SPIROMETRIA

Badaniem wstępnym, które pozwala ocenić wentylację jest badanie spirometryczne. Badanie spirometryczne jest znakomitym narzędziem do rozpoznania i określenia typu zaburzeń czynności płuc oraz oceny stopnia ich nasilenia. Pozwala na ocenę stopnia zaawansowania choroby, dobór optymalnego leczenia i obiektywną ocenę jego skuteczności oraz ustalenie rokowania.

Podczas badania spirometrycznego mierzy się składowe objętości powietrza w płucach, oraz szybkość przepływu powietrza przez drogi oddechowe podczas wdechu i wydechu. Wzajemne stosunki przepływu i objętości określają prawidłowość lub odchylenia od normy w czynności wentylacyjnej płuc.

Składowe objętościowe

• TV objętość oddechowa. Jest to objętość powietrza wdychanego lub wydychanego podczas spokojnego oddychania.

• IRV - wdechowa objętość zapasowa. Jest to objętość powietrza wprowadzanego do płuc podczas maksymalnego wdechu rozpoczynanego po zakończeniu spokojnego wdechu.

• ERV - wydechowa objętość zapasowa. Jest to objętość powietrza, którą można jeszcze usunąć z płuc po zakończeniu spokojnego wydechu

• RV- objętość zalegająca. Jest to objętość powietrza, która pozostaje w płucach po najgłębszym wydechu. Wielkość jej wynosi ok. 25% całkowitej pojemności płuc.

• VC -pojemność życiowa. Jest sumą objętości oddechowej, wdechowej zapasowej i wydechowej zapasowej(VC= TV+ IRV), czyli odpowiada ilości powietrza, która jest wydalana z płuc w czasie maksymalnego wydechu poprzedzonego maksymalnym wdechem tj ok. 75% całkowitej poj płuc.

• FVC - natężona pojemność życiowa. Jest to objętość powietrza wydychana maksymalnie szybko aż do całkowitego opróżnienia płuc.

• IC - pojemność wdechowa. Jest to objętość powietrza, którą wdycha się podczas maksymalnego wdechu rozpoczynanego po zakończeniu spokojnego wydechu. Czyli jest to suma objętości oddechowej i wdechowej zapasowej.(IC=TV+IRV).

Statyczne wielkości spirometryczne: objętości (RV, ERV, TV, IRV) i pojemności (FRC, VC, IC, TLC) oddechowe

Objętość
Mężczyźni			Kobiety
Pojemność życiowa VC= TV +IRV+ERV	IRV	3,3	1,9	Pojemność wdechowa
		TV	0,5	0,5	IC= TV +IRV
		ERV	1,0	0,7	Pojemność zalegająca czynnościowa FRC=ERV+RV
		RV	1,2	1,1
Całkowita pojemność płuc TLC		6,0	4,2

Prawidłowe wartości objętości i pojemności płuc.

Ogólnie biorąc, objętości płuc kobiet są mniejsze od objętości płuc mężczyzn, przy porównywalnym wieku i masie ciała.

Składowe szybkości przepływu

• PEF - szczytowy przepływ wydechowy. Jest to liczba litrów powietrza którą wydychałoby się w ciągu sekundy lub minuty .

• FEV₁- natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa. Jest to objętość powietrza wydychanego w pierwszej sekundzie natężonego wydechu. FEV₁ jest miarą szybkości opróżniania się płuc.

• FEV₁%VC jest to stosunek FEV1 do pojemności życiowej płuc i wskaźnik ten nosi nazwę wskaźnika Tiffenau

Niekiedy wskaźnik FEV1 jest wyrażany jako odsetek natężonej pojemności życiowej (FVC) i wówczas ma symbol FEV1%FVC. FVC jest objętością powietrza usuniętego z płuc podczas całego natężonego wydechu i mierzy się ją podczas tego samego manewru natężonego wydechu, podczas którego mierzy się FEV1.

• MEF - maksymalny przepływ wydechowy w wybranych momentach natężonego wydechu. MEF₇₅ oznacza szybkość przepływy powietrza podczas natężonego wydechu po wydychnięciu 25% pojemności życiowej. MEF ₅₀ i MEF ₂₅ oznaczają odpowiednio szybkości przepływu powietrza w momencie wydychania 50 i 75% FVC. Pomiary MEF należą do tzw. Testów drobnych oskrzeli.

Najczęstsze błędy i ich następstwa

• Jeżeli wdech nie jest maksymalny, obniżone są obydwie zmienne- FVC i FEV₁. Powoduje to duże różnice1 wyników miedzy pomiarami. Wynik badania może fałszywie sugerować obniżenie rezerw wentylacyjnych typu restrykcyjnego.

• Jeżeli początek wdechu nie jest maksymalnie silny, obniża się FEV₁% FVC. Wynik badania może fałszywie sugerować obniżenie rezerw wentylacyjnych typu obturacyjnego.

• Jeżeli wydech nie jest kontynuowany do 6 sek to u osób z obturacją oskrzeli, czyli utrudnieniem wydechu, dochodzi do fałszywego obniżenia wartości FVC. Powoduje to sztuczne zawyżenie wskaźnika FEV₁% FVC i w następstwie nierozpoznanie lub niedoszacowanie istniejącej obturacji oskrzeli.

Przeciwwskazania do badania spirometrycznego

Badanie spirometryczne wymaga od badanego wysiłku fizycznego znacznie zwiększającego ciśnienie w klatce piersiowej i jamie brzusznej. Z tego powodu poniższe choroby są przeciwwskazaniem do wykonania badania

• Tętniak aorty piersiowej lub brzusznej

• Odma opłucnowa ( 1 miesiąc )

• Operacja okulistyczna ( 1 miesiąc)

• Świeże zaburzenia rytmu serca,

• Krwioplucie o nieznanej przyczynie ,

• Bóle uniemożliwiające prawidłowe wykonanie badania

Restrykcja- restrykcji mówimy wówczas kiedy obniżony jest wskaźnik VC, FVC i może być obniżony FEV1.Pozostałe parametry są w normie.

Przy restrykcji dochodzi do zmniejszenia rozszerzalności oddechowej płuc. Rozszerzalność może być zmniejszona przez:

• Zmniejszenie ruchomości kl. piersiowej( choroby układu kostno-stawowego, zniekształcenia klatki piersiowej (klatka lejkowata kurza),skrzywienie kręgosłupa, choroby reumatyczne ZZSK, RZS w zaawansowanym stanie

• Zrosty przepony

• Choroby i uszkodzenia ukł. Nerwowego, neuralgia miedzyżebrowa, Polineuritis (Zapalenie mięśni)

• Choroby opłucnej

• Choroby tk płucnej -swoiste i nieswoiste ( marskość płuca, ropnie guzy nowotworowe, czy utrata tk płucnej w skutek resekcji

Obturacja- polega na ograniczeniu przepływu przy zachowanych objętościach. Główną cechą obturacji jest obniżenie FEV1% VC, PEF, MEF50, MEF 25

Obturacja jest to zmniejszenie przepływu przez drogi oddechowe.

Czynniki obturacyjne:

• Zwężenie ,skurcz mięśniówki oskrzelowej-dychawica oskrzelowa- astma

• Zaleganie wydzieliny w drogach oddechowych np. przewlekły nieżyt oskrzeli, rozedma płuc.

• Utrata tk elastyczno-mięsniowej ścian oskrzeli np. rozstrzenie oskrzeli.

Mieszany - typ polega na tym, że jest restrykcja i obturacja, ale jest przewaga

jednego z nich i jedno przechodzi w drugie.

Z punktu widzenia patofizjologii obturacja definiowana jest jako zmniejszenie wskaźnika Tiffeneau FEV₁% VC poniżej dolnej granicy normy wyliczonej na podstawie odpowiedniej dla wieku wartości należnej.

Z powodów edukacyjnych zaleca się używanie prostej spirometrycznej klasyfikacji ciężkości choroby, z podziałem na 4 stadia. Badanie spirometryczne jest niezbędne do rozpoznania choroby i pozwala określić zaawansowanie zmian patologicznych.

Stadium I: lekka POCHP - charakteryzuje się niewielkim ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe (FEV₁ / FVC <0,70 ; FEV₁ ≥80% wartości należnej). Może występować przewlekły kaszel i odksztuszanie plwociny.

Stadium II umiarkowana POCHP- charakteryzuje się narastającym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe (FEV₁ / FVC<0,70; 50% ≤ FEV₁< 80 % wartości należnej), zwykle z dusznością wysiłkową, mogą też występować kaszel i odksztuszanie plwociny.

Stadium III ciężka POCHP charakteryzuje się jeszcze większym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe (FEV₁/FVC<0,70; 30%≤FEV₁<50% wartości należnej),większym nasileniem duszności, mniejszą wydolnością wysiłkową, zmęczeniem powtarzającymi się zaostrzeniami które mają wpływ na jakość życia pacjenta.

Stadium IV bardzo ciężka POCHP- charakteryzuje się bardzo dużym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe(FEV₁/ FVC<0,70; FEV₁<30% wartości należnej lub FEV₁<50%wartości należnej i przewlekła niewydolność oddechowa).

---