PODSTAWY REKREACJI - wykłady
10.03.2010.
Rys historyczny rekreacji.
Prekursorów rekreacji ruchowej już w starożytności należy upatrywać w Herodicusie i jego uczniu Hipokratesie. Byli oni zwolennikami ruchu jako naturalnej metody leczenia wielu chorób.
Słynna maksyma Hipokratesa `primum non nocere' - po pierwsze nie szkodzić, do dziś jest przesłaniem lekarzy na wszystkich kontynentach, miała wiele wspólnego z leczeniem naturalnym (nieszkodliwym) opartym na ruchu.
Rekreacja to czas na odnowienie, polepszenie stanu organizmu, które w czasach starożytnych objawiało się w harmonijnym rozwoju ciała i ducha - kalokagatia.
Ćwiczenia fizyczne - starsza siostra wychowania duchowego - platon, Arystoteles.
Uprawianie ćwiczeń fizycznych było w starożytnej Grecji elementem kultury, stylem życia różniącym Greków od barbarzyńców.
Opierając się na kulturze greckiej, również Rzymianie dostrzegali same walory ćwiczeń fizycznych (zdrowotne, estetyczne, higieniczne) - usprawnianie się było ściśle związane z czasem wolnym.
Galen (II w) uznawany za ojca medycyny w pracy „o zachowaniu zdrowia” zwraca uwagę na profilaktykę zdrowia zalecając ćwiczenia gimnastyczne, masaż i odpowiednią dietę.
W średniowieczu propagatorami aktywności fizycznej jako konieczności dla zdrowia byli znani lekarze: Aricenna i Paracelius.
W epoce odrodzenia usprawnienie fizyczne potrzebne było nie tylko rycerzowi do walki ale i też przeciętnemu człowiekowi dla zachowania harmonii ciała i umysłu (Vergilius Piccolomini, Vives Merculialis, Guarino de Verona)
W okresie oświecenia poglądy J. Locke'a także podkreślały znaczenie ruchu dla zdrowia. `Zdrowy duch w zdrowym ciele', myśli te wywierały duży wpływ na J. Rousseau i poglądy filozofów francuskich także w edukacji w aspekcie czasu pozaszkolnego dla zajęć prozdrowotnych uprawianych w wolnym czasie.
Prądy starożytnej medycyny i europejskiej myśli filozoficznej w aspekcie ćwiczeń fizycznych w aspekcie prozdrowotnym są kontynuowane w Polsce.
Wojciech Oczko - jeden z twórców medycyny polskiej. Propagował aktywność ruchową widząc w niej korzyści zarówno dla ciała jak i dla ducha. Autor powiedzenia „Ruch zastąpi prawie każdy lek, podczas gdy żaden lek nie zastąpi ruchu”
Sebastian Petrycy - 1554r. W Pilźnie (lekarz, filozof) - polecał ćwiczenia fizyczne dla młodzieży.
Wincenty Oczko - kanonik gnieźnieński, bratanek Wojciecha oczko - ojciec gimnastyki leczniczej.
Przedstawiciele renesansu: Modrzewski, Rej, Kochanowski, Konarski - dostrzegali duże walory w ćwiczeniach fizycznych.
KEN - Komisja Edukacji Narodowej (Komisja nad Edukacją Młodzi Szlacheckiej dozór mająca) - centralny organ władzy oświatowej powołany w Polsce przez sejm.
wprowadziła wiele zaleceń w aspekcie zdrowotności ćwiczeń fizycznych i czasu wolnego po nauce szkolnej - wydano wiele wytycznych w aspekcie czynnego wypoczynku.
Stanisław Staszic - 1755 - 1826 - geolog, ksiądz - ćwiczenia fizyczne uzdrawiają ciało i umysł - polecał w kształtowaniu postaw u młodzieży, polecał też ćwiczenia ruchowe w wieku starszym dla podtrzymania zdrowotności.
Polskie placówki społeczne w kreowaniu rekreacji.
Okres zaborów:
liceum krzemienieckie - Krzemieniec na Wołyniu, 1805 - 1831, wznowiono 1922 - 1939 - `Ateny wołyńskie' - idea kalokagatii. Wznowienie działania na mocy Piłsudskiego.
Szkoła ta wprowadziła wiele racjonalnych rozwiązań w aspekcie zagospodarowania wolnego czasu dla młodzieży szkolnej - formy aktywności ruchowej dla poprawienia zdrowia fizycznego i psychicznego.
PTG Sokół we Lwowie - 1867
PTT - Polskie Towarzystwo Tatrzańskie - 1873
Park Jordana - Kraków - 1889
Ogród Raua - 1900
Zakłady i szkoły gimnastyczne
Polskie Towarzystwo Krajoznawcze PTK - 1906
Polskie Harcerstwo - 1911
Po odzyskaniu niepodległości:
YMCA - 1919 - Młodzieżowa Organizacja Chrześcijańska
Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej i Żeńskiej - 1919
Związek Strzelecki „Strzelec”
Po II wojnie światowej:
1946 - państwowa rada wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego.
GKKFiS - Główny Komitet Kultury Fizycznej i Sportu, centralny organ administracji państwowej nadzorowany przez premiera, zajmujący się sprawami upowszechniania i rozwoju kultury fizycznej i sportu.
PTTK - najstarsze w Polsce stowarzyszenie skupiające turystów i krajoznawców. Powstało z PTT i PTK.
Od 1950 roku PTTK rozwija i upowszechnia krajoznawstwo i turystykę kwalifikowaną we wszystkich jej formach.
TKKF -Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej - z AZS i LZS
Organizacją o zasięgu światowym jest International Recreation Assosiation (IRA) - 1956 - USA
Uczelnie sportowe - Szkoły sportowe, AWF-y, Placówki podległe Departamentowi Sportu: Pałace Młodzieży, Młodzieżowe Domy Kultury, Ogniska Pracy Pozaszkolnej, Świetlice Pozaszkolne i sportowe.
Ogrody jordanowskie, place gier i zabaw, biblioteki i czytelnie publiczne, ogniska muzyczne, szkolne związki sportowe.
24.03.2010.
Pojęcie rekreacji.
Rekreacja, aktywny wypoczynek - forma aktywności umysłowej lub fizycznej podejmowana poza obowiązkami zawodowymi, społecznymi, domowymi i nauką. Stosowana w celu odpoczynku i rozrywki.
Rekreacja przyczynia się do:
rozwoju zainteresowań i osobowości
podwyższenia aktywności fizycznej
rozładowania napięcia nerwowego
zapobiega chorobom cywilizacyjnym
Rekreacja z założenia jest aktywnością dobrowolną. Jej formy wynikają głównie z typu zainteresowań i miejsca pobytu człowieka.
Rekreacja - termin wieloznaczny, np. w dawnych szkołach polskich nazywano ją czas wolny od zajęć (popołudniowe wtorki i czwartki - jaki czas poświęcony na gry, zabawy i wycieczki szkolne)
Aktualnie termin rekreacja używany jest w 3 znaczeniach:
zespół zachowań, które realizuje człowiek w swoim czasie wolnym
proces wypoczynku - jako regeneracja sił, restytucja organizmu po pracy
zjawisko społeczno-kulturowe - wynikające z istnienia coraz więcej wolnego czasu (rozwój technologii przemysłowych, zmiany mentalności społeczeństwa w aspekcie spędzania wolnego czasu - zmiany form zachowań ludzi - normy w sferze kultury).
Dla potrzeb praktyki rekreację dzieli się na:
rekreację bierną - sfera doznań psychicznych np. słuchanie muzyki, oglądanie TV, opalanie się
rekreację czynną - forma aktywności umysłowej (np. gra w szachy, brydża), formy aktywności ruchowej
W rzeczywistości aktywność rekreacyjna to aktywność mieszana z akcentem aktywności fizycznej i psychicznej, aktywności biernej i czynnej.
Z rekreacją silnie związane jest pojęcie czasu wolnego, który uważa się jako część czasu uwolnionego (zw. Także dyspozycyjnym) od obowiązków zawodowych, rodzinnych, społecznych, a przeznaczonego na wybrane przez siebie zajęcia służące wypoczynkowi, rozrywce i kształtowaniu własnej osobowości.
Podział czasu zajętego i wolnego wiąże się ze sferami, które regulują określone sfery: konieczności, powinności, dowolności.
Rola rekreacji we współczesnym świecie nabiera znaczenia w związku z koniecznością zapobiegania sytuacjom stresowym, chorobom cywilizacyjnym, skracaniem czasu pracy i podnoszeniem poziomu życia.
Organizacja rekreacji ma we współczesnym świecie charakter indywidualny. Skala zjawiska jest efektem:
świadomości poszczególnych osób
działalności organizacji i stowarzyszeń organizujących zajęcia
zamożnością społeczeństw
ilością czasu wolnego - czasu pracy i dni wolnych.
Specyficzną formą rekreacji jest rekreacja ruchowa określana czasem jako sport rekreacyjny. Jest ona formą czynnego odpoczynku i rozrywką dopóki nie będzie miała charakteru rywalizacji - wtedy stanie się już sportem amatorskim.
Cechy rekreacji można także zauważyć w niektórych formach aktywności turystycznej, nauce dla przyjemności, uprawianiu sztuki a nawet gotowaniu.
Minione lata w dziejach krajów wysokorozwiniętych wskazują na obniżenie aktywności ruchowej.
Wykres - wzrost aktywności psychicznej, spadek psychicznej.
Rekreacja ruchowa - forma aktywności fizycznej podejmowana dla wypoczynku i odnowy sił psychofizycznych.
Rekreacja ruchowa - to działalność obejmująca indywidualne lub zespołowe wykonywanie czynności przynoszących odpoczynek, rozrywkę, sprawność zdrowie, rozwijająca osobowość, a wykorzystująca ruch jako środek oddziaływania na organizm w zależności od potrzeb, zainteresowań.
Formy rekreacji ruchowej:
kompensacyjno-korekcyjna- zmierzająca do poprawy sprawności fizycznej lub wyrównywaniu niedoboru aktywności ruchowej.
Społeczno-wychowawcza - reguluje siły fizyczne, psychiczne, zabezpiecza indywidualne potrzeby i zainteresowania, przyczyna się do stałego rozwoju jednostki ale i też poszczególnych grup, które w niej uczestniczą.
Propagująca aktywny wypoczynek - podtrzymuje aktywne postawy człowieka w ciągu całego życia i w jego wszystkich rolach. Jest wypełniony różnymi zajęciami rozwijającymi osobowość.
Podział rekreacji ruchowej ze względu na intensywność wysiłku:
relaksacyjne - zabiegi SPA, odnowa biologiczna, spacery, wędkowanie
o średniej intensywności - jazda na łyżwach, żeglowanie, gimnastykowanie
ćwiczenia intensywne - biegi, pływanie, aerobik, sport amatorski.
Należy pamiętać, iż widoczna zbieżność rekreacja i czas wolny nie uprawnia do używania tych terminów jako synonimów. W przypadku rekreacji mamy bowiem do czynienia z kategorią zachowań ludzkich, w przypadku czasu wolnego mamy do czynienia z kategorią czasu.
Mówiąc o czasie zajętym (wykonywanie pracy - 1 stan) i czasie wolnym (zabawa - 2 stan) wyróżniamy jeszcze stan 3 - który wiąże się z wyższym poziomem rozwoju człowieka (np. twórczość, obcowanie ze sztuką , modlitwa) - czynności, w których kształtuje się własne ja. Czynności takie to również czynność rekreacyjna, w której człowiek odżywia się i odnawia się.
Rekreacja zawsze mieści się w czasie wolnym ponieważ jest przedmiotem dobrowolnego wyboru człowieka.
Aby czynność była rekreacją, musi ona być odczuwana jako swobodny wybór (dowolność). Poczucie swobody wyboru i przyjemność - to atrybuty rekreacji.
Potoczne synonimy rekreacji
zabawa (dla dziecka) - podstawowa forma aktywności, z niej czerpie ono informacje o otaczającym go świecie, opanowanie skutecznego działania w społeczeństwie, stymuluje rozwój intelektualny, środek w procesie wychowania do dorosłego życia
zabawa (dla dorosłego człowieka) - forma aktywności będąca źródłem rozrywki
gra - forma działania lub współdziałania wymagająca podporządkowania się zasadom lub przepisom. To sytuacja przeciwstawnych interesów, w której uczestnicy świadomie lub podświadomie dokonują wyboru i sposobów realizacji celów w ramach obowiązujących przepisów.
14.04.2010
Gry stanowią ważną składową rzeczywistości społecznej
Gry pełnią w życiu człowieka różne funkcje:
stanowią źródło przeżyć emocjonalnych, np. udział w grze zabawie, amatorskie uprawianie sportu, oglądanie gry aktorów, muzyków czy sportowców
są stymulatorem rozwoju osobowości, np. gry komputerowe, planszowe, gry w wychowaniu fizycznym i rekreacji
są narzędziem awansu społecznego np. gra giełdowa, zawodowa, aktorska, muzyków czy sportowa
stanowią przedmiot poznania naukowego - gry tematyczne, strategiczne, społeczne, organizacyjne, sportowe
Gry wg Pszczołowskiego maja charakter działania heteroteliczny (współzawodnictwo) lub autoteliczny (zabawa)
Gra np. z piłką w rekreacja, w wychowaniu fizycznym i rekreacji / gra z piłką jako dyscyplina sportu:
Udział wszystkich chętnych - sprzeczność - udział wybranych, uzdolnionych
Wszechstronny rozwój psychofizyczny -sprzeczność- specjalistyczny rozwój psychofizyczny
Sprawność psychofizyczny jako cel - sprzeczność- sprawność psychofizyczna jako środek (rozwój dyspozycji)
środki oddziaływania uśrednione - sprzeczność- środki oddziaływania zindywidualizowane
Upraszczanie gry - sprzeczność- zwiększanie stopnia trudności gry
Różnorodność oddziaływania - sprzeczność- specjalizacja oddziaływania
Współzawodnictwo jako środek rozwoju cech prospołecznych - sprzeczność- współzawodnictwo jako cel
Cele autoteliczne(hedonizm, zabawa) - sprzeczność- cele heteroteliczne (nabywanie biegłości działania w grze
Selekcja naturalna (dobrowolna) - sprzeczność- selekcja wymuszona
Gra w zespole jako cel uczestnictwa - sprzeczność- gra w zespole jako środek indywidualnego rozwoju zawodowego
Wzbudzanie pozytywnych emocji - sprzeczność- monotonia powtórzeń prowadzących do uzyskania biegłości w działaniu
Trener - wychowawca o społecznej wrażliwości - sprzeczność- trener - kierownik o wrażliwości metodyka dyscypliny
Sport rekreacyjny - w pierwotnym znaczeniu (desportare - czynność zabawowa służąca rozrywce) to przyjemny sposób spędzania czasu - formy aktywności w wyższych sferach.
W terminologii współczesnej - to forma aktywności ruchowej lub umysłowej uprawiana w czasie wolnym, dla wypoczynku, rozrywki, lub samodoskonalenia - osiągnięty wynik nie ma znaczenia. Termin przeciwstawny do sportu wyczynowego.
Kryteria sportu rekreacyjnego:
łatwość do opanowania i bezpieczny w uprawianiu
możliwy do opanowania w ciągu całego życia człowieka
sprawia przyjemność oraz kompensuje braki i uciążliwości współczesnego życia
Uzyskany wynik nie ma znaczenia.
Teoria naukowa - system uporządkowanych logicznie twierdzeń, które nie są ze sobą sprzeczne. Celem teorii naukowej jest opisywania, wyjaśnianie i przewidywanie zjawisk.
Teorię rekreacji można rozumieć jako:
W znaczeniu węższym - jako zbiór uporządkowanych i niesprzecznych twierdzeń dotyczących zjawiska rekreacji (np. zarz. Czasem wolnym dla popr. Stanu zdrowia)
W znaczeniu Szerszym - ogół nagromadzonej wiedzy o rekreacji - wiedza o akt. Ruchowej, o walorach tej aktywności
Teoria rekreacji w ogólnym schemacie klasyfikacyjnym nauk zajmuje miejsce pośrednie miedzy dyscyplinami przyrodniczymi i społecznymi - w grupie nauk empirycznych.
W teorii rekreacji szczególną pozycję zajmuje teoria rekreacji fizycznej, stanowiąca część ogólnej teorii kultury fizycznej, która ma charakter interdyscyplinarny, gdyż obok teorii rekreacji fizycznej zawiera także teorie sportu, wychowania fizycznego i rehabilitacji ruchowej.
Przedmiotem jej zainteresowań jest w szczególności kultura fizyczna rozumiana jako: “względnie zintegrowany i utrwalony system zachowań w dziedzinie dbałości o rozwój fizycznym sprawność ruchową, zdrowie i urodę człowieka przebiegających według przyjętych w danej zbiorowości wzorów i zachowań.”
Wychowanie fizyczne jako forma uczestnictwa w kulturze fizycznej młodych pokoleń, której celem jest wspomaganie rozwoju fizycznego, motorycznego i zdrowia oraz przygotowanie do podtrzymywania i pomnażania tych właściwości w życiu późniejszym spełnia w stosunku do rekreacji fizycznej funkcję przygotowawczą, kształtując trwałe nawyki aktywnego spędzania wolnego czasu oraz potrzebę stałej dbałości o zdrowie i sprawność fizyczną. Zależności te wskazują na ścisły związek.
Nieco mniejszy związek rekreacji fizycznej istnieje ze sportem wyczynowym. Związek ten stanowi wprawdzie pewnego rodzaju kontinum, lecz największa rozbieżność istnieje pomiędzy wyczynem a beztroską zabawą. Inne charakterystyczne aspekty dla obu aktywności jak: współzawodnictwo, dążenie do wyniku, intensywność ruchu, widowiskowość różnią się tylko nasileniem.
Jeszcze słabsze związki, zwłaszcza jeśli chodzi o główne cele istnieją pomiędzy rekreacją fizyczną a rehabilitacją, chociaż też można zauważyć pewne związki, gdzie np. po zawale serca osobnik uaktywnia się uprawiając jogging, pływanie, nie tylko profilaktycznie dla zdrowia ale i też dla przyjemności.
Istnieją też duże relacje w aspekcie rekreacji fizycznej i turystyki, która będąc zjawiskiem ruchliwości przestrzennej człowieka - ma miejsce w czasie wolnym i charakteryzuje się czasową i dobrowolną zmianą miejsca stałego pobytu oraz wejściem w kontakt ze środowiskiem odwiedzanym - w tym sensie turystyka jest jedną z form rekreacji.
Relaks - stan odprężenia charakteryzujący się zmniejszeniem ogólnego napięcia somatopsychicznego prowadzącego do odczucia i poznania własnego ciała, uzyskiwany w wyniku uprawiania ćwiczeń psychofizycznych, np. jogi, zen, treningu autogennego.
Rozwój teorii czasu wolnego i rekreacji
Rekreacja towarzyszy człowiekowi niemal od początku jego filogenezy (związek z zaspokojeniem
potrzeb biologicznych i społecznych - przede wszystkim związek potrzeby wypoczynku i zabawy).
Początki badań - koniec XIX wieku - uprzemysłowienie - podział klas - różnica klas (związek ze zjawiskiem egalitaryzacji - w aspekcie równouprawnienia do czasu wolnego
Pierwsze kongresy 1930 Liege, 1932 los Angeles 1935 Bruksela 1938 Rzym
Początek XIX wieku - to okres tworzenia pierwszych teorii czasu wolnego (podłoże to koncepcje ekonomiczno-filozoficzne utopistów- morusa, Bacona, Saint-Simona
W koncepcjach tych czas wolny traktowany jest jako:
Przeciwieństwo czasu pracy (opozycja - praca jako zło, obowiązek ograniczający rozwój osobowości człowieka, czas wolny - rozwijający jego osobowość) uprzemysłowienie mniejszy nawał pracy, zwiększy czas wolny
Dopełnienie czasu pracy (jedność pracy i czasu wolnego, praca dla przyjemności - urozmaicana i nadająca sens życiu)
Wartość autonomiczna (niezależna od czasu pracy) - świadomość wypoczynku i zabawy, czynności po pracy - dla wypoczynku.
Zabawa istotną forma rekreacji
Teorie zabawy:
1. Teorie biogenne - źródła zachowań wynikają z fizjologicznej natury człowieka (nadmiar energii - upust). Charakter katartyczny - oczyszczenie z wrodzonych dążeń antyspołecznych, upust negatywnych emocji.
2. Teorie socjogenne - jako społeczna natura zjawiska zabawy. Czynniki społeczno-kulturowe, samo środowisko wychowania decyduje o treściach zabawy, które z kolei mogą wychowywać, przystosowywać do życia (współdziałanie, współzawodnictwo).
Powyższe nurty w teoretycznych rozważaniach nie wyjaśniają do końca istoty zabaw, stąd też współcześnie tworzy się nowe teorie zabaw, które znacząco podkreślają istotę rekreacji:
1. Teorie kulturowe - gry i zabawy kształtują kulturę (np. zwyczaje wyznaczające trendy kulturowe), gry i zabawy odzwierciedlają kulturę (zabawy oparte na trendach kulturowych)
2. Teorie socjologiczne - zabawa jako forma aktywności, gdzie pełnione role integrują społecznie
3. Teorie psychologiczne - odbiór rzeczywistości przez pryzmat własnych emocji - dla przyjemności, charakter autoteliczny
4. Teorie pedagogiczne - zabawy uczą poznawania otaczającego świata(pełnią funkcję przygotowawczą, kompensacyjną i adaptacyjną)
Koncepcje rekreacji
1. Aktywacyjna - wynikająca z natury człowieka (wrodzona potrzeba aktywności psychospołecznej)- stanowisko zajmowane przez przedstawicieli nauk biologicznych.
2. Homeostatyczna - rekreacja to sposób na zachowanie równowagi wewnętrznej (psychofizycznej) zachwianej w wyniku pracy, środowiska, współczesnej cywilizacji - zwolennikami biolodzy, ekolodzy.
3. Regeneracyjna - utożsamiająca rekreację z wypoczynkiem, jako lekarstwo na zmęczenie po pracy. Takie stanowisko prezentują fizjolodzy.
4. Zdrowotna - rekreacja jest niezbędnym czynnikiem w profilaktyce i terapii chorób cywilizacji. Stanowisko prezentowane przez lekarzy i higienistów.
5. Katartyczna - sposób na uwolnienie od stresu, napięć, wyładowanie negatywnych emocji. Stanowisko prezentowane przez psychologów.
28.04.2010.
6. społeczno-afiliacyjna - wg której rekreacja jest formą aktywności gdzie zaspokaja się potrzeby przyjaźni oraz kontaktów międzyludzkich. Stanowisko lansowane przez socjologów, psychologów społecznych.
7. kreacyjno wychowawcza - sposób na kształcenie i harmonijny rozwój człowieka - stanowisko pedagogów.
8. autoekspresji - samospełnienie , zgodne z cechami osobowościowymi, gry i zabawy mają charakter autoteliczny - stanowisko psychologów
9. kompensacyjna - rekreacja, jako forma aktywności wyrównująca braki w życiu codziennym - stanowisko fizjoterapeutów.
Powyższe teorie i koncepcje ujmują rekreację jako formę aktywności człowieka, oddziaływującą na sferę poznawczo-emocjonalną i sferę somatyczną, jest to oddziaływanie na dusze i ciało.
Rola i funkcje rekreacji w neutralizowaniu ujemnych skutków rozwoju cywilizacji technicznej
Droga postępu naukowego i technicznego, na którą ludzkość wkroczyła przed wiekiem jest drogą jednokierunkową. Nie ma z niej powrotu. Próbę taką przeżyliby tylko nieliczni.
W obliczu zachodzących zmian (społecznych, biologicznych) ludzkość musi przyjąć kontrolę nad samą ewolucją, zamiast buntować się przeciwko niej musi nauczyć się `przewidywać i projektować przyszłość'.
Przyczyny:
Rewolucja naukowo techniczna która doprowadziła do industrializacji, automatyzacji i komputeryzacji procesu produkcji, urbanizacji, rozwoju środków masowej komunikacji, rozwój nauki i oświaty, laicytyzacji życia.
Skutki pozytywne:
Humanizajca pracy, ogólny wzrost poziomu życia, wyeliminowanie szeregu chorób, subiektywne zmniejszenie się powierzchni ziemi, wzrost ilości wolnego czasu oraz możliwości jego wykorzystania, wzrost poziomu wykształcenia, wzrost roli autoedukacji permanentnej, poszerzenie się horyzontów poznawczych człowieka, uniezależnienie się od warunków środowiskowych (od pory roku, dnia i nocy)
Skutki negatywne
Zanieczyszczenie środowiska, plagi społeczne (alkoholizm, narkomania, terroryzm), deprywacja szeregu potrzeb, deficyt ruchu (hipokinezja), choroby cywilizacji, przeciążenie psychiczne, stres, depersonifikacja i formalizacja stosunków międzyludzkich, zaburzenie w systemie wartości człowieka, alienacja i anomia, zachwianie naturalnych rytmów biologicznych, dezintegracja rodziny.
Funkcje rekreacji:
regeneracyjna lub wypoczynkowa
rozrywkowa
rozwojowa
kompensacyjna
kreacyjna (kierowanie nowych wartości np. zdrowotnych, postaw, zachowań)
katartyczna (oczyszczenie ze złych emocji)
integracyjna (nawiązanie więzi interpersonalnych
adaptacyjna (przystosowawcza do zmiennych warunków życia)
stymulacyjna (pobudzająca) rozwój psychofizyczny człowieka
korektywna (niwelująca) wszelkie odchylenia w rozwoju
społeczno ideologiczna (kształtująca postawy i świadomość zbiorową, np. polityka w aspekcie kontaktów i wyjazdów w turystyce zagranicznej).
ekonomiczna - rekreacja to zdrowy tryb życia, zmniejszenie zachorowań
poprawa jakości i wydajności pracy.
Wartości i cele edukacji do rekreacji ruchowej
Wartość to stan materialny lub duchowy, odnosi się do tego co ceni człowiek lub grupa społeczna.
Do wyróżnienia tego co ważne i cenione służą przekonania i przeżycia człowieka.
Rekreację należy rozpatrywać jako przekonania do wartości cenionych i wartości w przeżyciach.
Wartości wyznaczają cele, które chcemy realizować
Cele edukacji do rekreacji:
Cele użytkowe - praktyczne (rozwój fizyczny, kondycyjny, estetyczny - zgrabna sylwetka)
Cele witalne - prozdrowotne, wiedza w zakresie aspektów prozdrowotnych w uprawianiu rekreacji, wyrażająca się:
w roli aktywności ruchowej dla profilaktyki chorób cywilizacyjnych
w roli ogólnych zasad stosowania wysiłków fizycznych dla celów zdrowotnych
poznanie zasad aktywnego wypoczynku w profilaktyce zmęczenia
samokontroli stanu zdrowia
cele duchowe (rekreacja jako system wartości w odczuciu osobistym)
cele ideowe - wyższe cele (mający charakter polityczny, np. rekreacja - zdrowe społeczeństwo, religijne, np. buddyzm, organizacje chrześcijańskie np. YMCA
cele hedonistyczne - przyjemnościowe (wynikające z aktywności, relaksacji, emocjonalnych doznań).
Ewolucja systemu wartości i postaw wobec zajęć w czasie wolnym.
Czas wolny i rekreacja w skali masowej i znaczeniu jakie dzisiaj przypisujemy pojawiły się dopiero w wyniku zmian i przeobrażeń jakie dokonała rewolucja przemysłowa - XVIII - XIX (rozwój przemysłu - człowiek odciążony od pracy - więcej czasu wolnego).
Praktycznie do końca XIX wieku utrzymywał się dualistyczny podział społeczenstwa:
klasa dominująca (dysponowała czasem wolnym)
klasa niższa (nie miała czasu wolnego)
zjawisko czasu wolnego towarzyszy człowiekowi od prehistorycznych początków istnienia, stanowi ono:
cykl życia człowieka (fizjologiczne prawa natury)
czas na wypoczynek (przed wyprawami w celu zdobycia żywności)
wypoczynek i praca (osiedlowo rolniczy charakter życia, wyznaczony rytmem gospodarczym)
rozwój kultury i tradycji (obrzędy religijne, święta plonów)
charakter klasowy (szlachta, duchowieństwo, burżuazja)
charakter mieszczański (zmiany po rewolucji przemysłowej - od poł XVIII wieku w kapitalizm - uprzemysłowienie miast - czas wolny od pracy)
humanizacja pracy (zmniejszenie czasu pracy do 8 godzin)
rozwój technologii przemysłowej (bogatsze państwa - wzrost opieki socjalnej - grupy społeczne: pracownicy, emeryci, renciści, bezrobotni, studenci) - oferty spędzania czasu wolnego.
Czas wolny - możliwość rekreacji, to czas na odnowienie - polepszenie stanu organizmu, które w czasach starożytnych objawiało się harmonijnym rozwojem ciała i ducha (kalokagatia)
Ćwiczenia fizyczne - starsza siostra wychowania duchowego - Platon, Arystoteles
Uprawianie ćwiczeń fizycznych było w starożytnej Grecji elementem kultury, stylem życia odróżniających greków od barbarzyńców.
Czas wolny dla wolnego człowieka musiał być jednak należycie spożytkowany
Arystoteles zauważył, że spartanie, gdy prowadzili wojny - w społeczeństwie panował ład i dyscyplina. Pokój (dużo wolnego czasu) wprowadzał odprężenie i upadek moralności.
W starożytnej Grecji praca była rzeczą niegodną człowieka. Wolny człowiek powinien zajmować się sztuką, polityką, filozofią.
Arystoteles był jednym z pierwszych, który podkreślali właściwe wykorzystanie wolnego czasu.
Problemy dawniej zauważane aktualne są i dzisiaj, gdzie współczesny człowiek, uzależniając się od technicznych udogodnień coraz częściej prowadzi konsumpcyjny styl życia. Dominują więc wartości i postawy związane z:
karierą
sukcesem zawodowym
konsumpcją
finansową niezależnością
czynniki te w znacznym stopniu zmieniają człowieka (przyczyna uzależnień od sekt, narkotyków, pijaństwa itp.)
racjonalne zaś zagospodarowany czas wolny może znacznie zrekompensować utraconą więź ze środowiskiem, w którym człowiek przebywa.
Wolnym człowiekiem jest ten, który w swojej twórczości potrafi znaleźć ścisłą zależność wynikającą z prawidłowej potrzeby odczuwania aktywnego wypoczynku po pracy i odczuwania chęci do pracy po wcześniejszym wypoczynku.
Zjawisko aktywności wolnoczasowej współcześnie - wzajemne relacje
System polityczny -> strona społeczna -> świadomość społeczna
System polityczny -> system ekonomiczny -> świadomość społeczna
System ekonomiczny -> strona społeczna
16.06.2010.
Psychologiczne aspekty rekreacji.
Zachowanie w czasie wolnym - jego charakterystyka i mechanizmy psychiczne.
Z rekreacją ściśle związane jest pojęcie czasu wolnego... (to było wcześniej kiedyś)
Cechy charakterystyczne czasu wolnego:
1. autohedonizm, autoteliczność - aktywność sama w sobie jako cel - jako źródło przyjemności
2. dobrowolność - podejmowanie aktywności zgodnej z własną wolą i zainteresowaniami
3. bezinteresowność działania podejmowane bez motywów ekonomicznych
4. obniżony poziom samokontroli emocjonalnej (działanie dla przyjemności i zabawy)
5. nieformalny charakter działania (obniżona dyscyplina w działaniu - w stos do czynności dnia powszechnego.
O charakterze zachowania wolnoczasowego, decyduje nie jego forma lecz sposób odbioru rzeczywistości przez dana osobę (uczucie wewnętrzne - zainteresowanie).
Motywacja ważny czynnik emocjonalnego zaangażowania w aktywność jednostki.
Motywacja - ogół czynników pobudzających człowieka do działania.
Procesy motywacyjne pełnią funkcję ukierunkowującą oraz pobudzającą w sterowaniu aktywność człowieka.
Rodzaje motywacji:
Zewnętrzna - nagrody, kary
Wewnętrzna - realizacja celu z własnych pobudek
Motywacyjne zachowanie człowieka zależy od 3 czynników:
musi wystąpić bodziec inicjujący działanie
bodziec musi mieć dla osobnika określoną wartość (emocjonalne zabarwienie)
bodziec musi mieć realną możliwość realizacji - prawdopodobieństwo realizacji celu > 0
motywacja jest funkcją użyteczności wyniku i oceny prawdopodobieństwa sukcesu
M = f (U P)
gdy U i P zbliża się do 0 motywacja maleje
Motywacja - prawa Yerkesa Dodtsona
Charakterystyka motywacji:
kierunek motywacji
natężenie motywacji (siła, wielkość, intensywność)
mechanizm regulacji zachowania wolnoczasowego - 3 ogniwa
system sterowania, oparty na metabolizmie informacyjnym (wartość bodźca, realność zrealizowania bodźca)
system zasilania, oparty na metabolizmie energetycznym - kondycja fizyczna
system wykonawczy - charakteryzuje możliwości ruchowe realizacji bodźca dla zachowania wolnoczasowego - poziom ,zdolności, umiejętności
mechanizmy motywacyjne regulujące zachowani w czasie wolnym:
mechanizm homeostatyczny - jego postawa, to potrzeby, które usuwają napięcie motywacyjne, np. potrzeba aktywności, wypoczynku, bezpieczeństwa
mają one charakter ochronny, przywracają pożądany stan emocjonalny, są typowymi zachowaniami rekreacyjnymi
mechanizmy heterostatyczne - wyższe potrzeby, nie redukują napięcia emocjonalnego, ale często to napięcie potęgują, np. potrzeby w zakresie aktywności biegu na poziomie rekreacji ruchowej i rekreacji biegu maratońskiego, turystyki górskiej o różnym poziomie niebezpieczeństwa.
Rodzaje motywów w rekreacji ruchowej:
Motywy bezpośrednie - związane z:
przeżywaniem swoistego zadowolenia na tle aktywności rekreacyjnej
przyjemnością estetyczną (piękno ciała, sprawność fizyczna)
chęcią wykazywania odwagi i zdecydowania w wykonywaniu trudnych zadań
chęcią współzawodnictwa
chęcią przynależności społecznej
dążeniem do doskonalenia własnej osobowości.
Motywy pośrednie:
poprawienie sprawności fizycznej
doskonalenie własnych cech (fizycznych, psychicznych) - w wymiarze utylitarnym
poprawa zdrowia fizycznego i psychicznego
poczucie obowiązku w uprawianiu aktywności rekreacyjnej (kształtowanie postawy, np. zdyscyplinowanie siebie)
powyższe mechanizmy mają charakter kompleksowy i przybierają zróżnicowane wartości w aspekcie przewagi jednego mechanizmu nad (ucięło :])
źródła różnic indywidualnych w zachowaniu wolnoczasowym - podział ze względu na pochodzenie
są to czynniki decydujące o sposobie spędzania wolnego czasu w aspekcie prospołecznym (spędzanie czasu indywidualnie czy grupowo - ważny wyznacznik w organizacji rekreacji)
czynniki wrodzone ( temperament - poziom energetyzmu organizmu, potrzeba aktywności - neurotyzm - potrzeba stymulacji, potrzeba zabawy)
czynniki nabyte (wychowawcze środowiskowe - wyuczone sposoby spędzania czasu)
aktywność wolnoczasowa stymulowana jest przesz czynniki wrodzone lecz formy jakie przybiera ona u człowieka uwarunkowane są wychowaniem a określonych środowisku społecznym - charakter potencjału organizmu - mentalne nastawienie.
Rodzaje czynników determinujących wolnoczasowe zachowanie człowieka:
biologiczne - stan zdrowia, poziom wydolności ,typ budowy ciała
społeczno-demograficzne - płeć, wiek miejsce pobytu, wykształcenie, zawód
gospodarczo ekonomiczne - sytuacja ekonomiczna, ilość wolnego czasu, dostępność do urządzeń i obiektów rekreacyjnych
psychiczne - determinanty osobowościowe i nawykowe
na wolnoczasowe zachowanie człowieka wpływają także:
potrzeby stanowią zasadnicze i ogólne źródło aktywności rekreacyjnej
zainteresowania stanowią ukierunkowany charakter aktywności rekreacyjnej
staż rekreacyjny - wyznaczony czasem uprawiania określonej formy rekreacyjnej
stan zaawansowania rekreacyjnego - to poziom wyznaczony specjalizacją w uprawianiu określonej czynności rekreacyjnej
fazy przebiegu kariery rekreacyjnej:
poszukiwana - formy rekreacji zaspokajającą potrzeby
specjalizacji - ugruntowania i doskonalenia
odejścia - zmiana zainteresowań, niemożność uprawiania ze względu na wiek i zdrowie
o wyborze zachowań w czasie wolnym rozstrzyga jednostka zgodnie z przyjętą hierarchią wartości i potrzeb wynikających z osobistych skłonności i upodobań także z przyjętych obyczajów
najzdrowszą postacią rekreacji jest aktywność wynikająca z osobistych potrzeb organizmu ludzkiego.
Potrzeby zaspakajane w działaniu wolnoczasowym człowieka:
potrzeba wypoczynku i relaksu - zapewnienie odmienności w życiu codziennym
potrzeba aktywności psychofizycznej - kompensacja w działaniu fizycznym i psychicznym
potrzeba zmiany trybu i środowiska życia
potrzeba emocji - zmienność stanów psychicznych np. niepewność wyniku, gorycz porażki, smak zwycięstwa lęk, uczucie przyjaźnie
potrzeba obniżenia poziomu samokontroli
potrzeba agresji 0 jako pierwotny instynkt gwarantujący przetrwanie
potrzeby ambicjonalne - będące motorem napędowym działań człowieka, jednak niezaspokojone prowadzą do frustracji
potrzeby poznawcze - np. akt turystyczna w poznaniu środowiska
potrzeba rozwoju i samorealizacji - akt w celu poznania przyrody, kultury, w doskonaleniu własnego ciała
potrzeby estetyczne
wyżej wymienione potrzeby to przeciwwaga dla normalnego i poważnego życia w którym dominuje samokontrola i opanowanie
wpływ aktywności w czasie wolnym na rozwój osobowości człowieka - dotyczy:
kształtowania równowagi między spontanicznością a samokontrolą (harmonijny rozwój sfery emocjonalnej)
zaspokajania potrzeb (utrzymuje równowagę funkcjonalną organizmu
otwarciu nowej przestrzeni (rozwój zainteresowań, rozwój ukrytych pragnień)
stymulacji postaw (przełamywanie barier własnej wartości, kontaktów społecznych)
kształtowania systemu wartości, aspiracji, postaw
rozwijania własnych zainteresowań
kształtowania swojego charakteru, ucząc się opanowania, odpowiedzialności i zaradności
kształtowania swoich stosunków z innymi ludźmi
w psychologicznym znaczeniu czas wolny rekreacyjny spełnia ważną funkcję psychoprofilaktyczną i psychoterapeutyczną - funkcja ta może być uzyskiwania przez:
terapię zabawową, muzykoterapie, terapie poprze: taniec, sport, sztukę, turystykę, czytanie książek
psychologiczne bariery w rekreacji fizycznej:
poznawcze - dotyczą wiedzy w pozytywnych aspektach rekreacji
ideologiczne - dotyczą postaw i poglądów w pozytywnej stronie aktywności ruchowej, w kształtowaniu wartości dla rozwoju osobowości, np. brak wzorców ze strony sportowców, niski poziom propagandy w pozytywnej płaszczyźnie rekreacji ruchowej wśród społeczeństwa
kulturowe - związane z wzorcami zachowań w danym społeczeństwie
psychiczne - związane z brakiem motywacji i potrzeb dla rekreacji ruchowej, przełamywaniem barier
Socjokulturowe zagadnienia rekreacji
Unowocześnienie miejsca pracy oraz wzrost czynnika ekonomicznego społeczeństw sprzyja zwiększeniu czasu wolnego.
Czas wolny - trzy rodzaje:
czas wolny krotki - do dyspozycji po obowiązkach pracy
czas wolny średni - występuje w weekend
czas wolny długi - czas urlopu
czas wolny sytuacyjny - czas ten może być niepożądany - o wartości negatywnej (dzieci w wieku przedszkolnym, osoby nie uczące się, niepracujące)
czas wolny zależy od rodzaju obowiązków zawodowych (np. stanowiska kierownicze - stanowisko wykonawcze, grupy poprodukcyjne, grupy niezależne finansowo)
czas wolny zależy także od wieku osobników.
W średnim ujęciu czas wolny w społ. polskim wynosi od 2 - 3,5h dziennie
Prognozy zmian wolnoczasowych w przyszłości:
stopniowe zastępowanie czynności praktycznych o dużym natężeniu ruchowym czynnościami o mniejszym natężeniu ruchowym
odejście od form halowych ku formom plenerowym
odejście od form zorganizowanych w stronę form indywidualnych
wzrost różnorodności form spędzania wolnego czasu
zmienne demograficzno-społeczne wpływające na formę spędzania wolnego czasu:
wraz z wiekiem maleje wyraźny udział aktywnych form spędzania wolnego czasu
mężczyźni częściej niż kobiety uprawiają sportowe formy rekreacji
w miarę wzrostu wykształcenia maleje udział w wypoczynku biernego a rośnie wypoczynek czynny
osoby większych aglomeracji częściej uprawiają rekreacje fizyczna niż osobnicy środowisk wiejskich
zdecydowanie mniejszy procent społ. polskiego uprawia systematycznie rekreacje fizyczną
w społ. przeważają indywidualne, prywatne i rodzinne formy spędzania wolnego czasu
w miarę wzrostu środków pieniężnych w społ. rośnie zapotrzebowanie na aktywne spędzanie czasu wolnego
na wsi sezonowość rekreacyjna zmniejsza się wraz z nasileniem prac sezonowych
rozwój infrastruktury rekreacyjnej zwiększa udział społ. do akt spędzania czasu wolnego.
Układy zachowań realizowanych w czasie wolnym
nieformalne kontakty społeczne (spotkania towarzyskie, wypoczynek w gronie rodzinnym ,hobby
zinstytucjonowane formy organizacji
bierne formy spędzania czasu wolnego.
Grupa rekreacyjna - grupa społ. stanowiąca zespół ludzi mających poczucie wew. więzi i zewn. odrębności.
Cechuje się:
duża atrakcyjnością
dużym poziomem integracyjności społecznej
celem działania
łagodnością form
facylitacją.
Rekreacja jako forma zachowania w czasie wolnym może być:
czynnikiem ułatwiającym socjalizacje człowieka
środkiem w procesie komunikowania się ludzi
czynnikiem integrującym społ. ludzki
czynnikiem demokratyzującym
elementem kształtującym wzory zachowań i styl życia człowieka.
Główne cechy rekreacyjnego stylu życia:
aktywność i samostanowienie
spontaniczność w działaniu
kontakty społeczne
odprężenie
przyjemność
kulturowe wartości rekreacji:
rekreacja fizyczna jest elementem kultury fizycznej a rekreacja w znaczeniu szerokim jest elementem kultury wolnego czasu.
Przez kulturę czasu wolnego rozumiemy ogol społecznie wypracowanych i przekazywanych wzorów zachowań ludzi w sferze czasu wolnego
Turystyka i sport jako popularne i aktywne formy kultury wolnego czasu:
kulturotwórcza rola turystyki - ogniwa oddziaływań
gospodarz - społeczność przyjmująca
społeczność wysyłająca turystów
osoba turysty
kulturotwórcza rola sportu - ogniwa oddziaływań
sportowcy
kibice
strefy sportu określające zjawisko kultury:
strefa infrastruktury - obiekty i narzędzia zaspokajające fizyczno - sprawnościowe potrzeby człowieka
sfera kultury bezpośredniej - czynności poprawiające zdrowie, sprawność fizyczną - wynik
strefa kultury symbolicznej - kultura bycia, symbol siły i sprawności fizycznej, szukanie równowagi pomiędzy wartościami w sferze sacrum a profanum
sport jako katalizator pokojowego rozwiązywania konfliktów oraz środek obniżenia napięć międzyludzkich
sport rekreacyjny :
amatorstwo
kameralność, intymność
wszechstronność
współzawodnictwo jako forma urozmaicenia
znaczenia autoteliczne
spontaniczność
powszechność, masowość
dowolność w interpretacji reguł i zasad
sport wyczynowy:
zawodowstwo, komercjalizacja
pokazowość
wąska specjalizacja
współzawodnictwo jako środek selekcji i eliminacji
znaczenie instrumentalne
samokontrola, kalkulacja
elitarność
rygorystyczne przestrzeganie przepisów.