Andragogika - wyklady, Andragogika


ANDRAGOGIKA JAKO NAUKA O EDUKACJI DOROSŁYCH. PRZEDMIOT I ZADANIA ANDRAGOGIKI.

Pedagogika jest nauką wspomagającą rozwój człowieka we wszystkich etapach jego życia. Podstawowe pytania - to pytania o sens życia, o możliwości rozwoju. We współczesnym świecie pożądana jest umiejętność korzystania z własnej wolności, odwagi, krytycznego myślenia i spojrzenia na otaczającą rzeczywistość, ciągłego dokonywania wyborów wśród wielorakości różnych wartości. Obserwujemy współcześnie powrót do filozofii kształcenia i wychowania. Obecnie mówimy o zjawisku przesunięcia socjalizacyjnego w kierunku kultury popularnej, w kierunku wartości środowiska życia codziennego (pojawienie się nowych mediów, nowych środków komunikowania się itp.). To osłabiło szanse kontrolowania ludzkich postaw i zachowań.

Andragogika ukazuje problematykę edukacji dorosłych na tle współczesnej cywilizacji. Ukształtowała się w II poł. XXw. (niem. pedagog Aleksander Kapp 1833). W Polsce - Nies.... , Radlińska.

Przedmiotem badań andragogiki jest edukacja młodzieży i ludzi dorosłych rozumiana jako ogół procesów oświatowo-wychowawczych, obejmujących kształcenie i samokształcenie, wychowanie i samowychowanie oraz wielostronnie pojmowana działalność oświatowa (Wujek) Andragogika bada różne zjawiska wychowawcze dotyczące młodzieży pracującej i dorosłych. Przedmiotem jej badań są procesy planowego i celowego wychowania człowieka oraz wpływy wychowawcze niezamierzone i żywiołowe.

Wg. Turasa - andragogika główny akcent kładzie na kuracyjną rolę wychowania i samowychowania człowieka dorosłego. Proces wychowania i rozwoju traktuje jako ciągłe doskonalenie ludzkiej osobowości.

Celem badań andragogiki - wg.Wujka - jest wyjaśnienie istoty rzeczywistości edukacji dorosłych, wykrywanie prawidłowości działań i na tej podstawie ustalenie norm skutecznego działania edukacyjnego. Prawa rozwoju oświaty dorosłych dotyczą trendów, zmian jakościowych oraz podstawowego kierunku edukacji dorosłych.

Zadania andragogiki (wg.Wujka)

Działy andragogiki:

andragogika ogólna / teoria wychowania dorosłych / dydaktyka dorosłych / andragogika edukacji kulturalnej / andragogika porównawcza / historia oświaty dorosłych i myśli andragogicznej

Andragogika w kontekście nauk współdziałających.

Andragogika wchodzi w skład nauk społecznych i przyrodniczych. Oparta jest na naukach o wychowaniu, naukach filozoficznych, psychologicznych, socjologicznych, historycznych, biomedycznych. Najbliżej związana jest z pedagogiką ogólną, pedagogiką społeczną, pedagogiką porównawczą. pedagogiką specjalna, pedagogiką opiekuńczą.

Andragogika związana jest z naukami filozoficznymi m.in. antropologią filozoficzną, ontologią, etyką, estetyką. Współdziała z logiką. Ma ścisły związek z naukami psychologicznymi.

Wśród nauk socjologicznych: socjologia oświaty, wychowania, socjologia kultury.

Andragogika korzysta również z osiągnięć historii społeczno-gospodarczej, historii kultury i wychowania.

Czerpie z nauk przyrodniczych, głównie biomedycznych (anatomia, fizjologia, higiena)

Współdziała z demografią, metodologią nauk, ekonomiką kształcenia, naukami politycznymi, ekologia.

Związek andragogiki z cybernetyką (informacje, sterowanie). Duży wkład w rozwój andragogiki wnosi informatyka.

ROZWÓJ CZŁOWIEKA DOROSŁEGO. BIOLOGICZNY CYKL ROZWOJU I REGRESU. SZANSE I REZERWY ROZWOJU. DZIEDZINY IPRZEJAWY ROZWOJU DOROSŁYCH. CZYNNIKI ROZWOJU. ISTOTA CZŁOWIEKA WSPÓŁCZESNEGO.

Jednostka w każdym wieku stoi przed innymi wyzwaniami i musi sprostać nowym zadaniom rozwojowym. Należy pamiętać, że człowiek dorosły, mimo postępującego starzenia się, posiada duży potencjał rozwojowy. Wykorzystanie go zależy jednak od wielu czynników. U ludzi dorosłych ulegają gwałtownej redukcji celowe czynności osobotwórcze, ukierunkowane na rozwój (oddziaływania instytucji wychowujących). Dalszy rozwój człowieka staje się najczęściej nieplanowanym, raczej przypadkowym, mało kontrolowanym - efektem ubocznym codziennej praktyki życiowej. Jej wartość rozwojowa - zależy od indywidualnej umiejętności oraz chęci wykorzystania kolejnych doświadczeń życiowych na rzecz korzystnych zmian we własnym zachowaniu oraz cech osobowościowych danej jednostki. Ważna - umiejętność dokonywania słusznych wyborów.

Na rozwój człowieka istotny wpływ mają:

W każdym okresie życia, człowiek przez swoje działania, odgrywa mniejszą lub większą rolę w kształtowaniu samego siebie. Poprzez różne sprzeczności i sytuacje trudne następuje rozwój człowieka. Człowiek, kowalem własnego losu - powinno to być wytyczną i zarazem zachętą do współtworzenia siebie z własnych potencjalnych możliwości.

Rozwój człowieka ma charakter etapowy (dzieciństwo, dorastanie, wczesna dorosłość, wiek średni, późna dorosłość). Przechodzi przez kolejne stadia, w ściśle określonym i nieodwracalnym porządku. Osiągniecie przez człowieka postaci dojrzałej, oznacza zarazem z biologicznego punktu widzenia - kres rozwoju, po czym następuje okres zmian regresywnych. Rozwój zdaniem Levinsona, polega na wielokrotnych przemianach struktury życia. Jego koncepcja odrzuca hierarchiczną gradację okresów rozwoju. Każdy z tych okresów odgrywa swoją ważną rolę w całym cyklu rozwojowym jednostki. Rozwój człowieka powinien przejawiać się w wyzbywaniu się niektórych negatywnych nastawień, przekonań, oczekiwań, nawyków - wyniesionych z okresu dzieciństwa. W pełnym cyklu rozwojowym jednostki - zmiany rozwojowe i regresywne.

W wieku dojrzałym rozwój idzie niekiedy w parze z regresem, kiedy następuje on poprzez zaangażowanie w jeden rodzaj aktywności, kosztem innych. Ponadto u ludzi dorosłych występuje regres często fizyczny, jako proces nieuchronny, uwarunkowany genetycznie. Współcześnie podkreśla się, że regres fizyczny i umysłowy wielu ludzi, nie jest wyłącznie efektem nieuchronnego procesu starzenia się, może mieć swoje podłoże w niedoborach aktywności fizycznej i umysłowej. Rozwój psychiczny w wieku dojrzałym nie przebiega już pod wpływem zaprogramowanego genetycznie rozwoju oraz intensywnych zabiegów akulturacji lecz wyznaczają go zmienne wymagania środowiska. Zależnie od sytuacji, są ludzie, którzy nie wykazują rozwoju a wręcz cofają się pod wpływem uciążliwej i otępiającej rutyny najbliższego środowiska oraz tacy, których środowisko wyraźnie stymuluje w kierunku pożądanego rozwoju.

Możliwości rozwoju intelektualnego:

Istota człowieka współczesnego.

Człowiek w przeszłości żył w rytmie bardziej uporządkowanym i stabilnym. Człowiek współczesny - ma przed sobą rozchwianą perspektywę przyszłości. Należy jednak pamiętać, że człowiek był i jest podmiotem współtworzącym własny los.

Człowiek dzięki zdolności podejmowania decyzji powinien umieć wybierać, udoskonalać siebie a tym samym i otaczający go świat. Powinien trafnie wykorzystać swoje mocne strony dorosłości (rozumność, odpowiedzialność, autonomia, konstruktywność, operatywność). Człowiek współczesny powinien umieć planować swoją przyszłość podejmować w życiu nowe wyzwania oraz trud szukania dla siebie nowych perspektyw, wychodząc naprzeciw sytuacjom trudnym.

Wg. Fromma, podstawową cechą współczesnego człowieka jest jego merkantylny charakter. Charakter taki opiera się na postrzeganiu samego siebie jako towaru, jako wartości wymiennej. Tacy ludzie pozbawieni są celów. Pochłaniają ich nieprzerwane zajęcia i starają się to czynić z możliwie największą efektywnością. Zdaniem Fromma - podstawowym celem charakteru merkantylnego jest „właściwe funkcjonowanie” w danych warunkach oraz konkretnych sytuacjach.

Nowe formy generatywności - we współczesnym świecie.

Być generatywnym - oznacza bycie twórczym, kreatywnym. Strukturę życia należy samemu kształtować poprzez twórcze przekształcenie otaczającej jednostkę rzeczywistości. W obliczu trudnych sytuacji człowiek dokonuje trudnych wyborów, które często służą jego rozwojowi.

We współczesnym świecie obserwujemy wiele zmian w różnych sferach życia. Nastąpiły zmiany w podejściu do seksualności i uczuciowości. Zachwianiu uległ model stałego związku. Coraz częściej powszechne stają się związki, które oparte są na co najmniej częściowym uzupełnianiu się. Życie we dwoje jest okazją do rozwoju i trwa do momentu, kiedy rozwój jednego z partnerów nie stanie się przeszkodą dla drugiego. Natomiast kiedy rytm rozwoju jednego z partnerów staje się szybszy od drugiego nawarstwiają się nieporozumienia i starcia.

Na aktualnym rynku pracy istnieje duża konkurencja. O sukcesie osobistym człowieka decyduje w dużej mierze sprawność i lotność umysłu.

Obszary wartości podstawowych:

Jednak każda wartość podstawowa może ujawnić swe negatywne oblicze. Wymiar edukacyjny w całym cyklu życia człowieka objawia się w nieustannym poszukiwaniu stanu równowagi między wartościami a doświadczeniami.

PROBLEMY LUDZI STARSZYCH (ZDROWOTNE, EKONOMICZNE, SPOŁECZNE, PSYCHOLOGICZNE)

Problemy zdrowotne:

-wielochorobowość geriatryczna

-zespoły bólowe (w ch. somatycznych)

-ch. psychiczne (degradacje psychiczne)

-spadek sprawności fizycznej i psychicznej (↓ liczba kontaktów)

-powstawanie zmian zwyrodnieniowych

-zniedołężnienie fizyczne i psychiczne

Problemy ekonomiczne:

warunki mieszkaniowe: -im starsi ludzie tym gorszy standard i skromniejsze wyposażenie mieszkania w podstawowe urządzenia, przy czym, jeżeli osoba mieszka samotnie, to najczęściej dysponuje większą powierzchnią mieszkaniową na jedną osobę

-z badań (Synak) wynika, że większość starszych osób chce mieszkać samodzielnie zgodnie z zasadą „zażyłość na dystans”.

Problem dyskryminacji i marginalizacji społecznej ludzi starszych:

Dyskryminacja - nierówne traktowanie członków danej grupy społecznej lub kilku grup społecznych w odniesieniu do innych ludzi:

Dyskryminacja społeczna może opierać się na przyzwoleniu społecznym lub może być prawnie usankcjonowana, (jawna/ukryta).

Dyskryminacja ludzi starszych - ang. ageism (Butter 1969)

Wobec osób starszych dostrzega się obojętność, dystans. Zanika szacunek dla wieku. Badania dowodzą, o istnieniu negatywnych wyobrażeń o starości, najczęściej połączonych z lękiem. Istnieje kult młodości - duży wpływ reklam. Starość wiązana jest często z niedołężnieniem, chorobą, uzależnieniem od innych (obawy). Powoduje to często obniżenie nastroju, spadek motywacji i chęci do życia.

Zjawisko subkultury osób starszych - izolowanie się osób starszych od młodszej generacji (Leszczyńska-Rejchert).

Zdaniem Trafiałek marginalizacja populacji osób starszych postępuje stopniowo.

-wycofanie z pełnienia ról społecznych

-zawężanie się kontaktów międzyludzkich

-ograniczony dostęp do wielu dóbr, usług, instytucji

-narastająca izolacja, bierność, obojętność, bezradność prowadzą do niemal całkowitego wycofania się z życia społecznego

Osoby starsze stosunkowo szybko utożsamiają się z negatywnymi stereotypami starości. Stają się zagubieni, bezradni, nie nadążają za szybkim tempem zmian w życiu.

Główny cel zlikwidowanie ekonomicznych przyczyn marginalizacji.

Pozycja społeczna człowieka starszego - zmieniała się na przełomie dziejów ludzkości. Wśród dzikich plemion - zwyczaj zabijania starców, którzy nie mogli nadążyć za koczującą gromadą. Zwyczaj ten wygasł wraz z wynalezieniem ognia i rozwojem rolnictwa. Wraz z rozwojem cywilizacji - osoby starsze zyskały na prestiżu. W starożytnym Rzymie, Atenach, Sparcie - gerontokracja. Rewolucja przemysłowa i demograficzna - ↑ liczby osób w wieku podeszłym i ↓ ich pozycji społecznej. Kryzys ekonomiczny - ↑ bezrobocia.

Status społeczny determinują czynniki:

społeczne / kulturowe / demograficzne / polityczne

Sytuacja rodzinna.

Rodzina jest - niezależnie od wieku - najważniejszą grupą społeczną dla każdego człowieka, naturalnym środowiskiem życia. Prawidłowo funkcjonująca - daje człowiekowi wielowymiarowe wsparcie. Niestety, we współczesnym świecie coraz częściej staje się źródłem problemów. Problemy te wiążą się z przeobrażeniami we współczesnej rodzinie (zmiana struktury i modelu rodziny z wielopokoleniowej na model rodziny nuklearnej). Ponadto notuje się wzrost rozwodów i związków nieformalnych. Dość powszechne staje się oddawanie człowieka starszego do domu opieki społecznej. Fakt ten odbierany jest jako wyjątkowo bolesny przez osoby starsze. Prowadzi to do konfliktów w rodzinie, zrywania więzi, osamotnienia, depresji. Rewolucja naukowo-techniczna przyczyniła się do utraty prestiżu osoby starszej (roli mędrca, przywódcy, doradcy). Współcześnie osoba starsza staje się coraz bardziej uzależniona od innych w wielu sferach życia codziennego. Osoby starsze coraz częściej same muszą zmagać się z przeciwnościami losu oraz z negatywnymi skutkami starzenia się. W rodzinach patologicznych - rodzina bywa źródłem udręki. Trudna sytuacja osób opiekujących się - frustracje. Poważny problem - przemoc wobec osób starszych.

Problemy adaptacyjne:

Osoby starsze gubią się w obliczu szybkich zmian, informacji, nie nadążają za nowościami (bariery). Duży wpływ na współczesnego człowieka wywiera kultura masowa. Współczesność wymusza umiejętność szybkiego i elastycznego reagowania na określone sytuacje oraz dostosowanie się do szybko zmieniających się warunków życia.

Lepszą adaptację warunkują:

-lepszy stan zdrowia

-wyższy poziom wykształcenia

-posiadanie hobby

-pozytywny stosunek społeczeństwa do osób starszych

-dla lepszej jakości życia - wycofanie z pracy zawodowej powinno być stopniowe

Zdaniem gerontologów osoby starsze warto zachęcać do:

-uczestniczenia w samorządach mieszkańców i różnych stowarzyszeniach

-aktywnego udziału w grupach samopomocy

-podtrzymania kontaktów z byłym zakładem pracy

-najróżniejszych form aktywności.

Pożądane jest przygotowanie pod względem ekonomicznym - zachęca się do zabezpieczenia się na starość w formie prywatnych ubezpieczeń społecznych.

Ważne jest wyrabianie woli życia - wskazanie nowych celów życiowych, kształtowanie postaw i pożądanych nawyków, pojawienie się konieczności przystosowania do nowego wymiaru czasu wolnego (aktywnego).

Problemy emocjonalne:

Szereg sytuacji psychotraumatycznych wyzwala problemy emocjonalne.

Sytuacje psychotraumatyzujące:


Problemy emocjonalne przejawiają się lękiem, który wzrasta z wiekiem. Problemy te wiążą się ze zmniejszającym poczuciem bezpieczeństwa.

Problem samotności i osamotnienia:

Samotność (wg. Szczepańskiego) - obcowanie z sobą samym. Koncentracja na sprawach swojego wewnętrznego świata.

Osamotnienie - brak kontaktu z innymi i sobą samym

Wg. Pędlicha - rodzaje samotności osoby starszej:

Wg. Pawłowskiej samotność może przejawiać się w trzech sferach:

-społecznej (fizyczna) pozbawienie społecznej sieci powiązań i wspólnego społecznego doświadczenia

-psychicznej człowiek czuje się nikomu niepotrzebny

-moralnej poczucie osamotnienia w swoich poglądach oraz preferowanych wartościach.

Samotność psychiczna (wg. Gajdy) - brak więzi psychicznych z drugim człowiekiem

Przyczyny samotności:


Problemy uzależnienia osób starszych

Poczucie utraty niezależności:

Obszary uzależnienia osób starszych

AKTYWNOŚĆ EDUKACYJNA LUDZI DOROSŁYCH W RÓŻNYCH KRĘGACH SPOŁECZNYCH

Krąg rodzinny

Rodzina otacza człowieka i towarzyszy mu od urodzenia aż do śmierci. Człowiek dorosły uwikłany jest w scenariusz losów własnej rodziny. Determinacja losu indywidualnego poprzez pryzmat własnej rodziny, prowadzi do powielenia się tzw „walki pokoleniowej”. Ogromna siła wzorcotwórcza własnej rodziny, a także pewien fatalizm ludzkiego losu - wg Pilcha - jest jakby zaprogramowany niemal bez jego udziału w rodzinie macierzystej.

Rodzina - ważnym źródłem wartości, aspiracji, wzorców zachowań. Sytuacje zwłaszcza trudne, jakie zdarzają się we własnej rodzinie, wywierają ważny wpływ na jej członków - wiele sytuacji niepożądanych z pedagogicznego punktu widzenia ma swoje podłoże w wadliwym funkcjonowaniu rodziny.

Przejawy dysfunkcjonalności rodziny:

Inny poważny problem - pauperyzacja społeczna

Obszary zagrożeń życia rodzinnego:

Czynniki wewnątrzrodzinne integracji/dezintegracji (wg Plicha):


Czynniki zewnątrzrodzinne:

..........do rozwiązania wielu problemów w małżeństwie i rodzinie jest gotowość do współdziałania i porozumienia. W konflikty nie może wkradać się wrogość. Wszelkie konflikty należy traktować jako otwarte.

Krąg zawodowy.

Przyczyny i skutki przemian pracy:

Przyczyny:

Skutki przemian pracy:


Krąg społeczny.

Zadania edukacji dorosłych dla budowy społeczeństwa demokratycznego (wg S. Kaczora):

Sztuka przekazywania treści (za Jacewiczem):


Aktywność kulturalna ludzi dorosłych.

Elementy kultury - język, obrzędy, mity, obyczaje.

Życie społeczne opiera się na tym, że jednostka w życiu codziennym realizuje zespół wzorów kulturowych, rozumianych jako powinności zachowania.

Wzory te wyznaczają całokształt ról, jakie człowiek pełni.

Funkcje kultury:

W kontakcie z wartościami kultury symbolicznej kształtuje się tożsamość kulturowa jednostki - na płaszczyźnie wiedzy, kultury artystycznej, komunikacji kulturowej (zespół znaków i symboli)

Edukacja kulturalna - w 3 wymiarach:

  1. Edukacja kulturalna jako edukacja humanistyczna przygotowująca jednostki i społeczeństwa do życia w świecie zhumanizowanych wartości

  2. Wychowanie estetyczne - kształtowanie wrażliwości na piękno

  3. Przygotowanie do uczestnictwa w kulturze

Niepokój może budzić zagrożenie czytelnictwa.

EDUKACJA USTAWICZNA A KSZTAŁCENIE DOROSŁYCH. TRADYCJE KONCEPCJI I PRAKTYKI KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO.

ISTOTA KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO

Kształcenie ustawiczne - proces kształcenia trwający przez całe życie od narodzin aż do kresu jego istnienia. Jest to proces ciągły, dynamiczny i zintegrowany i nie daje się zamknąć na określonym etapie jego życia. Idea kształcenia ustawicznego stawia w centrum zainteresowania działalność rozwojową człowieka, jego kreatywność. Posiada bogaty wydźwięk humanistyczny, czyli zorientowania na dobro rozwojowe człowieka. Edukacja ustawiczna wskazuje potrzebę stworzenia człowiekowi optymalnych warunków do całożyciowej edukacji.

W kształceniu ustawicznym chodzi nie tylko o dostarczenie odpowiedniej wiedzy, ale i o budzenie świadomości społecznej oraz kształcenia właściwych postaw. Edukacja ustawiczna to sposób kreowania współczesnego człowieka, który będzie zdolny pokierować współczesną szybko zmieniającą się rzeczywistością.

Głównym celem jest ukierunkowanie rozwoju osobowości, wspomaganie w rozwoju, stymulowanie innowacyjności oraz kreatywności. Ważna jest odpowiedzialność, rozumność, operatywność, konstruktywność, niezależność, autonomia.

We współczesnych czasach konieczna jest również gotowość do podejmowania ryzyka.

Tradycje koncepcji i praktyki kształcenia ustawicznego

Rozważania nad potrzebą ciągłości kształcenia pojawiły się już w czasach starożytnych (Hipokrates, Sokrates, Platon) Czasy nowożytne - Komeński, Epoka oświecenia - Russeau, Wśród Polaków - Modrzewski, Suchodolaski, Wroczyński, Okoń

Idea kształcenia ustawicznego została rozpowszechniona prze UNESCO.

W II połowie XIX wieku - masowy rozwój różnych form kształcenia ustawicznego (permanentnego).

Początkowo były to różne formy oświaty robotniczej (Wielka Brytania), Uniwersytety Ludowe (Dania) oraz Uniwersytety Powszechne (Włochy). Następnie - rozwój kształcenia korespondencyjnego (Królestwo Brytyjskie, Skandynawia). Samokształcenie -na ziemiach polskich pod zaborami.. Alfabetyzacja - kraje Azji i Afryki. Studia podyplomowe - byłe kraje socjalistyczne

W II połowie XX wieku rozwój kształcenia ustawicznego przyspieszyły środki masowego przekazu.

Koniec XX wieku - rozwój różnych instytucji kształcenia ludzi w wieku podeszłym (Uniwersytety III Wieku).

Potrzeba i funkcje założone kształcenia ustawicznego

Koncepcja kształcenia ustawicznego łączy w jedna całość procesy edukacyjne i wychowawcze w różnych wymiarach:

- czasowy - integracje edukacyjną i wychowawczą skierowaną na człowieka we wszystkich okresach jego życia.

- przestrzenny - integruje poczynienia dydaktyczne i wychowawcze różnych instytucji i środowisk wychowawczych.

Polimorfizm edukacji ustawicznej - kształcenie ustawiczne integruje różne formy edukacyjne (szkolne, pozalekcyjne, samokształceniowe i samowychowawcze).

Wymiar metodyczny i treściowy - jakość edukacji ustawicznej

Cechy kształcenia ustawicznego


CELE I ZADANIA EDUKACJI DOROSŁYCH

Ujęcia definicyjne, pojęcia edukacji dorosłych.

„Całokształt procesów kształceń formalnych i nieformalnych, niezależnie od treści, metod i poziomu, stanowiących przedłużenie lub dopełnienie wykształcenia uzyskanego w szkołach - także kształcenie praktyczne, dzięki któremu dorośli członkowie społeczeństwa rozwijają swoje umiejętności, wzbogacają wiedzę, doskonalą techniczne i zawodowe kwalifikacje albo uzyskują nowe kwalifikacje, wzbogacają życie osobiste i pełniej uczestniczą w socjalnym, ekonomicznym i kulturalnym rozwoju społeczeństwa”. (uchwalona na konferencji Generalnej UNESCO w Nairobi).

Wg Encyklopedii Oświaty i Kultury Dorosłych

„system społeczny, którego celem jest zapewnienie młodzieży pracującej i dorosłych wykształcenia ogólnego, zawodowego, zaspokojenie i rozwijanie ich potrzeb kulturalnych oraz kształcenie osobowości”.

Wg Encyklopedii Pedagogicznej

„działalność społeczna (instytucjonalna i spontaniczna) zmierzająca do doskonalenia umysłowego, ideowego i estetycznego ludzi dorosłych, a więc do podnoszenia poziomu kultury grup społecznych i jednostek w ramach społecznie przyjętego systemu wartości”.

Cechy edukacji dorosłych;

Cele i treści edukacji dorosłych

Edukacja dorosłych wyrosła z potrzeb życia społecznego. Zapoczątkowały ją przemiany polityczne, gospodarcze, społeczne, a także wielkie ruchy społeczne, religijne i kulturowe. W ostatnim stuleciu przeszła wyraźną ewolucję. W okresie zaborów dominowały cele wychowawcze, zgodne z hasłem „przez oświatę do wolności”. W latach międzywojennych - dominowały cele wychowawcze narodowego i społecznego solidaryzmu.

Po II wojnie światowej - cele ideologiczne i internacjonalistyczne. Przełom polityczny (pod koniec lat 80 i przełom lat 90).

Stymulatory rozwoju edukacji dorosłych:


Bariery rozwoju edukacji dorosłych:


Funkcje edukacji dorosłych:


PROCES KSZTAŁCENIA CZŁOWIEKA DOROSŁEGO

Kształcenie formalne / Kształcenie nieformalne / Kształcenie incydentalne

Kształcenie formalne - głównie pod postacią kształcenia stacjonarnego w różnych rodzajach oraz na różnych szczeblach szkół dla dorosłych - stopnia państwowego, ponadpodstawowego, wyższego, podyplomowego, przy czym nauka łączona jest najczęściej z pracą zawodową. Realizowana jest przez studia zaoczne, zdalne formy kształcenia oraz poprzez samokształcenie konieczne do zdania określonego państwowego egzaminu i uzyskania świadectwa. Ma charakter zarówno szkolny, jak i pozaszkolny.

Kształcenie nieformalne - realizowane jest poprzez kursy, seminaria, odczyty, kluby dyskusyjne, koła oświatowe i różne formy kształcenia na odległość.

Kształcenie incydentalne - to niezorganizowany i niesystematyczny proces nabywania przez człowieka wiadomości, umiejętności oraz właściwych postaw i przekonań trwające przez całe życie jednostki. Opiera się na całożyciowych doświadczeniach i oddziaływaniach środowiska (rodzinnego, zawodowego, szkolnego, grup rówieśniczych) oraz mass mediów.

Autoedukacja - jako przejaw podmiotowości człowieka dorosłego, to proces zarówno samokształcenia, jak i samowychowania, realizowany jednocześnie i równolegle.

Samowychowanie - świadome i dobrowolne dokonywanie zmian w zachowaniu i własnej osobowości, systemów wartości, zasad etycznych w kierunku społecznie akceptowanym dla osiągnięcia optymalnych relacji z otoczeniem - ważne są tu postawy i przekonania jednostki, motywacja, własny system wartości, aspiracje, cele życiowe, uznanie, autorytety.

Samokształcenie - świadome i dobrowolne dokonywanie zmian w zakresie dyspozycji instrumentalnych własnej osobowości (wiedzy, umiejętności, nawyków, doświadczeń, zdrowia, kultury fizycznej, sposobów własnego postępowania). Samokształcenie to sposób uzyskania określonego wykształcenia. Uczący się podmiot dokonuje tu samokontroli, samooceny i ewentualnie autokorekty. Samokształcenie występuje najczęściej pod postacią samokształcenia kontrolowanego, częściowo wspomaganego i kierowanego z zewnątrz.

Samokształcenie kierowane występuje m.in. w kształceniu zdalnym, w strategii kół oświatowych a takie częściowo w strategii klasowo - lekcyjnej.

O efektach samokształcenia decyduje motywacja i indywidualne zdolności osoby uczącej się oraz znajomość i umiejętność stosowania technik samokształcenia.

Inną, niższą postacią samokształcenia jest samouctwo, które jest autorealizacją przypadkowych i tylko doraźnych potrzeb intelektualnych podmiotu.

Autoedukacja jest drogą w poszukiwaniu wzoru osobowego. Jest działaniem w pełni świadomym, planowanym i kontrolowanym.

WSPÓŁCZENSE STRATEGIE KSZTAŁCENIA DOROSŁYCH

  1. Strategia klasowo - lekcyjna

Zastosowanie: w różnego rodzaju szkołach dla pracujących, zarówno podstawowych, liceach ogólnokształcących, szkołach zawodowych i technikach.

  1. Strategia kół dokształcających

  1. Strategia kształcenia zdalnego

Strategia ta obejmuje kształcenie korespondencyjne oraz kształcenie za pomocą środków masowego przekazu

  1. Strategia kół oświatowych

- Ze względu na treść - literackie, historyczne, geograficzne, przyrodnicze, myśliwskie itd.

- Ze względu na metodę pracy - koła wspólnego czytania, koła dyskusyjne, samokształceniowe itp

  1. Strategia kształcenia za pomocą żywego słowa

- posiada charakter kształcenia swobodnego i nieformalnego

- bezpośredniość oddziaływania nauczyciela na słuchaczy

- swoboda w układaniu programu

Najczęstsza forma praktyczna tej strategii - działalność odczytowa.

  1. Strategia kształcenia za pomocą słowa drukowanego

- występuje luźny związek pomiędzy podmiotem, a przedmiotem oddziaływania (książka, czasopismo)

- instytucje wspierające tą strategię - Biblioteki, czytelnie, kluby.

  1. Strategia doradcza

- udzielana przez specjalistę z danej dziedziny fachowej porady.

  1. Strategia mieszana

Ma zastosowanie między innymi na uniwersytetach trzeciego wieku, na seminariach, konwersatoriach, lektoratach języków obcych.

METODY EDUKACJI DOROSŁYCH

Metody edukacji dorosłych:

- teoria poznawania rzeczywistości:

- metody oparte na słowie (wykład, pogadanka, odczyt, dyskusja)

- oparte na oglądzie (oparte na pokazie, obserwacji, pomiarze)

- oparte na działaniu praktycznym (metody laboratoryjne, metody zajęć praktycznych)

- ze względu na stopień aktywności:

-


metody podające (wykład, pogadanka, opis, pokaz, opowiadanie, tradycyjna metoda laboratoryjna)

- metody poszukujące (dyskusja, praca z książką, konsultacja, metoda instruktarzu, metoda laboratoryjna problemowa)

- metody silnie aktywizujące (grupy tzn. gier dydaktycznych, inscenizacja, metoda sytuacyjna przypadku, burza mózgów, mikronauczanie)


Wykład

Typy wykładu:

- konwencjonalne

- problemowe

- konwersatoryjne

Warunki dobrego wykładu:


- przejrzysta struktura

- hierarchiczny układ zagadnień szczegółowych

- wyeksponowanie najważniejszych faktów

- zrozumiały język

- przejrzysta struktura

- właściwe tempo przekazu informacji

- powinien wzbudzać zaciekawienie

- dobra dykcja, właściwie ustawiony głos, akcent

- jasne formułowanie myśli, raczej krótkie zdanie


Występują dwie podstawowe procedury instruktarzu:

- algorytmiczna (gotowy przepis wykonania czynności)

- heurystyczna (droga poszukiwań)

Metoda laboratoryjna

- tradycyjna

- problemowa

Gry dydaktyczne:

- inscenizacja

- metoda sytuacyjna

- metoda przypadku

- burza mózgów

- mikronauczanie

PRACOWNICY I DZIAŁACZE OŚWIATY DOROSŁYCH

Nauczyciel wobec współczesnych i przyszłych wyzwań:

- wyzwania wynikające z wciąż dokonujących się przemian cywilizacyjnych

- potrzeba rozwijania działań edukacyjnych, zmierzających do kształtowania podmiotowości, aktywności i mobilności

- przez lata ukształtowały się w społeczeństwie postawy bierności, wyczekiwanie, które hamują zarówno rozwój gospodarczy, jak osobiste powodzenie wielu ludzi

- koniczność kształtowania aktywności i przedsiębiorczości do podejmowania ryzyka na rynku pracy, racjonalnego organizowania procesami pracy, organizowania marketingu i osiągania sukcesów

- edukacja ludzi dorosłych na rzecz uspołeczniania państwa i społeczeństwa - rozwój samorządności, współdecydowanie, współzarządzanie

- konieczność ciągłego podnoszenia poziomu wykształcenia

- potrzeba dalszej restrukturyzacji gospodarki i rynku pracy oraz przeciwdziałania bezrobociu i ograniczenia jego rozmiarów.

- konieczność ciągłego podnoszenia kwalifikacji oraz zmiany postaw (wymóg kształcenia ustawicznego)

Funkcje nauczyciela dorosłych wg. S. Kaczora:


- f. wychowawcza

- f. dydaktyczna

- f. badawcza

- f. innowacyjna

- f. społeczno-opiekuńcza

- f. działacza społecznego


Nauczyciel - andragog, prowadzi wielostronną działalność edukacyjną:

-


doradczą

- informacyjną

- instruktarzową

- wychowawczą

- terapeutyczną

- konsultacyjną

- rekwalifikacyjną.


Jego oddziaływanie - to edukacyjne wspomaganie rozwoju człowieka dorosłego (w zakresie wiedzy, umiejętności, postaw). Powinien pomagać człowiekowi dorosłemu w dochodzeniu do coraz wyższych stadiów rozwoju.

MĄDROŚĆ - POLE POTENCJALNEGO ROZWOJU DOROSŁYCH. DDOJRZEWANIE DO DOROSŁOŚCI I OSIĄGANIE MĄDROŚCI ŻYCIOWEJ

Mądrość przypisywana jest człowiekowi, który posiada obszerną wiedzę, niezbędną dla rozwoju i rozwiązywanie ważnych spraw życiowych umiejętności wykorzystania wiedzy w praktyce, dojrzałą osobowość (wolną od egocentryzmu, z obiektywnym spojrzeniem na otaczającą rzeczywistość, przejawiająca dystans wobec spraw oraz własnej osoby).

Pragmatyka ludzkiego życia (za:Baltest) to co odnosi się do ważnych spraw życiowych ich rozumienia i kierowania nimi.

Mądrość wg Baltesa- wiedza dotycząca pragmatyki życia, pozwalająca na trafny wgląd oraz sądy i rady dotyczące złożonych i niepewnych spraw ludzkich.

Człowiek jako istota rozumna- posiada możliwość poznawania siebie i otaczającego go świata. Powinien nieustannie wybierać i doskonalić siebie. Posiada zdolność tworzenia sobie sytuacji życiowych , nie tylko biernej adaptacji do zewnętrznych warunków środowiska społecznego. Potencjalność rozwoju człowieka zależy w znacznej mierze od bodźców środowiska edukacyjnego. Rozwój wytycza droga życiowa człowieka, począwszy już od wczesnej fazy dzieciństwa.

Możliwości rozwoju człowieka:

- progresja

- degresja

- regresja.

Jakościowa strona rozwoju wyraża się w osiąganiu dojrzałości (ciągłym doskonaleniu tego co się posiada - w zakresie wiedzy, umiejętności, nawyków).

Mądrość życiowa:


- mądre postrzeganiu biegu ludzkiego życia

- umiejętność wyciągania wniosków zwłaszcza z sytuacji trudnych

- harmonijna osobowość wolna od egocentryzmu, narcyzmu

- umiejętność rozwiązywania problemów i radzenia sobie w sytuacjach trudnych

- przejawiania postawy kreatywnej

- całościowy proces edukacyjny - droga do osiągania mądrości życiowej

Mądrość pragmatyczna:

- ukierunkowane na praktyczne aspekty życia

- strategia rozwiązywania problemów

- wiąże się z aktywnością jednostki

- wyraża podmiotowe ustosunkowanie się do świata

- daje poczucie bezpieczeństwa i własnej wartości.


Mądrość transcendentalna:


- całościowe odniesienie się do świata

- postawa filozoficzna wobec życia

- nabranie dystansu do zdarzeń życiowych

- rozwój duchowy

- spokój wewnętrzny, pogoda ducha, wyrozumiałość, pokora, zdolność do samoograniczenia

- trafne przewidywanie zdarzeń

- siła woli i umiejętności radzenia sobie z przeciwnościami losu

- zachowanie psychicznej równowagi

- daje poczucie sensu życia

- odwrócenie od świata materialnego i społecznego

- wiąże się z pasywnością i wycofaniem się

- ustosunkowanie wolne od osobistego zaangażowania.


WYCHOWANIE POMOCĄ W KSZTAŁTOWANIU TOŻSAMOŚCI CZŁOWIEKA

Termin tożsamość wprowadził do nauk społecznych Ericsson (lata 50). Tożsamość wg. Kamińskiego „określa sposób postrzegania danej jednostki lub grupy przez innych albo subiektywny sposób spostrzegania siebie przez jednostkę”. Pojęcie tożsamości - zdaniem socjologów - umożliwia zrozumienie zachowania ludzi wynikające z ich indywidualności, zajmowanej pozycji w strukturze społecznej i związana z udziałem w konfliktach.

Na pojęcie tożsamości składają się takie czynniki jak:

- Samoświadomość jednostki

- Świadomość pozostawania sobą w zmieniających się warunkach życia

- Świadomość przynależności do grupy społecznej

- Koncepcja siebie.

Tożsamość jest cechą regulującą zachowanie człowieka.

Czynniki niszczące tożsamość:


- terroryzm

- totalitarny system społeczno-polityczny

- instrumentalne traktowanie istoty człowieka

- depersonalizacja jego życia

- dehumanizacja stosunków społecznych

- bezrobocie

- ubóstwo

- mobbing

- ponadto do utraty tożsamości prowadzi kultura masowa, emigracje, imigracje (turystyka, wymiana towarów i usług).


Tożsamość - w ujęciu obiektywnym i subiektywnym. Tożsamość wg Szczepańskiego w ujęciu:

- behawioralnym

- ontologicznym

- funkcjonalnym.

Tożsamość - funkcje:

- daje poczucie bezpieczeństwa

- daje wyższe poczucie własnej wartości

- integracja jednostek i grup społecznych

Tożsamość jest wyrazem samookreślenia się wobec - narodu, rodziny, grupy zawodowej, czy etnicznej, płci. Bez tożsamości nie wiemy kim jesteśmy, nie mamy własnego miejsca, czujemy się niechciani, bezwartościowi i nieużyteczni. Nie jesteśmy wówczas w zgodzie ze sobą. Brak zgody z sobą samym i ze światem. Prowadzi to do niestabilności, braku pewności siebie, ochoty do działania, a nawet do życia, rozczarowań, frustracji, nerwicy, agresji itp. Zaczynamy się gubić i popełniać błędy. Pojawia się uczucie bezsensowności.

Socjologiczne ujęcie tożsamości oznacza przynależność, stopień integracji. To co jest nam dozwolone i zabronione określa ramy naszej tożsamości.

Psychologiczne ujęcie tożsamości oznacza wewnętrzną harmonię, zgodę z sobą samym. Odnosi się to do stanu psychosomatycznego osoby.

Fizjologiczne ujęcie tożsamości to zgodność myślenia i poznawania podmiotu ze światem.

Teoria tożsamości wg Behawioryzmu - w myśl tej teorii tożsamość jest zachowaniem i wywołującym go skutkiem.

Teoria tożsamości wg Funkcjonalizmu strukturalnego - każde wyuczone zachowanie jest umacniane przez funkcjonujący układ ról, jakie jednostka pełni. Człowiek posiada tożsamość wówczas jeśli potrafi sprostać oczekiwaniom z zewnątrz. Tożsamość tworzy się poprzez nadanie „etykiety” z zewnątrz.

Ważny jest tu endogenny punkt wyjścia, struktura tożsamości posiada podłoże genetycznie uwarunkowane.

Teoria tożsamości wg Interakcjonizmu - tożsamość należy nieustannie kształtować w relacjach z innymi. Każda sytuacja życiowa jest sytuacją interakcji. Wg Kappmana „tożsamość jest nieustannie na nowo stwarzaną równowagą pomiędzy normami i oczekiwaniami wobec jednostki z możliwościami jej potrzeb. Człowiek musi umieć połączyć własne potrzeby i oczekiwania innych.

Umiejętności wspierające tożsamość:

- dystans do roli (kreatywna odpowiedź jednostki na oczekiwaną z zewnątrz)

- empatia

- umiejętność przeciwdziałania obciążeniom (poprzez dystans do roli i empatia)

- umiejętność zaprezentowania innym własnej tożsamości

Należy wspierać pozytywny rozwój osoby, a starać się korygować błędny w takim zakresie, na ile jest to tylko możliwe. Stwarzać jednostce optymalne warunki do całożyciowego rozwoju.

Strategia uległości i strategia obrony.

Zadania edukacyjne dorosłych dla obrony tożsamości:

- zwiększenie świadomości społecznej

- przygotowanie do autokreacji i samowychowania

- propagowanie wiedzy z zakresu psychologicznych, socjologicznych i antropologicznych podstaw tożsamości

- upowszechnienie wiedzy o prawach człowieka (m.in. prawo do wolności, samorealizacji)

- edukacja międzykulturowa (wyzbycie się uprzedzeń i sentymentów, postrzeganie siebie oraz przedstawicieli innych grup etnicznych i narodowości, likwidowanie stereotypów).

Założenie pedagogicznych pomocy w kształtowaniu tożsamości:

- umiejętność słuchania

- uśmierzania (towarzyszenie, pocieszenie i wspieranie)

- rekonwalescencja i przemiana

- wyjaśnienie (zmierzenie się z przeszłością, doświadczanie siebie)

- ukierunkowanie (określenie miejsca)

- profilaktyka (ochrona przed zagrożeniami), trening zachowania, doradztwo, praca w grupach.

1


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
andragogika skrypt, pedagogika wykłady
ANDRAGOGIKA wyklady, STUDIA, Andragogika
ANDRAGOGIKA wykład nr 8
Andragogika wykład kwietnia
wykład 07 zeszły rok systemy szkolne - Malta, studia, andragogika
wykład 09 zeszły rok uczenie sie przez cale życie, studia, andragogika
Wykład 3 Zadania andragogiki, semestr 3, Andragogika
Andragogika - Notatki z wykładów - dr A. Jurgiel 2010, Pedagogika społeczna, Andragogika
wykład 10 zeszły rok system oświatowy - Argentyna, studia, andragogika
andragogika wykład 2, Notatki na studia
Andragogika- wykłady, Studia magisterskie dzip 2013 UAM, andragogika
andragogika wykład 1, Notatki na studia
wyklad 5 andragogika, andragogika
andragogika wykład 3, Notatki na studia
Andragogika wykład 18 04, 09 05
andragogika wykład 3 czym jest dorosłośc
Andragogika specjalna - wykład, Oligofrenopedagogika studia, Andragogika
Wykład 6 Wczesnadorosłość, semestr 3, Andragogika
wykład 02 zeszły rok, studia, andragogika

więcej podobnych podstron