BIOETYKA - ćwiczenia

AWF, Kierunek Fizjoterapia, semestr letni 2008

mgr Joanna Różyńska

SYLABUS i SPIS LEKTUR

TYDZIEŃ 1	Wprowadzenie do zajęć DYSKUSJA: DLACZEGO SPIERAMY SIĘ W KWESTIACH MORALNYCH?
Zagadnienia	- etyka v. moralność; religia v. etyka - relatywizm kulturowy - monizm etyczny v. pluralizm etyczny - wielość systemów i teorii etycznych - czy możliwe jest „rozwiązanie” sporów moralnych

TYDZIEŃ 2	WPROWADZENIE DO BIOETYKI
Zagadnienia	- narodziny i definicje bioetyki - „klasyczne” problemy bioetyczne - bioetyka teoretyczna, regulatywna i kulturowa - bioetyka jako praktyka społeczna - czego możemy spodziewać się od bioetyki
Literatura rekomendowana	J. Hartman, Czym jest dzisiaj bioetyka?, „Archeus. Studia z bioetyki i antropologii filozoficznej” 2000, nr 1, s. 5-14; artykuł dostępny także w Serwisie Biotechnologicznym 13 lipca 2005 r., http://www.biotechnologia.pl/biotechnologia/11/481. A. Przyłuska-Fiszer, Etyczne problemy rehabilitacji - refleksje pokonferencyjne, „Postępy Rehabilitacji” 2000, t. 14, z. 4, s. 153-159.
Literatura dodatkowa	W. Bołoz, Bioetyka. Jej historia i sposoby ujmowania, Centrum Ekologii Człowieka i Bioetyki, Uniwersytet Kardynała S.Wyszyńskiego, www.cecib.uksw.edu.pl/infolinki/bioetyka1.html Z. Szawarski, Mądrość i sztuka leczenia, Wydawnictwo Słowo/obraz Terytoria, Gdańsk 2005, Rozdz.: Czego oczekiwać od etyki medycznej?, s. 7-24.

TYDZIEŃ 3	ZASADY ETYKI MEDYCZNEJ
Zagadnienia	- zasada szacunku dla autonomii pacjenta - zasada dobroczynności - zasada niekrzywdzenia - zasada sprawiedliwości
Literatura rekomendowana	R. Gillon, Etyka lekarska. Problemy filozoficzne, Wydawnictwo lekarskie PZWL, 1994: Rozdz. 10: Autonomia i zasada szacunku dla autonomii, s. 72-77; Rozdz. 11: Paternalizm i etyka lekarska, s. 77-83; Rozdz. 12: Czynienie dobra dla innych, s. 84-90; Rozdz. 13: „Primum non nocere” i zasada nieuszkodzenia, s. 91-96; Rozdz. 18: Zgoda, s. 125-128; Rozdz. 19: Kiedy szacunek dla autonomii nie jest rozwiązaniem, s. 131-136.
Literatura dodatkowa	T. L. Beauchamp, J. F. Childress, Zasady etyki medycznej, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1996, Rozdz. 3: Szacunek dla autonomii, s. 131-181; Rozdz. 4: Nieuszkodzenie, s. 201-208; Rozdz. 5: Dobroczynność, s. 272-302. S. Szatkowski, Etyka i działanie dla dobra chorego, „Postępy Rehabilitacji” 2000, t. 14, z. 4, s. 145-152.

TYDZIEŃ 4	GODNOŚĆ I AUTONOMIA PACJENTA REHABILITOWANEGO
Zagadnienia	- godność osoby rehabilitowanej - tożsamość człowieka chorego i niepełnosprawnego - autonomia i paternalizm w terapii rehabilitacyjnej
Literatura rekomendowana	A. Przyłuska-Fiszer, Zasada autonomii a relacje terapeutyczne w rehabilitacji, „Postępy Rehabilitacji” 2003, t. 17, z. 3, s. 89-96. Z. Szawarski, Godność człowieka rehabilitowanego, „Postępy Rehabilitacji” 2000, t. 14, z. 4, s. 77-84. M. Sidor-Rządkowska, Etyczne aspekty rehabilitacji, „Postępy Rehabilitacji” 2000, t. 14, z. 4, s. 59-67.

TYDZIEŃ 5	OBOWIĄZEK PRAWDOMÓWNOŚCI
Zagadnienia	- obowiązek prawdomówności - istota, zakres i uzasadnienie - czy istnieją moralnie uzasadnione odstępstwa od obowiązku mówienia prawdy - zasady komunikowania się z pacjentem
Literatura rekomendowana	T. L. Beauchamp, J. F. Childress, Zasady etyki medycznej, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1996, Rozdz. 7: Stosunki między pacjentami a lekarzami: Prawdomówność, s. 412-421. A. Steciwko, Zasady komunikowania się lekarza z pacjentem z uwzględnieniem przewlekle i ciężko chorego, w: (red.) J. Barański, E. Waszyński, A. Steciwki, Komunikowanie się lekarza z pacjentem, Wydawnictwo Astrum, Wrocław 2000, s. 121-129. A. Orońska, Rozmowa z nieuleczalnie chorym, w: (red.) J. Barański, E. Waszyński, A. Steciwki, Komunikowanie się lekarza z pacjentem, Wydawnictwo Astrum, Wrocław 2000, s. 130-138.
Literatura dodatkowa	A. Pawlik, Stany terminalne i prawo pacjenta do informacji, „Ignatum” Wydawnictwo WAM, Kraków 2006. / Debata on-line „Prawdomówność w Medycynie”,18 - 20 marca 2005 , DIAMETROS Internetowy Serwis Filozoficzny, http://www.diametros.iphils.uj.edu.pl

TYDZIEŃ 6	SPÓR O EUTANAZJĘ
Zagadnienia	- prawo pacjenta do odmowy leczenia - prawo pacjenta do godnej śmierci a ważność jego postanowań pro futuro (advances directives) - rodzaje eutanazji - eutanazja bierna a prawo lekarza do nieprzystąpienia albo odstąpienia od daremnej, uporczywej terapii - eutanazja aktywna - argumenty za i przeciw - wspomagane samobójstwo - argumenty za i przeciw
Literatura rekomendowana	H. Kuhse, Eutanazja, w: P. Singer (red.) Przewodnik po etyce, Warszawa KIW 1993, s. 337-345. R. Fenigsen, Eutanazja. Śmierć z wyboru?, Wydawnictwo „W drodze” 1991, Rozdz. 4: Eutanazja na prośbę chorego, s. 58-100.
Literatura dodatkowa	A. Biela (red.), Eutanazja a opieka paliatywna - aspekty etyczne, religijne, psychologiczne i prawne, KUL, Lublin 1996. M. Gałuszko, K. Szewczyk (red.), Narodziny i śmierć. Bioetyka kulturowa wobec stanów granicznych życia ludzkiego, PWN 2002: A. Alichniewicz, Eutanazja a etyczne podstawy medycyny stanów terminalnych, s. 155-192; oraz A. Szczęsna, Spór o pomoc lekarza w samobójstwie, s. 193-221. T. Pietrzykowski, Spór o eutanazję, Wyd. Sonia Draga, Katowice 2007.

TYDZIEŃ 7	PRZERYWANIE CIĄŻY - DYLEMATY ETYCZNE I SPOŁECZNE
Zagadnienia	- aborcja a status moralny płodu ludzkiego - kryteria statusu moralnego - aborcja a prawa kobiet - aborcja jako problem polityczny, społeczny i prawny
Literatura rekomendowana	M. A. Warren, Przerywanie ciąży, w: P. Singer (red.) Przewodnik po etyce, Warszawa KIW 1993, s. 347-359. Z. Szawarski, Mądrość i sztuka leczenia, Wydawnictwo Słowo/obraz Terytoria, 2005, Rozdz. Przerywanie ciąży - etyka, polityka i prawo, w: tenże s. 167-192.
Literatura dodatkowa	A. Przyłuska-Fiszer, Etyczne aspekty sporu o przerywanie ciąży, Warszawa AWF, 1997. T. Pietrzykowski, Spór o aborcję, Wydawnictwo Sonia Draga, Katowice 2007. Z. Szawarski, Etyka i przerywanie ciąży, w: Z. Szawarski (red.), W kręgu życia i śmierci, Książka i Wiedza 1987, s.169-200.

TYDZIEŃ 8	ETYCZNE PROBLEMY WSPOMAGANEJ PROKREACJI
Zagadnienia	- metody wspomaganej prokreacji - zapłodnienie in vitro - argumenty za i przeciw - donacja gamet i embrionów - argumenty za i przeciw - macierzyństwo zastępcze - argumenty za i przeciw
Literatura rekomendowana	Z. Szawarski, Mądrość i sztuka leczenia, Wydawnictwo Słowo/obraz Terytoria, 2005, Rozdz. Etyka i zapłodnienie pozaustrojowe, s. 219 - 242.
Literatura dodatkowa	B. Chyrowicz (red.), Techniki wspomaganej reprodukcji - sukces czy porażka, KUL Lublin 1997. / P. Singer, D. Wells, Dzieci z probówki. Etyka i praktyka sztucznej prokreacji, Wiedza Powszechna, Warszawa 1988.
TYDZIEŃ 9	ETYCZNE PROBLEMY PORADNICTWA PRENATALNEGO
Zagadnienia	- techniki diagnostyki prenatalnej - etyczne zasady poradnictwa genetycznego i prenatalnego - odpowiedzialność za decyzje prokreacyjne podejmowanie w oparciu o wyniku badań prenatalnych - diagnostyka prenatalna a prawa osób niepełnosprawnych
Literatura rekomendowana	Z. Szawarski, Mądrość i sztuka leczenia, Wydawnictwo Słowo/obraz Terytoria, 2005, Rozdz. Etyka i badania prenatalne, s. 194-218. Przyłuska-Fiszer, Etyczne aspekty badań i testów genetycznych w kontekście  ruchu na rzecz obrony praw osób niepełnosprawnych, „Człowiek -Niepełnosprawność- Społeczeństwo” 2005, nr 2, s. 175-181 (dostępny na stronie: http://www.aps.edu.pl/pliki/1174039858.pdf)

TYDZIEŃ 10	SPÓR O KLONOWANIE CZŁOWIEKA
Zagadnienia	- klonowanie - nauka i potencjalne zastosowania - klonowanie reprodukcyjne - argumenty za i przeciw - klonowanie terapeutyczne - argumenty za i przeciw
Literatura rekomendowana	National Bioethics Advisory Commission, Nauka i zastosowania klonowania, w: (red.) M. Nussbaum, C. Sunstein, Czy powstanie klon człowieka? Fakty i fantazje, Warszawa, Diogenes 2000, s. 30-42. D.W. Brock, Klonowanie ludzi: ocena etycznych argumentów za i przeciw, w: (red.) M. Nussbaum, C. Sunstein, Czy powstanie klon człowieka? Fakty i fantazje, Warszawa, Diogenes 2000, s. 151-176.
Literatura dodatkowa	B. Chyrowicz (red.), Klonowanie człowieka- fantazje- zagrożenia- nadzieje, KUL, Lublin 1999. / M. Nussbaum, C. Sunstein (red.), Czy powstanie klon człowieka? Fakty i fantazje, Warszawa, Diogenes 2000. / „Medycyna Wieku Rozwojowego” 2001, V, Suplement I do nr 1. / „Medycyna Wieku Rozwojowego” 1999, III, Suplement II do nr 3.

TYDZIEŃ 11	ETYKA W PSYCHIATRII
Zagadnienia	- pojęcie choroby psychicznej; choroba psychiczna v. choroba somatyczna - ruch antypsychiatryczny - dlaczego psychiatria jest podatna na nadużycia
Literatura rekomendowana	Z. Szawarski, Mądrość i sztuka leczenia, Wydawnictwo Słowo/obraz Terytoria, 2005, Rozdz. Etyka psychiatryczna, s. 273 - 294.

TYDZIEŃ 12	ETYCZNE PROBLEMY TRANSPLANTOLOGII
Zagadnienia	- definicje śmierci - rodzaje terapii transplantacyjnej - moralna sytuacja dawcy; moralna sytuacja biorcy - podstawowe zasady przeprowadzania zabiegów transplantacyjnych
Literatura rekomendowana	T. Biesaga, Kontrowersje wokół nowej definicji śmierci, „Medycyny Praktyczna” 2006/2, dostępne także na stronie serwisu Medycyna Praktyczna - portal dla lekarzy www.mp.pl/ artykly/index.php?aid=27742&_tc=947676DAC5724853A6ED121FF14D2307 M. Wichrowski, Etyczne aspekty transplantacji, „Postępy Rehabilitacji” 2003, z. 4, s. 107-114.
Literatura dodatkowa	A. Nowacka, Etyka a transplantacje, PWN Warszawa 2003. / A. Nowacka, Etyczne i filozoficzne konsekwencje terapii transplantacyjnej, „Postępy Rehabilitacji” 2003, z. 4, s. 97-106. T. Biesaga, Wobec zgody domniemanej i zawłaszczania zwłok do transplantacji, „Medycyna Praktyczna” 2006/1, dostępne także na stronie serwisu Medycyna Praktyczna - portal dla lekarzy http://www.mp.pl/artykuly/?aid=27457

TYDZIEŃ 13	SPRAWIEDLIWOŚĆ I ZDROWIE
Zagadnienia	- zasady sprawiedliwości dystrybutywnej - alokacja niewystarczających zasobów medycznych
Literatura rekomendowana	J. Hołówka, Problemy sprawiedliwego podziału dóbr w rehabilitacji, w: (red.)Z. Szawarski, W kręgu życia i śmierci, Książka i Wiedza 1987, s. 131-149.
Literatura dodatkowa	T. L. Beauchamp, J. F. Childress, Zasady etyki medycznej, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1996, Rozdz. 6: Sprawiedliwość, s. 340-411. / T. Hope, J. Savulescu, Jak powinno się rozdzielać nie wystarczając środki medyczne, w: (red.) A. Alichniewicz, A. Szczęsna, Dylematy Bioetyki, AM Łódź, 2001, s. 199- 226.
TYDZIEŃ 14	ZASADY PROWADZENIA EKSPERYMANTÓW NA LUDZIACH
Zagadnienia	- istota i rodzaje eksperymentów biomedycznych - historia pseudo-eksperymentów nazistowskich - podstawowe regulacje i zasady prowadzenia eksperymentów na ludziach
Literatura rekomendowana	Ernst Klee, Auschwitz. Medycyna III Rzeszy i jej ofiary, Universitas, Kraków 2001. Kodeks Norymberski, Deklaracja Helsińska T. Brzeziński, Etyka lekarska, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2002, Rozdz. 10: Etyka badań naukowych, s. 227-250.
Literatura dodatkowa	M, Safjan, Prawo i medycyna, Warszawa 1998, Rozdz. Ochrona jednostki w badaniach medycznych, s. 166-198. / A. Wnukiewicz-Kozłowska, Eksperyment medyczny na organizmie ludzkim w prawie międzynarodowym i europejskim, Dom Wydawniczy ABC 2004.

TYDZIEŃ 15	ETYKA BADAŃ NAUKOWYCH KONFLIKT INTERESÓW W PRACY REHABILITANTA
Zagadnienia	- etos badacza - formy naukowej nierzetelności (scientific misconduct) - zasady dobrej praktyki naukowej - konflikt interesów w pracy naukowej i praktyce rehabilitacyjnej
Literatura rekomendowana	Zespół Etyki w Nauce przy Ministrze Nauki, Dobra Praktyka Badań Naukowych - Rekomendacje, 25.05.2004, dostępne na stronie internetowej http://www.nauka.gov.pl/mn/_gAllery/20/15/20151/dobra_praktyka.pdf

ZASADY ZALICZENIA ZAJĘĆ

Ćwiczenia są zaliczane na ocenę. Podstawę do wystawienia oceny stanowi:

• Obecność na zajęciach (50%) - Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. W przypadku większej ilości nieobecności, warunkiem zaliczenia zajęć będzie spotkanie ze mną na dyżurze i dyskusja na temat wskazanych lektur.

• Referat i konspekt (30%) - Każdy ze studentów powinien przygotować i wygłosić jeden referat w oparciu o literaturę rekomendowaną albo inne - zaakceptowane przeze mnie - publikacje. Referat powinien trwać nie dłużej niż 15-20 min. i prezentować główne założenia, tezy, argumenty i wnioski autora. Struktura referatu powinna być przedstawiona w postaci pisemnego konspektu (max. 1 strona A4).

• Aktywność na zajęciach (20%) - Oczekuję, że wszyscy studenci będą aktywnie uczestniczyć w dyskusjach - wyrażać swoje opinie i wątpliwości, zadawać pytania i komentować głosy innych.

Oceny będą wystawiane według następującej skali: 100-90% - ocena 5; 89-85% - ocena 4+; 84-80% - ocena 4; 79-75% - ocena 3+; 74-70% - ocena 3; 69-0% - 2.

KONTAKT Z PROWADZĄCĄ

W razie jakichkolwiek problemów, wątpliwości lub pytań, bardzo proszę kontaktować się ze mną drogą mailową [e-mail] albo osobiście na dyżurze w każdy piątek w godz. 9:30-11:00 (p. 35, WR AWF).

---