integracja akty założycielskie


Plan Foucheta - zaproponowany w roku 1961 plan opracowania projektu układu ws. unii politycznej w Europie Zachodniej (tzw. Unii Narodów Europejskich).

Na przełomie lat 50. i 60. Francja pod rządami Charlesa de Gaulle'a dążyła do prowadzenia rozmów w sprawie utworzenia unii politycznej w Europie Zachodniej. Wskutek tego w dniach 10-11 lutego 1961 w Paryżu zorganizowano nieformalne spotkanie szefów państw EWG i rządów z udziałem ministrów spraw zagranicznych. W jego wyniku powstała grupa robocza pod przewodnictwem francuskiego ambasadora przy Wspólnotach Europejskich Christiana Foucheta złożona z przedstawicieli sześciu państw członkowskich. Prace grupy miały iść w kierunku przedstawienia propozycji dalszego pogłębiania integracji oraz odnowy instytucji kierowniczych Wspólnot. Wyniki prac grupy zostały przedstawione 19 października 1961 r. jako tzw. pierwszy plan Foucheta.

W planie pojawił się projekt traktatu założycielskiego Unii Europejskiej. Proponowano utworzenie Unii Państw opartej na współpracy międzyrządowej, która prowadziłaby wspólną politykę zagraniczną oraz, współpracując z innymi narodami, także obronną. Miałaby również rozwijać ścisłą współpracę na obszarze nauki i kultury. Celowo w planie pominięto kwestie ekonomiczne, by nie sprawiać wrażenia, iż Unia Państw dąży do kontroli Wspólnot.

Według planu organami Unii miałyby być m.in.:

Po trzech latach traktat miałby ulec rewizji, która polegałaby na ujednolicenia polityki zagranicznej i wzmocnieniu roli Wspólnot w ramach Unii. O ewentualnym poszerzeniu decydowałaby jednomyślna decyzja państw członkowskich.

Wobec planu Foucheta zastrzeżenia miały głównie Belgia i Holandia, które obawiały się o to czy nie wpłynie on negatywnie na pozycję NATO. Poza tym Holandii zależało na włączeniu do Wspólnot Europejskich Wielkiej Brytanii. Trudności te pokonano na spotkaniu ministrów spraw zagranicznych EWG w Paryżu w grudniu 1961.

13 stycznia 1962 francuskie ministerstwo spraw zagranicznych opracowało nowy projekt, który uwzględniał wszystkie zastrzeżenia formułowane przez partnerów Francji, jednak generał de Gaulle naniósł poprawki, które zniweczyły osiągnięte porozumienie.

18 stycznia 1962 roku Francja zaprezentowała Komitetowi Foucheta nowy projekt, znany jako drugi plan Foucheta[1].

Drugi plan Foucheta - przedstawiony 18 stycznia 1962 roku plan integracji państw Europy Zachodniej. Francja zaprezentowała go zajmującemu się pogłębianiem współpracy państw EWG komitetowi Christiana Foucheta jako propozycję na odrzucony miesiąc wcześniej pierwszy plan Foucheta.

Plan odzwierciedlał lansowaną przez Francję koncepcję Europy Ojczyzn. Można w nim było dostrzec gaullistowską chęć zbudowania zjednoczonej Europy, która byłaby na tyle silna, by mogła politycznie konkurować ze Stanami Zjednoczonymi. Plan zawierał propozycje integracji w sferach polityki zagranicznej, obronności, kultury i nauki, a także, co go znacząco różniło od pierwszego planu Foucheta, w kwestiach gospodarczych.

Zmianie miała ulec instytucjonalna struktura Unii: Radę miały stanowić spotkania głów państw członkowskich, a jako niższy organ miał powstać Komitet Ministrów, składający się z szefów dyplomacji lub ministrów edukacji.

Plan został negatywnie przyjęty przez pozostałych członków Wspólnot. Głównymi jego przeciwnikami były Belgia i Holandia, a częściowo także Włochy. O jego odrzuceniu zdecydowała zbyt mała skłonność Francji do głębszej integracji oraz jej niekonsekwencja w propozycjach. Ponadto powodem, który negatywnie wpływał na porozumienie wewnątrz Wspólnot, była polityka francuska, która miała na celu uczynienie z Europy Zachodniej jednej z trzech głównych sił ówczesnego świata (obok USA i bloku komunistycznego) poprzez wyparcie amerykańskich wpływów z Europy i reformę NATO. Integrację utrudniało również blokowanie przez Francję wejścia do EWG proamerykańskiej Wielkiej Brytanii. Innym powodem, który przyczynił się do odrzucenia drugiego planu Foucheta było zbliżanie się Francji i RFN, co w krajach Beneluksu i Włoszech wywoływało obawy o możliwość zachwiania równości praw państw w obrębie EWG. Plan został ostatecznie odrzucony w kwietniu 1962 roku. [1]

W 1961 r. miał miejsce pierwszy szczyt przywódców państw członkowskich Wspólnoty. W czasie szczytów toczyły się rozmowy dotyczące przyszłości integracji europejskiej. Na drugim szczycie - w Bonn, w lipcu 1961 r., podjęto decyzję o powołaniu komisji, kierowanej przez Christiana Foucheta (francuskiego ambasadora w Danii). W ramach tej komisji próbowano realizować plany stworzenia “Europy Ojczyzn” (wizji przyszłości stworzonej przez generała de Gaulle'a). Raport Foucheta miał skonkretyzować sposoby ścisłej współpracy politycznej. Zmierzano do powołania tzw. “Unii Państw”.

2 listopada opublikowano projekt traktatu w sprawie unii politycznej, tzw. plan Foucheta. Był on opracowany na podstawie sugestii generała de Gaulle'a sprawującego władzę we Francji. Trzy lata wcześniej, w listopadzie 1958 r., wskutek sprzeciwu Francji, doszło do zerwania negocjacji o poszerzenie wspólnot europejskich o Wielką Brytanię i inne kraje OEEC. De Gaulle widział jednak potrzebę ścisłej współpracy politycznej państw członkowskich, która dokonywała się na forum konferencji międzyrządowych przy równoczesnym zachowaniu i poszanowaniu suwerenności, co miała gwarantować zasada jednomyślności. De Gaulle swoją wizję przyszłości określił jako “Europa Ojczyzn”. Na jej podstawie powstał plan Foucheta.

Plan przewidywał procedurę luźnego powiązania państw członkowskich. Pierwszy projekt wywołał liczne propozycje zmian, a delegacja francuska przedstawiła nieoczekiwanie w styczniu 1962 r. drugi plan Foucheta, odrzucony przez pozostałe państwa członkowskie EWG jako krok wstecz. Przyczyną jego niepowodzenia były odmienne wizje integracji - podczas gdy Francja dążyła do Europy niezależnych ojczyzn, inne państwa EWG oczekiwały integracji opartej na samodzielnych instytucjach europejskich.

W planie Foucheta wyrażona została obawa, że nowe instytucje mogą mieć destruktywny wpływ na realizację Traktatu Rzymskiego. Domagano się również jasnego określenia stosunku między jakimkolwiek związkami obronnymi w ramach współpracy Wspólnot i NATO.

Plan Foucheta dotyczył czterech zasadniczych zagadnień. Kluczową rolę w procesie podejmowania decyzji miała mieć rada szefów państw bądź ministrów spraw zagranicznych, zbierająca się okresowo. Decyzje miały być podejmowane jednomyślnie. Stały sekretariat z siedzibą w Paryżu składałby się ze starszych rangą urzędników ministerstw spraw zagranicznych poszczególnych krajów członkowskich. Miałby więc charakter międzyrządowy. Proponowano również powołanie stałych komisji (w liczbie czterech) do spraw polityki zagranicznej, obrony, handlu i kultury. Ponadto wspólną instytucją miało się stać Zgromadzenie Europejskie, którego członków wyznaczałyby poszczególne państwa członkowskie.

Negocjacje nad planem Foucheta - wobec stanowiska de Gaulle'a - miały charakter międzyrządowy, z pominięciem struktur Wspólnoty, to znaczy nie były one konsultowane z Komisją czy Parlamentem Europejskim.
Ostatecznie plan Foucheta, podobnie jak i jego redakcja nie znalazł poparcia wśród członków Wspólnot Europejskich. Szóstka, z wyjątkiem Francji, ostatecznie odrzuciła plan w 1962 r. Z kolei dla Francji absolutnie nie do przyjęcia był projekt przedstawiony przez A. Cattaniego, zakładający przyszłe sfederalizowanie Europy.

Kompromis luksemburski to porozumienie zawarte w 1966 r. w Luksemburgu przez państwa członkowskie Wspólnot Europejskich, dotyczące sposobu głosowania w Radzie Wspólnot.

Zawarcie tego porozumienia zostało wymuszone przez Francję, która nie chciała się zgodzić na niekorzystne dla siebie zmiany, lecz nie miała wystarczającej liczby głosów w systemie większości kwalifikowanej, by się im przeciwstawić. Państwa członkowskie Wspólnot zobowiązały się do podejmowania decyzji jednogłośnie, jeśli dotyczą one ważnych interesów krajów członkowskich.

Przedmiotem sporów jest kwestia prawnie wiążącej mocy kompromisu luksemburskiego. Różnie też oceniano formę prawną kompromisu: najczęściej uważa się, że było to tzw. dżentelmeńskie porozumienie (gentleman's agreement).

Na czym polegał "kryzys pustego krzesła” w UE?



Kryzys “pustego krzesła” (chaise vide) był i jest nadal najpoważniejszym załamaniem w funkcjonowaniu Wspólnoty Europejskiej. Trwał on w okresie od lipca do grudnia 1965 r., kiedy to francuscy ministrowie zgodnie z wolą prezydenta Francji Charlesa de Gaulle'a zaprzestali uczestnictwa w Radzie Ministrów (obecnie Radzie Unii Europejskiej) blokując jej prace, natomiast francuski stały przedstawiciel został odwołany z Brukseli. W dniu 18 października 1965 r. francuscy parlamentarzyści związani z de Gaulle'm odmówili uczestnictwa w głosowaniu w sprawach dotyczących przyszłości Wspólnoty Europejskiej w Parlamencie Europejskim.
Kryzys “pustego krzesła” był wyrazem długiego sporu prezydenta Francji Charlesa de Gaulle'a ze Wspólnotą Europejską i jej instytucjami (szczególnie z Komisją Europejską pod przewodnictwem Waltera Hallsteina). Ogólnie rzecz biorąc Francja była przeciwna nowym ideom funkcjonowania Wspólnot Europejskich, które postrzegała jako ponadnarodowe zakusy instytucji Wspólnot Europejskich. Chodziło głównie o propozycje Rady Ministrów, dotyczących nowych zasad finansowania Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), które miały zapewnić większy udział środków własnych w finansowaniu polityki (Francja była jej największym beneficjentem), przyznaniu Parlamentowi Europejskiemu szerszych kompetencji budżetowych, a w szczególności możliwości wprowadzenia głosowania większościowego podczas obrad Rady Ministrów. Co ciekawe, żadne z pozostałych sześciu państw członkowskich nie podzielało obaw co do zjawisk zachodzących we Wspólnocie, szczególnie, że wiele z nich zostało wyraźnie uregulowane w Traktacie Rzymskim. Z inicjatywy Francji spór został rozwiązany na posiedzeniu Rady Ministrów w 1966 r. w Luksemburgu, na którym zawarto tzw. Kompromis Luksemburski, zakładający, że w przypadku, gdy w grę wchodzą żywotne interesy danego państwa, debata na forum Wspólnot Europejskich dotycząca danego zagadnienia kontynuowana jest do momentu osiągnięcia jednomyślności. W związku z tym, że Kompromis Luksemburski stwarzał duże możliwości blokowania procesu decyzyjnego przez państwa członkowskie, w 1987 r. po wejściu w życie Jednolitego Aktu Europejskiego, zaprzestano jego stosowania, wprowadzając w wielu dziedzinach zasadę głosowania większościowego. Jednakże trzeba przyznać, że kryzys “pustego krzesła” dał zwycięstwo Francji, co przejawiało się tym, iż praktyka stosowana przez Radę Ministrów po Kompromisie Luksemburskim zawierała francuski pogląd na to, jak Rada powinna funkcjonować.

Co kryje się pod pojęciem: integracja walutowa?



W ujęciu abstrakcyjnym samo pojęcie „integracja” oznacza łączenie się mniejszych całości w większe. Efektem tego procesu jest to, że integrujące się części stają się elementami składowymi jakiejś większej całości. Termin ten ulega uszczegółowieniu o słowo „walutowa”. Według P. Coffey i J. Presley'a - integracja walutowa - to działania zmierzające w kierunku osiągnięcia pełnej wymienialności walut, a w fazie końcowej - wprowadzenia wspólnej waluty w ramach ugrupowania.

Najbardziej zaawansowanym etapem rozwoju integracji walutowej jest unia walutowa. Rozważając prawne aspekty tego pojęcia w kontekście unii walutowej - można powiedzieć, że jest to porozumienie rozrachunkowo - kredytowe, pomiędzy określonymi państwami mające doprowadzić do zniesienia ograniczeń w obrocie gospodarczym oraz wzajemne kredytowanie swojej działalności w warunkach braku wymienialności walut. W leksykonie finansowo - bankowym z 1991 r. zdefiniowano pojęcie unii monetarnej, jako przestrzeni publicznoprawnej, złożonej z samodzielnych państw lub jednostek składowych federacji, stanowiących najwyższy stopień integracji gospodarczej. Istotą integracji jest wyrzeczenie się - poprzez wprowadzenie jednolitego pieniądza, emitowanego przez wspólny bank centralny bądź zachowanie narodowych znaków pieniężnych powiązanych ścisłym i nieodwracalnym ustanowieniem wzajemnych kursów walut narodowych - przez stanowiące ją podmioty samodzielnej polityki pieniężnej i kursowej. Jest to powiązane z przekazaniem prerogatyw, ponadnarodowym instytucjom kreującym politykę pieniężną i fiskalna, utworzeniem wspólnego rynku dóbr i usług oraz zapewnieniem swobody przepływu pracowników.

Co to jest II Plan Barre'a?



Pierwsze memorandum Barre'a opracował 12 lutego 1969 r. ówczesny wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej, ekspert do spraw walutowych - Raymond Barre. Plan dotyczył koordynacji polityki gospodarczej oraz walutowej Wspólnot Europejskich. Przewodnim postulatem Planu Barre'a była współpraca walutowa państw członkowskich Wspólnot, której podstawą miała być krótko i średnioterminowa pomoc finansowa dla państw, mających trudności z utrzymaniem kursu własnej waluty narodowej. Plan Barre'a podkreślał konieczność konwergencji gospodarczej, która mogła stanowić podstawę dalszej współpracy walutowej. Rok później - w 1970 pojawiła się druga wersja Planu Barre'a, która zakładała stopniową realizację Unii Gospodarczej i Walutowej, zwiększenie stabilności kursów walutowych i rozszerzenie pomocy finansowej w przypadku gdyby wahania kurów były zbyt duże.

Plan Wernera to dokument w sprawie budowy Unii Gospodarczej i Walutowej w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej opracowany w październiku 1970 roku, pod kierunkiem ówczesnego premera i ministra finansów Luksemburga Pierre'a Wernera. Plan zakładał trójetapową realizację Unii Gospodarczej i Walutowej do 1980 roku przy równoczesnym wprowadzaniu integracji gospodarczej i walutowej. Najistotniejszymi założeniami planu były:

Pierwszy etap wprowadzania w życie Unii Gospodarczej i Walutowej rozpoczął się w 1970 roku, ale założenia planu nie zostały zrealizowane z powodu światowego kryzysu walutowego i energetycznego. Spowodował on załamanie się węża walutowego, uniemożliwiając w konsekwencji przejście do zakładanego na rok 1974 drugiego etapu Unii Gospodarczej i Walutowej.

Raport Tindemansa - nazwa pochodzi od nazwiska premiera Belgii Leo Tindemansa.

Raport proponował postęp w kierunku integracji europejskiej, zacieśnienie współpracy państw członkowskich w sferze polityki zagranicznej i spraw zewnętrznych. Zawierał on m.in propozycję bezpośrednich wyborów do Parlamentu Europejskiego. Mimo założeń, raport nie przyniósł żadnych widocznych rezultatów.

Jednolity akt europejski ('JAE, ang. Single European Act, SEA) z 1986 r. jest umową międzynarodową zawartą w ramach Wspólnot Europejskich.

Jednolity akt europejski to pierwsza znacząca modyfikacja traktatu rzymskiego z 1957 roku. JAE formalnie ustanowił powstanie wspólnego rynku europejskiego, a także umocnił współpracę polityczną krajów Wspólnoty.

Akt ten nadał kształt organizacyjny Europejskiej Współpracy Politycznej, będącej formą współpracy państw członkowskich Unii od roku 1970. Odtąd Wspólnoty Europejskie i Europejska Współpraca Polityczna miały zachowywać odrębność organizacyjną względem siebie, wspólnie jednak podejmować kroki do urzeczywistnienia Unii.

Ustanowił on także Radę Europejską, formalizując w ten sposób odbywające się od dłuższego czasu konferencje szefów państw.

JAE W istotny sposób rozwinął i pogłębił dziedziny prawa instytucjonalnego i materialnego Wspólnot. Wzmocnił pozycję Parlamentu Europejskiego (dopiero wtedy wprowadzono tę nazwę do traktatów), poprzez wprowadzenie postępowania współpracy w zakresie stanowienia prawa. Przewidział także powołanie Sądu Pierwszej Instancji UE.

JAE wzmocnił obszar odpowiedzialności wspólnoty poprzez poszerzenie zakresu jej działalności, poszerzoną współpracę w zakresie polityki zagranicznej, a także zwiększył kompetencje Parlamentu Europejskiego, dając mu ostatnie słowo w sprawach uchwał i postanowień Wspólnoty. Ustanowiono także procedury, na jakich miała się odtąd odbywać kooperacja pomiędzy Parlamentem Europejskim a Radą Ministrów. Tym samym umożliwiono lepszy przepływ informacji i większy zakres konsultacji pomiędzy tymi dwoma organami.

W traktacie tym zniesiono także dotychczasową zasadę jednomyślności przy podejmowaniu decyzji przez Radę Ministrów, która wcześniej blokowała proces jednoczenia EWG. Od tej pory pojedyncze państwa nie miały prawa weta, a ustanawianie nowych regulacji wymagało kwalifikowanej większości uzyskanej w głosowaniu.

Jednolity rynek [edytuj]

Przyjęcie jednolitego aktu europejskiego stanowiło kolejny krok w realizacji procesu europejskiej integracji monetarnej. Ponadto traktat zaznaczał: "Wspólnota podejmie środki zmierzające do procesu stopniowego ustanawiania jednolitego rynku, który miałby się zakończyć 31 grudnia 1992... co oznacza obszar bez granic, w którym zapewniony będzie wolny przepływ towarów, osób, usług i kapitału". Powyższe dążenia, określone przy pomocy 282 kluczowych kroków, zostały szybko osiągnięte w planowanym okresie. Usunięto wszelkie bariery związane z przepływem towarów, kapitału, usług, i tym samym wspólny rynek stał się rzeczywistością, a jego uregulowania umożliwiły przyjęcie w późniejszym okresie Traktatu z Maastricht.

Integracja polityczna wspólnoty [edytuj]

Jednolity akt europejski stworzył również podstawę prawną dla funkcjonowania Rady Europejskiej i Europejskiej Współpracy Politycznej. W traktacie JAE znalazły się istotne postanowienia dotyczące rozszerzenia polityki EWG. Ustanowiono reguły kooperacji w dziedzinie polityki gospodarczej i walutowej. EWG miała też odtąd współpracować też w zakresie polityki społecznej, badań naukowych, rozwoju technologicznego i przy kwestiach ochrony środowiska naturalnego.

Akt ten był pierwszym po wielu latach znaczącym krokiem w kierunku integracji europejskiej.Dokument ten opracowywano podczas kilku konferencji międzyrządowych, począwszy od konferencji w Mediolanie, później także w Luksemburgu i Brukseli.

17 lutego 1986 r. w Luksemburgu podpisały go wszystkie wówczas należące do Wspólnot kraje, oprócz Włoch, Grecji i Danii, które podpisały go 28 lutego 1986 r. Akt ten wszedł ostatecznie w życie 1 lipca 1987.

Raport Dooge'a - utworzony w 1985 r. dokument poświęcony rozwoju Wspólnoty Europejskiej. Został przygotowany przez komitet kierowany przez irlandzkiego senatora i byłego ministra spraw zagranicznych Irlandii Jamesa Dooge'a i przedstawiony Radzie Europejskiej na spotkaniu w Brukseli 29-30 marca 1985 r. Stwierdzał on, że Wspólnota przechodzi kryzys i potrzeba ją wzmocnić, tworząc ściślejszą formę współpracy, czyli Unię Europejską. By formalizacja współpracy nie ograniczała działań, raport proponował, że decyzję powinny być podejmowane zgodnie z procedurami, które mogą się zmieniać, zależnie od tego, czy odbywać się to będzie w ramach współpracy międzyrządowej, traktatów o Wspólnotach, czy też przy wykorzystaniu nowych uzgodnionych instrumentów. Ponadto zapowiedział on stopniowe likwidowanie osobnego traktowania Wspólnoty i Europejskiej Współpracy Politycznej oraz zaproponował, by konsultacje na tematy bezpieczeństwa zewnętrznego objęły także wymianę strategii i technologii wojskowych oraz tworzenie wspólnych standardów zbrojeniowych. Pozostałe kwestie obronne nie zostały włączone do raportu z uwagi na sprzeciw Irlandii i Danii. Dokument ten proponował również utworzenie stałego sekretariatu, jednak jego kompetencje miały się ograniczać do wspierania prezydencji jedynie w zakresie EWP. Raport proponował zwołanie konferencji, na której rozpoczęto by negocjacje w sprawie traktatu o Unii Europejskiej. Miały się one odbywać wg zasad raportu Dooge'a, Deklaracji stuttgarckiej, acquis communautaire oraz zasad i metod pracy przegłosowanych przez Parlament Europejski, co ostatecznie nie zostało przyjęte przez Radę Europejską. Raport został przygotowany przy wielu zastrzeżeniach ze strony różnych państw członkowskich: Irlandia i Dania nie chciały poruszania w nim kwestii bezpieczeństwa, Dania dodatkowo miała uwagi odnośnie zewnętrznej tożsamości Unii, Grecji nie podobała się zasada konsensusu i i oddzielanie EWP od NATO, Wielka Brytania zaś wyrażała zastrzeżenia do propozycji dotyczących relacjom zagranicznym.

Raport Delorsa - autorem tego raportu jest Jacques Delors (ówczesny przewodniczący Komisji Wspólnot Europejskich). Raport został opublikowany w 1989 roku, pokazywał perspektywy zjednoczenia Europy, zawierał propozycje dotyczące integracji gospodarczej i walutowej. Raport stanowił podstawę do negocjacji warunków Traktatu o Unii Europejskiej w części dotyczącej Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW).


Raport Delorsa przewiduje trzy etapy tworzenia unii walutowej:

  1. etap

  • etap