania. Organ może wybrać spośród dwu lub więcej przewidzianych przez ustawę, równowartościowych prawnie rozwiązań. Zakres uznania administracyjnego organu administracji publicznej jest obecnie ograniczony ogólnymi zasadami prawa administracyjnego i innymi przepisami tego kodeksu. Sfera uznania administracyjnego nie jest strefą dowolności działania i wyboru organów administracji publicznej dlatego organ administracji publicznej ma obowiązek wnikliwego uzasadnienia wyboru jednego z przyjętych rozwiązań i wskazania dlaczego nie wybrał drugiego.

Istotne znaczenie dla porządku administracyjno-prawnego ma także w sferze prawa gospodarczego publicznego mają zasady postępowania administracyjnego. Są to:

Zasada praworządności - według art. 7 Konstytucji organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Stwierdzenie to wyraża istotę zasady praworządności, którą jest związanie organów administracji publicznej prawem. Fakt związania tych organów prawem i obowiązek stania na straży praworządności oznacza m.in. że organowi nie wolno naruszać norm prawnych, które zostały prawidłowo ustanowione. Jednak zasada, że wszystko, co nie jest prawem zakazane jest dozwolone, nie może prowadzić do zawyżającego interpretowania kompetencji organów administracji publicznej.

Zasada prawdy obiektywnej - według art. 7 k.p.a. w toku postępowania administracyjnego „organy administracyjne podejmują wszelkie kroki niezbędne dla wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy”. Wynika z tego, że organ administracyjny powinien dążyć do wszechstronnego zbadania wszelkich istotnych okoliczności, mogących mieć wpływ na treść decyzji czy innych władczych działań administracji oraz do wyjaśnienia rzeczywistych treści, stosunków faktycznych i prawnych. Ta szczególna zasada jest następnie rozwinięta w zasadzie szczególnego postępowania dowodowego, który nakłada na organ obowiązek zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego w sposób wyczerpujący.

Zasada uwzględniania interesu publicznego i słusznego interesu obywateli - art. 7 k.p.a. zawiera nakaz uwzględniania i harmonizowania interesu strony i interesu publicznego. Uwzględnienie to powinno dokonywać się w granicach prawa z uwzględnieniem wszystkich okoliczności faktycznych.

Zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa i pogłębiania kultury prawnej - zaufanie obywateli do organów administracji państwowej decyduje o sile państwa i skuteczności jego działania, zwłaszcza przy rozstrzyganiu trudnych i złożonych spraw gospodarczych. Dlatego w tym zakresie istotne znaczenie mają zasady: równości wobec prawa, domniemania słuszności prawnego interesu przedsiębiorców, zaufania do obywatela, bilansu kosztów i korzyści, służby publicznej, pewności w sferze stosowania prawa oraz kultura organizacji, pracy administracji i kwalifikacje merytoryczne i moralne kadry urzędniczej.

Zasada udzielania pomocy prawnej -według art. 9 k.p.a. „organy administracji państwowej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, mogących mieć wpływ na ustalenie prawa i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego”. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa i w tym celu udzielają im niezbędnych wskazówek i wyjaśnień. Organowi administracji nie wolno wykorzystywać nieznajomości prawa przez stronę. Zasada ta jest szczególnie ważna w związku z kształtowaniem się nowego porządku gospodarczego, z dużą niestabilnością niektórych rozwiązań dotyczących stosunków gospodarczych.

Inne: zasada udziału stron w postępowaniu, przekonywania i troski o dobro wspólne, szybkości i prostoty, nakłaniania do ugody, pisemności, dwuinstancyjności, trwałości decyzji, sądowej kontroli zgodności z prawem decyzji administracyjnych.

7. Administracja publiczna.

Jest to rodzaj działalności prowadzonej przez podmioty państwowe, samorządowe lub prywatne, podejmowanie w celu realizacji zadań uznanych za publiczne i określonych w ustawach i innych aktach normatywnych. Administracja publiczna obejmuje funkcję władczą polegającą na wykonywaniu prawa oraz zaspokajaniu zbiorowych potrzeb społecznych z możliwością zastosowania przymusu. Jej zakres zależy od systemu. Jest realizowana na podstawie prawa, w interesie publicznym. Istnieje szereg zabezpieczeń chroniących obywateli przed działaniami administracji publicznej. Należą do nich: proces administracyjny i sądownictwo administracyjne.

Na system administracji publicznej składają się: administracja państwowa, organy samorządu terytorialnego, organy samorządu zawodowego, organy samorządu gospodarczego. Trzonem administracji publicznej jest administracja państwowa (rządowa).

8. Rządowa administracja gospodarki.

Rada Ministrów - do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone do innych organów państwowych i samorządu terytorialnego. Art. 146 ustęp 4 Konstytucji wymienia jako zadania RM m.in. ochronę interesów Skarbu państwa oraz zagadnienia budżetu państwa. Do RM należy zapewnienie wykonania ustaw przez wydawanie rozporządzeń. RM może też zgłaszać Sejmowi projekty ustaw. Do funkcji RM dodać można kierowanie, kontrolowanie i koordynowanie prac organów administracji rządowej.

Ministrowie - są członkami rządu, kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa RM. Ministrowie wykonują swe zadania przy pomocy sekretarza i podsekretarzy stanu. W pojęciu resortu, którym kieruje dany minister, znajdują się również organy, urzędy i jednostki organizacyjne podporządkowanie ministrowi. Problematyką gospodarczą zajmują się ministrowie: Gospodarki, Infrastruktury, Skarbu, Środowiska, Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Finansów.

Urzędy Centralne - wykonują część administracji publicznej, nie mają statusu urzędu ministra. Dwie grupy:

1) urzędy, których zadania łączą się zazwyczaj z funkcjonowaniem całej gospodarki, wykraczają poza sferę przedmiotowo zakreślonych działów administracji rządowej, np. Prezes Wyższego Urzędu Górniczego;

2) urzędy, które podlegają poszczególnym ministrom, urzędy resortowe.

Powoływane aktem rangi ustawowej.

Agencje rządowe - podmioty stanowiące jednostki organizacyjne wyłączone z tradycyjnych struktur ministerialnych, chociaż na ogół poddane nadzorowi ministrów, o zróżnicowanych podstawach prawnych i formach działania, tworzone jako szczególnego rodzaju rządowe przedstawicielstwa, w celu spełnienia wyznaczonych przez Rząd zadań z zakresu administracji gospodarczej.

9. Terenowa administracja gospodarki.

Zadania administracji rządowej w terenie wykonują:

1) wojewoda sprawujący władzę administracji ogólnej;

2) działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży;

3) organy administracji niezespolonej;

4) organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej wynika z ustawy lub z zawartego porozumienia;

5) działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach;

6) organy innych samorządów, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej następuje na podstawie ustawy lub porozumienia.

Wojewoda jako organ rządowej administracji ogólnej kieruje i zapewnia jej oraz innym jednostkom warunki działania w województwie, koordynuje ich pracę, a także nadzoruje działalność jednostek samorządu terytorialnego. W sprawach należących do jego właściwości wojewoda wydaje decyzje. W zakresie gospodarki wojewoda:

- jego kompetencje łączą się z reprezentowaniem Skarbu państwa;

- wykonywaniem uprawnień i obowiązków organu założycielskiego wobec przedsiębiorstw państwowych;

- kompetencje w zakresie komunalizacji mienia gminnego;

- wykonuje uprawnienia wynikające z przepisów o fundacjach;

- w stosunku do spółek, w których Skarb państwa ma akcje lub udziały, wojewoda ma prawo zgłaszania i opiniowania zgłoszonych przez innych kandydatów na członków rad nadzorczych spółek;

- działania w zakresie polityki regionalnej oraz przestrzennego zagospodarowania terenu, specjalnych stref ekonomicznych ,wolnych obszarów celnych.

Wojewoda wykonuje zadania przy pomocy wicewojewody i innych kierowników służb i inspekcji wojewódzkich, a także urzędu wojewódzkiego i urzędów rejonowych podlegających jego nadzorowi.

Regionalne Izby Obrachunkowe mają terenowy charakter i zakres działania. Powołano je do kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych gmin, powiatów i województw, samorządowych związków międzygminnych, innych komunalnych osób prawnych i sejmików samorządowych, a także do nadzorowania działalności komunalnej w zakresie spraw budżetowych i do kontroli wykorzystywania dotacji uzyskanych z budżetów gminy. Nadzór nad działalności Izb sprawuje Prezes RM.

10. Koncesje, zezwolenia.

Typy koncesji:

1) francuski - polega na odstępowaniu od monopolu państwowego na rzecz przedsiębiorców niepaństwowych w celu zlecania im realizacji zadań administracyjnych państwa o charakterze gospodarczym; wraz z koncesją przekazywano pewne uprawnienia organu państwowego w dziedzinie objętej koncesją; w koncesji określano też warunki jej wykonywania. Do podstawowych cech koncesji zaliczano to, że: jest umową ściśle administracyjną, ma na celu eksploatację służby publicznej, eksploatacja odbywa się na ryzyko koncesjonariusza, wynagrodzenie koncesjonariusza zapewnione jest przez nadanie prawa pobierania od użytkowników opłat ustalonych przez taryfę, jest kontraktem długoterminowym.

2) austro-niemiecki - dotyczyły zgody na podejmowanie działalności gospodarczej w sferze objętej monopolem prawnym państwa, były to kwalifikowane pozwolenia przemysłowe o charakterze policyjnym, wydawane w formie decyzji administracyjnej i ustalające określone prawa podmiotowe do wykonywania działalności gospodarczej, wydanie tej koncesji wiązało się z chęcią sprawdzenia, czy podmiot, który zamierza podjąć działalność gospodarczą w sferze należącej do wyłączności państwa, może wykonywać tę działalność, nie naruszając bezpieczeństwa państwa lub interesu publicznego, koncesjonariusz nie otrzymywał żadnych praw władczych w dziedzinie administracji, podlegał też wszelkim rygorom obowiązującego prawa, a za otrzymanie koncesji musiał wnieść stosowną opłatę.

Reglamentacja działalności gospodarczej

Podejmowanie działalności gospodarczej może być ograniczone przez państwo; stanowi to wyjątek od zasady wolności gospodarczej. Ograniczenia mogą wynikać z następujących powodów: ważny interes państwa, zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego, niebezpieczeństwo pojawienia się zjawisk patologicznych zagrażających ładowi publicznemu, konieczność aktywnej kontroli działalności ze względu na różnego rodzaju niebezpieczeństwa. Ograniczenia związane z podejmowaniem niektórych rodzajów działalności nie mają charakteru bezwzględnego, podlegają uchyleniu w ramach funkcjonowania systemu koncesji i zezwoleń.

Termin reglamentacja oznacza ograniczenie lub podporządkowanie jakiejś działalności zasadom ustalonym przez przepisy prawa.

Koncesja jest formą reglamentacji działalności gospodarczej przez państwo, wyraża akt zgody władzy publicznej na podjęcie i wykonywanie działalności gospodarczej przez danego przedsiębiorcę. Ma ona też cechy pozwolenia, lecz jednocześnie różni się od zezwolenia tym, że jest udzielana w pewnym tylko zakresie działalności gospodarczej oraz z odrębnych powodów i dla szczególnych celów, co uzasadnia także zastosowanie specjalnego trybu postępowania przy udzielaniu koncesji. Prawo działalności gospodarczej nie definiuje pojęcia koncesja. Pojęcie koncesja dotyczy aktu administracyjnego:

1) wyrażania przez państwo (właściwy jego organ) zgody na podjęcie i wykonywanie działalności gospodarczej zastrzeżonej prawnie na rzecz państwa lub mającej szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa państwa i obywateli;

2) wydawanego na podstawie ustawowych przepisów określających warunki i tryb koncesjonowania;

3) ustalającego prawo do podjęcia i wykonywania tej działalności nie tylko według zasad określonych w prawie obowiązującym, lecz także na warunkach ustalonych w koncesji;

4) wydanego wyłącznie na wniosek zainteresowanego przedsiębiorcy;

5) mającego zapewnioną ochronę prawną trwałości.

Zasady koncesjonowania działalności gospodarczej zostały określone w rozdziale 3 p.d.g. oraz w przepisach innych ustaw, które szczegółowo określają przedmiot dziedzin działalności gospodarczej objętych koncesjonowaniem.

Uzyskania koncesji (art. 14) wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie:

1) poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym podziemnych wyrobiskach górniczych;

2) wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym;

3) wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią;

4) ochrony osób i mienia;

5) przewóz lotniczy;

6) budowy i eksploatacji autostrad płatnych;

7) zarządzania liniami kolejowymi oraz wykonywania przewozów kolejowych;

8) rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych.

Koncesje odnoszą się jedynie do tych dziedzin działalności gospodarczej, które są lub powinny być objęte wyłącznością państwa (monopolem), bądź tych, które dotyczą dziedzin o szczególnym znaczeniu ze względu na bezpieczeństwo obywateli lub inny ważny interes publiczny lub wiążą się z własnością państwa.

Ważny interes publiczny to interes, którego ochrona może polegać m.in. na konieczności zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, ochronie życia i zdrowia, ochronie własności, innych praw majątkowych, a niekiedy również osobistych, ochronie konkurencji, ochronie praw konsumentów, ochronie środowiska naturalnego itd.

Koncesja jest udzielana przedsiębiorcy, który spełnił wszystkie wymagania prawne, jeśli nie zachodzi jedna z przesłanek odmówienia lub ograniczenia zakresu koncesji, określonych w art. 20 ust. 1 p.d.g., tj. zagrożenie obronności lub bezpieczeństwa Państwa lub naruszenia innego ważnego interesu publicznego.

O koncesję może ubiegać się każdy przedsiębiorca, p.d.g. nie zabrania, aby o koncesję ubiegał się przedsiębiorca, który wykonuje już działalność gospodarczą w dziedzinie nie wymagającej uzyskania koncesji lub przedsiębiorca, który posiada koncesję na wykonywanie innego rodzaju działalności gospodarczej. O udzielenie koncesji może się również ubiegać przedsiębiorca, któremu wcześniej odmówiono jej udzielenia.

Prawo działalności gospodarczej nie czyni zróżnicowania wśród przedsiębiorców ubiegających się o udzielenie koncesji na wykonywanie działalności gospodarczej (nie uzależnia jej udzielenia od statusu i właściwości przedsiębiorcy). Powyższe wynika z zasady równości gospodarczej. Warto jednak zwrócić uwagę, iż według art. 5 p.d.g. z wolności działalności gospodarczej można korzystać z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa. Ustawodawca może określić warunki podmiotowe ubiegania się o koncesję (np. ograniczyć dla niektórych przedsiębiorców).

Zezwolenia na wykonywanie działalności gospodarczej

Prawo działalności gospodarczej nie definiuje pojęcia zezwolenie. Zezwolenie oznacza stosunek prawny, jako zachodzi między organami państwowymi lub samorządowymi a przedsiębiorcami, którego treścią jest przyznanie im uprawnienia do działalności gospodarczej w formie, kierunku i rozmiarach ustalonych w sposób możliwy do przyjęcia ze względu na interes publiczny. Zezwolenie stanowi więc uchylenie ogólnego zakazu wykonywania danego rodzaju działalności gospodarczej w stosunku do przedsiębiorcy, który je uzyskał.

Różnice między koncesją a zezwoleniem polegają na tym, że:

1) zezwolenia nie dotyczą działalności gospodarczej objętej monopolem;

2) zezwolenia są wydawane w wyniku sprawdzenia możliwości uchylenia zakazu wykonywania działalności gospodarczej, który został ustanowiony ze względu na ochronę życia i zdrowia ludzkiego, bezpieczeństwa i porządku publicznego, tajemnicy państwowej, zobowiązań międzynarodowych itp.;

3) obowiązek uzyskania zezwoleń na poszczególne rodzaje działalności określają odrębne ustawy;

4) warunki uzyskania zezwoleń określają odrębne ustawy, w sposób zróżnicowany odpowiednio do specyfiki gospodarczej, której dotyczą;

5) wydawanie zezwoleń następuje w trybie przepisów k.p.a., zmodyfikowanych niekiedy przepisami szczególnymi;

6) zezwolenia (niezależnie od przyjętej nazwy) są decyzjami administracyjnym i podlegają ochronie oraz wzruszeniu według zasad przyjętych w przepisach k.p.a.;

7) zezwolenia mają charakter decyzji związanej;

8) wydanie zezwolenia na wykonywanie niektórych rodzajów działalności gospodarczej wiąże się przede wszystkim z wyrażeniem zgody na utworzenie w sensie prawnym pewnej organizacji (jednostki gospodarczej), za pomocą której można prowadzić działalność objętą zezwoleniem (np. banku, zakładu ubezpieczeń).

Wymóg uzyskiwania zezwoleń może być ustanowiony tylko w ustawie. O wydanie zezwolenia na podjęcie działalności gospodarczej w danej dziedzinie może ubiegać się przedsiębiorca dopiero po uzyskaniu wpisu do ewidencji lub rejestru przedsiębiorców. W stosunku do zezwolenia ustawa używa określenia wydaje lub jego odpowiedników wydawanie, wydanie, natomiast w odniesieniu do koncesji posługuje się pojęciem udziela. Wydanie zezwolenia jest obowiązkiem organu i następuje po stwierdzeniu, że przedsiębiorca spełnia warunki wymagane prawem.

Katalog zezwoleń:

1) wyrób i rozlew wódek;

2) wytwarzanie wyrobów tytoniowych;

3) usługi detektywistyczne;

4) produkcja i dystrybucja tablic rejestracyjnych pojazdów;

5) zarządzanie lotniskami;

6) usługi kurierskie;

7) usługi pocztowe o charakterze powszechnym, polegające na przewozie i doręczaniu w obrocie krajowym i zagranicznym przesyłek listowych i listów wartościowych o masie powyżej 2000 g;

8) usługi telekomunikacyjne;

9) wytwarzanie środków farmaceutycznych i materiałów medycznych;

10) prowadzenie aptek ogólnodostępnych;

11) prowadzenie hurtowni farmaceutycznych;

12) prowadzanie hurtowni środków farmaceutycznych i materiałów medycznych, stosowanych wyłącznie u zwierząt;

13) prowadzenie składów celnych i konsygnacyjnych środków farmaceutycznych i materiałów medycznych;

14) konfekcjonowanie i obrót środkami ochrony roślin;

15) obrót w kraju i za granicą zwierzyną żywą, z wyłączeniem sprzedaży dokonywanej przez dzierżawców i zarządców obwodów łowieckich na terenie kraju;

16) obrót w kraju i za granicą tuszami zwierzyny i ich częściami z wyłączeniem sprzedaży dokonywanej przez dzierżawców i zarządców obwodów łowieckich na terenie kraju;

17) sprzedaży usług turystycznych obejmujących polowania w kraju dla cudzoziemców i polowania za granicą;

18) prowadzenie agencji celnej;

19) wyrób i rozlew wyrobów winiarskich;

20) obrót z zagranicą towarami i usługami określonymi na podstawie odrębnych przepisów.

11. Przedsiębiorstwa państwowe.

Przedsiębiorstwo państwowe to samodzielny i samofinansujący się przedsiębiorca posiadający osobowość prawną. Przedsiębiorstwa państwowe mogą być tworzone jako: przedsiębiorstwa działające na zasadach ogólnych, przedsiębiorstwa użyteczności publicznej. Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej mają przede wszystkim na celu bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności (np. świadczenie usług w zakresie inżynierii sanitarnej, komunikacji miejskiej, zaopatrzenia ludności w energię elektryczną, gazową i cieplną). Przedsiębiorstwa państwowe tworzą: naczelne lub centralne organy administracji państwowej, NBP i banki państwowe. Przedsiębiorstwo państwowe podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, przedsiębiorstwo uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do KRS. Statut przedsiębiorstwa uchwala ogólne zebranie pracowników na wniosek dyrektora przedsiębiorstwa. Organami przedsiębiorstwa państwowego są: ogólne zebranie pracowników, rada pracownicza, dyrektor przedsiębiorstwa. Dyrektor przedsiębiorstwa państwowego zarządza przedsiębiorstwem i reprezentuje je na zewnątrz, podejmuje decyzje samodzielnie i ponosi za nie odpowiedzialność. Dyrektora powołuje rada pracownicza, powołuje się go na okres 5 lat lub na czas nieokreślony. Rada pracownicza za zgodą ogólnego zebrania pracowników może wystąpić do organu założycielskiego o powierzenie zarządzania przedsiębiorstwem osobie fizycznej lub prawnej. Decyzję taką organ założycielski może podjąć z urzędu. Powierzenie zarządzania następuje w drodze umowy zawartej na czas oznaczony, nie krótszy niż 3 lata, między Skarbem państwa a zarządcą. Z chwilą objęcia obowiązków przez zarządcę organy samorządu załogi ulegają rozwiązaniu z mocy prawa, organ założycielski ustanawia radę nadzorczą i powierza jej wykonywanie stałego nadzoru nad działalnością przedsiębiorstwa. Pracownicy wybierają ⅓ składu rady nadzorczej. Jeżeli przedsiębiorstwo wykonuje działalność ze stratą lub zysk nie wystarcza na zapłacenie dywidendy, organ założycielski w porozumieniu z Ministrem Finansów może ustanowić nad przedsiębiorstwem zarząd komisaryczny. Przedsiębiorstwo prowadzi działalność na zasadach racjonalnej gospodarki, samofinansowania oraz rachunku ekonomicznego. Przedsiębiorstwo może być postawione w stan upadłości i likwidacji

12. Pomoc publiczna.

To przysporzenie, bezpośrednio lub pośrednio, przez organy udzielające pomocy korzyści finansowych określonym przedsiębiorcom, w następstwie którego uprzywilejowuje się ich w stosunku do konkurentów przede wszystkim w drodze dokonywania na rzecz lub za tych przedsiębiorców wydatków ze środków publicznych lub pomniejszania świadczeń należnych od nich na rzecz sektora finansów publicznych na podstawie odrębnych ustaw lub innego tytułu prawnego, w szczególności, w formie dotacji, ulg podatkowych, dokapitalizowania przedsiębiorców, pożyczek i kredytów, poręczeń lub gwarancji, zaniechanie poboru podatku, zbycia lub oddania do korzystania mienia będącego własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego i ich związków na warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku.

Chodzi o udzielenie pomocy, w wyniku której przedsiębiorca otrzyma pomoc, której wartość, łącznie z udzieloną pomocą w ciągu kolejnych 3 lat poprzedzających dzień tego udzielenia, przekracza kwotę będącą równowartością 100 tys. EURO, a także do pomocy eksportowej i sektorowej. Przepisów o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej nie stosuje się do pomocy udzielanej w zakresie tworzenia i rozbudowy infrastruktury technicznej pod warunkiem, że nie jest przeznaczona dla określonego przedsiębiorcy, w celu zrekompensowania kosztów utrzymania mocy produkcyjnych i remontowych niezbędnych na potrzeby obrony państwa, w rolnictwie, łowiectwie, leśnictwie, rybołówstwie i rybactwie.

Ustawodawca przyjmuje generalnie, że udzielanie pomocy jest niedopuszczalne, chyba że pomoc ta jest udzielana zgodnie z warunkami określonymi w ustawie oraz w ratyfikowanych umowach międzynarodowych. Dopuszczalna jest pomoc udzielana w celu naprawienia szkód, o charakterze socjalnym, likwidacji poważnych zakłóceń w gospodarce, wsparcia krajowych przedsiębiorców, promowania kultury, nauki i oświaty. Dopuszczalna może być również pomoc stanowiąca rekompensatę dla przedsiębiorcy z tytułu jego udziału w realizacji zadań publicznych. Ustawodawca wyróżnia pomoc eksportową, regionalną, sektorową, horyzontalną (doraźna i restrukturyzacyjna). Organem nadzorującym pomoc publiczną dla przedsiębiorców jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (nadzoruje i monitoruje udzielaną pomoc).

13. Ochrona konkurencji.

Konkurencja jest koniecznym i niezbędnym elementem każdej gospodarki wolnorynkowej, ale niekontrolowany wolny rynek może spowodować wzrost siły ekonomicznej części przedsiębiorców, a w dalszej konsekwencji wzmożenie koncentracji produkcji i własności. Praktykami ograniczającymi konkurencję są porozumienia ograniczające konkurencję oraz nadużywanie pozycji dominującej. Zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające na ustalaniu cen, kontrolowaniu produkcji, podziale rynków zbytu, stosowanie uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, ograniczaniu dostępu do rynku, itp. Nadużywanie pozycji dominującej na rynku polega na narzucaniu nieuczciwych ocen, nadmiernie wygórowanych lub rażąco niskich cen, ograniczaniu produkcji, stosowaniu uciążliwych warunków umów, uzależnianiu zawarcia umowy od przejęcia innego świadczenia. Czynności prawne będące przejawem nadużywania pozycji dominującej są w całości lub w odpowiedniej części nieważne.

Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta, a w szczególności: wprowadzenie w błąd, fałszywe oznaczenie pochodzenia towaru, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, nieuczciwe zachwalanie, przekupstwo, nieuczciwa lub zakazana reklama.

14. Kompetencje Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Prezes UOKiK jest centralnym organem administracji rządowej, podległym RM. Prezes Urzędu wykonuje swe zadania przy pomocy Urzędu i jego delegatur, a także przez podległą mu Inspekcję Handlową. Prezes RM powołuje na okres 5 lat Prezesa Urzędu, wyłonionego w drodze konkursu spośród osób posiadających wykształcenie wyższe.

Do zakresu działania Prezesa należą: sprawowanie kontroli przestrzegania przepisów o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, badanie kształtowania się cen, wydawanie decyzji określających odpowiedzialność podmiotów za stosowanie tych praktyk, podejmowanie czynności wynikających z przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, prowadzenie badań stanu koncentracji gospodarki ora zachowań rynkowych przedsiębiorców, współpraca z organami samorządu terytorialnego, inicjowanie konsumenckich badań towarów, nadzorowanie pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom na podstawie odrębnych przepisów, opracowywanie i przedkładanie RM projektów aktów prawnych dotyczących praktyk ograniczających konkurencję, rozwoju konkurencji lub warunków jej powstawania, a także ochrony interesów konsumentów, nadzór nad ogólnym bezpieczeństwem produktów przeznaczonych dla konsumentów w zakresie wynikającym z przepisów o ogólnym bezpieczeństwie produktów. Przedsiębiorcy, którzy planują koncentrację, muszą to zgłosić Prezesowi, który zezwoli na koncentrację gdy nie będzie zagrażać konkurencji, za niezgłoszenie zamiaru koncentracji grozi kara od 1000 do 50000 EURO. Decyzje wydane przez Prezesa podlegają zaskarżeniu przez wniesienie odwołania do Sądu Antymonopolowego.

15. Zamówienia publiczne.

Ustawa o zamówieniach publicznych dotyczy zamówień na dostawy, wykonywanie usług i robót budowlanych opłacanych w całości lub części ze środków publicznych. Natomiast ustawy nie stosuje się m.in. do przyznawania na naukę środków budżetowych, udzielania zamówień gospodarstwom pomocniczym i zakładom budżetowym, przedsiębiorstwom podległym Ministrowi Sprawiedliwości.

Urząd Zamówień Publicznych wykonuje zadania centralnego organu rządowego dotyczące zamówień publicznych. Prezesa Urzędu powołuje i odwołuje Prezes RM. Do zakresu działania Prezesa Urzędu należy m.in. zatwierdzanie wyboru trybu udzielania zamówienia publicznego, ustalanie i prowadzenie listy arbitrów, opracowywanie projektów przepisów prawnych dotyczących zamówień publicznych, współpraca międzynarodowa w sprawach związanych z zamówieniami publicznymi, wydawanie Biuletynu Zamówień Publicznych.

Ustawa wyróżnia sześć trybów udzielania zamówień publicznych: przetarg nieograniczony, przetarg ograniczony, przetarg dwustopniowy, negocjacje z zachowaniem konkurencji, zapytanie o cenę, zamówienie z wolnej ręki. Podstawowym trybem udzielania zamówienia publicznego jest przetarg nieograniczony, zamawiający może udzielić zamówienia publicznego w innym trybie niż przetarg nieograniczony wyłącznie gdy wynika to z przepisów ustawy. W postępowaniu o zamówienie publiczne, którego wartość nie przekracza równowartości kwoty 30000 EURO nie jest obowiązkowy tryb przetargu nieograniczonego. Zamawiający obowiązany jest do traktowania na równych prawach wszystkie podmioty ubiegające się o zamówienie publiczne i do prowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia w sposób gwarantujący zachowanie uczciwej konkurencji. Z ubiegania się o udzielenie zamówienie publicznego wyklucza się m.in. dostawców lub wykonawców, którzy w ciągu ostatnich 3 lat wyrządzili szkodę nie wykonując lub wykonując zamówienie z nienależytą starannością oraz dostawców, którzy zalegają uiszczeniem podatków i składek.

Przetarg nieograniczony. Przetarg jest organizowany przez zamawiającego w celu wyboru najkorzystniejszej oferty na wykonanie zamówienia publicznego. W przetargu nieograniczonym oferty mogą złożyć wszyscy dostawcy lub wykonawcy, którzy chcą wziąć udział w przetargu. Zamawiający zaprasza do udziału w przetargu nieograniczonym zamieszczając ogłoszenie w miejscu publicznie dostępnym w swojej siedzibie oraz w Biuletynie Zamówień Publicznych. Zamawiający może także ogłosić organizację przetargu w prasie. Zamawiający przesyła dostawcy lub wykonawcy formularz zawierający specyfikację istotnych warunków zamówienia nie później niż w ciągu tygodnia. Składający ofertę pozostaje nią związany przez czas określony w specyfikacji istotnych warunków zamówienia, jednak nie dłużej niż 45 dni. Bieg terminu rozpoczyna się wraz z upływem terminu składania ofert. Dostawca lub wykonawca przystępujący do przetargu jest obowiązany wnieść wadium w granicach 0,5-3% wartości przedmiotu zamówienia. Oferty otwiera się w miejscu i terminie określonym w ogłoszeniu o przetargu.

Przetarg ograniczony. Oferty w przetargu ograniczonym mogą złożyć jedynie dostawcy lub wykonawcy zaproszeni przez zamawiającego do składania ofert. Zamawiający może zorganizować przetarg ograniczony w przypadku, gdy ze względu na specjalistyczny charakter zamówienia istnieje ograniczona liczba dostawców (zamawiający zaprasza do zgłoszenia zainteresowania udziałem w przetargu wszystkich znanych dostawców i wykonawców) lub wykonawców mogących wykonać dane zamówienie lub koszty przeprowadzenia przetargu nieograniczonego byłyby niewspółmiernie wysokie w stosunku do wartości zamówienia (zamawiający zaprasza do zgłoszenia zainteresowania udziałem w przetargu taką liczbę dostawców, która zapewni wybór najkorzystniejszej oferty, konkurencję oraz sprawny przebieg postępowania, nie mniej niż 4). Formularz zawierający specyfikację istotnych warunków zamówienia przesyła się łącznie z zaproszeniem do udziału w przetargu. Obowiązek wpłaty wadium (0,5-3%).

Przetarg dwustopniowy. W przetargu dwustopniowym w pierwszym etapie dostawcy i wykonawcy składają oferty wstępne bez podawania ceny, a zamawiający może żądać od nich określenia parametrów przedmiotu zamówienia. Drugi etap jest przetargiem, którego zasięg jest ograniczony do wybranych oferentów i może być poprzedzony negocjacjami zamawiającego z oferentami. Przetarg dwustopniowy organizuje się, gdy nie można z góry określić szczegółowych cech technicznych i jakościowych zamawianych dostaw, z powodu specjalistycznego charakteru dostaw konieczne są negocjacje z dostawcami, przedmiotem zamówienia jest zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych. Dostawca wnosi wadium przystępując do drugiego etapu przetargu.

Negocjacje z zachowaniem konkurencji. To tryb udzielenia zamówienia publicznego, w którym zamawiający negocjuje warunki umowy w sprawie zamówienia z odpowiednią, zapewniającą konkurencję, liczbą dostawców, nie mniejszą niż 2. Negocjacje z zachowaniem konkurencji stosować można gdy zachodzi pilna potrzeba udzielenia zamówienia w sytuacji, której wcześniej nie można było przewidzieć, a nie wynikała ona z winy zamawiającego, wszczęto postępowanie przetargowe i nie wpłynęła wymagana liczba ważnych ofert lub wszystkie oferty odrzucono. Zamawiający zaprasza do udziału w negocjacjach z zachowaniem konkurencji, wysyłając zaproszenie co najmniej do 2 oferentów. Jeżeli wartość zamówienia przekracza równowartość 200000 EURO, zamawiający ogłasza informację o zaproszeniu w Biuletynie Zamówień Publicznych. Prowadzone negocjacje mają charakter poufny. Po przeprowadzeniu negocjacji zamawiający zwraca się do wszystkich dostawców o złożenie ofert ostatecznych zawierających cenę i wybiera ofertę najkorzystniejszą.

Zapytanie o cenę. Stanowi tryb udzielenia zamówienia publicznego, w którym zamawiający kieruje pytanie o cenę dostawy do takiej liczby dostawców, która zapewnia wybór najkorzystniejszej oferty, konkurencję i sprawny przebieg postępowania, nie mniej niż 4. Zapytanie o cenę może być stosowane, gdy przedmiotem zamówienia są dostawy rzeczy powszechnie dostępne o ustalonych standardach jakości. Jeżeli wartość zamówienia przekracza równowartość kwoty 130000 EURO, zamawiający ogłasza informację o zapytaniu o cenę w Biuletynie Zamówień Publicznych. Każdy z dostawców lub wykonawców może zaproponować tylko jedną cenę i nie może jej zmienić. Nie prowadzi się żadnych negocjacji w sprawie ceny. Zamawiający udziela zamówienia dostawcy, który zaoferował najniższą cenę.

Zamówienie z wolnej ręki. To tryb udzielenia zamówienia publicznego, w którym zamawiający udziela zamówienia po rokowaniach tylko z jednym dostawcą. Zamawiający może udzielić zamówienia z wolnej ręki m.in. gdy dokonuje zamówień dodatkowych, nie przekraczających 20% wartości uprzedniego zamówienia, zawiera umowę o przeprowadzenie badań, ze względu na szczególny rodzaj dostaw, dokonuje zamówienia na twórcze prace projektowe. Jeżeli wartość zamówienia przekracza równowartość 20000 EURO, zastosowanie tego trybu wymaga zatwierdzenia przez Prezesa Urzędu.

W stosunku do decyzji podejmowanych przez zamawiającego, gdy naruszają one przepisy ustawy i mają negatywny wpływ na sytuację dostawcy, a wartość zamówienia przekracza 20000 EURO, mogą być wnoszone protesty. Rozpatruje je w ciągu 7 dni zamawiający. Od rozstrzygnięć tych przysługuje odwołanie do Prezesa Urzędu, które rozpatruje zespół arbitrów. Rozstrzygnięcia arbitrów są ostateczne i wiążące zarówno dla zamawiającego, jak i dostawcy.

16. Instytucje finansowe.

Prawo bankowe. Bank jest osobą prawną działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Czynnościami bankowymi są m.in. przyjmowanie wkładów pieniężnych, prowadzenie rachunków bankowych, udzielania kredytów, gwarancji bankowych, emitowanie bankowych papierów wartościowych. Banki mogą być tworzone jako banki państwowe, banki spółdzielcza lub banki w formie spółek akcyjnych.

Bank państwowy może być utworzony przez RM w drodze rozporządzenia, na wniosek ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa zaopiniowany przez Komisję Nadzoru Bankowego. Rozporządzenie RM o utworzeniu banku państwowego określa nazwę, siedzibę, przedmiot i zakres działania banku, jego fundusze statutowe, w tym środki wydzielone z majątku Skarbu Państwa, które stają się majątkiem banku. Bank państwowy nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego. Organami banku państwowego są rada nadzorcza i zarząd. Radę nadzorczą powołuje się na okres 3 lat spośród osób posiadających odpowiednie kwalifikacje z zakresu finansów. Przewodniczącego rady nadzorczej powołuje i odwołuje Prezes RM na wniosek Ministra Skarbu Państwa. Członkowie rady są powoływani przez Ministra Skarbu Państwa spośród osób nie będących członkami zarządu tego banku. Prezesa zarządu banku państwowego powołuje i odwołuje, po zasięgnięciu opinii Komisji Nadzoru Bankowego, rada nadzorcza banku. Wiceprezesów i pozostałych członków zarządu powołuje rada nadzorcza banku, na wniosek prezesa zarządu. Statut bankowi państwowemu nadaje, w drodze rozporządzenia Minister Skarbu Państwa, w porozumieniu z Ministrem Finansów, po zasięgnięciu opinii Komisji Nadzoru Bankowego.

Rada nadzorcza sprawuje nadzór nad działalnością banku państwowego, zatwierdza przedstawione przez Zarząd sprawozdanie finansowe oraz podział zysku i sposób pokrycia strat, a także przyjmuje sprawozdania z działalności banku, udziela zarządowi banku zaleceń oraz może zawieszać w czynnościach członków zarządu banku. Prezes zarządu banku państwowego reprezentuje bank, przewodniczy zarządowi banku oraz organizuje działalność banku.

Bank spółdzielczy może być utworzony na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego wydanego w uzgodnieniu z Ministrem Finansów, na wniosek założycieli (min. 10 osób fizycznych). Jest to osoba prawna, dokonuje się wpisu do KRS-u. Statut banku spółdzielczego pod rygorem nieważności powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Bank w formie spółki akcyjnej może być utworzony na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego, wydanego w uzgodnieniu z Ministrem Finansów, z zachowaniem trybu określonego w kodeksie spółek handlowych. Założycielami banku w formie spółki akcyjnej mogą być osoby prawne i osoby fizyczne, z tym że założycieli nie może być mniej niż 3. Bank w formie spółki akcyjnej ma wpis do KRS. Funkcje organu nadzoru pełni rada nadzorcza, składająca się co najmniej z 5 osób wybieranych przez walne zgromadzenie akcjonariuszy. Zarząd banku składa się co najmniej z 3 osób. Bank w formie spółki akcyjnej może być utworzony przez osoby zagraniczne albo z udziałem osób zagranicznych.

Postępowanie przy utworzeniu banków

Warunki finansowe - wnoszony przez założycieli banku kapitał założycielski nie może być niższy od równowartości 5 mln EURO. Wartość wkładów niepieniężnych nie może przekroczyć 15% funduszy podstawowych.

Warunki kwalifikacyjne - założyciele oraz osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu dają rękojmię prowadzenia działalności w sposób należycie zabezpieczający interesy klientów banku. Co najmniej 2 osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu posiadają wykształcenie i doświadczenie zawodowe niezbędne do kierowania bankiem.

Warunki formalno-prawne - do wniosku załącza się: projekt statutu banku, program działalności i plan finansowy banku na okres min. 3 lat, dokumenty dotyczące założycieli i ich sytuacji finansowej, wymagane przez Komisję Nadzoru Bankowego, opinię właściwych władz nadzorczych kraju siedziby wnioskodawcy, jeżeli założycielem jest bank zagraniczny.

Komisja Nadzoru Bankowego w terminie nie przekraczającym 3 miesięcy od daty otrzymania wniosku wydaje decyzję w przedmiocie zezwolenia na utworzenie banku. Bank może rozpocząć działalność po uzyskaniu zezwolenia na rozpoczęcie przez bank działalności wydanego przez Komisję Nadzoru Bankowego.

Oddziały banku - utworzenie za granicą banku przez osoby krajowe lub z udziałem osób krajowych, jak również utworzenie oddziału banku krajowego wymaga zezwolenia Ministra Finansów. Wydanie zezwolenia wymaga uzgodnienia z Komisją Nadzoru Bankowego, jeżeli założycielem jest bank krajowy. Utworzenie oddziału banku zagranicznego w kraju następuje na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego wydanego po uzgodnieniu z Ministrem Finansów, na wniosek zainteresowanego banku. Oddziały banków zagranicznych posiadają osobowość prawną i są wpisywane do KRS.

Przedstawicielstwa - banki zagraniczne mogą otwierać w Polsce swoje przedstawicielstwa na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego wydanego, po uzgodnieniu z Ministrem Finansów, na wniosek zainteresowanego banku. Przedstawicielstwo banku nie może wykonywać czynności bankowych.

Narodowy Bank Polski - jest centralnym bankiem RP, posiada osobowość prawną i prawo używania pieczęci z godłem państwowym, nie podlega wpisowi do KRS. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to pierwszego celu. Organami NBP są: Prezes NBP, RPP, Zarząd NBP. Prezes NBP jest powołany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP na okres 6 lat. Wiceprezesów NBP i członków Zarządu NBP powołuje Prezydent RP na wniosek Prezesa NBP. Prezes NBP przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, Komisji Nadzoru Bankowego, reprezentuje NBP na zewnątrz. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je Sejmowi, a także ustala wysokość stóp procentowych NBP, zatwierdza plan finansowy NBP. W skład RPP wchodzą Prezes NBP jako przewodniczący, 9 członków powoływanych przez Prezydenta RP (3), Sejm (3), Senat (3) spośród specjalistów z dziedziny finansów. Członkowie powoływani są na 6 lat. W posiedzeniach RPP może brać udział przedstawiciel RM bez prawa głosu, tryb działania RPP określa regulamin.

Działalnością NBP kieruje zarząd. W skład Zarządu NBP wchodzą: prezes NBP jako przewodniczący, w tym 2 wiceprezesów NBP. W wykonaniu swoich zadań NBP współdziała z właściwymi organami państwa w kształtowaniu i realizacji polityki gospodarczej państwa, dążąc do zapewnienia należytej realizacji założeń polityki pieniężnej. NBP jest także miejscem gromadzenia rezerw obowiązkowych, suma rezerw nie może przekraczać 30% środków i 20% płatnych na żądanie; rezerwy te nie podlegają oprocentowaniu.

17. Instytucje nadzoru bankowego.

Celem nadzoru jest zapewnienie: bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych; zgodności działalności banków z przepisami ustawy Prawo bankowe, ustawy o NBP, statutem oraz decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.

Nadzór bankowy sprawuje Komisja Nadzoru Bankowego. W jej skład wchodzą: Prezes NBP jako przewodniczący, Minister Finansów jako zastępca, przedstawiciel Prezydenta RP, Prezes Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, Przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, przedstawiciel Ministra Finansów, Główny Inspektor Nadzoru Bankowego. Celem nadzoru bankowego jest zapewnienie bezpieczeństwa środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, zgodności działalności banków z przepisami ustawy, statutem, decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku. Nadzór bankowy jest sprawowany przez Głównego Inspektora Nadzoru Bankowego, który jest jednostką organizacyjną centrali NBP; Inspektor jest powoływany przez Prezesa NBP, w uzgodnieniu z Ministrem Finansów. Do zadań Komisji Nadzoru Bankowego należy m.in. ocenianie sytuacji ekonomicznej banku, opiniowanie spraw związanych z powstaniem banku, kwalifikacjami osób z kierownictwa banku; posiada też uprawnienia kontrolne, środki nadzoru, składa wniosek o likwidację, upadłość banku, ustanawia kuratora dla banku lub wprowadza zarząd komisaryczny.

18. Instytucje, które zajmują się obrotem papierów wartościowych.

Komisja Papierów Wartościowych i Giełd - przedmiotem nadzoru jest przestrzeganie reguł uczciwego obrotu i konkurencji w zakresie publicznego obrotu papierami wartościowymi oraz zapewnienia powszechnego dostępu do rzetelnych informacji na rynku papierów wartościowych. Nadzorowi podlegają maklerzy, emitenci i giełda pieniężna. Do sprawowania nadzoru powołana jest Komisja Papierów Wartościowych i Giełd, jest ona centralnym organem administracji rządowej, nadzorowanym przez Prezesa RM. W skład Komisji wchodzą: przewodniczący (powoływany przez Prezesa RM na wspólny wniosek Ministra Finansów i Prezesa NBP), 2 zastępców i 6 członków. Są nimi przedstawiciele: Ministra Finansów, Ministra Skarbu Państwa, Prezesa NBP, Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Ministra Gospodarki oraz Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Prowadzenie giełdy wymaga zezwolenia, które wydaje Prezes RM na wniosek zainteresowanego, zaopiniowany przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd.

19. Urząd patentowy.

20. Ustrój administracji gospodarczej.

Zadania administracji gospodarczej - art. 61 ustawy prawo działalności gospodarczej; do zadań organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego należy wspieranie działalności gospodarczej, w szczególności poprzez:

1) promowanie przedsiębiorczości na terenie gminy, powiatu i województwa;

2) prowadzenie działalności informacyjnej i oświatowej, w tym organizowanie szkoleń w zakresie rozwoju przedsiębiorczości;

3) współdziałanie z samorządem gospodarczym, organizacjami pracodawców oraz innymi organizacjami przedsiębiorców.

Są to działania o charakterze niewładczym i programowym, nie przekładają się one na żadne obowiązki organów administracji publicznej wynikające z ustaw. Działalność promocyjna, szkoleniowa i współdziałanie z wymienionymi podmiotami mogą sprzyjać tworzeniu odpowiedniej atmosfery do rozwoju działalności gospodarczej, ważną rolę w tym zakresie pełni wojewoda, który jest przedstawicielem RM w województwie, realizujący politykę gospodarczą państwa na terenie województwa.

Do szczegółowych zadań organizacyjnych gminy należy (art. 62 p.d.g.):

1) wydawanie, odmowa wydania i cofanie zezwoleń i koncesji, o ile przepisy odrębnych ustaw tak stanowią;

2) kontrola przestrzegania przepisów prawa przez przedsiębiorców w zakresie z art. 63 (wójt, burmistrz lub prezydent miasta są uprawnieni do sprawdzenia, czy przedsiębiorca spełnia obowiązki z art. 10-12);

3) wykonywanie zadań wymienionych w innych przepisach.

Do szczegółowych zadań organów samorządu terytorialnego w powiecie i województwie należy wydawanie, odmowa wydania i cofanie zezwoleń i koncesji, o ile przepisy odrębnych ustaw tak stanowią. Zadania te są wykonywane jako zadania z zakresu administracji rządowej.

Gdy wójt, burmistrz lub prezydent miasta dowie się o wykonywaniu działalności gospodarczej niezgodnie z przepisami ustawy, a także w razie stwierdzenia zagrożenia życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, niebezpieczeństwa powstania szkód majątkowych w znacznych rozmiarach lub naruszenia środowiska w wyniku wykonywania tej działalności, niezwłocznie zawiadamia właściwe organy administracji rządowej lub jednostkę samorządu terytorialnego. Zawiadomione organy niezwłocznie powiadamiają wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o podjętych czynnościach. Gdy zachodzi brak możliwości zawiadomienia, wójt, burmistrz lub prezydent miasta może nakazać w drodze decyzji wstrzymanie wykonywania działalności gospodarczej na czas niezbędny, nie dłuższy niż 3 dni. Decyzji tej nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.

21. Prywatyzacja.

Przewiduje się dwa typy prywatyzacji przez:

- przekształcenie przedsiębiorstwa w spółkę kapitałową, z wyłącznym udziałem Skarbu państwa, a następnie sprzedaż akcji prywatnym nabywcom (prywatyzacja pośrednia);

- likwidację przedsiębiorstwa (prywatyzacja bezpośrednia).

Komercjalizacja to przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę kapitałową, komercjalizacja oznacza zmianę prawnej formy, w jakiej przedsiębiorstwo działa, nie zaś zmianę właściciela.

Istotą prywatyzacji pośredniej jest nabywanie akcji Skarbu państwa w spółkach powstałych w wyniku komercjalizacji przez osoby inne niż Skarb państwa. Komercjalizacji nie podlegają przedsiębiorstwa postawione w stan upadłości lub likwidacji, przedsiębiorstwa będące przedmiotem postępowania układowego lub bankowego postępowania ugodowego, przedsiębiorstwa będące w trakcie łączenia się lub dzielenia na podstawie aktu administracyjnego, przedsiębiorstwa zarządzane przez zarządcę (chyba, że on wystąpi o komercjalizację), przedsiębiorstwa, w stosunku do których zostało wydane zarządzenie o prywatyzacji bezpośredniej.

Przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu państwa następuje na podstawie decyzji Ministra Skarbu państwa (podejmuje ją na wniosek organu założycielskiego lub wspólny wniosek dyrektora i rady pracowniczej bądź też z własnej inicjatywy). Pracownicy przedsiębiorstwa z mocy prawa stają się pracownikami spółki, spółka przejmuje wszystkie długi i wierzytelności przedsiębiorstwa, zajmuje też jego miejsce w stosunkach administracyjnych.

Szczególnym rodzajem komercjalizacji jest tzw. komercjalizacja z konwersją wierzytelności. Polega ona na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę z o.o. z udziałem Skarbu państwa i wierzycielami przedsiębiorstwa, którzy w zamian za swoje wierzytelności otrzymują udziały spółki.

Zakończenie komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego stanowi jednocześnie wstęp do jego rzeczywistej prywatyzacji, Skarb państwa przystępuje do zbycia akcji powstałej spółki.

Prywatyzacja bezpośrednia może być wykorzystana jedynie w odniesieniu do mniejszych przedsiębiorstw państwowych, w których zatrudnienie w ostatnim dniu poprzedniego roku nie przekraczało 500 osób, wartość sprzedaży w poprzednim roku nie była wyższa od równowartości 6 mln EURO, wysokość funduszy własnych nie była wyższa od równowartości 2 mln EURO. Prywatyzacja bezpośrednia odbywa się poprzez: sprzedaż przedsiębiorstwa, wniesienie przedsiębiorstwa do spółki, oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania (leasing pracowniczy).

Typy zachowań państwa wobec gospodarki:

1) państwo chroni typ gospodarki oraz rodzaj modelu gospodarczego - utrzymanie funkcjonującego modelu gospodarczego;

2) państwo zmienia model gospodarki, zachowując jej typ - ma to na celu uniknięcie upadku danej gospodarki;

3) państwo zmienia typ gospodarki i zmienia rodzaj modelu gospodarczego.

---