Praca z dzieckiem z zespołem ADHD

ADHD - skrót z ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder, czyli Zespół nadpobudliwości psychoruchowej, określany w literaturze jako zespół nadpobudliwości psychoruchowej
z deficytem uwagi lub zaburzenia hiperkinetyczne. W przypadku zaburzeń uwagi i braku nadpobudliwości ruchowej mówimy o ADD (Attention Deficit Disorder).

Dziecko nadpobudliwe w szkole - Objawy i sposoby pomocy

Diagnoza zespołu nadpobudliwości psychoruchowej

wg Międzynarodowej klasyfikacji Zaburzeń ICD 10

Triada objawów:

• deficyt uwagi

• nadruchliwość

• impulsywność

1 typ - przewaga deficytu uwagi:

• dziecko nie zwraca uwagi na detale,

• często się myli, popełnia błędy,

• nie potrafi utrzymać uwagi na zadaniu,

• często sprawia wrażenie jakby nie słuchał lub nie słyszał tego co się do niego mówi,

• często nie wykonuje poleceń lub nie wypełnia ich do końca,

• nie kończy zadań,

• ma kłopoty z organizacją swojej pracy,

• ma kłopoty ze skupieniem uwagi przez dłuższy czas na jednym zadaniu,

• nie lubi wysiłku umysłowego,

• często gubi przedmioty potrzebne do wykonania zadania,

• jest podatny na bodźce zewnętrzne, rozprasza się,

• często zapomina o sprawach codziennych.

2 typ - przewaga nadaktywności:

• ma trudności z pozostaniem w jednym miejscu,

• jest hałaśliwe,

• biega,

• wspina się,

• wierci się (u nastolatków objawy te przechodzą w wewnętrzny niepokój, tiki),

• ma trudności z cichą zabawą,

• ma zaburzony sposób wypowiadania się - nadmierna gadatliwość, mówi żeby mówić,

• brak struktury wypowiedzi,

• czyta niedokładnie,

3 typ - z przewagą impulsywności

• często wyrywa się do odpowiedzi zanim jeszcze zostanie zadane pytanie,

• z trudnością oczekuje na swoją kolej,

• często przerywa innym - wtrąca się do rozmów, wyrywa przedmioty innym,

• bywa agresywne (często potem żałuje swojej impulsywności),

• reaguje nim pomyśli - „na odruch”.

4 typ - mieszany

Warunkiem niezbędnym do rozpoznania zespołu nadpobudliwości psychoruchowej jest wystąpienie 6 objawów z którejś grupy lub 6-7 objawów z różnych grup do 7 roku życia. Objawy muszą znacząco upośledzać funkcjonowanie dziecka w co najmniej dwóch środowiskach - np. domowym i szkolnym.

Nadmierna impulsywność

Dziecko z ADHD wie, co powinno zrobić ale nie potrafi w sposób rutynowy robić tego, co wie, że powinno.

Wyobraźmy sobie sytuację: dwoje dzieci idzie wzdłuż drogi. Nagle dostrzegają kolorowy przedmiot po drugiej stronie. Jedno z nich przebiega natychmiast, drugie przed wejściem na jezdnię uważnie rozgląda się czy nie nadjeżdża samochód.

Każde z dzieci ma ten sam cel, jednakże jedno z nich działa pod wpływem chwili (impulsu) nie myśląc o konsekwencjach. Drugie przewiduje skutki i sprawdza czy nie nadjeżdża samochód. Większość z nas, gdy wpada na jakiś pomysł zastanawia się czy opłaca się go realizować
i w zależności od wyciągniętych wniosków podejmuje działania bądź nie.
U dziecka z ADHD proces ten przebiega odmiennie - jest pomysł
i natychmiast następuje jego realizacja.

Nadmierna impulsywność powoduje u dzieci z ADHD brak zdolności do zahamowań, czego rezultatem bywa trudne do zaakceptowania zachowanie:

• częste wtrącanie się do rozmowy,

• wbieganie do pokoju, w którym pracujemy mimo wielokrotnego przypominania, że jesteśmy bardzo zajęci,

• przypadkowe i nieumyślne niszczenie przedmiotów,

• brak umiejętności planowania działań na przyszłość.

Dobrym przykładem braku kontroli własnych impulsów u dzieci z ADHD są wyniki badań. Pomimo tego, iż nauczyciele częściej zauważają agresywne zachowanie u dzieci nadpobudliwych, to okazało się że w rzeczywistości nie biją się one więcej niż ich koledzy. Po prostu dzieci bez zaburzonej kontroli impulsów rozglądają się, czy w pobliżu nie ma nauczyciela, a potem dopiero zadają cios. Dzieci nadpobudliwe nie myślą o konsekwencjach i atakują
w chwili, gdy taka myśl przychodzi im do głowy. Często w takiej sytuacji za ich plecami stoi nauczyciel. Nie przewidywanie konsekwencji tych działań szybko zauważają rówieśnicy i wykorzystują ten fakt aby ich nadpobudliwy kolega stał się „kozłem ofiarnym”.

Dzieci z ADHD są niewolnikami „już” i „zaraz”. Gdy mają przerwać wykonywaną przez siebie czynność mają trudność ze zrobieniem tego natychmiast. Stąd, gdy prosimy je o wyrzucenie śmieci słyszymy „zaraz”, natomiast, gdy dziecko chce coś dostać zaczyna działać mechanizm „już”.

Z problemem nadmiernej impulsywności wiąże się fakt, że dzieci nadpobudliwe nie potrafią czekać na nagrodę. Wymagają aby ich praca była oceniona (pochwalona) już, natychmiast (w innym wypadku nie będą wstanie powiązać tych dwóch kwestii). Podobnie jest w przypadku konsekwencji - jeśli są one oddalone od złego zachowania choćby godzinną przerwą dziecko
z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej nie połączy ze sobą tych zdarzeń.

Nadruchliwość

Kiedy dziecko cechuje nadmierna, niczym nie uzasadniona aktywność ruchowa, oczywiście w porównaniu z innymi dziećmi w jego wieku i na tym samym poziomie rozwoju, wtedy mówi się o nadruchliwości.

Oprócz konieczności pozostawania w ruchu i nieumiejętności długiego przebywania w jednym miejscu jedna z postaci nadruchliwości jest niepokój w obrębie miejsca siedzenia. Dziecko z ADHD nie siedzi nieruchomo ale wierci się, kręci, macha nogami, rękami, często bawi się przedmiotami (długopisem, gumką, skrawkiem papieru). Jedną z postaci nadruchliwości jest nadmierna gadatliwość.

Ruchliwości dziecka z ADHD nie można powstrzymać, należy jednak sprawiać aby jak najmniej przeszkadzała pozostałym.

Zaburzenia uwagi

Trzecim zasadniczym objawem ADHD jest zaburzenie uwagi - słabsza zdolność do koncentrowania się na każdym zadaniu. Dotyczy ona zarówno skierowania uwagi (np. na rozpoczęciu słuchania), jak i jej utrzymaniu
(np. ciągłego słuchania). Dzieci nadpobudliwe maja problem z :

• zastosowaniem się do kolejnych instrukcji,

• skupieniem się na jednej czynności (często zaczynają kolejne zadania nie kończąc pozostałych),

• odrabianiem zadań lub czytaniem zadanego tekstu,

• słuchaniem tego, co się mówi,

• pamiętaniem o zabraniu wszystkich potrzebnych rzeczy
  (np. podręczniki, przybory szkolne),

• z zapamiętaniem tego, co było zadane, zapisaniem wszystkiego
  z lekcji.

Zarówno rodzice, jak i nauczyciele zakładają, że dziecko idąc do szkoły

potrafi się skupić na jednym wybranym przez dorosłego bodźcu. Potrafi też pominąć czynniki rozpraszające i wykonywać powierzone mu zadanie. Jest to oczywiście prawda w stosunku do większości dzieci, jednakże nie do dzieci
z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej.

Dziecko z ADHD nie ma odpowiednio wykształconej wybiórczości uwagi, skupia się na przypadkowym bodźcu - zazwyczaj nowym, bądź najbliższym.

CECHY UWAGI, KTÓRE SĄ GORZEJ WYKSZTAŁCONE U OSÓB
Z ZABURZENIAMI UWAGI

• selektywność (wybiórczość) - zdolność do wyboru jednego bodźca
  z wielu

• trwałość - utrzymywanie uwagi w nudnej sytuacji

• przerzutność - umiejętność aktywnego wyszukiwania potrzebnego bodźca

• podzielność - zdolność do wykonywania kilku czynności jednocześnie

• rozpiętość - ilość bodźców, na których można się skupić jednocześnie.

Stąd też dzieci nadpobudliwe nie potrafią z dochodzących do nich bodźców wybrać najważniejszego. Dla nich śpiew ptaków, hałas z boiska oraz zeszyt z matematyki jest równie ważny. Podobna sytuacja występuje, gdy konieczne jest skupienie uwagi na dwóch czynnościach, np. pisaniu notatki
i słuchaniu tego, co mówi nauczyciel.

Dzieci z ADHD są natomiast w stanie skupić się na długi czas na interesującym ich działaniu. Czasami rodzice mówią, że przed telewizorem lub komputerem dziecko może siedzieć godzinami. Prawdą jest, że dziecko nadpobudliwe może dobrze koncentrować się na interesującej i pasjonującej je czynności. Nie mają jednak zdolności ukierunkowywania uwagi, a więc skoncentrowania się siła woli na czymś mniej interesującym.

Wiąże się to faktem, że mamy w mózgu dwa układy - motywacji
i koncentracji. Pierwszy odpowiada za zajmowanie się czynnościami sprawiającymi nam przyjemność, drugi za zmuszanie się do wykonania czynności nudnych i monotonnych. W przypadku dzieci z ADHD mamy do czynienia z gorszym funkcjonowaniem układu koncentracji.

OBJAWY ZABURZEŃ KONCENTRACJI

• krótki czas skupienia się,

• brak umiejętności skupienia się na jednej rzeczy,

• łatwe rozpraszanie się,

• brak umiejętności długotrwałej pracy nad jednym zadaniem,

• gubienie i zapominanie rzeczy,

• śnienie na jawie.

Inne typowe objawy i zachowania dzieci z ADHD

1. Dzieci z ADHD najprawdopodobniej z powodu dużej impulsywności potrafią reagować dużo bardziej emocjonalnie na różne wydarzenia niż ich rówieśnicy. Co więcej potrafią bardzo szybko - bez „stanów przejściowych” - przejść ze świetnego nastroju w złość lub odwrotnie.

2. Niedojrzałość emocjonalna i społeczna - część nadpobudliwych dzieci zachowuje się tak, jak by była młodsza niż w rzeczywistości, zarówno w kontaktach z innymi dziećmi, jak w czasie nauki szkolnej, wyborze rodzaju zabawy czy też w sposobie odbierania i rozumienia świata.

3. Słabe rozumienia pojęcia czasu - dzieci, a często i nastolatki
   z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej mają problemy
   z praktycznym zrozumieniem i zaplanowaniem sobie czasu na różne działania. Początkowo może to dotyczyć radzenia sobie z obowiązkami czy zdążeniem na daną godzinę, w ostateczności przekonanie,
   że napisanie pracy magisterskiej w jeden weekend to żaden problem.

4. Mistrzowie dyskusji - dziecko, a zwłaszcza nastolatek z ADHD potrafi godzinami dyskutować na temat sensowności wykonania jakiegoś zadania czy pracy („Dlaczego ja?”)

Założenia pracy z dzieckiem z ADHD

• Objawy ADHD nie są winą dziecka ani rodziców, ani nauczycieli

• Akceptacja dziecka

• Z dzieckiem z ADHD nie da się pracować „na zapas”, można tylko „tu
  i teraz”

• Kluczowym problemem ADHD są trudności w utrzymaniu adekwatnego poziomu uwagi, motywacji i wysiłku w stosunku do wykonywanego zadania oraz trudności w powstrzymywaniu reakcji

• Dzieci z ADHD są niewolnikami „JUŻ” - przy oczekiwaniu na to co dziecko chce otrzymać i „ZARAZ” - przy wykonywaniu zadania

• Dziecko z ADHD nie potrafi czekać na nagrodę ani łączyć kary odwleczonej w czasie z zachowaniem, które te karę spowodowało

• Stworzenie spójnego systemu zasad, konsekwencji (w działaniu)

• Systematyczna praca

Zasady pracy z dzieckiem z ADHD

• Znajomość pełnego obrazu objawów zespołu, umiejętność rozróżnienia zachowań wynikających z ADHD i zachowań związanych
  z nieposłuszeństwem czy niechęcią

• Świadomość, że dziecko z ADHD nie słyszy ok. 50% tego, co się do niego mówi i zapamiętuje ok. 50% tego co słyszało

• Świadomość, że dziecko z ADHD nie przewiduje następstw różnych zjawisk (brak połączenia przyczyna - skutek)

• Praca z dzieckiem z ADHD jest możliwa „tu i teraz” (stąd wpływ rodziców na funkcjonowanie szkolne, a nauczycieli na domowe jest niewielki)

• Indywidualizacja polega głównie na zmianie sposobu podejścia do dziecka

Reakcja na niewłaściwe zachowanie dziecka

Zasada 7 x S

• Szybka

• Skuteczna

• Sprawiedliwa

• Słuszna

• Sympatyczna

• Spontaniczna

• Słowna

Sześć etapów skutecznego wydawania polecenia

1. Podejdź do dziecka

2. Zdobądź jego uwagę (dotknij go, spójrz w oczy, zawołaj po imieniu)

3. Wydaj jednoznaczne polecenie - w 2 - 3 słowach

4. Poproś dziecko by powtórzyło polecenie

5. Powtórz polecenie tyle razy ile założyłeś, poproś dziecko by je powtórzyło

6. Dopilnuj jego wykonania (nie odchodź od dziecka aż skończy)

Propozycje dla nauczycieli pracujących

z dziećmi nadpobudliwymi psychoruchowo

Prezentacja nowego materiału:

• prezentuj materiał na konkretnych przykładach, zanim sformułujesz bardziej ogólne twierdzenie,

• na początku zajęć przedstaw dzieciom ich ramowy plan,

• sprawdzaj, czy dzieci rozumieją język którym przekazujesz informacje
  i polecenia,

• przedyskutuj poszczególne punkty prezentacji zaraz po ich przedstawieniu,

• podkreśl najważniejsze fragmenty w prezentowanym materiale,

• formułuj pracę domową w jasny i przejrzysty sposób.

Zmiany dotyczące czasu:

• zaznaczaj, które elementy zalecanego zadania są najważniejsze
  i najpilniejsze oraz kolejność w jakiej dziecko powinno je wykonać,

• wprowadź jasne wymagania określające czas wykonania zalecanego zadania.

Koordynacja wzrokowo - ruchowa:

• ustal realne i możliwe do przestrzegania przez dzieci wymagania dotyczące ich zachowań, porządku, wyglądu,

• zmniejsz ilość materiału lub podziel go na mniejsze części.

Przetwarzanie wzrokowe, wizualizacja:

• przygotuj gotowe, czytelne materiały dotyczące prezentowanych treści,

• sprawdź czy dziecko rozumie przekazywane mu informacje,

• poproś dziecko, żeby przed rozpoczęciem wykonywania zadania powtórzyło otrzymane polecenie.

Rozumienie i posługiwanie się językiem:

• parafrazuj przekazywane mu informacje, powtarzaj je wielokrotnie,

• zachęcaj dzieci do pytań i komentarzy, zorientujesz się czy rozumieją przekazywane im informacje,

• zawsze odnoś nowo prezentowane treści od wcześniej przyswojonego przez dzieci materiału.

Zmiany organizacyjne:

• wprowadź szczegółowy plan zajęć,

• wprowadź jasne i zrozumiałe reguły postępowania dotyczące zachowania w różnych sytuacjach i stosuj je konsekwentnie,

• sprawdzaj notatnik ucznia, żeby mieć pewność, że korzysta
  z kalendarza, zapisuje prace domowe,

• planuj i informuj uczniów o terminach, w jakich musza składać wykonywane prace,

• często sprawdzaj zeszyty ucznia.

Właściwe usadowienie ucznia w klasie:

• ławka nadpobudliwego dziecka usytuowana w pobliżu nauczyciela,

• dziecko posadzone plecami do reszty kolegów,

• nigdy nie sadzamy ucznia z ADHD blisko okna,

• usadzenie z tyłu klasy, jeśli dziecko potrzebuje dużo przestrzeni (w tej sytuacji nauczyciel często podchodzi do ucznia i sprawdza jak pracuje),

• jasne określenie granic przestrzennych (przestrzeń, gdzie dziecko może się poruszać).

Dziecko z ADHD otrzymuje w szkole etykietę „nieznośnego”.
W konsekwencji dzieci nadpobudliwe mają:

• niską samoocenę,

• buntują się przeciwko normom społecznym,

• próbują różnych używek,

• są przygnębione, cierpią na depresję,

• osiągają dużo niższe warunki na ich możliwości.

Objawy	Uczeń z AHD	Działania nauczyciela
Zaburzona koncentracja	Szybkie rozpraszanie się	Sprawdzać czy uczeń wykonuje zadanie, zwracać jego uwagę
		Zapominanie poleceń	Stałe przypominanie treści zadań, wydawanie krótkich poleceń - Teraz otwórz zeszyt.
	Nadmierna ruchliwość	Nerwowe ruchy rąk i stóp	Poproszenie ucznia o zawieszenie mapy, pozbieranie zeszytów
		Chodzenie po sali Kręcenie się Grzebanie w torbie	Poproszenie ucznia o przyniesienie kredy, pościeranie tablicy, podlewanie kwiatów
Nadmierna impulsywność	Agresja słowna i fizyczna Przypadkowe niszczenie rzeczy Wtrącanie się do rozmów Obrażanie się Kłamstwa	Przypominać o zasadach, proponować by narysował na kartce papieru to jaki jest zły Odwracać uwagę dziecka

Tab. 1 Charakterystyka objawów nadpobudliwości psychoruchowej. Co może zrobić nauczyciel

Schemat oddziaływań w pracy z dzieckiem z ADHD

• terapia zachowań

• farmakologia

• leczenie farmakologiczne rozpoczyna się tylko u dzieci, u których jest to konieczne i zawsze musi ono być częścią planu terapii obejmującego inne formy pomocy dziecku,

• leki nie wyleczą z nadpobudliwości, zmniejszą jedynie objawy w czasie kiedy są podawane,

• leczenie warto przerwać na jakiś czas, na przykład w czasie wakacji szkolnych, aby ocenić czy jest ono nadal potrzebne

• leki mogą jedynie zmniejszać objawy nadpobudliwości - nie zastąpią wychowania i nauczania,

• nie wykazano, aby leczenie farmakologiczne powodowało
  u pacjentów uzależnienia.

• pomoc dla rodziców

• tworzenie systemu oddziaływań:

• wychowawca

• nauczyciele

• rodzice

• psycholog/pedagog

• zespół klasowy (tworzenie poczucia bezpieczeństwa, dobrego klimatu)

• metody i formy pracy:

• gry i zabawy integracyjne,

• skuteczne porozumiewanie się ze sobą w grupie,

• techniki relaksacyjne,

• tańce integracyjne,

• konsekwentne wdrażanie do regulaminu placówki, grupy,

• prowadzenie rozmów na bieżąco,

• dodatkowe zajęcia,

• komunikowanie się za pomocą języka „ja” (parafrazowanie, dowartościowywanie)

Reguły dotyczące konsekwencji

1. Formą konsekwencji może być:

1. naprawianie szkód,

2. wyłączenie z sytuacji,

3. zmniejszenie wzmocnień pozytywnych i odbieranie przywilejów,

4. ograniczenie swobody działania.

2. Utworzenie listy poleceń zasad najczęściej lekceważonych przez dziecko.

3. Wybór najważniejszych zasad, które są łamane (konieczne, sensowne).

4. Pochwała, gdy dziecko wykonało polecenie bez łamania zasad.

5. Wyciągać konsekwencje w krótkim czasie od zachowania dziecka.

6. Konsekwencje muszą być stałe.

7. Każde zachowanie musi być rozpisane na pochwały i konsekwencje.

8. Konsekwencje należy wyciągać po zakończeniu zachowania. W trakcie trwania złego zachowania należy:

• powtórzyć zasadę, polecenie, zwrócić uwagę na naruszenie zasady,

• zapowiedzieć wyciągnięcie konsekwencji,

• dać dziecku możliwość wypowiedzenia się,'

• w przypadku pozytywnej zmiany zachowania pochwalić.

9. Nie należy prowadzić długich dyskusji z dzieckiem, konieczne rozmowy przeprowadzać w spokojnej atmosferze.

Pochwały jako najważniejsza technika pracy z dzieckiem nadpobudliwym

Reguły dotyczące pochwały:

• natychmiastowa,

• opisowa (opisz, co widzisz),

• może podsumować sytuację,

• może być informacją, że rodzice cieszą się z takiego zachowania,

• jeżeli nie ma powodów do pochwały, należy stworzyć taką sytuację

• dotycząca konkretnego zachowania dziecka (nie porównujemy z innymi dziećmi)

• nie może zawierać zwrotów typu: „Tak ale....”

Poświęcenie uwagi zachowaniu powoduje jego wzmocnienie.

ZACHWANIE POŻĄDANE + WZMOCNIENIE = WIĘCEJ ZACHWAŃ POŻĄDANYCH

ZACHOWANIE POŻĄDANE + BRAK WZMOCNIENIA (WYGASZANIE) = MNEJ ZACHOWAŃ POŻĄDANYCH

ZACHOWANIE NIEPOŻĄDANE + WZMOCNIENIE = WIĘCEJ ZACHWAŃ NIEPOŻĄDANYCH

ZACHOWANIE NIEPOŻĄDANE + BRAK WZMOCNIENIA (WYGASZANIE) = MNEJ ZACHOWAŃ NIEPOŻĄDANYCH

Zasady stosowania wzmocnień

• nagradzamy natychmiast, gdy wystąpi właściwa reakcja

• nie nagradzamy bez uzasadnienia, wartość wzmocnienia maleje jeśli jest ono nadużywane,

• kiedy uczymy nowego zachowania, wzmacniamy każdą właściwą reakcję (tzw. rozkład wzmocnienia ciągłego),

• należy zmieniać rodzaj nagród, aby zachowały siłę wzmacniającą,

• nagradzanie musi mieć charakter selektywny, nie wzmacniamy zachowań związanych bezpośrednio z nauczanymi umiejętnościami.

Pamiętajmy:

• nie należy karać za objawy

• współpraca rodziców z nauczycielami może ułatwić dziecku z ADHD funkcjonowanie w szkole.

Nawiązywanie współpracy z rodzicami

1. Wczesny kontrakt* z rodzicami.

2. Stworzenie wspólnego zespołu pomocy dziecku.

3. Wykorzystanie kart zachowania dziecka i przeniesienie konsekwencji do domu (obarczenie rodziców odpowiedzialnością za obserwowanie zmian w zachowaniu dziecka i dostarczanie informacji na ten temat specjalistom)

4. Omawianie zadań domowych i sposobu ich wykonania.

Przykładowy kontrakt dotyczący współpracy zawarty pomiędzy Jasiem X, jego rodzicami i szkołą*

ZADANIA JASIA	ZADANIA RODZICÓW	ZADANIA SZKOŁY
Obecność fizyczna i psychiczna na każdej lekcji	Dopilnowanie odrabiania prac domowych	Nagradzanie każdego pożądanego zachowania
Punktualność	Kontakt ze szkołą w celu sprawdzenia, co było zadane	Poświęcenie uwagi nauczyciela tylko Jasiowi przez jakiś czas lekcji
Utrzymanie porządku na ławce - korzystanie tylko z przyborów potrzebnych w danym momencie zajęć	Dopilnowanie by w plecaku Jasia było wszystko co jest niezbędne w czasie zajęć	Sprawdzanie czy Jasiu zrozumiał polecenie
Zgłaszanie się do odpowiedzi po zakończeniu pytania (nie wyrywa się do odpowiedzi nie znając treści pytania)	Chwalenie za każde pozytywne zachowanie	Przygotowanie odpowiednich warunków do nauki
Uszanowanie prawa pozostałych uczniów do spokojnej nauki	Przygotowanie odpowiednich warunków do nauki	Kontakt z rodzicami
Słuchanie innych	Wspieranie Jasia w każdej sytuacji	Przygotowanie metod pracy z Jasiem
Zapisywanie każdego zadania domowego i innych czynności do wykonania w domu Spokojne czekanie na swoją kolej Nieprzerywanie zabaw innym	-----------------------------	Angażowanie Jasia w prace na rzecz szkoły i klasy
................................... Data Podpis	.................................. Data Podpis	................................... Data Podpis

Celem kontraktu jest ułatwienie wszystkim stronom współpracy potrzebnej Jasiowi X do osiągnięcia sukcesu - ukończenie szkoły.
Zadania określone w kontrakcie dla każdej ze stron powinny być ustalone w sposób demokratyczny, z udziałem wszystkich zainteresowanych. Czas obowiązywania kontraktu to okres do ukończenia szkoły.

Pamiętajmy:

• nie pozwólmy rodzicom wchodzić z nami w inne relacje niż te bezpośrednio związane z udzielaniem pomocy. Uwikłani w nie nigdy nie będziemy pewni, czy rodzice nie zechcą nas skrzywdzić, gdy będziemy chcieli im profesjonalnie pomóc

• musimy szukać wsparcia u profesjonalistów, zwłaszcza tych, którzy podobnie jak my chcą łączyć pracę z dzieckiem
  z pomaganiem jego rodzicom.

Poglądy rodziców w zależności od reprezentowanych postaw

Postawa	Poglądy	Cechy zachowania
Nadopiekuńcza	dzieci nie należy spuszczać z oczu dziecko nie powinno tego robić, bo się zmęczy/pobrudzi dziecko nie powinno zbyt często wychodzić na podwórko, bo jest tam zbyt wiele zagrożeń dziecku ciągle trzeba tłumaczyć	rozwiązywanie problemów za dziecko ograniczenie ruchu fizycznego dziecka pełna kontrola nad zachowaniem dziecka koncentrowanie całego swojego życia tylko wokół dziecka brak konsekwencji w wychowaniu
Odtrącająca	dziecko nie powinno przeszkadzać mi w życiu mam prawo wymagać od mojego dziecka, tego co uważam za słuszne mogę karać dziecko moje dziecko jest nieodpowiedzialne dziecko powinno znać swoje miejsce dziecka nie należy wyręczać dziecka nie wolno rozpieszczać	nieokazywanie dziecku pozytywnych uczuć krytyka zachowań dziecka dezaprobata częste wydawanie dziecku rozkazów surowe karanie dziecka i stawianie licznych żądań zastraszanie dziecka niedocenianie pozytywnych działań dziecka obarczanie innych osób opieką nad dzieckiem
Nadmiernie wymagająca	dzieciom nie można pobłażać dzieci powinny mieć dobrze zorganizowany czas rodzice powinni stawiać swojemu dziecku wymagania (dzięki temu coś osiągnie) z dzieckiem trzeba pracować	stawianie zbyt wygórowanych wymagań ograniczanie dziecku swobody określanie sztywnych reguł postępowania narzucanie licznych propozycji krytyczny stosunek do poczynań dziecka nie spełniającego idealnego wzorca wykreowanego przez rodziców

Pracując z dziećmi nadpobudliwymi należy kierować się taką metodą nauczania, która zakłada podmiotowe traktowanie ucznia, kształcenie poczucia bezpieczeństwa i uświadamia dziecku, że cenimy je bez względu na wszystko. Konieczne jest zaangażowanie się w interakcję dziecko-nauczyciel, pomagamy wychowankowi zrozumieć świat, nauczyć się tworzyć prawidłowe relacje z innymi ludźmi, właściwie się komunikować i usamodzielniać się na miarę swoich możliwości.

Przydatne linki i polecana literatura

1. http://www.adhd.info.pl/index.php?page=komiks.php

2. http://www.adhd.info.pl/index.php?page=komiks2.php

3. http://www.adhd.info.pl/index.php?page=prawa.php

4. Faber A., Mazlish E. „Jak mówić, żeby dzieci słuchały”, Media Rodzina, Poznań 1992

5. Hall R., Hall M., „Jak stosować wzmocnienia”, SPOA, Gdańsk 2000

6. Nartowska H., „Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo” , Warszawa 1972

7. Nartowska H., „Wychowanie dziecka nadpobudliwego” , Warszawa 1976

8. Spionek H., „Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka”, Warszawa 1965

BIBLIOGRAFIA

1. http://pl.wikipedia.org/wiki/ADHD

2. http://www.adhd.info.pl/

3. Materiały szkoleniowe - „Praca z dzieckiem z ADHD”, WOM 2008

Opracowała mgr inż. Anna Wyciślik

http://pl.wikipedia.org/wiki/ADHD

Opracowanie własne na podstawie materiałów szkoleniowych „Praca z dzieckiem z ADHD”

20

---