GOSPODAROWANIE KAPITAŁEM LUDZKIM
(główne treści)
Pojęcia i definicje związane z kapitałem i kapitałem ludzkim oraz kapitałem społecznym. Ewolucja w spojrzeniu na rolę kapitału ludzkiego w gospodarce opartej na wiedzy (GOW). Makro i mikroekonomiczne aspekty kapitału ludzkiego.
Rola i znaczenie kapitału ludzkiego w gospodarce globalnej. Mobilność przestrzenna kapitału ludzkiego - przepływy międzynarodowe (przykłady europejskie - strategia zatrudniania w Unii Europejskiej. Wspieranie rozwoju kapitału ludzkiego w Unii Europejskiej.
Inwestowanie w kapitał ludzki -inwestycje prywatne, inwestycje publiczne. Jak kształtować kapitał ludzki w kontekście potrzeb rynku pracy. Ocena polityki edukacyjnej i kształceniowej w procesach kształtowania kapitału ludzkiego.
Rola kapitału ludzkiego w kształtowaniu konkurencyjności przedsiębiorstwa. Gospodarowanie kapitałem ludzkim w różnego typu organizacjach (forma organizacji, wielkość, itp.).Elementy gospodarowania kapitałem ludzkim w organizacji.
Elementy kapitału ludzkiego i ich identyfikacja w organizacji. Pomiar i wycena kapitału ludzkiego - dobór wskaźników. Koncepcje, metody i techniki efektywnego wykorzystania i rozwoju kapitału ludzkiego w organizacji. Uwarunkowania (wewnętrzne i zewnętrzne) efektywnego gospodarowania kapitałem ludzkim.
Kapitał ludzki w regionie świętokrzyskim - ocena na tle kraju i potrzeb regionu
Literatura:
Łukasiewicz Grzegorz - Kapitał ludzki organizacji. Pomiar i sprawozdawczość, Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa, 2009.
Czajka Zdzisław - Gospodarowanie Kapitałem ludzkim, Wydawnictwa Iniwersytetu w Białymstoku, Białystok, 2011.
Pocztowski Adam Praca i zarządzanie kapitałem ludzkim w perspektywie europejskiej, Oficyna Ekonomiczna, Kraków, 2005.
Kamińska Violetta - Kapitał ludzki i społeczny na obszarach wiejskich w Polsce. Przykład woj. świętokrzyskiego, Wyd. Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. J.Kochanowskiego, Kielce, 2011.
POJĘCIA I DEFINICJE ZWIĄZANE Z KAPITAŁEM I KAPITAŁEM LUDZKIM
Rożne definicje kapitału - ogólnie to majątek dający wzrost dochodu (wartość, która przynosi wartość dodatkową). W tym znaczeniu wiedza i doświadczenie nagromadzone w człowieku (poprzez naukę, pracę i inne czynności) są KAPITAŁEM. Specyficzne cechy kapitału ludzkiego - jako kapitału. Kapitał ludzki to - ZDOLNOŚĆ (wiedza, zręczność, czyli umiejętność wykorzystania środków i metod używanych w procesie pracy, talent - wrodzone zdolności)+ ZACHOWANIE (rodzaj aktywności) + WYSIŁEK + CZAS PRACY.
KAPITAŁ LUDZKI - zasób wiedzy, umiejętności, zdolności, kwalifikacji, postaw, motywacji oraz zdrowia - jest on dla człowieka źródłem zarobków oraz satysfakcji. Kapitał ludzki - ujęcie wąskie - ujęcie szerokie
GOSPODARKA OPARTA NA WIEDZY - koncepcja z lat 90-tych XX wieku zakładająca, że rozwój opiera się na intensywnym wykorzystaniu wiedzy i doświadczenia, generuje szybszy postęp techniczno-organizacyjny, dysponuje lepiej wykształconymi ludzmi i lepiej wykorzystuje kapiał ludzki i kapitał produkcyjny. GOW opiera się na czterech filarach - EDUKACJA I SZKOLENIA, - INFRASTRUKTURA INFORMATYCZNA, - BODZCE EKONOMICZNE - SYSTEM INNOWACJI (ośrodki badawcze, uniwersytety, centra innowacyjne). Strategia lizbońska, Europa 2020. - 5 celów - zatrudnienie, badania i innowacje,zmiany klimatu i energia, edukacja, walka z ubóstwem. Jak w tym kontekście gospodarować kapitałem ludzkim.
MAKROEKONOMICZNE UWARUNKOWANIA KAPITAŁU LUDZKIEGO
wydatki na ochronę zdrowia - studia dla dorosłych
- szkolenia w czasie pracy zawodowej - migracje ludności za pracą
formalna edukacja - dostęp do informacji
badania naukowe
MIRKOEKONOMICZNE UWARUNKOWANIA KAPITAŁU LUDZKIEGO
polityka rodzinna (prorodzinna)
zamożność rodziców, motywacje posiadania dzieci (dochód psychiczny, koszt dziecka), wykształcenie rodziców
Stopa zwrotu z edukacji na poziomie wyższym (prywatna - czy się studia opłacają)
1 - 2 gdzie: SZ - stopa zwrotu poniesionych na naukę kosztów
SZ = --------------- -- 1 - średnie roczne wynagrodzenie z wyższym wykształceniem po opodatkowaniu. 3 x 4 + 5 2 - średnie roczne wynagrodzenie ze średnim wykształceniem po opodatkowaniu
3 - liczba lat nauki
4 - średnie roczne wynagrodzenie z wykształceniem średnim po opodatkowaniu
- średnie roczne koszty opłaty za naukę na studiach wyższych
Stopy zwrotu liczone są w % - na poziomie średnim wynoszą: USA -16,4%,Japonia 6,8%, Włoch 11,2% Szwecja - 6,4%. Na poziomie wyższym - USA - 14%, Japonia 7,9%, Szwecja 11,4%. Średnio stopy oscylują wokół 10%. W Polsce są nieco wyższe - ponad 12%.
Zagadnienia dotyczące mobilności kapitału ludzkiego - problemy związane z kapitałem wynikające z globalizacji - przepływy kapitału ludzkiego (przepływ głównie z krajów biednych do bogatych) i wynikające stąd konsekwencje dla krajów emigracyjnych (duże straty związane z inwestowaniem w kapitał, natomiast duże korzyści w krajach imigracyjnych, bogatych). Migracje dotyczą głównie osób lepiej wykształconych, przedsiębiorczych( lekarze, informatycy, pielęgniarki - to wynika z sytuacji krajów bogatych). Jak traktować współczesną emigrację z Polski i krajów postkomunistycznych.
Europejska strategia zatrudnienia i kształtowania kapitału wobec założeń koncepcji rozwoju opartego na wiedzy (ROW) - co wynika ze strategii Unii Europejskiej, jakie programy, fundusze, konkretne działania - strategia lizbońska. Jaką strategię przyjęła Polska
Rola Państwa w kształtowaniu kapitału ludzkiego
polityka edukacyjna, wyrównywanie szans, pomoc materialna dla uczniów, pomoc przy kształceniu pracowników, jka szkoły uczestniczą w kształtowaniu kapitału
opieka zdrowotna - wydatki z PKB na zdrowie - od ponad 15% w USA do około 6% w Polsce. Zwolnienia z pracy w Polsce z powodu zdrowia około 8% nominalnego czasu pracy, wypadki przy pracy kosztują ZUS rocznie około 5 mld PLN
pomoc społeczna - kryterium jest dochód na głowę, mniej niż połowa dzieci ma miejsca w przedszkolach, a 90 kilka % w klasach zerowych.
Polityka rynku pracy - aktywne i pasywne formy przeciwdziałania bezrobociu. Aktywne - to różne działania - poradnictwo zawodowe, szkolenia, pośrednictwo pracy, subwencjonowanie niektórych form zatrudnienia (najwiecej środków z Funduszu Pracy poszło na ten cel). Pasywne formy to głównie łagodzenie skutków bezrobocia - zasiłki dla bezrobotnych (31% całego Funduszu Pracy a 38% na aktywne formy). Rola Powiatowych Urzędów Pracy . Działała Krajowa Strategia Zatrudnienia na okres 2007-2013.
Polityka naukowa - w 2000 roku przyjęto STRATEGIĘ LIZBOŃSKĄ - postulowano utworzenie EUROPEJSKIEJ PRZESTRZENI BADAWCZEJ. - postulat gospodarki opartej na wiedzy (GOW) - większa mobilność kadry, zachęta dla firm inwestujących w działalność B+R, parki technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości, współpraca naukowa, wzrost informatyzacji państwa, programy wymiany studentów.
Wzrost jakości kształcenia zarówno w prywatnych jak i państwowych
podnoszenie kwalifikacji zawodowych - studia podyplomowe, staże, seminaria, kursy, itp. Tylko około 4% (w wieku 33-44) uczestniczy w kształceniu. Trze ba stworzyć uniwersytety II wieku (są I i III wieku).
Motywowanie do rozwoju kapitału i jego efektywnego wykorzystania (tak na szczeblu krajowym, jak i w organizacji)
Emigracja kapitału i jej skutki - W GB imigranci lekarze -34% ogółu, Irlandia - 35%, Szwecja 23%,Polska 3-4%.. Transfer zarobków do kraju - ok.10 mld USD. Należymy do grupy 10 krajów o największych transferach. Negatywne skutki emigracji.
Zmiany kapitału - starzenie się społeczeństwa, co z tego wynika dla kapitału.
Solow - uważa, że inwestycje w kapitał rzeczowy nie są jedynym źródłem wzrostu jego produktywności - ważne są badania naukowe decydujące o poziomie technicznym gospodarki, a także edukacja i zdrowie zasobów ludzkich. Kapitał ludzki jest głównym sprawcą POSTĘPU TECHNICZNEGO.
Romer - zakłada, że głównym motorem wzrostu jest POSTĘP TECHNOLOGICZNY, który jest tworzony przez sektor B+R, a czynnikiem produkcji jest KAPITAŁ LUDZK oraz ISTNIEJĄCA TECHNOLOGIA.
Liczy się - jakość kapitału a nie tylko jego ilość. Inwestycje w człowieka mają istotny wpływ na możliwości przemian społeczno-gospodarczych. Dopiero w kraju z udziałem ludzi po studiach na poziomie ponad 20% możliwe są duże zmiany społeczne.
Poziom edukacji w Polsce
60% szkoły ogólnokształcące - 40% zawodowe, w Europie odwrotnie. Niemcy kształcą Polaków w swoich szkołach zawodowych. Kierunki techniczne spadły z 19,5% do 9%. A biznesu i zarządzania wzrost z 15 do 26%. Dużo humanistycznych studiów. Komisja Akredytacyjna i jej zadania - 16% państwowych 23% prywatnych. Deklaracja Bolońska - system w 1999 roku ECTS (Eur. Credit Transfer System) roczny wymiar studiów to 60 punktów. (cały nakład pracy studenta w tym jego praca i praktyki). Wymiana studentów Sokrates i Erasmus. Udział edukacji w PKB - Dania 8,3%, Szwecja 7,5%, Polska 5,5% (podobnie jak we Francji, W.Brytania). Duże różnice w wydatkach na studia - Dania - 2,4%, ale Polska tylko 0,8%. Tylko 76% potrzeb państwowych uczelni z budżetu - resztę trzeba wypracować. Udział rodzin w kosztach nauki wzrósł do 17%.(wcześniej tylko 3%). Na 1 ucznia w Polsce od 11 do 17 uczniów (w Dani - 10), a w Irlandii - 26 uczniów. Liczba studentów na 1 nauczyciela wzrosła z 8 do ponad 17, ale więcej ma GB, Francji, czy Hiszpanii. Około 58% pracujących korzystało ze szkoleń - głównie firmy duże i średnie.
WSPÓŁCZESNE NURTY W TEORII MAKROEKONOMII
Wiele współczesnych nurtów nawiązuje do EKONOMII KLASYCZNEJ (Adam Smith, Dawvid Ricardo, Thomas Malthus, John Stuart Mil), która zajmowała się głównie podażą i kosztami. Jednakże zręby nowoczesnego rozwoju nauk makroekonomicznych dała praca Keynesa z 1936 roku. Podstawowe twierdzenie, że w procesie funkcjonowania gospodarki dochodzi do łatwego i szybkiego dostosowywania się cen i płac, co stanowi gwarancję powrotu gospodarki na ścieżkę wzrostu, zostało zakwestionowane dopiero w latach 70-tych XX wieku. Obrońcy tez keynsowskich (tzw. nowa szkoła keynesowska), albo szkoła nowej ekonomii keynesowskiej) mówią o tzw. lepkości cen (sztywność cen - ceny nie dostosowują się w gospodarce szybko i natychmiast). Lepkość oznacza znane w ekonomii zjawisko polegające na opóźnionym dostosowywaniu się cen do siły popytu i podaży. Ponadto należy pamiętać, ze rozwijający się kapitalizm ogranicza znacznie tzw. DOSKONAŁĄ KONKURENCJĘ (działają związki zawodowe, rozszerzają się monopole, interweniują banki).
EGZOGENICZNE MODELE WZROSTU GOSPODARCZEGO (zwane też neoklasycznymi, podażowymi, bądź długookresowymi). Modele te zakładają, że istniejące w danym kraju czynniki produkcji (ziemia, praca, kapitał) są w pełni wykorzystane oraz, że występuje nieograniczony popyt na towary i usługi (wszystko można sprzedać). Długokokresowy wzrost produkcji jest możliwy jedynie dzięki wzrostowi produkcji POTENCJALNEJ (pełne wykorzystanie posiadanych „mocy” wytwórczych. Stopa wzrostu jest zdeterminowana przez egzogeniczną (daną z zewnątrz) stopę postępu technicznego (dany wynalazek techniczny w jakimś kraju zostaje wykorzystany w innych krajach, lub wynalazek zamówiony przez państwo zostaje udostępniony krajowym producento). W modelach tych polityka jest ukierunkowana na wzrost inwestycji, prowadzący do wzrostu podaży dóbr i usług. Wzrost ten można przyśpieszy jedynie w krótkim okresie, bo maleją krańcowe przychody z inwestycji. Nie jest to jednak zgodne z prawdą bowiem istnieje pozytywna korelacja między inwestycjami a tempem wzrostu produkcji per capita. Do najbardziej znanych modeli egzogenicznych należą - model wzrostu SOLOWA, rozszerzony model neoklasyczny MANKIWA, ROMERA i WEILA.
ENDOEGENICZNY (mający źródło wewnątrz firmy, przedsiębiorstwa, zbiorowości ludzkiej) MODEL WZROSTU - źródłem wzrostu gospodarczego jest postęp techniczny i postępujące zmiany w jakości kapitału ludzkiego dokonywany zarówno przez producentów, jak i konsumentów, którzy zawsze postepują racjonalnie. Istotna rolę w podejmowaniu decyzji o alokacji kapitału (zarówno w formie inwestycji, jak i poprawy jakości kapitału ludzkiego) ogrywa państwo. Ma ono realizować długookresową politykę ekonomiczną. W modelu tym przyjmuje się, że zarówno postęp techniczny, jak i zmiany kapitału ludzkiego pochodzą z WEWNĄTRZ - są rezultatem celowych decyzji podmiotów (przedsiębiorców, którzy inwestują w postęp techniczny i pracujących, którzy inwestują w „ swój kapitał ludzki”). W modelu endogenicznym szczególnie ważne jest określenie możliwości oddziaływania państwa na przebieg procesów wzrostu gospodarczego. Modele endogeniczne zakładają, że w tak rozumianym wzroście (poprzez kapitał w inwestycje i ludzi) nie występuje zjawisko malejących krańcowych przychodów z inwestycji. Kraj inwestujący w kapitał ludzki nie zetknie się z malejącymi korzyściami ze skali produkcji. Omawiane założenia modeli endogenicznych najlepiej obrazuje model AK
NEOKLASYCZNY MODEL SOLOWA - dotyczy długookresowego wzrostu, ustala źródła tego wzrostu (jakie czynniki mogą ten wzrost zapewnić) oraz, które z tych czynników osiągnięty wzrost determinują. Zakłada on, że długookresowy wzrost produkcji uzależniony jest od wielkości nakładów trzech czynników - kapitału, siły roboczej oraz technologii. Wzrost może mieć charakter ekstensywny ( wynika on z samego zwiększenia nakładów pracy, kapitału i techniki), lub intensywny kiedy PKB rośnie wskutek zwiększenia PRODUKTYWNOŚCI czynników wytwórczych. Według założeń modelu coraz większa ilość kapitału (maszyn, urządzeń) przypadająca na pojedynczego pracownika wywołuje coraz mniejszy przyrost przypadającej na niego produkcji (spadek produktywności kapitału). Solow poszukuje takiej ilości kapitału przypadającego na jednego zatrudnionego, w której gospodarka osiąga stan równowagi. Praca i kapitał będą rosły w tym samym stopniu, co spowoduje stabilny wzrost gospodarczy i ograniczy efekty prawa malejących przychodów z kapitału. W takim ujęciu model zakłada stałość funkcji produkcji w czasie. Jednakże rozwój prowadzi do stałego wzrostu poziomu TECHNOLOGII, co oznacza, że przy założeniu stałości nakładów kapitałowych wzrost produkcji następuje w wyniku zmian TECHNOLOGICZNYCH. Zatem nakłada, że rozwój TECHNOLOGII decyduje o możliwościach wzrostu gospodarczego - czyli wysokość nakładów na B+R i kapitał ludzki.
Model RAMSEYA-CASSA-KOOPMANSA- neoklasyczny model wzrostu pokazujący zależność miedzy konsumpcją a kapitałem (tezy Ramseya z 1928 roku zostały rozwinięte przez Cassa i Koompansa w latach 60-tych). Jego celem jest przedstawienie zależności między stopą oszczędzania a produkcją i konsumpcją. Stopa oszczędności w modelu Ramseya kształtuje się endogenicznie na podstawie decyzji optymalizacyjnych podejmowanych przez maksymalizujące użyteczność gospodarstwa domowe ( u Solowa stopa była egzogeniczna). Zachowania gospodarstw domowych w kwestii oszczędności są bardzo skomplikowane. Chodzi m.in. o ustalenie jak kształtuje się podział na konsumpcję bieżącą i oszczędzanie w gospodarstwach domowych w zależności od wielkości stóp procentowych i skłonności do przenoszenia konsumpcji na następny okres. Ramsey nie zakładał w swoim modelu m.in. działań rządu w kwestii polityki oszczędnościowej, ale obecne modele budowane w oparciu o jego założenia pokazują istotną rolę „centralnego planisty” w kształtowaniu oszczędności.
Model MANKIWA-ROMERA-WEILA - to rozszerzony model Solowa, który uwzględnia kapitał ludzki. Kapitał ten jest traktowany jako trzeci czynnik produkcji (decydujacy o wielkości produkcji) - obok kapitału fizycznego (maszyn, urządzeń) i efektywnych zasobów pracy (liczba czynnych zawodowo). Model ten powstał m.in. w celu pokazania, że neoklasyczna teoria wzrostu dobrze wyjaśnia różnice w poziomie dochodów miedzy krajami i zjawisko konwergencji warunkowej (kraje na początku transformacji od socjalizmu do kapitalizmu, o niższym, wyjściowym poziomie rozwoju powinny charakteryzować się wyższym tempem wzrostu gospodarczego i doganiać kraje bardziej rozwinięte.
Model AK - jest to najprostszy model endogeniczny. Zakłada on stały, dodatni poziom technologii i traktuje kapitał jako jedyny czynnik produkcji.
Mierzenie i cele aktywności gospodarczej - aktywność inwestycyjna, zatrudnianie nowych pracowników, itd. - jak mierzyć aktywność.
Model asymetrii informacji Lucasa - mówi on o nierównym dostepie do informacji działających na rynku podmiotów gospodarczych oraz o możliwościach podejmowania decyzji w takich sytuacjach. Jeżeli modele ekonometryczne budowane są na podstawie niepełnych informacji (lub też na informacjach historycznych, a więc z przeszłości), to ich przydatność dla modelowania gospodarczego musi być ograniczona (nie opierają się o pełne dane, a w dodatku o dane aktualne). Lucas podkreślał, że podmioty działają w warunkach niepewności, niedoskonałej informacji i przy wysokich kosztach dostępu do informacji. Podejmując powtarzalne decyzje próbują przewidzieć kształtowanie się przyszłych wielkości ekonomicznych, opierając się na zdobytych informacjach. Pomocną przy podejmowaniu w tych warunkach decyzji jest teoria gier.
FUNKCJE DOCHODÓW I WYDATKÓW BUDŻETOWYCH - ROLA PAŃSTWA W GOSPODARKACH KRAJÓW W XXI WIEKU
W większości krajów europejskich państwo zakupuje około 1/5 całej produkcji krajowej (m.in. broń i wyposażenie wojska, wyposażenie biur i urzędów, szkół, zakładów opieki, zakładów karnych, itd.). Drugie tyle przeznacza na świadczenia społeczne (renty, emerytury, szkoły, itd.). Wydatki te wynikają ze stosowanej przez państwo polityki FISKALNEJ (inaczej polityki budżetowej - dotyczącej dochodów i wydatków). Polityka Fiskalna może stanowić ważne narzędzie do stabilizacji gospodarki. Może ono poprzez odpowiednie decyzje dotyczące dochodów (które pochodzą głównie z podatków, które mogą być wyższe lub obniżone) i wydatków państwa wpływać na wszystkie składowe decydujące o wzroście gospodarczym.
Dochody państwa (2013) - 299,4 mld PLN, w tym -
podatki pośrednie (w tym VAT,126,4 - akcyza -64,5 )I
podatek od osób prawnych I - razem podatki 266, 9 mld PLN
podatek od osób fizycznych I
dochody z prywatyzacji - 2,3 mld
dochody nieopodatkowane. -30,8 mld
dochody zagraniczne - ??????
Wydatki państwa (2013) -334,9 mld PLN (tj. 19,8% budżetu
- Subwencje dla JST (jednostki samorzadu terytorialnego -
- Finansowanie dróg krajowych
- Obsługa długu publicznego
- Ubezpieczenia społeczne (FUS, KRUS)
- Wydatki na świadczenia emerytalno- rentowe dla służ
- Wydatki socjalne
- Wydatki sądów powszechnych
Głównym problemem jest wzrost dotacji budżetowych na system rent i emerytur oraz KRUS, dochodzą one 25% wydatków budżetowych. Wydatki na naukę oświatę około 19%. Administracja publiczna - około 4%. Obsługa długu publicznego - 9%wydatków, bezpieczeństwo i wymiar sprawiedliwości ok. 15%. Składka do Unii - ok.4,5%. Rolnictwo i rozwój wsi - 7%.
Deficyt =35,5 mld.
Od styczna do października 2013 roku dochody wyniosły 231 mld, a wydatki 271 mld
Dług sektora publicznego -2006 - 506 mld PLN
- 529,4 mld PLN
- 600,8 mld PLN
- 684,4 mld PLN
2013 około 879 mld PLN
W 2010 roku ustalono w Unii, że będą nakładane kary na kraje generujące coraz wiekszy dług - jeśli przekroczy on 60% PKB to kara nawet do 0,2% wielkości PKB ( kary pójdą na specjalne konto i jeśli kraj nie poprawi za pół roku sytuacji to przepadną na rzecz Unii). Ten obowiązek maja tylko kraje strefy Euro. Konstytucja Polska określa też dług na 60% wartości PKB.
Zegar zadłużenia (jak przyrasta dług państwa)- 36 ml na dobę, 1,6 mln na godzinę i 418 PLN na sekundę. Te wartości zmieniają się każdego miesiąca, bo zadłużenie rośnie zmiennie.Na tle innych krajów dług publiczny Polski jest dużo. Większy od nas z nowych krajów Unii mają tylko Węgry (już korzystały z pomocy Międzynarodowego Funduszu Walutowego) - około 79% . Estonia ma tylko 10% Rumunia 38% Czechy 46%.
Jeśli wydatki państwa pozostają niezmienione i nie zmienia się także stopa podatkowa, to można oczekiwać, ze w czasie recesji deficyt budżetowy wzrośnie. Z taką sytuacją mamy do czynienia w czasie ostatniego kryzysu gospodarczego w Polsce i w wielu krajach Europy. Dodatkowym problemem polskiego budżetu jest konieczność współfinansowania różnych projektów wspieranych funduszami Unii Europejskiej (drogi, kolej, wodociągi, kanalizacja). Z tego m.in. powodu w Polsce zadłużone jest nie tylko państwo, ale także jednostki samorzadu terytorialnego. Np. Kraków ma zadłużenie na poziomie 2 mld PLN (dochody miasta to 3,547 mln PLN) , Łódz 2,1 mld PLN, a z woj., najbardziej zadłużone jest mazowieckie, łódzkie i lubelskie (od 60 do 90% ich buzetów), a najmniej śląskie i świętokrzyskie.
Rządy poszczególnych krajów, poprzez politykę fiskalną wynikającą z budżetu, mogą wpływać w dużym stopniu na sytuację gospodarczą państw - zwiększać lub zmniejszać podatki, zwiększać lub zmniejszać wydatki (np. pomoc dla bezrobotnych). Jednak w tych działaniach występuje opóźnienie, np. nie można wstrzymać rozpoczętych przez państwo inwestycji. Stąd skuteczność działań państwa poprzez politykę fiskalną nie jest natychmiastowa.
Jak postępować z deficytem - jeśli powstaje on wskutek wydatków (np. inwestycji), które wygenerują wzrost gospodarczy w przyszłości, to nie jest on zjawiskiem groźnym. W tym wypadku tolerowanie deficytu może więc wynikać z dążenia państwa do pobudzenia produkcji. Trudno problem zwiazany z deficytem - jeśli państwo chce zwiększać deficyt poprzez podatki (wzrost obciążeń), to skutkiem może być ucieczka kapitału za granicę (np. przenoszenie produkcji). Najważniejszym czynnikiem ograniczenia wzrostu deficytu jest wzrost produkcji prowadzący do wzrostu dochodów państwa. Niekiedy podejmowane sa próby ograniczenia deficytu poprzez dodruk pieniędzy - co prowadzi do wzrostu inflacji. W skrajnych przypadkach może nawet spowodować HIPERINFLACJĘ. Wzrastający dłu publiczny jest przedmiotem krytyki ze strony wielu ekonomistów jako zjawisko niebezpieczne dla gospodarki - nawołują oni często do ograniczania wydatków państwa na cele socjalne. Jak w tym kontekście ocenić obecne zadłużenie państwa polskiego - trzeba przede wszystkim poznać strukturę wydatków- ILE NA ROZWÓJ A ILE NA KONSUMPCJĘ
INFLACJA
To wzrost cen i kupowanych dóbr w jakimś czasie. Niektórzy twierdzą, ze dochodzi do niej wówczas, gdy w obiegu jest więcej pieniędzy (nadmierna podaż pieniądza) niż wynosi łączna podaż dóbr do kupienia. Wówczas ceny muszą wzrastać bo brakuje na rynku DÓBR (towarów i usług, które kupujemy). Ilościowa teoria pieniądza utrzymuje, ze ZMIANY NOMINALNEJ ILOŚCI PIENIĄDZA powodują identyczne zmiany POZIOMU CEN. Tu ważną role w regulacji ilości pieniądza odgrywa polityka państwa. W teorii pieniądza mówi się, ż, aby uzyskać stan równowagi (wtedy mamy płasce realne e aby powstrzymać inflacje trzeba NIMINALNEJ podaży pieniądza przeciwdziałać NOMINALNNYM WZROSTEM CEN I PŁAC(wtedy mamy realne płace i realna podaż pieniądza). Efektem inflacji jest wzrost stopy procentowej (w Bankach od lokat). Np., w Brazyli w roku 1991 stopa inflacji - 441%, a wzrost stopy procentowej do 690%, zaś w USA - 4% i 7%.. Wzrost sopy procentowej wywołuje spadek zapotrzebowania na pieniądz. Ilość pieniądza w kraju zależy m.in. od tzw. szybkości obiegu pieniądza w gospodarce. Wzrost długu publicznego i deficytu budżetowego państwa wzmaga inflację, bo pieniądze wydatkowane przez państwo nie pochodzą z gospodarki, tylko z pożyczek państwa lub z dodruku pieniędzy. W tym znaczeniu wzrost deficytu budżetowego może generować inflację.
Inflacja a bezrobocie - w krótkim okresie może bezrobocie może się obniżać
BANK CENTRALNY - CELE DZIAŁALNOŚCI - NIEZALEŻNOŚĆ BANKÓW
Jest bankiem banków (działa jako bankier banków komercyjnych). Jednocześnie sprawuje kontrolę nad podażą pieniądza i finansuje deficyt budżetu państwa. Podaż pieniądza regulowana jest poprzez - 1.rezerwy obowiązkowe banków, 2. wysokość stopy dyskontowej, 3. operacje otwartego rynku.
Ad. 1 - bank ustala jaki % całości wkładów muszą utrzymywać banki komercyjne - jeżeli ich zasób gotówki spadnie poniżej ustalonego poziomu ( są w stanie wypłacać pieniądze swoim klientom na żądanie), to muszą one pożyczać gotówkę, zazwyczaj w banku centralnym. Banki komercyjne mogą chcieć pozyczać w banku centralnym, aby zwiększyć swoją zdolność kredytową, ale bank centralny może te pozyczki kontrolować, trzymać w”ryzach” podaż pieniądza (by te pożyczone pieniądze nie pobudzały inflacji)
Ad.2 - stopa dyskontowa to wysokość oprocentowania pożyczek udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym. Wysokość tego oprocentowania pozwala wpływać na ilość pieniądza znajdującego się w bankach komercyjnych, a przez to także znajdującego się na rynku. Trzeba pamiętać, że w każdym kraju istnieje tylko jeden bank, który ma dowolną ilość pieniędzy (może bowiem je drukować) - bank centralny.
Ad.3 - operacje otwartego rynku to działania banku centralnego polegające na zakupie lub sprzedaży papierów wartościowych (np. obligacji rządowych) na otwartym rynku (każdy może je kupić). Posiadane przez bank papiery można sprzedać - wtedy bank „ściągnie” gotówkę. Można też kupić - wtedy bank „wypuści
Gotówkę i zwiekszy podaż pieniądza na rynku.
INWESTOWANIE W KAPITAŁ LUDZKI - INWESTYCJE PUBLICZNE I PRYWATNE
105 godzin miesięcznie poświęcają duże firmy na analizę swojej sytuacji w zakresie „kapitału ludzkiego”, zaś małe i średnie 0d 17-21 godzin, a 34% firm nie odczuwa potrzeby analizy swojej sytuacji związanej z kapitałem. Obecnie Szkoła Główna Handlowa przygotowuje „narzędzia do pomiaru kapitału ludzkiego”, które będą udostępnione pod koniec 2014 wszystkim przedsiebiorstwom w Polsce.
Przedmiotem oceny kapitału jest- wysokość wynagrodzeń
-wydatki na szkolenia
- wskaźniki absencji
Tylko w większych firmach analizuje się opinie pracowników na temat organizacji pracy.
Bazą tworzenia i doskonalenia kapitału ludzkiego jest oświata, szkolnictwo wyższe, nauka oraz działania innowacyjne organizowane poprzez szkolenia osób zatrudnionych. Między tymi ogniwami powinna istnieć koordynacja a system „tworzenia kapitału” powinien być spójny. Rola poszczególnych ogniw - oświaty, szkolnictwa, itd. Słabe jest szkolnictwo wyższe i nauka (jak zbliżyć naukę do praktyki - słabe wykorzystanie własnych osiągnięć, firmy wolą kupować „pomysły” za granicą). Bardzo słabo funkcjonuje w Polsce sfera ustawicznego kształcenia. Odsetek pracujących objetych kształceniem ustawicznym wynosi u nas od 8-10%, gdy w USA, Szwecji, Norwegii, Szwajcarii około 40%, a w Finlandii 46%, zaś we Francji 34%. U nas na przekwalifikowanie pracowników przeznacza się około 0,6% wszystkich kosztów pracy gdy w cytowanych krajach jest to od 3-6% ( a więć nawet 10 razy więcej).
Na katastrofalnie niskim poziomie znajduje się INNOWACYJNOŚĆ POLSKIEJ GOSPODARKI - rozwój gospodarki polskiej jest szybszy niż rozwój jej INNOWACYJNYCH SEKTORÓW, Problem niedorozwoju innowacyjności ma swoje źródło w barierach natury ekonomicznej i kulturowej (mało patentów, mało niewielkich firm badawczych, niskie nakłady na B+R, brak regionalnych strategii rozwojowych dla sektora wiedzy). Przyszłość polskich uczelni można rozpatrywać w dwóch scenariuszach - pesymistycznym (spadnie liczba studentów o połowę i o połowę spadną finanse dla uczelni). Optymistyczny - nie tylko nie obniży się finansów ale nawet zwiększy kwoty na szkolnictwo
INNOWACYJNOŚĆ jest rozumiana jako - wytworzenie nowego produktu, posłużenie się nową metodą produkcyjną, znalezienie nowego rynku zbytu, znalezienie nowych źródeł surowców, wprowadzenie nowej organizacji.
Jak powinni inwestować w kapitał ludzki INWESTORZY I BIZNES
uzgadnianie profilu szkolnictwa zawodowego z biznesem
uruchomienie systemu dopłat do szkoleń pracowników
udogodnienia dla szkół zawodowych i centrów kształcenia
stypendia dla maturzystów uzdolnionych w fizyce chemii i matematyce
GOSPODAROWANIE(ZARZĄDZANIE) KAPITAŁEM LUDZKIM
Naturalną cechą każdej organizacji jest dążenie do wzrostu efektywności działania, co w praktyce oznacza racjonalne wykorzystanie zasobów, w tym także ZASOBÓW PRACY. Wiąże się z tym odpowiednie ZARZĄDZNIE tymi zasobami, które obejmuje
planowanie ustalanie zapotrzebowania na personel tak w wymiarze ilościowym poprzedzone analizą pracy),
rekrutację pracowników,
adaptację zawodową
ocenianie pracowników,
wynagradzanie,
szkolenia i rozwój pracowników
kształtowanie warunków i stosunków pracy,
zarządzanie karierą zawodową,
kontrolę procesów.
Realizacja tych zadań wymaga odpowiedniej organizacji działu personalnego, odpowiadającego za zarządzanie kapitałem ludzkim. Obecnie to zarządzanie musi mieć charakter strategiczny - obowiązuje DŁUGOFALOWE spojrzenie na personel organizacji, ukierunkowane na zapewnienie firmie w przewidywanej przyszłości odpowiednich zasobów ludzkich. To działanie musi być połączone ze strategią całej firmy. W literaturze soitkać można różne modele zarządzania kapitałem ludzkim. Strategiczny aspekt takiego zarządzania uwzględnia model MICHIGAN. Ma on postać
Nagradzanie
Dobór pracowników ------Efekty pracy----Ocenianie-----I
Rozwój
Proponowany model tworzy CYKL KSZTAŁTOWANIA ZASOBÓW LUDZKICH i gwarantuje wysoką efektywność organizacji. Kształtowanie kapitału wedle wskazań tego modelu gwarantuje też potrzeby NOWEGO ŁADU EKONOMICZNEGO wyłaniającego się w krajach wysoko rozwiniętych, które kształtują swoją gospodarkę opartą na wiedzy (GOW). Produkty wytwarzane w organizacjach opartych na wiedzy mają następujące cechy:
ponad 59% wartości wytwarzanego produktu stanowi WIEDZA
trzon załogi stanowią wysokiej klasy specjaliści
produkty osiągają 2krotnie wyższą cenę od ich wartości księgowej.
POMIAR I WYCENA KAPITAŁU LUDZKIEGO
Jeśli czegoś nie możesz wyrazić w liczbach twoja wiedza jest uboga i niezadawalająca. Są jednak ogromne trudności z pomiarem kapitału. Pojęcie kapitału obejmuje - umiejętności, nagromadzona wiedza, doświadczenie zawodowe, kompetencje, poziom motywacji, zdrowie i wiele innych elementów. Jak np. wyrazić liczbowo zdrowie człowieka, czy jego uzdolnienia uwarunkowane genetycznie. Ponadto istnieją silne związki między cechami kapitału, np. wykształceniem a kompetencjami, zdrowiem a inwencją twórczą. Równocześnie wartość pienieżna kapitału ludzkiego nie może być utożsamiana z wartością danego pracownika. Do tej pory proponowane są dwie metody wyrażające wartość kapitału w pieniądzu - metoda DOCHODOWA I METODA KOSZTOWA.
Pierwsza z tych metod - oznacza teraźniejszą wartość usług świadczoną przez pracownika na rzecz jednostki (fabryki, biura), przy założeniu, że będzie ona zatrudniona w tej organizacji przez cały okres jej aktywności zawodowej (jest to tzw. warunkowa wartość jednostki - pod warunkiem, że będzie stale w organizacji zatrudniona) .
Druga z metod - nagromadzone w człowieku zdolności, wiedza, umiejętności, itd. To wszystko wymaga wydatków. Skapitalizowana suma tych wydatków daje w efekcie wartość kapitału ludzkiego. Problemem jest jednak - jaki okres wydatkowania przyjąć za podstawę obliczeń - np. do 25 roku życia (koszty wychowania, utrzymania i nauki
W Polsce jedna z metod (autor Dobija) zakłada, że wartość kapitału ludzkiego obejmuje:
skapitalizowane koszty utrzymania,
skapiatlizwane koszty profesjonalnej edukacji.
wartość uzyskana przez doświadczenie (pracownik z rocznym stażem pracy wykonuje te samą pracę czasie krótszym o 20%)..
UWARUNKOWANIA GOSPODAROWANIA KAPITAŁEM LUDZKIM
Uwarunkowania wewnętrzne - strategia organizacji, kultura organizacyjna, przedmiot działalności, sytuacja finansowa, etap rozwoju organizacji, polityka właścicieli, dzuałalność związków zawodowych = od tych czynników zależy realizacja funkcji personalnej w organizacji służącej - ogólnie biorąc - doskonaleniu kapitału ludzkiego.
Uwarunkowania zewnętrzne - demograficzne, poziom i jakość życia (wraz ze wzrostem poziomu życia rosną oczekiwania płacowe pracowników wobec pracodawców, zmienia się też sposób spędania wolnego czasu) , stan zdrowia ludności (absencje chorobowe, wcześniej idą na emeryturę, osoby niepełnosprawne), patologie społeczne (alkoholizm, narkomania, złodziejstwo, powszechny nepotyzm, biurokracja), czynniki kulturowe (wzroce zachowań, jak się traktuje pracę, etos pracy, stosunek ludzi do kariery zawodowej) uwarunkowania edukacyjne (system kształcenia, dostosowanie kształcenia do potrzeb), koniunktura gospodarcza (czu organizacja ma świadomość funkcjonowania w systemie permanentnie zmieniającej się koniunktury - kryzys, depresja, ożywienie, rozkwit), konkurencja na rynku, rynek pracy (organizacja musi mieć wiedzę na temat - jakie są możliwosci pozyskania pracowników ze względu na sytuację na rynku pracy), globalizacja (proces ten prowadzi do powstania międzynarodowego rynku pracy - doświadczenie i naukę w danym zawodzie zdobywa się w globalneym systemie), transformacja systemowa (organizacja musi mieć świadomość, że funkcjonuje w gospodarce, która podlega dalszym zmianom systemowym - c iągle się kształtują struktury rynkowe), branża, koszt pracy, poziom cen i płac, polityka zatrudnienia, polityka budżetowa, uwarunkowania ekologiczne, uwarunkowania prawne.