egymin, od innych chomików, edyta27

1)Młoda Polska

Młoda Polska - okres w dziejach literatury polskiej obejmujący lata 1891-1918.

Dochodzą wówczas do głosu nowe prądy artystyczne i umysłowe, takie jak: modernizm, dekadentyzm, symbolizm, ekspresjonizm, impresjonizm i katastrofizm. Nazwa analogiczna od nazw funkcjonujących w innych krajach europejskich Np: Młode Niemcy.

Twórcy młodopolscy odrzucali racjonalistyczną filozofię pozytywizmu, nawiązywali do tradycji romantycznej (prymatu uczuć i emocji nad rozumem) oraz wiary w szczególną pozycję artysty w społeczeństwie (stąd inna nazwa epoki - neoromantyzm). W pierwszym dziesięcioleciu Młodej Polski obserwowano narastanie nastrojów dekadenckich, pesymistycznych, które znalazły wyraz przede wszystkim w poezji. Nazwa epoki "Młoda Polska" wywodzi się od tytułu cyklu artykułów Artura Górskiego, publikowanych na łamach krakowskiego "Życia". Terminem "modernizm" nazywa się też ogół zjawisk i kierunków awangardowych w kulturze europejskiej zapoczątkowany na przełomie XIX i XX wieku.

Najwybitniejsi twórcy tej epoki: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Jan Kasprowicz, Stefan Grabiński, Stanisław Wyspiański, Stefan Żeromski, Władysław Stanisław Reymont, Gabriela Zapolska, Wacław Berent.

Wybitni dramaturdzy europejskiego modernizmu: Henryk Ibsen, August Strindberg, Maurice Maeterlinck

Głównymi ośrodkami życia literacko-artystycznego Młodej Polski stały się Kraków i Lwów, dużego znaczenia nabrało również Zakopane. Natomiast Warszawa została pozbawiona zasadniczych wyznaczników kultury, gdyż po powstaniu styczniowym panowała tam napięta sytuacja. Pomimo tego udało się jej jednak wprowadzić w sztukę młodopolską wybitną prozę (Stefan Żeromski, Władysław Reymont) i ciekawy estetyzm.

Przestawilami byli literaci, marze i graficy

Literaci: Bogusław Adamowicz, Stanisław Brzozowski, Zenon Przesmycki, Stanisław Przybyszewski, Wacław Rolicz-Lieder, Tadeusz Rittner, Lucjan Rydel.

Malarze i graficy: Józef Mehoffer, Józef Pankiewicz, Władysław Ślewiński, Leon, Wyczółkowski, Stanisław Wyspiański.

Filozofia

Shoenhawer - „nirwana”

Nitze - Paul Henry Nitze (16 stycznia 1907 - 19 października 2004) - jeden z najsłynniejszych amerykańskich dyplomatów i negocjatorów rozbrojeniowych.

Jego długa kariera (pełnił służbę pod rządami ośmiu prezydentów) rozpoczęła się od sukcesów na Wall Street, gdzie do 1940 roku był zarabiającym miliony maklerem. Finalnym akcentem tej kariery było w kwietniu 2004 roku nadanie imienia Nitzego jednemu z okrętów. Początkowo koordynował wiele programów amerykańskiej pomocy ekonomicznej i wojskowej dla koalicji antyhitlerowskiej. W 1950 roku był głównym autorem słynnej dyrektywy NSC 68, która nakazywała używania militarnych, a nie dyplomatycznych środków w stosunkach z ZSRR. Nitze przez lata zbudował sobie bardzo mocną pozycję w administracji amerykańskiej, tak że będąc Demokratą utrzymywał się nawet za rządów konserwatywnego Reagana. W 1960 roku został zastępcą sekretarza obrony. W latach 70. i 80. brał udział w kolejnych turach negocjacji rozbrojeniowych jako szef delegacji amerykańskich. Potrafił jak nikt inny niekonwencjonalnymi metodami (min. słynna "przechadzka po lesie" z szefem delegacji radzieckiej) osiągnąć wydawać by się mogło nieosiągalne cele. W 1987 roku był twórcą umowy o rozbrojeniu zawartej między Reaganem i Gorbaczowem.

Pojęcia związane z epoką

- Dekadentyzm (choroba wieku) - nurt światopoglądowy i artystyczny, który swój początek miał około 1890 roku. Pojęcie to wywodzi się od francuskiego słowa décadence, oznaczającego schyłek. Dekadentyzm stał się jednym z podstawowych nurtów światopoglądowych modernizmu. Jego stylistykę i ideologię można odnaleźć m.in. w utworach Paula Verlaine'a i Arthura Rimbaud. Dzieła zgodne z duchem dekadentyzmu można odnaleźć także w twórczości polskich literatów m.in.: Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Antoniego Langego, Stanisława Koraba-Brzozowskiego, Leopolda Staffa i Stanisława Przybyszewskiego.

- impesomiz chwilowe zauroczenie

- symbolizm kierunek w poezji i sztukach plastycznych, powstały we Francji i Belgii w drugiej połowie XIX wieku, jako reakcja na naturalizm.

- ekspomnizm emocje

3)Wesele Stanisława Wyspiańskiego

Wesele - dramat autorstwa Stanisława Wyspiańskiego, wystawiony po raz pierwszy w teatrze krakowskim 16 marca 1901 roku. Utwór opisuje autentyczne wydarzenie - ślub i wesele poety Lucjana Rydla z chłopką Jadwigą Mikołajczykówną. Ślub ten miał miejsce 20 listopada 1900 roku w Kościele Mariackim w Krakowie, wesele zaś w podkrakowskiej wsi Bronowice.

Wesele składa się z trzech aktów. Akt I jest aktem realistycznym, napisanym w konwencji komedii realistycznej, akt II jest natomiast aktem symboliczno-wizyjnym, obie te konwencje przeplatają się w akcie trzecim.. Utwór ma budowę szopkową. Jest kontynuacją dramatów romantycznych. Przedstawia sytuację duchową narodu, nawiązując m.in. do rabacji galicyjskiej, wskazuje dlaczego Polacy nie uzyskują niepodległości. W Weselu zastosowana jest technika wizyjno-symboliczna.

Bohaterowie:

Gospodarz Włodzimierz Tetmajer, przyjaciel Pana Młodego; Był malarzem i grafikiem, a także poetą i działaczem ludowym

Gospodyni Anna Tetmajer z domu Mikołajczyk, starsza siostra Panny Młodej, żona Włodzimierza Tetmajera

Pan Młody Lucjan Rydel, poeta

Panna Młoda Jadwiga Mikołajczykówna

Marysia Maria Mikołajczykówna, młodsza siostra Anny i starsza siostra Jadwigi; była zaręczona z malarzem Ludwikiem de Laveaux, który zmarł na gruźlicę

Poeta Kazimierz Przerwa-Tetmajer, przyrodni brat Włodzimierza Tetmajera

Dziennikarz Rudolf Starzewski, redaktor krakowskiego "Czasu"

Radczyni Antonina Domańska, ciotka Lucjana Rydla; autorka powieści dla młodzieży, np. "Historia żółtej ciżemki"

Haneczka siostra Lucjana Rydla

Czepiec Błażej Czepiec, wuj Jadwigi Mikołajczykówny, naprawdę był pisarzem gminnym, w dramacie jest typowym reprezentantem chłopstwa

Isia najstarsza córka Anny i Włodzimierza Tetmajer

Rachela Pepa Singer, córka karczmarza z Bronowic

Żyd Hersz Singer, ojciec Racheli, karczmarz

Nos guru dekadentów - Stanisław Przybyszewski u schyłku swej kariery

Maryna i Zosia Maryna Pareńska i Zofia Pareńska, córki Elizy Pareńskiej, krakowskiej znajomej Wyspiańskiego; Zosia została później żoną Tadeusza Boya-Żeleńskiego

Klimina baba wiejska

Literatura międzywojenna

Futuryzm (łac. futurus - przyszły) - awangardowy kierunek w kulturze (zwłaszcza w literaturze), który narodził się we Włoszech na początku XX wieku. Założeniem futuryzmu było „patrzenie w przyszłość”, odrzucanie przeszłości i tradycji. Gdy do Polski dotarł program futurystów, był to kraj słabo rozwinięty, rolniczy, zaniedbany. Futuryści w Polsce opiewali rozwój cywilizacyjny i postęp. Trafili ze swoim programem na podatny grunt. Sytuacja odbudowującej się Polski sprawiała, że futuryzm przybrał tutaj swoistą formę: po początkowe zachłyśnięciu zagranicznymi wzorcami, nastąpiło dostosowanie do polskich warunków. Pionierem był Jerzy Jankowski, używający również formy imienia i nazwiska: Yeży Yankowski, autor zbioru poezji i prozy pt. Tram wpopszek ulicy (1920; pisownia tytułu oryginalna). Okres rozkwitu i ekspansji przypadał na lata 1918-23. Prowokacyjność, dynamizm futurystów otworzył kulturę polską na nowe tendencje, przecierał drogę innym ruchom awangardowym. Głównymi ośrodkami były Warszawa i Kraków.

kubizm - nazwa pochodzi z języka łacińskiego "cubus" (sześcian). Kierunek w sztukach plastycznych, głównie malarstwie i rzeźbie, który rozwinął się we Francji na początku XX wieku.
Prekursorami kubizmu byli Pablo Picasso i Georges Braque. Po raz pierwszy określenia kubizm użył krytyk sztuki Louis Vauxcelles. W języku francuskim brzmi ono cubisme i pochodzi od łacińskiego słowa cubus co oznacza kostka lub sześcian . Ten termin przyjął się i szybko wszedł do powszechnego użytku, jednak twórcy tego kierunku długo unikali jego stosowania.

Awangarda (franc. avant garde - "straż przednia") - zespół tendencji i trendów w sztuce na początku XX wieku odrzucający dotychczasowe style, kreujący własny świat, nie naśladujący rzeczywistości, szukający odrębnego języka wyrazu. Twórcy awangardy odrzucali dorobek kulturowy i poszukiwali nowych, oryginalnych rozwiązań ideowo-artystycznych. Zjawisko pojawiło się ok. 1910 roku i wiązało się z powstaniem nowych kierunków w sztuce takich jak: futuryzm, ekspresjonizm, kubizm, dadaizm, surrealizm, fowizm.

Termin jest wykorzystywany również obecnie dla określenia dokonań artystycznych, które wykraczają poza schematy i nie poddają się prostej klasyfikacji, np. muzyka awangardowa.

Modernizm (fr. modernisme "nowoczesność"), neoromantyzm - ogół awangardowych kierunków artystyczno-literackich na przełomie XIX i XX wieku będących wyrazem sprzeciwu wobec pozytywistycznego realizmu. Termin ten ma zasięg europejski, obejmuje całość zjawisk literackich i kulturowych z przełomu wieków.

Fowizm (fr. Les Fauves - wilki, drapieżniki) - kierunek w malarstwie francuskim początku XX wieku o bardzo żywej i oderwanej od rzeczywistości kolorystyce dzieł.

impresjonizm (fr. impression - wrażenie) — nurt w sztuce europejskiej, a później także amerykańskiej, który został zapoczątkowany przez grupę paryskich artystów studiujących w Atelier Gleyère oraz w Académie Suisse w ostatniej ćwierci XIX wieku.

Najbardziej znani polscy impresjoniści: Władysław Podkowiński, Józef Pankiewicz, Olga Boznańska.

4)Witold Gombrowicz

Pełne imię i nazwisko Witold Marian Gombrowicz Data i miejsce urodzenia 4 sierpnia 1904, Małoszyce Data i miejsce śmierci 25 lipca 1969, Vence Narodowość Polak Dziedzina sztuki literatura Ważne dzieła Ferdydurke, Trans-Atlantyk, Dzienniki, Pornografia, Ślub, Operetka, Kosmos

Ferdydurke to metaforyczna powieść Witolda Gombrowicza opublikowana w roku 1937 (mimo że jest datowana na rok 1938). Przełożona na wiele języków (np. hiszpański), uznana za wybitny utwór już przed II wojną światową. Bohaterem powieści jest 30-letni początkujący literat Józio, który śni, czy też wyobraża sobie, że został cofnięty przez prof. Pimkę do klasy gimnazjalnej. W trakcie pobytu w owej szkole zostaje on poddany procesowi tzw. upupiania, który polega na wtłaczaniu w formy poznawczego i społecznego konformizmu. Następnym miejscem, w którym przebywa Józio, jest dom Młodziaków, reprezentujących wartości tzw. społeczeństwa przyzwalającego. Ma on tam przyglądać się zwyczajom tej rodziny, a szczególnie zachowaniu młodej dziewczyny, tzw. "nowoczesnej pensjonarki". Ostatecznie odrzuca on powierzone mu zadanie i ucieka za namową Miętusa (szkolnego kolegi) do ziemiańskiego dworu wujostwa Hurleckich, gdzie dominują tradycje i feudalne rytuały. W trakcie swoich licznych, często zabawnych przygód, Józio szuka szczerych i prawdziwych ludzi, którzy nie przyjmowali obyczajowej konwencji tzw. gęby, symbolizującej sztuczność i pozerstwo.

5)Julian Tuwim

Pełne imię i nazwisko Julian Tuwim Data i miejsce urodzenia 13 września 1894 w Łodzi Data i miejsce śmierci 27 grudnia 1953 w Zakopanem Dziedzina sztuki poezja

Skamandryci Była to Grupa powstała w Warszawie, skupiona wokół pism "Pro arte" i "Pro Arte et studio". Wpływ na konsolidację tej grupy miały wspólne spotkania w kawiarni" Pod Pikadorem". W styczniu 1920 ukazał się pierwszy Numer "Skamandra". Nazwa została zaczerpnięta od jedej z rzek, występujących w "Iliadzie". Twórcy Skamandra nie odrzucali tradycji, odpowiadały im także franciszkańskie hasła. Duchowym opiekunem tej grupy był Staff, a należeli do niej Tuwim, Lechoń, Słonimski, Iwaszkiewicz, Wierzyński.