Kupić u pedagoga.

Poznań. Pedagog szkolny aresztowany pod zarzutem rozprowadzania narkotyków.

Gazeta Wyborcza 180700 nr 166.3467

Afera narkotykowa w Poznaniu

Kupić u pedagoga

Małgorzata M., pedagog z poznańskiej szkoły zawodowej, która prowadziła wśród uczniów akcje antynarkotykowe, została aresztowana pod zarzutem rozprowadzania amfetaminy

Policja zatrzymała 33-letnią Małgorzatę M. w piątek, gdy wspólnie ze swym byłym uczniem 23-letnim Oktawianem E. próbowała przekazać kilogramową paczkę amfetaminy (o rynkowej wartości ponad 100 tys. zł) innemu absolwentowi tej szkoły Wojciechowi W.

Wojciech W. nie mógł znaleźć pracy i w tej sprawie kontaktował się z Małgorzatą M. Ta najpierw zaproponowała mu, by sprzedawał papierosy i alkohol bez akcyzy. Wojtek nie zgodził się. Później pani pedagog przedstawiła mu propozycję handlowania amfetaminą. Wojtek najpierw na to przystał, ale potem się wycofał. Kiedy Oktawian E. zaczął mu grozić, chłopak poszedł na policję.

Policja zastawiła pułapkę, w którą wpadli Małgorzata M. i jej wspólnik. W sobotę oboje zostali aresztowani na trzy miesiące.

Małgorzata M. pracuje w Zespole Szkół Zawodowych nr 6 przy ul. Różanej od pięciu lat. - Jestem zszokowany tą wiadomością - powiedział nam wczoraj wicedyrektor Zbigniew Lubiński. - To wręcz kryształowa postać. Miała wspaniały kontakt z młodzieżą. Organizowała w szkole akcje antynarkotykowe dla uczniów, rodziców i nauczycieli. Wielokrotnie wskazywała dyrekcji szkoły, kto spośród uczniów może brać.

Pracownicy szkoły nie mogą uwierzyć w to, co się stało: - To wręcz nieprawdopodobne - mówi szkolna anglistka. - To taka miła i sympatyczna osoba. Jest taka filigranowa, ma 1,50 m wzrostu, jak ona wytrzyma w tym więzieniu - zastanawia się. Nauczyciele są jednak zgodni - jeśli oskarżenia potwierdzą się, to pedagog powinna zostać osądzona jak najsurowiej.

- Dramatyczna sytuacja. Tym bardziej że szkolny pedagog powinien pokazywać młodzieży ślepy zaułek narkomanii - ocenia wielkopolski wicekurator oświaty Andrzej Jęcz.

O aresztowaniu Małgorzaty M. napisaliśmy we wczorajszym poznańskim dodatku "Gazety". Dyrektor ZSZ nr 6 Roman Gogulski przerwał swój urlop. - Poszedłem do kiosku, żeby kupić sobie cukierki, bo rzuciłem palenie, ale jak zobaczyłem "Gazetę", to kupiłem od razu papierosy. Jeśli to wszystko się potwierdzi, to pedagog będzie zwolniona z pracy dyscyplinarnie - powiedział nam wczoraj.

JAKUB STACHOWIAK, OLA, RAK

PEDAGOG SZKOLNY

Pedagog szkolny to (wg "Encyklopedii pedagogicznej") osoba zatrudniona w szkole w celu uzupełniania, pogłębiania i rozszerzania działalności dydaktyczno-wychowawczej prowadzonej przez nauczycieli.
Definicja ta ustala niejako obszary działania i zakresy obowiązków pedagoga szkolnego, ale aby odpowiedzieć na zadane w tytule pytanie, należy skupić się na oczekiwaniach jakie w stosunku do niego mają osoby, z którymi współpracuje.
Pedagog szkolny współpracuje z nauczycielami, dyrekcją, rodzicami, instytucjami służącymi pomocą dziecku i rodzinie (poradnie psychologiczno-pedagogiczne, sądy rodzinne, policja, placówki opiekuńczo-wychowawcze, profilaktyczno-lecznicze i resocjalizujące, ośrodki opieki społecznej itp.).
Ale głównym partnerem w pracy pedagoga szkolnego jest uczeń.
Czego oczekuje uczeń w kontaktach z pedagogiem, o czym najczęściej chce rozmawiać?

Wśród poruszanych problemów znajdują się:

• trudności w nauce

• trudności wynikające z braku akceptacji przez grupę rówieśniczą,

• kłopoty osobiste i rodzinne,

• trudności wynikające z nieprawidłowych stosunków między uczniem a nauczycielem,

• nieumiejętność podporządkowania się normom i zasadom obowiązującym w szkole.

W relacjach tych pedagog jest przede wszystkim osobą pomagającą rozwiązywać problemy szkolne i rodzinne ucznia. Natomiast, jeżeli chodzi o nauczycieli, to oczekują oni, aby pedagog szkolny służył im pomocą w różnych kwestiach dotyczących uczniów:

• pomagał w kontaktach z dziećmi z rodzin niewydolnych wychowawczo,

• otaczał troską dzieci zaniedbane środowiskowo,

• organizował pomoc materialną lub rzeczową,

• udzielał pomocy w sytuacjach konfliktowych między uczniami, nauczycielami i rodzicami,

• przeciwdziałał wszelkim patologiom życia szkolnego,

• wspierał nauczycieli w organizowaniu optymalnych warunków rozwoju uczniów,

• służył pomocą w podejmowaniu działań ograniczających przyczyny trudności wychowawczych i dydaktycznych.

Trudno wyobrazić sobie pracę pedagoga szkolnego bez kontaktów z rodzicami. Bezpośrednia praca z rodzicami obejmuje:

• pomoc w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, jakie mają ich dzieci w szkole i poza nią,

• organizację opieki i pomocy materialnej ich dzieciom,

• poradnictwo indywidualne dotyczące różnych sfer życia rodzin.

Na pracę pedagoga szkolnego wywiera wpływ wiele czynników. Zagadnienia, które jeszcze kilka lat temu jakby w oświacie nie istniały, teraz stają przed szkołą jako problem do rozwiązania. Przy rosnącej pauperyzacji społeczeństwa, rośnie liczba rodzin patologicznych, niewydolnych wychowawczo. Pedagog szkolny bywa więc często pracownikiem socjalnym, czasem musi być prawnikiem. Głównie jednak chce być kimś, dla kogo sprawy ucznia nie są nigdy ani małe ani nieważne, kto pomaga wierzyć w siebie nawet wtedy, gdy zewsząd sypią się same upomnienia i nagany, kto stwarza uczniowi poczucie bezpieczeństwa i akceptacji.

MOŻLIWOŚCI ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH PEDAGOGA SZKOLNEGO

Autor: Andrzej Hawel

20 maja 2001

W procesie wychowania dzieci i młodzieży środowisku szkolnemu należy przypisać szczególne możliwości, bowiem “...każde pożądane oddziaływanie pedagogiczne jest jednocześnie działaniem profilaktycznym, wytwarzając bowiem wartościowe cechy zapobiega powstawaniu cech niepożądanych lub ich utrwalaniu” (Okoń W. Słownik pedagogiczny).

Szkoła powinna być miejscem dającym dzieciom i młodzieży szansę prawidłowego rozwoju osobistego i pozytywnej samorealizacji. Szkoła realizująca prawidłowo funkcje wychowawcze i profilaktyczne na równi z dydaktycznymi stwarza młodzieży właściwe warunki do wszechstronnego rozwoju:

• zaspakajania potrzeb psychicznych,

• kształtowanie prawidłowych postaw wobec siebie, innych ludzi i podejmowania zadań,

• rozwijania własnych zainteresowań i uzdolnień,

• poznawanie własnej osobowości,

• kształcenie umiejętności współżycia społecznego.

Powinna też dostrzegać trudności i problemy uczniów, wspomagać w ich rozwiązywaniu. Przede wszystkim zaś sama nie powinna być źródłem patologii. Na jej terenie mogą się ujawnić pierwsze symptomy niedojrzałości psychicznej lub niedostosowania społecznego młodzieży, a także pierwsze oznaki uzależnienia się od środków odurzających.

Szkoła musi więc podjąć działania profilaktyczne, które powinny obejmować:

• dbałość o prawidłowość procesów wychowawczych w szkole i natychmiastowe usuwanie braków oraz błędów,

• zapewnienie możliwości realizacji prawidłowego systemu nagród i kar, idei samorządności i partnerstwa młodzieży w kreowaniu życia szkoły, prawidłowego przebiegu procesów komunikacji wśród młodzieży oraz między młodzieżą a nauczycielami,

• otoczenie specjalnymi oddziaływaniami wychowawczymi młodzieży szczególnie zagrożonej niedostosowaniem społecznym i patologiami (np. alkoholizm, narkomania),

• właściwe zorganizowanie i lepsze wykorzystanie zajęć dla realizacji podstawowych celów i wartości wychowania, nawiązanie bliższego i bardziej autentycznego kontaktu z młodzieżą, stworzenie jej pełniejszych szans rozwoju.

Ogromna rola w inicjowaniu i kreowaniu, tych poczynań przypada pedagogom szkolnym, którzy powinni być organizatorami działań profilaktycznych na terenie szkoły, dostrzegać potrzeby młodzieży i wychodzić im naprzeciw, inspirować działania wychowawców i pomagać w ich realizacji, pełnić funkcję łącznika między szkołą a otoczeniem (rodzina, poradnia psychologiczno-pedagogiczna, Sąd dla Nieletnich, policja, poradnia ds. uzależnień i inne instytucje wspierające proces wychowania).

Pedagoga szkolnego powinna cechować:

• empatia - potrafię widzieć świat oczami innych ludzi (uczniów), rozumiem ich, ponieważ potrafię spojrzeć na ich postępowanie z ich punktu widzenia,

• autentyczność - postawa życzliwości i wsparcia, jestem sobą w kontaktach z uczniami, wyrażam szczere zaangażowanie i wewnętrzną motywację do pracy wychowawczej z młodzieżą,

• zdolność do przyjmowania postawy życzliwości i wsparcia,

• umiejętność nawiązywania pozytywnych więzi z młodzieżą,

• odporność na frustracje,

• postawa otwarta i kreatywna,

• a także szczerość, bezpośredniość i samopoznanie.

Aktywność profilaktyczna pedagoga szkolnego powinna się koncentrować na działaniach wobec uczniów zagrożonych i niedostosowanych. Należy do nich młodzież z rodzin dysfunkcyjnych, patologicznych (negatywne wzory wychowawcze), osoby napotykające trudności i niepowodzenia życiowe, uczuciowe z obszaru “ryzyka uzależnień” członkowie “negatywnych” subkultur młodzieżowych.

Pedagog szkolny powinien tak oddziaływać na dzieci i młodzież, aby w konsekwencji powodować:

• kształtowanie u młodzieży właściwości psychicznych uzdolnień i umiejętności sprzyjających samorealizacji, umożliwiających kierowanie własnym życiem i realizacji własnych zamierzeń i zainteresowań,

• ograniczenie zainteresowania młodych ludzi środkami psychoaktywnymi i “negatywnymi” subkulturami oraz pokazanie alternatywnych “sposobów życia”.

Aby te cele osiągać pedagog szkolny ma do dyspozycji wiele narzędzi, np.:

• profesjonalne programy profilaktyczne,

• inne programy profilaktyczne (np. autorskie),

• scenariusze lekcji wychowawczych zamieszczane w czasopismach literaturze fachowej,

• inne scenariusze lekcji wychowawczych (np. autorskie),

• filmy profilaktyczne (np. “AIDS - wszystko co powinieneś wiedzieć”, “Palenie tytoniu a fizjologia człowieka”, “Epitafium dla narkomana” i wiele innych),

• bogatą literaturę przedmiotową (np. Dimoff T., Carper S. “jak rozpoznać, czy dziecko sięga po narkotyki, Maxvell R. “Dzieci, alkohol, narkotyki itd.).

Niezależnie od strategii jaką przyjmie w swoich działaniach profilaktycznych pedagog szkolny, konieczne jest, aby w swej pracy wychowawczej okazując młodzieży szacunek, zaangażowanie i zainteresowanie:

• tworzył warunki do konstruktywnego rozwoju,

• tworzył warunki do rozwijania kompetencji społecznej,

• zapewniał młodzieży możliwości korzystania z pomocy specjalistów,

• tworzył okazje do rozwoju moralnego,

• udziela młodzieży pomocy w odnajdywaniu sensu życia.

Spełnienie w/w warunków jest podstawą wszelkich strategii i oddziaływań profilaktycznych.

Najlepiej byłoby, gdyby działania profilaktyczne docierały do całego młodego pokolenia, do wszystkich dzieci i całej młodzieży. Część środków przeznaczonych na profilaktykę powinna być kierowana bezpośrednio do szkół, bowiem szkoła umożliwia objęcie programami i innymi oddziaływaniami całą populację uczących się, także dzieci z grup ryzyka, rodzin patologicznych, bezrobotnych, dzieci z domów dziecka itd. Wydaje się, że Ministerstwo Edukacji Narodowej bardziej powinno się zaangażować w profilaktykę, bowiem system szkolnictwa umożliwia działania powszechne.

Praca pedagoga szkolnego w świetle potrzeb dzieci i młodzieży

Autor: Andrzej Hawel

12 maja 2000

“Być człowiekiem znaczy posiadać kryształową
moralność, nieograniczoną tolerancyjność,
do pasji posuniętą pracowitość, dążyć do ciągłego
uzupełniania swego wykształcenia, pomagać innym...”

Janusz Korczak                    

Zjawiska patologii społecznej zagrażające społeczeństwu nie omijają dzieci i młodzieży, a pośrednio również środowiska szkolnego. Szczególnie niepokoi szerzący się alkoholizm, narkomania i przestępczość nieletnich. Bardzo często wymienionym zaburzeniom towarzyszą: niewydolność wychowawcza i ekonomiczna rodzin, rozpad tradycyjnych więzi emocjonalnych, słaba odporność psychiczna dzieci, młodzieży i dorosłych.

Z tymi trudnymi sytuacjami spotyka się szkoła, a zwłaszcza musi uwzględnić je w swojej pracy pedagog szkolny.

Radzenie sobie ze skomplikowanymi sytuacjami zaburzeń w społecznym funkcjonowaniu jest trudne. Wymaga wiedzy i wielu praktycznych umiejętności.

Pierwsi pedagodzy szkolni zostali zatrudnieni blisko dwadzieścia lat temu. Początkowo musieli sobie radzić sami, konstruowali plany pracy, podejmowali trudne zadania zgodnie z potrzebami szkoły i z własnym wyczuciem. Samodzielnie poszukiwali skutecznych form i metod pracy. Wraz z rosnącą liczbą pedagogów ukazywały się ujednolicone wytyczne regulujące organizację pracy, zakres czynności, prowadzenie dokumentacji. Z biegiem czasu obowiązujące koncepcje uległy zmianie. Z jednych zadań rezygnowano, inne traktowano dowolnie, jeszcze inne podlegały poszerzeniu. Odstępowano od ujednoliconych wymagań zgodnie z praktyką zmieniającej się wokół nas rzeczywistości.

W grupie pedagogów doświadczonych przeważała aprobata dla tego stanu rzeczy, wśród młodych, początkujących w zawodzie - niepewność i poszukiwanie wsparcia. Coraz częściej pojawiały się głosy domagające się opracowania nowej koncepcji pracy pedagogów szkolnych.

Funkcjonowanie pedagogów szkolnych w ramach systemu oświaty regulują zarządzenia MEN. W praktyce wykształciły się zróżnicowane koncepcje wykonywania funkcji pedagoga:

1. koncepcja pracy ukierunkowana na przeciwdziałanie niepowodzeniom szkolnym, uwypuklająca pracę dydaktyczno-wyrównawczą, zajęcia korekcyjno-kompensacyjne i wszelką pomoc w zakresie skutecznego realizowania programu szkolnego. Pedagog o tym nastawieniu uczestniczy w tworzeniu systemu pomocy w nauce. Pomaga uruchomić pomoc koleżeńską dla uczniów klas starszych. Dopinguje rodziców do większej troski o pracę domową dzieci. Stara się ściśle współpracować z poradnią psychologiczno-pedagogiczną w zakresie diagnozy niepowodzeń szkolnych. Sam aktywnie włącza się do pracy wyrównawczej i kompensacyjno-korekcyjnej prowadząc małe zespoły dzieci ze szczególnymi trudnościami w nauce. Pełni wiodącą rolę w podnoszeniu poziomu terapii pedagogicznej w szkole organizując pokazowe zajęcia, upowszechniając nowoczesne metody i pomoce, uruchamiając odpowiedni gabinet, stale doskonaląc się w tej dziedzinie. W koncepcji tej przeważają zadania ściśle zaprogramowane, wymagające przygotowania i systematyczności. Przy tym bardzo ważna jest wczesna diagnoza, stałe konsultacje z nauczycielami, często również z pielęgniarką czy lekarzem. Pedagog szkolny realizujący tę koncepcję udziela też wszelkiej pomocy słabym w nauce uczniom klas starszych. Organizuje im dodatkowe zajęcia i konsultacje z nauczycielami, czuwa by chociaż częściowo likwidowali braki, a w krytycznych sytuacjach szuka im zastępczych form ukończenia szkoły podstawowej np. w klasach uzawodowionych, gdzie wymagania są mniejsze i połączone z przygotowaniem do pracy.

2. Koncepcja pracy uwypuklająca działalność interwencyjną, środowiskową i socjalną. Przy takim ukierunkowaniu pedagog załatwia w szkole wiele spraw doraźnych, związanych z sytuacją bytową, wychowawczą i społeczną podopiecznych. Aranżuje w tym celu spotkania z rodzicami, zarówno w szkole jak i w domu. Wnikliwie bada warunki do nauki, jakie posiada dziecko, interesuje się, czy jest właściwie odżywiane, czy w domu jest właściwa atmosfera wychowawcza. Doradza rodzicom jak postępować z trudnym dzieckiem, jak lepiej i skuteczniej wpływać na wychowanie i rozwój, jak wciągnąć współmałżonka we wspólną troskę o potomstwo i jego socjalizację. Pedagog realizujący tę koncepcję szczególnie zabiega o środki materialne na pomoc potrzebującym, organizuje dopłaty do wyżywienia, szuka tanich miejsc na koloniach i obozach, stara się o dofinansowanie wszelkich świadczeń socjalnych. Aby tego dokonać aktywnie współpracuje z instytucjami i organizacjami, które służą pomocą dziecku i rodzinie. Jest gotowy do niesienia, w razie konieczności, osłony prawnej. Stąd jego ścisłe kontakty z sądem rodzinnym, policją, z wszelkimi placówkami opiekuńczo-wychowawczymi, profilaktyczno-leczniczymi i resocjalizacyjnymi.

3. Koncepcja pracy polegająca na przyjmowaniu roli koordynatora i mediatora w sprawach związanych z nauką i wychowaniem, organizowanie masowej działalności profilaktycznej i terapeutycznej. Dokonując wyboru takiej opcji pedagog szkolny nastawia się na szybkie ujawnienie i rozpoznanie sytuacji zagrażających dziecku w prawidłowym rozwoju, tkwiących w samym uczniu, jego rodzinie, w podejściu nauczyciela, a także wynikających z zaburzeń kontaktów rówieśniczych. Stawia wówczas wstępną diagnozę i organizuje wstępną pomoc. Aby nie być osamotnionym w tych działaniach buduje system pomocy i wspierania dla jednostek zaburzonych i problemowych. W ramach tego systemu współorganizuje pomoc w nauce, koordynuje całość zabiegów społeczno-wychowawczych, uruchamia procedury naprawcze. W niektórych przypadkach sam podejmuje konkretne działania, w innych jest tylko koordynatorem całości poczynań zespołu ludzi. Pedagog szkolny decydujący się na taki model pracy musi też inicjować i sam wprowadzać w życie nowoczesne metody profilaktyki masowej. W szczególności profilaktyki uzależnień i AIDS, warsztatowe metody wychowania prorodzinnego i seksualnego, przeciwdziałanie wszelkim zjawiskom patologii społecznej.

Te trzy podstawowe koncepcje mogą w praktyce występować w rozmaitych wariantach i kombinacjach. Podstawowe grupy zadań ulegają wtedy przemieszczeniu i wzajemnemu przenikaniu. Najczęściej spotykany jest wariant uniwersalny. Oznacza to, że pedagog szkolny zajmuje się wszystkim, ale za to w ograniczonym zakresie. W konsekwencji tego niektórym uczniom pomaga w nauce, wobec innych interweniuje w środowisku, a przy tym prowadzi działalność profilaktyczną i psychoedukacyjną. Pedagog o takim nastawieniu praktycznie zajmuje się każdą trudną sprawą.

Kto i co w głównej mierze kształtuje zakres czynności pedagoga szkolnego? Jak dochodzi do wyboru określonej koncepcji pracy? Ostateczny przydział zadań ustala dyrektor szkoły kierując się Zarządzeniem nr 15 MEN z dnia 25 maja 1993 roku w sprawie zasad udzielania uczniom pomocy psychologicznej i pedagogicznej. Ponadto decydują potrzeby szkoły, uczniów i nauczycieli, uwarunkowania środowiskowe, a także możliwości i predyspozycje samego pedagoga. Zarządzenie powyższe ujmuje główne kierunki pracy i zakres współdziałania z instytucjami i organizacjami oraz z osobami współwychowującymi (rodzice, nauczyciele).

W myśl tego dokumentu we wszystkich przydziałach czynności pedagogów szkolnych winny znaleźć się następujące zadania:

• pomoc wychowawcom klas, w szczególności w zakresie: rozpoznawania indywidualnych potrzeb uczniów oraz analizowania przyczyny niepowodzeń szkolnych,

• określania form i sposobów udzielania pomocy uczniom, w tym uczniom wybitnie uzdolnionym odpowiednio do rozpoznawanych potrzeb,

• koordynacji prac z zakresu orientacji zawodowej,

• działania na rzecz organizowania opieki i pomocy materialnej uczniom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej.

Zadania te należy realizować:

• we współdziałaniu z nauczycielami, rodzicami (opiekunami prawnymi), pielęgniarką szkolną, organami szkoły i instytucjami pozaszkolnymi,

• we współpracy z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi i innymi poradniami specjalistycznymi w zakresie konsultacji metod i form pomocy udzielanej uczniom oraz w zakresie specjalistycznej diagnozy w indywidualnych przypadkach.

Zarządzenie nr 15 MEN obliguje pedagoga szkolnego ponadto do:

• współorganizowania zajęć dydaktycznych prowadzonych przez nauczycieli nauczania specjalnego dla uczniów niepełnosprawnych w szkołach ogólnodostępnych,

• udzielania różnych form pomocy psychologicznej i pedagogicznej uczniom realizującym indywidualny program lub tok nauki.

Dwa ostatnie zadania dotyczą szkół, w których wymienione formy nauczania występują. Natomiast bezwzględnie wszyscy pedagodzy powinni zwracać szczególną uwagę na przestrzeganie przez szkołę lub placówkę postanowień Konwencji o prawach dziecka.

W myśl cytowanego dokumentu pedagog szkolny prowadzi dziennik pracy i teczki indywidualne dzieci i młodzieży, zawierające dokumentację prowadzonych badań i czynności uzupełniających.

Pomocne w pracy pedagoga szkolnego mogą i powinny być wytyczne w sprawie pracy nauczyciela-pedagoga szkolnego. Wytyczne ujmują szczegółowe zadania pedagoga szkolnego w zakresie:

• zadań ogólnowychowawczych,

• profilaktyki wychowawczej,

• pracy korekcyjno-wyrównawczej,

• indywidualnej opieki pedagogiczno-psychologicznej,

• pomocy materialnej.

W praktyce szkolnej, w swych planach pracy wychowawczej pedagog szkolny powinien uwzględnić szereg zadań, tj.:

• dbanie o realizację obowiązku szkolnego przez uczniów.

• Poznawanie trudności wychowawczych i dydaktycznych uczniów,

• Roztoczenie opieki nad uczniami trudnymi, niedostosowanymi, społecznie zagrożonymi negatywnym oddziaływaniem środowiska,

• Podejmowanie działań zapobiegających niedostosowaniu uczniów poprzez wykrywanie niekorzystnych zachowań i zmian rozwojowych (np. agresja, apatia, odosobnienie, niewłaściwe normy współżycia) i wykrywanie negatywnych czynników wychowawczych w środowisku lokalnym uczniów,

• Systematyczne konsultacje z wychowawcami klas w/s uczniów przejawiających różnorakie zaburzenia i natychmiastowe podejmowanie wszelkich działań o charakterze interwencyjnym,

• Praca indywidualna z uczniem trudnym, zagrożonym i niedostosowanym społecznie,

• Współpraca z rodzicami poprzez kontakty z domem rodzinnym ucznia, udział w spotkaniach z rodzicami na wywiadówkach i indywidualnie,

• Współpraca z organami szkoły (komitetem rodzicielskim, samorządem uczniowskim, dyrekcja, pielęgniarką, księdzem itd.),

• Współpraca z instytucjami wspomagającymi,

• Utrzymywanie stałych kontaktów z metodykiem pedagogów szkolnych, branie czynnego udziału w szkoleniach, warsztatach, współpraca z innymi pedagogami szkolnymi,

• Koordynowanie pracy w zakresie problematyki opiekuńczo-wychowawczej, dbałość o dokumentację, troska o własny warsztat pracy itd.

Jak wynika z powyższych rozważań główną formą pracy pedagoga szkolnego jest poradnictwo. Dotyczy ono nauczycieli, dzieci i rodziców. Polega na pomocy w rozwiązywaniu aktualnych problemów powstających w codziennej pracy szkoły.

Przy rozwiązywaniu problemów swoich podopiecznych pedagog szkolny powinien korzystać z pomocy wyspecjalizowanych placówek, tj. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, Sąd dla Nieletnich, Policja, MOPS itd. W środowisku działają liczni sojusznicy, których należy włączyć do pracy profilaktycznej i resocjalizacyjnej. Dużą pomoc w oddziaływaniu na uczniów sprawiających trudności wychowawcze jak i organizowaniu pomocy materialnej mogą okazać organizacje i stowarzyszenia: TPD, PCK, Studium Pomocy Psychologicznej, Towarzystwo Pomocy Młodzieży, stowarzyszenia kościelne i inne.

Ważną dziedziną działalności pedagoga szkolnego, mającą na celu wczesne zapobieganie niepożądanym społecznie zachowaniom dzieci i młodzieży, jest praca z rodzicami. Pedagog powinien więc szukać takich form, aby kształtować ich kulturę pedagogiczną.

Warunkiem efektywnej i dobrze zorganizowanej pracy pedagoga jest odpowiedni warsztat pracy. Pedagog winien posiadać osobne pomieszczenie z wyposażeniem ułatwiającym pracę z dziećmi i młodzieżą. Również jednym z warunków powodzenia pracy pedagoga szkolnego jest umiejętność zdobywania zaufania ludzi, a także łatwość nawiązywania kontaktów. Pedagog powinien posiadać bogatą osobowość, być człowiekiem o wysokim poziomie samourzeczywistniającym -jak pisze Z. Pietrasiński. W procesie wychowawczym są ważne pewne cechy osobowościowe, np.:

• pozytywna samoocena, akceptacja siebie i innych,

• spontaniczność w myśleniu, odczuwaniu i zachowaniu,

• skoncentrowanie się na problemach, a nie własnym “ja”,

• wrażliwość, życzliwość dla ludzi,

• głębia i powaga w nawiązywaniu bliższych kontaktów z ludźmi,

• oryginalność, twórczość w każdej dziedzinie, poczucie humoru,

• samodzielny, niezależny kontakt z kulturą,

• umiejętność utrzymywania dyscypliny w pracy z uczniami,

• sumienna praca,

• umiejętność pobudzania uczniów do aktywności samowychowawczej,

• takt pedagogiczny.

Pedagog szkolny o określonej osobowości, dzięki posiadaniu bogatych pomocy technicznych i dydaktycznych, może w odpowiedni sposób oddziaływać na dzieci i młodzież. Pedagodzy mogą wykorzystywać w swojej pracy czasopisma specjalistyczne (np. Oświata i Wychowanie, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, Remedium, Wychowawca itd.), bogatą literaturę pedagogiczną i psychologiczną, kasety video z filmami o tematyce pedagogicznej, programy edukacyjne i profilaktyczne tworzone przez Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (np. Drugi Elementarz - czyli program 7-miu kroków, Spójrz inaczej, Profilaktyka AIDS, elementy Programu NOE i wiele innych).

Każdy pedagog może skupić wokół siebie grono zapaleńców współpracujących ze sobą na zasadach partnerstwa, rozwijających się wspólnie w grupie, wspomagających się we wdrażaniu nowych metod w codziennej pracy wychowawczej. Drugim nurtem wspierania mogą być zespoły metodyczne pedagogów szkolnych.

Cele działania takich zespołów można by ująć następująco:

• nabywanie praktycznych umiejętności wychowawczych, doskonalenie się teoretyczne, poznawanie siebie,

• wymiana informacji i doświadczeń, materiałów i pomocy ułatwiających pracę,

• wspieranie się w sytuacjach trudnych, akceptacja i wzmocnienia pozytywne, możliwość przetrenowania trudnej sytuacji i uczenia się w grupie,

• nawiązywanie kontaktów koleżeńskich między pedagogami na zasadach partnerstwa, wspólnych zadań i zainteresowań.

Grupy te mogą realizować cele poprzez różnorodne formy zajęć, np.:

• warsztaty tematyczne i elementy treningowe,

• spotkania z zaproszonymi gośćmi,

• wymiana doświadczeń, opinii, doradztwo, zajęcia koleżeńskie.

Wydaje się również, że należy stworzyć system szkolenia i doskonalenia pedagogów szkolnych uwzględniający przygotowanie ich do prowadzenia nowatorskich w swej formie zajęć z dziećmi i młodzieżą. Dodatkowo pedagodzy szkolni powinni:

• wykrywać w środowisku lokalnym negatywne z wychowawczego punktu widzenia czynniki już oddziałujące na wychowanków lub mogące taki wpływ wywrzeć (np. struktura rodziny, standard ekonomiczny, atmosfera wychowawcza),

• zwiększyć pedagogizację rodziców, pogłębić ich wiedzę o etiologii niedostosowania społecznego i uzależnień,

• likwidować czynniki utrudniające prawidłowy rozwój uczniów i przeciwdziałać potencjalnym niekorzystnym wpływom poprzez wzmocnienie systemu wychowawczego, a szczególnie przez organizację czasu wolnego dzieci i młodzieży, włączenie ich do zajęć terapeutycznych i grup socjoterapeutycznych.

  Mistrz-Bakałarz-Nauczyciel
Refleksje o nauczycielu

oprac. Danuta Wielbowicz

Zawód nauczycielski należy do najstarszych zawodów na świecie i od wielu lat był przedmiotem zainteresowania psychologów, pedagogów i filozofów różnych krajów i orientacji politycznych. Przedstawiciele tych dyscyplin interesowali się nauczycielem rzeczywistym, pracującym, na co dzień w konkretnych warunkach oraz nauczycielem idealnym, postulowanym przez społeczeństwo w danym okresie społeczno-historycznym.
Stąd też z modelem nauczyciela spotykamy się w dziejach każdego narodu od chwili, gdy przechodzi on z okresu dzikości do bardziej cywilizowanego rozwoju.

Nauczyciel u ludów pierwotnych

Na najniższym szczeblu rozwoju ludzkości, w tzw. okresie pierwotnym, a później w epoce barbarzyństwa, kiedy człowiek ograniczał się do zbierania i spożywania płodów przyrody, kiedy wymagane były określone sprawności i umiejętności umożliwiające skuteczne współzawodnictwo o lepsze tereny - młode pokolenie poprzez naśladownictwo i obserwację przejmowało doświadczenia dorosłych otrzymując jednakowe przygotowanie życiowe.
Funkcje nauczyciela mogli spełniać wówczas wszyscy dorośli członkowie plemienia a szczególnie przywódcy, szamani i mędrcy rodu.
Opierając się na badaniach historycznych, można stwierdzić, że każda z pierwotnych formacji społecznych czy kulturowych, wytworzyła dla siebie model nauczyciela.

Nauczyciel - Mistrz w starożytności

W starożytności formułując ideał człowieka o wszechstronnie rozwiniętej osobowości, za podstawowy miernik wartości człowieka uważano jego mądrość i wiedzę. I choć ewolucja profesji nauczycielskiej przechodziła wówczas swoje "wzloty i upadki", to jednak wielu myślicieli i uczonych dostrzegało potrzebę przywrócenia wysokiej rangi zawodowej nauczyciela. Wybitni pedagodzy snuli rozważania na temat celów wychowania, wskazywali na istotę powinności nauczyciela, którego zadaniem miało być pielęgnowanie w uczniu podstawowych wartości ludzkich - dobra, prawdy i piękna.

Chiny

Najstarsze wzmianki o nauczycielu pochodzą z Chin z 2200 r. p. n. e. Legendarny cesarz Szun powoływał urzędników państwowych, których zadaniem było kształcenie młodzieży i przygotowanie jej do objęcia różnych stanowisk.
Nauczycielem mógł zostać każdy, bez względu na pochodzenie i majątek, kto osiągną odpowiedni stopień wiedzy. Należy tutaj przypomnieć, iż nauka trwała wiele lat, obejmowała zasady moralności, elementy historii literatury ojczystej, podstawy polityki, a przede wszystkim naukę pisania i czytania, co z powodu licznych i skomplikowanych znaków pisarskich było niezwykle żmudnym procesem. Ten jednak, kto poznał wszystkie trudności i zdobył wyższe wykształcenie (przeszedł zwycięsko trudny, trzystopniowy egzamin naukowy), miał dostęp do najwyższych godności w państwie i otaczano go niezwykłym szacunkiem. Ci, którzy odpadali przy niższych egzaminach, zajmowali podrzędniejsze stanowiska. Z ich szeregów wywodzili się nauczyciele szkół elementarnych i średnich. Zawiedzeni w swoich ambicjach, zgorzkniali, odgrywali się na powierzonej im młodzieży. Za najmniejsze wykroczenie wymierzali kary cielesne np. bicie "po łapach", klęczenie na ostrych kamieniach, pod którymi żarzyło się ofiarne kadzidło. Nic, więc dziwnego, że często określano ich mianem "bogowie piekieł".
Spośród wielu uczonych, mędrców starożytnych Chin wymienić należy Konfucjusza (o którym Chińczycy mówią z szacunkiem jako o Pierwszym Nauczycielu), autora sentencji:

"Kto zdobytą wiedzę pielęgnuje, a nową bez ustanku zdobywa,
Ten może być nauczycielem innych"1

Indie

Inny model nauczyciela wykształcił się w starożytnych Indiach. Społeczeństwo indyjskie oparło swoją kulturę na zasadach świętych ksiąg "Wed" zawierających najważniejsze zasady religijne. Nauczanie trwało od 12 do 48 lat i poza pisaniem i czytaniem obejmowało uczenie się na pamięć świętych ksiąg Wed. Kapłani-nauczyciele w przeciwieństwie do nauczycieli chińskich opierali swoją pracę nauczycielską na przyjacielskich stosunkach z uczniami.

Grecja

W starożytnej Grecji zawód nauczyciela pojawił się w okresie IX-VIII w. p.n.e. Ówczesnymi nauczycielami dzieci warstw najwyższych byli wędrowni mędrcy-śpiewacy. Byli oni muzykami i poetami, stróżami moralności i kierownikami sumień ludzkich. Uczyli wymowy oraz sztuki wojennej.
Zwycięstwo idei demokratycznych spowodowało, iż o wykształcenie dzieci ubiegali się wszyscy wolni obywatele. W tych warunkach nauczania imał się każdy, kto nie mógł znaleźć innego, bardziej intratnego zawodu. Pracę szkolną traktował tego rodzaju nauczyciel nie jako powołanie, lecz jako ostatnią szansę utrzymania się przy życiu. Niektórzy z nich nabierali
z czasem zamiłowania do pedagogiki i wykazywali duży zasób wiadomości.
Oryginalną zdobyczą nauczyciela greckiego była swojego rodzaju specjalizacja. W szkole elementarnej czytania, pisani i utworów poetyckich uczył osobny nauczyciel, zwany grammatistes, muzyki lutnista, gimnastyki pedotriba. W szkole średniej obok gramatyka pracował m.in. nauczyciel matematyki, geometrii, geografii pracujący metodami zbliżonymi do dzisiejszych.
Mimo lekceważącego stosunku Ateńczyków do stanu nauczycielskiego przedstawiciele jego odegrali wielką rolę reformatorsko-rewolucyjną a zwłaszcza sofiści (dosłownie: uczeni, mędrcy). Ich radykalne, wystąpienia i poglądy na temat roli, zadań i programów szkoły, opracowanie pierwszych zasad pedagogiki i dydaktyki oraz pierwszych podręczników wpłynęły na przeprowadzenie zmian w ówczesnym sposobie nauczania. Dość powiedzieć, że bez sofistów nie byłoby Sokratesa, Platona, Arystotelesa i wielu innych pedagogów-oświatowców.
Opozycja przeciw nihilizmowi moralnemu sofistów była nicią przewodnią działalności Isokratesa - twórcy greckiej szkoły średniej, który usytuował wysoko w społeczeństwie opinię o zawodzie nauczycielskim. Isokrates żądał od nauczycieli wysokich kwalifikacji moralnych i umysłowych, ale równocześnie wymagał od uczniów i społeczeństwa szacunku dla nich, twierdząc, że uczniowie powinni wyżej cenić nauczycieli od rodziców.

"Rodzicom zawdzięcza uczeń tylko życie, nauczycielowi życie dobre i szczęśliwe" 2

Rzym

Nauczaniem w republikańskim Rzymie zajmowali się ubodzy litteratorzy (nauczyciele czytania i pisania). Po opanowaniu Grecji w 146 r. p.n.e. Rzymianie przejęli grecką organizację systemu szkolnego. Z chwilą przetłumaczenia na język łaciński ważniejszych dzieł greckich, przejęcia kultury i nauki nauczyciele rzymscy znaleźli uznanie w oczach cesarzy i w związku z tym uzyskali szereg przywilejów, jak np. zwolnienie od wysokich w Rzymie podatków, służby wojskowej, kosztów kwaterunku.
Mówiąc o nauczycielach nie sposób pominąć Marka Fabiusza Kwintyliana, który w swym dziele pt. "Kształcenie mówcy" - w księdze O charakterze i powinnościach nauczyciela zawarł treści dotyczące teorii wychowania oraz szereg wskazówek dydaktycznych i wiele praktycznych rad, z których większość jest do dziś aktualna. Według niego nauczyciel powinien odznaczać się roztropnością, powinien znać metody nauczania i umieć zniżyć się do poziomu ucznia. Powinien podchodzić do swoich uczniów jak ojciec gdyż zastępuje im w szkole tych, którzy mu dzieci swe oddają na wychowanie. Musi, zatem sam być wolnym od błędów i u innych tych błędów nie tolerować. W surowości swej nie powinien być dla uczniów przykry, ale i przystępność jego nie powinna ich dopuszczać do zbytniej swobody i spoufalenia. Powinien mówić młodzieży jak najczęściej o tym, co szlachetne i co dobre. Powinien być opanowany i nie ulegać gniewliwości, ale też nie pomijać milczeniem tego, co będzie wymagało napomnienia i zachęty do poprawy. W sposobie prowadzenia nauki powinien być prosty i cierpliwy, dokładny, ale przy tym nie drobiazgowy. Uczniom powinien chętnie udzielać odpowiedzi na ich pytania, a nawet podsuwać im te pytania, gdy sami nie będą się z nimi do niego zwracać. Przy udzielaniu pochwał nie powinien ani zazdrośnie skąpić słów, ani też znowu zbyt hojnie nimi szafować. Wykazując błędy w pracach uczniów i poprawiając je, powinien to robić w sposób dla nich nie przykry, a przede wszystkim nie obrażający ich godności osobistej. Sam też powinien codziennie wypowiadać w ciągu lekcji jakąś myśl, nawet dużo takich myśli, które by uczniom utkwiły w pamięci i wzbudziły w nich refleksje.
Podsumowując można stwierdzić, iż model nauczyciela, który wykształcił się w starożytności, a przede wszystkim w Grecji i Rzymie był wzorem dla późniejszego nauczyciela-wychowawcy.

Nauczyciel-bakałarz w wiekach średnich

Wraz z upadkiem zachodniego cesarstwa rzymskiego znikły typy nauczycieli rzymskich. Bitne ludy barbarzyńskie oraz początkowe chrześcijaństwo, nie odczuwały potrzeby jakiejkolwiek kultury umysłowej i nie miały zrozumienia dla szkoły. Dopiero, gdy z czasem okazało się, że przy powszechnej ciemnocie zaniknie kult religijny, Kościół zaczął zwracać uwagę na zagadnienie kształcenia młodzieży. Zadaniem nauczyciela - najczęściej - zakonnika była troska o wychowanie religijne uczniów. Kształcenie umysłowe, za które w owych czasach uważano: czytanie, pisanie, retorykę i logikę, pełniło rolę podrzędną.
Poziom umysłowy średniowiecznego nauczyciela bywał różnorodny. W bogatszych miastach powoływano na nauczycieli tylko magistrów, albo bakałarzy uniwersytetu (najniższy stopień naukowy na uniwersytecie). W uboższych zaś kleryków, studentów, (którzy z różnych przyczyn nie ukończyli studiów), wychowanków szkół przyklasztornych albo inteligentniejszych włóczęgów.
Średniowieczni nauczyciele opierali swój program na tzw. siedmiu sztukach wyzwolonych:
- stopień niższy obejmował gramatykę, retorykę i dialektykę
- stopień wyższy arytmetykę, geometrię, muzykę, astronomię.
Podstawową metodą nauczania było powtarzanie. Za brak postępów w nauce wymierzano surowe kary cielesne. Sińce na całym ciele były często oznaką średniowiecznego ucznia.

Nauczyciel szkoły nowożytnej XV-XVIII w.

Ekonomiczne i polityczne przeobrażenia w Europie XV-XVIII w. pociągnęły za sobą zmiany w oświacie i wychowaniu. Ośrodkiem zainteresowania stał się człowiek. Pojawiła się twórczość pedagogiczna poszukująca nowych sposobów wychowania i nauczania oraz wzorzec nauczyciela-erudyty, posiadającego rozległą wiedzę.
Spośród humanistów tego okresu na czoło wysuwa się Erazm z Rotterdamu, który w swych rozważaniach dotyczących etyki nauczycielskiej, krytykuje wychowanie oparte na bezwzględnej dyscyplinie zalecając nauczycielom łagodność, wyrozumiałość i liczenie się z naturą dziecka.

Inny wybitny pedagog Ludwig Vives pisał: "nauczyciele muszą nie tylko być na tyle uczeni, by móc dobrze kształcić, ale także muszą mieć odpowiednią zręczność i biegłość w nauczaniu. Charakter ich niech będzie nieskazitelny. Jeśli mają jakieś przywary, niech starają się je usunąć i wykorzenić lub przynajmniej niech pilnie zadbają, by skryć je przed oczyma słuchaczów. Niech nauczyciel będzie dobry i kocha naukę, bo będąc przywiązanym do swego przedmiotu chętnie będzie go uczył po to, by samemu w nim się ćwiczyć; będąc zaś dobrym, aby przysłużyć się drugim. Względem uczniów żywić będzie afekt ojcowski, niczym ku własnym synom, i nie będzie baczył na to tylko, jaką otrzyma od nich zapłatę i ile zarobi w swym zawodzie."3
Inny wybitny pedagog - Jan Amos Komeński w "Wielkiej dydaktyce" wyłożył swoje postulaty skutecznego nauczania i uczenia się.
Andrzej Frycz Modrzewski w dziele "O poprawie Rzeczypospolitej" w księdze O szkole stwierdził, iż tylko doskonały nauczyciel może zaszczepić uczniom prawdziwe cnoty.

Zarówno poglądy tych, jak i innych, nie wymienionych myślicieli i reformatorów epoki humanizmu w znaczny sposób wpłynęły na rozwój oświeceniowej pedagogiki, a zwłaszcza na kształtowanie nowego modelu nauczyciela. Wielu myślicieli i postępowych działaczy społecznych przypisywało wysoką rangę zawodowi nauczycielskiemu. Spośród nich można wymienić Stanisława Konarskiego, który pisał: "nauczyciele powinni odznaczać się uprzejmością, łagodnością i jak największą przystępnością. Muszą oni pilnie wystrzegać się popędliwości, nie unosić się, nie krzyczeć, nie obrzucać uczniów wyzwiskami, nie naigrywać się z mniej zdolnych. Nauczyciel powinien nimi kierować łagodnie i z dobrocią. Gdy zajdzie potrzeba nagany, niechaj nie udziela jej nigdy na gorąco i w gniewie, lecz zawsze pewien czas poczeka, a potem postąpi z największą roztropnością, ale zarazem stanowczo, surowo i poważnie. Pierwszą i najkonieczniejszą dla nauczyciela cnotą jest trzeźwość. Zabrania się wszystkim nauczycielom picia gorzałki, chyba na zlecenia lekarza. Wszyscy nauczyciele powinni między sobą pielęgnować zgodę i miłość braterską i wszelkimi sposobami zapobiegać, aby ani cień ich nieporozumień nie dostał się do klasy."4
Grzegorz Piramowicz w książce "O powinnościach nauczyciela" twierdził:

"Nie ma chwalebniejszego ani pożyteczniejszego powołania nad nauczycielskie"5,

ale aby nauczyciel mógł wypełnić dobrze swoje obowiązki powinien sam się uczyć z książek pożyczonych od proboszcza. Zadania swoje wypełni łatwiej, jeżeli zdobędzie sobie miłość dzieci przez serdeczne odnoszenie się do nich, sprawiedliwe traktowanie i przykłady dobrego postępowania.

Świadoma roli, jaką odgrywa nauczyciel w procesie kształtowania postaw całego społeczeństwa była również Komisja Edukacji Narodowej, która sformułowała prawidła funkcjonowania stanu nauczycielskiego (pod nazwą stan akademicki) wyznaczając mu poważne obowiązki, ale i przyznając określone prawa i przywileje. Wysokie wymagania stawiane nauczycielom były jasno określone; mieli to być najzdolniejsi absolwenci szkół średnich o wysokim stopniu moralności, przy tym niedopuszczalne były u tych osób takie cechy jak: kalectwo, wady wymowy, chorowitość. KEN uważała nauczyciela za wzorowego obywatela, który spełnia obowiązek nauczania młodzieży z przekonania, że tego przede wszystkim wymaga od niego przyszłość i dobro kraju.

Nauczyciel XIX wieku

Wiek XIX przynosi ze sobą pogłębienie refleksji nad zawodem nauczyciela, powstają wówczas oryginalne dzieła, rozprawy na tematy związane z osobą nauczyciela. W konsekwencji doprowadza to do wyodrębnienia się subdyscypliny pedagogiki - pedeutologii.
W czasach Świętego Przymierza i jednocześnie tajnych spisków oraz dążeń wolnościowych, nauczyciele przyjmowani do zawodu musieli składać pisemną deklarację lojalności następującej treści:

"Ja niżej podpisany oświadczam niniejszym pod przysięgą, iż nie jestem związany
w tej chwili żadnym tajnym stowarzyszeniem zarówno w kraju jak i zagranicą,
w przyszłości też do podobnych związków należeć nie będę. Tak mi dopomóż Bóg!
Celem nadania mym słowom wagi dokumentu niniejszą rotę napisałem własnoręcznie
i podpisem swym opatrzyłem." 6

Nauczyciel, skrępowany politycznie i religijnie, pozostawał pod stałym i czujnym okiem władz. Wyznaczano mu książki, które wolno mu było czytać, wychodząc z założenia, że nauczyciel nie powinien umieć za wiele. Książki o treściach liberalnych były wręcz zakazane. W omawianym czasie spotykamy się z bogatą literaturą mówiącą o nauczycielu i o różnych kwestiach wychowania.
Konstanty Wolski opracował "Przepisy dla nauczycieli dających naukę początkowego czytania", w których zawarł rady dla nauczycieli dotyczące realizacji poszczególnych etapów nauki. Między innymi pisał: "W tym celu nauczyciel powinien poznać, z jakiego stanu ma uczniów, uważać, jakie wyobrażenia i wyrazy mogą im już być znajome, te w nich podchwytywać niejako, a z nich wydobywać inne, samą zrozumiałością ośmielać je do poufałej z sobą rozmowy."7
Pijar ks. Wojciech Szweykowski w "Uwagach nad wyższymi szkołami polskimi, w porównaniu do niemieckich" pouczał nauczycieli, aby doceniali godność swojego powołania, byli do niego przywiązani i jemu się tylko poświęcili.
Ksawery Pietraszkiewicz w "Uwagach pedagogicznych" zachęcał nauczycieli, aby z wielką troskliwością i umiarem wybierali i przekazywali uczniom wiedzę, aby wystrzegali się rutyny, tego mechanizmu, w którym umiera umysł, aby chronili młode pokolenie przed zgubnym wpływem cywilizacji, a w szczególności jej moralnym zaniedbaniem.
Problem nauczyciela rozważał również Wojciech Izydor Chojnacki. W 1815 roku ukazało się jego dzieło pt. "Zasady pierwiastkowe pedagogiki i metodyki", w którym wymienił następujące cechy osobowości nauczyciela:

"Przymioty ciała: postać nieułomna, wzrok dobry, słuch czysty, wymowa dobra, wiek średni
Przymioty serca: przywiązanie do stanu swego i do dzieci, moralność, a szczególniej łagodność
Przymioty rozumu: roztropność, czytanie dobre, pisanie czytelne i piękne, rachunki, znajomość Filozofii naturalnej, wiadomość Literatury pedagogicznej "8

Każdy nauczyciel, zdaniem Chojnackiego, powinien przygotowywać się do każdej lekcji "rozbierając myśl każdą z osobna, robiąc do niej uwagi, aby móc przemówić do serca i rozumu". Jeżeli czegoś nauczyciel nie umie ma tego nie uczyć. Ma być sprawiedliwy, łagodny i ludzki, a przede wszystkim ma być wzorem dla dzieci.
Nauczyciel, pedagog, tajny działacz oświatowy był w omawianym okresie (czasy zaborów) bojownikiem niepodległości. W nierównej walce, szczuty, prześladowany, bronił duszy narodu. Zasłaniał lud polski przed germanizacją i rusyfikacją.

Nauczyciel XX wieku

Rozpoczynające się nowe stulecie zaowocowało hasłami propagującymi pajdocentryzm. Przejawiając szczególną troskę o dziecko, wiek XX nazwano "stuleciem dziecka".
W związku z tym, akcentowane zmiany zadań nauczycielskich, poszły w kierunku widzenia nauczyciela jako "ogrodnika" pielęgnującego, tworzącego warunki do rozwoju, ale nie ingerującego w osobowość ucznia. W Drugiej Rzeczypospolitej pracował w tym duchu wybitny nauczyciel-wychowawca Janusz Korczak.
W okresie międzywojennym podstawowy nurt badań pedeutologicznych oparty był na założeniu, że czynności nauczania zależne są od cech osobowości nauczyciela. W latach sześćdziesiątych widać wyraźny odwrót od koncepcji osobowościowego wzoru nauczyciela i przeniesienie punktu ciężkości na jego wykształcenie i przygotowanie do realizacji zadań dydaktyczno-wychowawczych. W latach dziewięćdziesiątych miejsce nauczyciela przekazującego gotowe wiadomości zajmuje nauczyciel - badacz, umiejący stworzyć sytuację, w której uczeń sam będzie zdobywać wiedzę. Kształcenie opiera się na dialogu nauczyciela z uczniem, ich wzajemnej współpracy i akceptacji.

Nauczyciel przyszłości

Nauczyciel XXI wieku powinien być przygotowany do kształcenia człowieka wielowymiarowego tj. autonomicznego, wolnego, twórczego, a także otwartego i samodzielnego. Ma kształtować wychowanka zgodnie z jego potrzebami, zainteresowaniami, postawami, temperamentem i zdolnościami. Ma ciągle doskonalić się intelektualnie estetycznie i moralnie. Ma być projektodawcą własnego programu kształcenia, a nie nauczać "gotowej" wiedzy z podręczników. Nauczyciel ma:

"Na zimne dmuchać,
Słonecznie się uśmiechać,
W rączęta chuchać,
Ducha zagrzewać,
Oczy łezką zraszać,
Troski rozwiewać,
Szczęście rozsiewać.

ZABRONIONE:

Mgliście się wyrażać,
Mrozić okiem,
Grzmieć i huczeć,
Błyskawice miotać wzrokiem,
Lodowate robić miny,
Niby żmija w trawie syczeć,
Uszy dziecku śniegiem natrzeć,
I jak morski tajfun ryczeć.?"

Zarysowane refleksje dotyczące obrazu nauczyciela prowadzą do wniosku, że reprezentacja nauczyciela ma charakter dynamiczny i zdeterminowana jest wieloma czynnikami.

Przypisy

1. Leksykon złotych myśli / wybór K. Nowak, Warszawa 1998, s. 119
2. Ł. Kurdybacha: Zawód nauczyciela w ciągu wieków, Warszawa 1948, s. 10
3. Testu źródłowe do dziejów wychowania cz.3 /wybór i oprac. S.I. Możdżeń, Kielce 1993, s. 28-29
4. op. cit. cz. 5, s. 40-41, 43
5. Ł. Kurdybacha: zawód nauczyciela w ciągu wieków, Warszawa 1948, s. 38
6. S. J. Możdżeń: Historia wychowania 1795-1918, Kielce 2000, s. 181
7. op. cit. s.213
8. W.I. Chojnacki:Zasady pierwiastkowe pedagogiki i metodyki, Warszawa 1815, s. 13,14
9. J. Pielachowski: Klasa chodzi po klasie i nie zwraca uwagi na moje uwagi, Poznań 2001, s.

Problemy opiekuńczo-wychowawcze w zreformowanym systemie oświaty.
Bogaj Maria
Wydanie	Nauczyciel i Wychowanie 1975 nr 6 s. 116-120.
Rok wydania	1975
Streszczenie	Krajowa narada dot. opieki w szkołach.
Słowa kluczowe	Pedagog szkolny;Opieka;Wychowanie;System oświatowy;Reforma oświaty
Chronologia	lata 70-te
Kraj	POL
ISBN/ISSN	0137-7140
EE	EE
POW	POW
Metoda indywidualnych przypadków w pracy pedagoga szkolnego.
Rzedzicka Krystyna Danuta
Wydanie	Kultura i Edukacja 1994 nr 2/3 s.125-131, bibliogr.
Rok wydania	1994
Streszczenie
Słowa kluczowe	Pedagog szkolny;Wychowanie;Nauczanie
Chronologia
Kraj	POL
ISBN/ISSN	1230-266X
EE	EE
POW	POW
Praca pedagoga szkolnego w świetle badań.
Bajurska Jolanta
Wydanie	Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze 1995 nr 3 s.22-25.
Rok wydania	1995
Streszczenie
Słowa kluczowe	Pedagog szkolny;Badania
Chronologia
Kraj	POL
ISBN/ISSN	0552-2188
EE
POW	POW
Z doświadczeń pedagoga szkolnego.
Esmund Kazimierz
Wydanie	Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze 1996 nr5 s. 35-37.
Rok wydania	1996
Streszczenie	Autor artykułu przedstawia swoje doświadczenia w zakresie pełnienia funkcji pedagoga szkolnego w I Liceum Ogólnokształcącym w Zielonej Górze.
Słowa kluczowe	Pedagog szkolny;Profilaktyka;Uczeń;Uczeń trudny;Terapia;Uzależnienia
Chronologia
Kraj	POL
ISBN/ISSN	0552-2188
EE
POW	POW
Po co szkole pedagog.
Wydanie	Wyzwania 1996 nr 1 s.16-17.
Rok wydania	1996
Streszczenie
Słowa kluczowe	Pedagog szkolny
Chronologia
Kraj	POL
ISBN/ISSN	1232-8286
EE
POW	POW

Dół formularza

 

12

---