XII. FEMINIZM, Teoria Literatury

XII. FEMINIZM

feminizmy

feminizm: zjawisko złożone i wielokierunkowe o bogatej historii
początkowo ruch o charakterze socjopolitycznym, sięgający XVIII wieku (feminizm akademicki - XX wiek → badania i krytyka + badania genderowe i inne)
istnieje wiele odmian feminizmu → feminizmy (różne sposoby klasyfikacji: chronologia, sposób i forma zaangażowania, zróżnicowanie rasowe, etniczne, seksualne etc.) → liczba odmian zwiększa się wraz
z rozwijaniem się nurtu

feminizm socjopolityczny

najwcześniejsza z odmian feminizmu (XVIII w.)
ruch o charakterze społecznym i politycznym nastawiony na konkretną walkę z dyskryminacją kobiet i wszelkimi przejawami nierówności dostrzegalnymi w sferze społecznej i kulturowej, gł. z nierównością wobec prawa
możliwe uporządkowanie chronologiczne

„pierwsza fala” feminizmu -przełom XIX i XX w. - początek lat '60; hasło sztandarowe: równość (płciowa), główny cel: zrównanie praw kobiet i mężczyzn

określenie „pierwsza fala” stosowane głównie do okresu mobilizacji amerykańskich sufrażystek na przełomie XIX i XX wieku, mimo że tendencje feministyczne narodziły się w Anglii w XVIII w i początkowo miały postać wyłącznie ruchu społeczno-politycznego
impuls: gwałtowne zmiany gospodarczo-ekonomiczne → polepszenie warunków bytowych spowodowało pogorszenie sytuacji kobiet, odsuwanie ich od życia publicznego → problem zawężenia społecznej przestrzeni funkcjonowania kobiet
Mary Wollstonecraft (Wołanie o prawa kobiety, ang. A Vindication ofthe Rights of Woman 1792) → szuka możliwości poprawy sytuacji kobiet: edukacja, prawo do pracy, nierówny status kobiety i mężczyzny; Wollstonecraft skrytykowała model wychowania J. J. Rosseau (za męski punkt widzenia)
ruchy kobiece rosły w siłę przez cały XIX w. (sufrażystki i emancypantki) → postulaty zrównania praw obywatelskich obu płci i ich jednakowego uczestnictwa w sferze gospodarczo-ekonomicznej,
gł. amerykańskie sufrażystki
1848 Deklaracja Uczuć (Declaration of Sentiments) Seneca Falls, Nowy Jork → konieczność zreformowania życia rodzinnego i nadania kobietom prawa do publicznego wypowiadania się
1848 rezolucja Kobiecego Ruchu Sufrażystek (Susan B. Anthony): kobiety mają obowiązek zagwarantować sobie „święte prawo do wyzwolenia się”
Susan B. Anthony, Elizabeth C. Stanton, Lucy Stone - zakładanie stowarzyszeń działających na rzecz zrównania praw obywatelskich kobiet i mężczyzn
1920 przyjęto 19. poprawkę o równości płci do Konstytucji Stanów Zjednoczonych → efekt nasilenia działań „pierwszej fali” feminizmu
Druga płeć (1949) Simone de Beauvoir → procesy społecznego konstruowania kategorii “kobiecości”
książka wzbudzała kontrowersje - umacnianie męskiego uniwersalizmu i androcentryzmu, kobieta interpretowana jako „inna” mężczyzny i starająca się mu dorównać
teza de Beauvoir: wartości tworzone przez mężczyzn oraz zachowania męskie stanowią w kulturze patriarchalnej pozytywną normę kulturową, zaś kobieta zawsze skazana jest na status „innej”, czyli fundamentalna alienacja jest nieodłącznym wyznacznikiem jej kondycji
pierwsza fala: walka o równość wobec prawa oraz w życiu społecznym i w polityce → zwrócić uwagę na rozmaite formy prawnego i obyczajowego dyskryminowania kobiet w historii

„druga fala” feminizmu - lata '60 - '80; istota: różnica (płciowa), główny cel: określenie specyfiki różnic płciowych dzielących kobiety i mężczyzn

termin wprowadzony przez Marshę Weinman Lear na oznaczenie ruchów wyzwolenia kobiet w USA Wielkiej Brytanii, Francji i Niemczech
umowny początek: 1963 r. wydanie książki Betty Frideman Mistyczna kobiecość, ang. The Feminine Mystique → elementy mistyfikacji, którym podlegają kobiety, próbując dostosować się do wymogów idealnej kobiecości; krytyka mizoginii Freuda
Gloria Steinem - rewizja stereotypów kobiecości, przekonań dotyczących tożsamości kobiet, poglądów na temat roli kobiet w rodzinie i społeczeństwie
zainteresowaniu problematyką kobiecą towarzyszyły kampanie na rzecz praw człowieka i zniesienia segregacji rasowej
1964 Kongres Stanów Zjednoczonych uchwalił Ustawę o Prawach Obywatelskich → 7. poprawka: zakaz dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, przekonania religijne i przynależność narodową
w U.S.A. zarysował się podział na dwie frakcje feminizmu socjopolitycznego: liberalną i radykalną
feministki liberalne: tworzyły grupy praw kobiet (m.in. National Organization for Women) - liberalne poglądy polityczne, kobiety aktywne zawodowo, głównie białe z klasy średniej: postulat równych szans w edukacji i gospodarce oraz zrównania praw obywatelskich; wywieranie nacisków prawnych i społecznych na instytucje życia publicznego
feministki radykalne: tworzyły grupy wyzwolenia kobiet, cele: poszerzenie świadomości kobiet na temat mechanizmów oprasywności struktur społecznych, analiza przejawów patriarchalizmu i dominacji męskiej we wszystkich dziedzinach życia; uzurpowały sobie status jedynych prawdziwych feministek; poglądy lewicowe, agresywne wobec mężczyzn;
1970 Kate Millet Sexual Politics → rozszerzenie pojęcia polityki na różne sposoby sprawowania władzy
i różne rodzaje dominacji w życiu społecznym → analiza źródeł opresji kobiet w seksistowskim społeczeństwie
przyczyny opresji Millet znalazła w systemie patriarchalnym, wskazała też na polityczne uwarunkowania ról płciowych, analiza mechanizmów władzy w relacji mężczyzna - kobieta
Shulamith Firestone Dialectis of Sex → analiza źródeł opresji i dyskryminacji kobiet: rozróżnianie płci uwarunkowane biologicznie (cele prokreacyjne), utrwalone kulturowo podziały
przesłanie: sfera prywatności również podlega naciskom politycznym
osobiste problemy mają głębokie przyczyny społeczne i domagają się rozwiązań politycznych
życie domowe miniaturą relacji społecznych - korzenie dominacji mężczyzn
druga fala: rezygnacja z perspektywy uniwersalnej; wysuwanie perspektywy różnicy: kobieta określana
ze względu na swoją wartość; pogłębienie świadomości kobiet, polepszenie samooceny kobiet
ujawnienie form dyskryminacji kobiety
krytyka tradycyjnych procesów wychowawczych (wychowanie do kobiecości = zamknięcie w płciowym getcie)
zwrócenie uwagi na zjawiska patologiczne → debaty o przemocy w rodzinie, napastowaniu seksualnym kobiet, prawach rodzicielskich
inicjacja późniejszego ruchu political correctness (poprawność polityczna) - męskie szowinizmy w języku
zwrócenie uwagi na pozytywny wymiar kobiecości - postrzegać kobietę jako taką, a nie w opozycji
do mężczyzny → afirmacja kobiecości

„trzecia fala” feminizmu - rozp. Lata '90; do głosu doszło hasło o różnorodności (zwrócono szczególną uwagę na wielość różnych grup kobiecych - rasa, społeczność, kultura, tradycja oraz na związaną z tym wielość zróżnicowanych problemów właściwych dla każdej grupy)

kryzys feminizmu zaowocował tzw. postfeminizmem - silnym nurtem krytycznym
feministki dostrzegają silne dysproporcje między przestrzenią prywatną i publiczną
strategia równych szans w sferze publicznej (paradoksalnie) przyczyniła się do pogorszenia sytuacji kobiet
w sferze prywatnej → zwiększenie obowiązków etc.
układy rodzinne uległy stosunkowo niewielkim zmianom
w związku z powyższym pojawiła się nowa generacja feministek - jeszcze radykalniejsze od radykalnych, bardziej postępowa
poddano krytyce tendencje uniwersalistyczne i globalistyczne, gł. przekonania o uniwersalnej naturze kobiety
feministki „trzeciej fali” starały się wielość i różnorodność kobiecych światów wraz ze specyficznymi dla nich problemami → do głosu doszły feministki reprezentujące mniejszości rasowe, etniczne, homoseksualne czy kraje Trzeciego Świata
nurty postfeministyczne podkreślały potrzeba wzięcia pod uwagę wpływów kulturowych, rasowych, etnicznych i seksualnych
pluralizacja feminizmu, dalsze jego rozczłonowanie
na gruncie „trzeciej fali” upowszechniła się kategoria gender (społeczno-kulturowa konstrukcja płciowości odróżnianej od kategorii płci biologicznej)

feminizm akademicki

odmiana feminizmu o charakterze intelektualnym, tworząca myślową podbudowę dla feminizmu socjopolitycznego oraz interpretująca wszelkie zjawiska dotyczące sytuacji kobiet
rozwinął się w latach '60 na uniwersytetach amerykańskich, powołując do życia najpierw tzw. badania kobiece (Woman's Studies), a następnie krytykę feministyczną i genderową
od początku kierunek interdyscyplinarny, obejmujący wszystkie dziedziny humanistyczne - gł. wiedzę o literaturze, socjologię, psychologię, antropologię, historię, historię kultury i sztuki, muzykologię itp.

zaczął się niemal równocześnie z „drugą falą” feminizmu socjopolitycznego
„akademickość” nie odznacza się izolowaniem od sfery społeczno-politycznej → silne powiązanie
z aktywnością polityczną często jako podbudowa intelektualna tejże aktywności
w latach sześćdziesiątych feministyczna krytyka i teoria literacka stanowiły margines życia akademickiego
Florence Howe-jedna z prekursorek→1946r.krytyczna analiza amerykańskich programów nauczania i podręczników
Women's Studies (Badania kobiece): postać feminizmu akademickiego wyodrębniona w latach '60 w USA - nastawiona gł. na gromadzenie wiedzy (z różnych dyscyplin) dotyczącej sytuacji kobiet w historii, kulturze, życiu społecznym, politycznym itp.; analiza specyficznie kobiecych doświadczeń i dziejów kobiet; podstawową kategorią badań kobiecych jest kategoria „kobiecości”, skupiających się też na próbach określenia specyfiki kobiecości oraz przemianach jej pojmowania w historii itp.

Chaty Cade, Peggy Dobbins, Nami Wisstein, Anette Barter
w latach '70 uznano badania feministyczne za pełnoprawny kurs akademicki

rozwój rozmaitych nurt badań feministycznych, teorii feministycznej i feministycznej krytyki literackiej
od połowy lat '60 badaczki i pisarki feministyczne w USA i Wielkiej Brytanii dokonywały analiz wizerunków kobiet w prozie anglo-amerykańskiej, opisując psychologiczne konstrukcje kobiecości oraz schematy patriarchalne dominujące w literaturze (K. Millet, K. M. Rogers, M. Ellmann, M. R. Liberman, A. Rich,
T. Olsen, Olesn. Chakravorthy Spivak, B. Johnson, A. Kolodny, S. Griffin, N. Chodorow, S. M. Gilbert,
S. Gubar, J. Fetterly)
nawiązania do twórczości V. Woolf i książki Druga płeć S. de Beauvoir → ujawnienie hierarchiczności
w relacjach płciowych społeczeństwa i kultury Zachodu
wskazanie na odmienność pisarstwa kobiecego
badania języka → androcentryczne konstrukcje językowe i ich wpływ na utrwalanie stereotypów kulturowych
krytyka feministyczna: rozumienie, analiza i odbiór dzieła literackiego oraz języka i instytucji badań literackich lub teorii literatury z punktu widzenia kobiecego; czerpie inspiracje z różnych nurtów teorii literatury (psychoanaliza, strukturalizm, dekonstrukcjonizm)

P. Meyer-Spacks: każdy sposób podejścia do tekstu, który analizuje go z perspektywy specyficznie kobiecych doświadczeń w nim przedstawionych
E. Showalter: podstawowym celem krytyki feministycznej jest uchwytywanie różnic płciowych przedstawianych w literaturze
J. Fetterley: krytyka feministyczna daje nowe sposoby rozumienia i interpretacji literatury z perspektywy kobiecej

rozmaite formy krytyki feministycznej przyniosły nowe analizy literatury, kanonu literackiego i wiedzy
o literaturze, historii, filozofii i in.
badania kobiece - najszersza kategoria obejmująca wszystkie odmiany feminizmu akademickiego
badania kobiece stworzyły podstawy do tzw. Gender Studies (badań genderowych)

B. Chołuj wprowadziła rozróżnienie:

studia kobiece: podstawą kategorią badawczą były kategorie „kobiety” i „kobiecości”
badania genderowe: podstawową kategorią badawczą stała się kategoria płci

znawcy przedmiotu utrzymują, że nie ma jednej szkoły krytyki feministycznej, np. :

ginokrytyka [termin wprowadziła E. Showalter] przedstawicielka: Nancy K. Miller
pisarstwo kobiece (ecriture feminine) przedstawicielki: H. Cixous, L. Irigaray, J. Kristeva

E. Showalter - jako jedna z pierwszych uporządkowała najważniejsze odmiany krytyki feministycznej (1981r.), Krytyka feministyczna na rozdrożu 1981 - nowa faza krytyki feministycznej, wymagająca uporządkowań i określenia podstaw teoretycznych

kobiece pisarstwo (ecriture feminine): (gł. przedstawicielki: H. Cixous, L. Irigaray, J. Kirsteva, A. Leclerc,
M. Witting); raczej przejawiający się w praktyce pisarskiej, a nie w sformułowaniach teoretycznych

szczególny rodzaj dyskursu: emocjonalnego, zmysłowego, związanego z ciałem i erotyką
źródłem pisarstwa są najbardziej tajemnicze sfery osobowości (nieświadomość → odwołania do psychoanalizy, gł. Lacan)
literatura uznawana za przestrzeń o szczególnych właściwościach, w której może ujawnić się wszystko, co niewypowiedziane, a także tłumione przez konwencje kulturowe i społeczne
styl: zmysłowy, niespójny, nieciągły, eliptyczny, symultaniczny, bogata metaforyka erotyczna i cielesna

krytyka rewizjonistyczna i ginokrytyka

rewizjonistyczna krytyka feministyczna: pojawia się wraz z drugą falą feminizmu, nastawiona gł. na badanie wątków mizoginicznych w literaturze i w wiedzy o literaturze, oraz poszukiwanie i krytykę rozmaitych form represji wobec kobiet, a także utrwalonych w dyskursie literackim i teoretycznoliterackim wszelkiego rodzaju struktur patriarchalnych i stereotypów w pojmowaniu kobiet w kulturze

nurt rewizjonistyczny posłużył Showalter do sprecyzowania ogólnych założeń przeciwnej tendencji dla której kobiecość i kobiece pisarstwo stało się afirmowanym punktem wyjścia i głównym przedmiotem analiz
rozszyfrować i ujawnić skrywane pytania i odpowiedzi, które zaciemniają związki między tekstualnością
a seksualnością, rodzajami literackimi a rodzajami płciowych zróżnicowań, tożsamością psychoseksualną
a oddziaływaniem kulturalnych autorytetów
obrażanie mechanizmów represji wobec kobiet
demaskowanie i piętnowanie przejawów męskiej dominacji w dyskursie teoretyczno- i krytycznoliterackim
charakter ideologiczny → odkrywanie wizerunków kobiet w literaturze, wydobywanie stereotypów
rewizjonistycznej krytyce feministycznej brakowało aspektu pozytywnego: możliwości określenia specyfiki pisarstwa i czytelnictwa kobiecego jako takiego, bez odnoszenia go do perspektywy męskiej
Showalter twierdziła, że rewizjonistyczna krytyka osiągnęła pewną stagnację w rozwoju -
dąży do naprawienia krzywd, których doznawały kobiety, bazując na utrwalonych modelach interpretowania
„feministyczna obsesja” oskarżania i atakowania męskich teorii odwracała uwagę od istotnych problemów
Showalter przekonywała, że tradycja kobieca może być „pozytywnym źródłem siły i solidarności”
wg Showalter nadeszła pora na przejście od androcentrycznej do ginocentrycznej

ginokrytyka: odmiana krytyki feministycznej, pojawiła się w drugiej fazie „drugiej fazy” feminizmu (lata '70)
świadoma rezygnacja z rewizjonizmu krytycznego na rzecz afirmatywnego badania specyficznych właściwości kobiecego pisarstwa, analizowania kobiecej tradycji literackiej i doświadczeń kobiecych

konieczność budowania krytyki feministycznej autentycznie zainteresowanej kobietami, niezależnej i spójnej intelektualnie → zbudować własną, niezależną od męskiej teorię - ginokrytyka
Showalter nie odkryła tej orientacji badań feministycznych → ona ją tylko nazwała
P. Meyer-Spacks: The Female Imagination- w jaki sposób kobiecość wpływa na twórczą wypowiedź kobiety?
dziś ginokrytykę uznaje się za nieco przebrzmiałą, ale w dziejach krytyki feministycznej była przełomowa
największym zadaniem ginokrytyki miało być określenie w czym właściwie zawiera się odmienność fenomenu pisarstwa kobiecego i gdzie należy jej szukać → pytania natury esencjalnej
cztery najważniejsze modele definiowania specyfiki i odmienności kobiety i jej pisarstwa: biologiczny, lingwistyczny, psychoanalityczny i kulturowy

model biologiczny: źródło twórczości w akceptowanej kobiecej cielesności, ciało uznawane
za nierozłączne od umysłu; prezentowanie cielesności, opis „anatomiczny”
model lingwistyczny (i tekstualny): postulat stworzenia specjalnego języka kobiecego; rys izolowania się od wpływów rozmaitych kontekstów, konwencji, norm gatunkowych etc.
model psychoanalityczny: poszukiwanie związków między psychiką pisarki a uprawianą twórczością, badanie relacji płci do procesu twórczego; przezwyciężanie stereotypów w ujmowaniu tych relacji, do których przyczyniła się psychoanaliza Freuda i Lacana; walka ze stereotypem „wybrakowania” kobiety
model kulturowy: przyjęcie perspektywy antropologii kulturowej; zajmuje się kwestiami cielesności
i biologii kobiety, jej funkcjonowaniem w języku i jej problemami natury psychologicznej → badanie przez odniesienie do kontekstów kulturowych, które poszczególnym doświadczeniom nadają określony, indywidualny kształt

1. Strategia pajęczycy, czyli arachnologia

metaforyczna idea procesu twórczego i styl krytyki feministycznej zaproponowany przez Nancy K. Miller
w polemice z hyfologią R. Barthes'a
metafora tkania pajęczej sieci i kobiety-pisarki miała silny związek pisarek z tkanymi przez nie tekstami, a także naznaczenie tych tekstów własną cielesnością
odwołując się zarówno do metafory pajęczej sieci jak i do mitu o Arachne, koncepcja Miller zwracała także uwagę na właściwe twórczości kobiecej zacieranie ustanowionego przez mężczyzn dystansu między życiem codziennym i twórczością, powszedniością i ekscentrycznością aktu twórczego
ta koncepcja odegrała też pewną rolę jako element krytyki właściwego dla męskiego sposobu myślenia dualizmu podmiotu i przedmiotu w myśli zachodniej

Miller nie zgadzała się z myślą Barthes'a o znikaniu pająka w pajęczynie
w książce Barthesa „pajęczyna tekstu”po to ulegała wyswobodzeniu od swego producenta, by stworzyło
się wolne miejsce dla czytelnika: zdaniem Barthes'a autentycznego wytwórcy tekstu
Miller przeciwnie - nie była zainteresowana „zniknięciem” podmiotu → zwróciła uwagę na to,
że autoratywny podmiot autorski był zawsze w tradycji literackiej męski
zgadzała się z Barthes'em, że ów podmiot należałoby symbolicznie uśmiercić, ale sytuacja autorki była pod tym względem zdecydowanie inna: kobiecą podmiotowość literacką należało dopiero wprowadzić
do dyskursu o literaturze, bo do tej pory w ogóle jeszcze jej tam nie było
postulat czytania tekstu jako swego rodzaju emblematu podmiotowości kobiecej
mit Arachne, która popełniła samobójstwo, gdy Atena zniszczyła utkaną przez nią tkaninę → Arachne patronką piszących kobiet, które nie tylko tworzą, ale też pozostawiają w swojej twórczości wyraźne ślady siebie samych
nobilitacja żeńskiej podmiotowości twórczej i kobiecych źródeł sztuki pisarskiej
zwrócenie uwagi na pełną podmiotowość twórczości kobiecej
wzmocnienie tendencji do zacierania tradycyjnego dualizmu podmiotu i przedmiotu
podtrzymanie przekonania, że twórczość kobieca bierze się z ciała, jest emanacją żeńskiej cielesności
uwydatnienie związku między twórczością kobiety i życiem codziennym
koncepcja Miller była w pełni afirmatywną i polemiczną wobec francuskich teorii tekstu, pisania, także
w stosunku do ecriture feminie
koncepcja arachnologiczna odwoływała się także do archaicznych źródeł twórczości, nobilitując rolę kobiety jako dyspozytariuszki pierwotnej energii twórczej
zjawiska pokrewne projektowi ginokrytyki dało się znaleźć także w krytyce angielskiej: dokonania feministek inspirowanych teorią marksistowską: zmierzały w stronę uchwycenia pozytywnych aspektów twórczości kobiecej
w krytyce francuskiej na uwagę zasługuje zaś teoria ecriture feminie

2. „Ciemny Kontynent”, czyli écriture feminine

Helene Cixous - Na początku są nasze różnice
pisarstwo kobiece jest nieokiełznane, swobodne, przekracza wszelkie bariery
atrybuty pisarstwa kobiecego: tajemniczość i dzikość → uzasadniały odmienność tego pisarstwa, wyższość wobec twórczości mężczyzn; „dziki obszar” utożsamiany z przestrzenią doświadczenia kobiecego niedostępną dla mężczyzn
sfera „Ciemnego Kontynentu” - obszar w którym lokalizuje się najważniejsze miejsce rewolucyjnego języka pisarstwa kobiecego, zamieszkiwany przez śmiejącą się Meduzę (H. Cixous), teren działalności „partyzantek” (Monique Wittig)
inne obszary kobiecości podlegały systematycznemu tłumieniu przez kulturę patriarchalną (*biały atrament), mogły wydobyć się na powierzchnię tylko dzięki praktykom pisarskim → dlatego nie formułowano zasad teoretycznych: obrona przed patriarchalną potrzebą porządku
źródła żeńskiej twórczości: faza preedypalna, relacje matki i córki, sfera cielesności
Luce Irigaray nawiązuje do koncepcji trzech faz rozwojowych Lacana oraz do procesu przechodzenia
od porządku wyobrażeniowego do symbolicznego, dokonała reinterpretacji → tam, gdzie Lacan dostrzegł istotny brak, tam Irigaray znajdowała źródło siły: w sferze wyobrażeniowej przechowało się wiele cennych,
a niewykorzystanych dotąd możliwości twórczych
Julia Kristeva także reinterpretuje terminy Lacana: uznała rozwojową fazę preedypalną za semiotyczną, edypalną zaś za symboliczną - to co semiotyczne (macierzyńskie i popędowe) umożliwia wyrażanie uczuć, jest chaotyczne i nieregularne, szuka swego sposobu określenia znaczenia; to co symboliczne jest porządkiem społecznym: racjonalnym, obiektywnym, podporządkowanym regułom gramatycznym → na język stale oddziałuje sfera semiotyczna, znajduje się w relacji z porządkiem symbolicznym

różnice między porządkiem symbolicznym i semiotycznym = na różnice miedzy męskością a kobiecością
twórczość kobieca pochodziła z preedypalnej sfery imaginatywnej, dlatego zasługiwała na rangę twórczości

faza preedypalna to okres najsilniejszej więzi dziecka (córki) z matką
sprzeciw wobec Freudowskiej koncepcji „wybrakowania” kobiety
„Mówić jak kobieta” (parter-femme) - wynalezienie specyficznego żeńskiego idiolektu, w sposób konieczny powiązanego z cielesnością kobiety, a zarazem z ciałem matczynym, które zostało wyparte
odzyskanie własnego, suwerennego głosu przez kobietę możliwe tylko poprzez odbudowanie utraconej, pierwotnej jedności cielesnej z matką
wg Irigaray Differentia specifica osadzona była w ciele - stąd analogia między pisarstwem a cielesnością, tekstualnością, a seksualnością
wg Cixous twórczość kobiety nie była tylko aktem językowym, ale także cielesno-językowym
ostatecznie: psychoanalityczny stereotyp kobiecych braków przerodził się w idee nadmiaru
i nieograniczonego potencjału → geneza specyficznie kobiecej kreacji została przypisana erupcjom stłumionej w żeńskich ciałach energii życiowej, a także płodności i hojności obdarowywania

język literatury écriture feminine

najczęściej dostrzegalną właściwością écriture feminine jest cielesność oraz zmysłowość: silne zindywidualizowanie i usytuowanie się poza obowiązującymi modelami dyskursywnymi, brak spójności, wewnętrznej organizacji, uporządkowania → funkcja wywrotowa i burzycielska
wypowiedzi auoekspresyjne, chaotyczne, wieloznaczne, nielinearne
zakwestionowanie tradycyjnych form narracji (narracja jako przynależna do porządku symbolicznego)
pojawienie się form symultanicznych, polifonicznych, heteromorficznych ( na granicy komunikatywności)
język bardzo emocjonalny, zmysłowy, bogaty w metaforykę erotyczną, ciało formą mówienia

teoria écriture feminine była także inspirowana przemianami lat '60 - ponowoczesność, poststrukturalizm
filozofia i teoria ponowoczesna przyniosła feministkom inspirację oraz siłę do przeprowadzenia krytyki kultury patriarchalnej i seksizmu oraz sformułowania teorii pisarstwa kobiecego ( krytyka fallogocentruzmu oraz represyjnego dualizmu pojęciowego, teoria ecriture Derrida, Barthesa, Kristevą)

feminizm ponowoczesny

Francja jako ośrodek ponowoczesnego feminizmu → bezpośrednia obecność Jacquesa Lacana

Simone de Beauvoir: przeformułowanie jej myśli „kobieta jako druga płeć” → „kobieta jako Inna”
najśliniejesze inspiracje krytyczne płynęły z myśli Jacquesa Derridy (O gramatologii) → dominacja fallogocentryzmu w dotychczasowej filozofii →prymat męskiego racjonalizmu powiązanego
z uprzywilejowaną pozycją słowa mówionego w dziejach filozofii

traktowanie ciała jako „więzienia duszy” i poznania zmysłowego jako gorszego od poznania rozumowego,
a jednocześnie uznawanie cielesności i zmysłowości za domenę kobiet doprowadziło do opozycji a zarazem hierarchii: kobieta - mężczyzna, i do nadawania zawsze określonych przywilejów mężczyźnie - opozycja wzmocniona w koncepcjach filozoficznych, opartych na dualizmie natury (żeńskiej) i kultury (męskiej)
szeroko zakrojona krytyka humanizmu, który okazywał się humanizmem dla mężczyzn

Cixous zauważyła, że nie da się zdefiniować sposobu kobiecego pisania, ponieważ nie da się teoretyzować tej działalności, ale wykracza ona poza sposoby mówienia poddane władzy systemu fallocentrycznego
Cixous kontynuując myśl podjętą przez Derridę rozbudowała opisane przez niego schematy binarne
o dodatkowe atrybuty, wykazując podrzędność pozycji zajmowanej w kulturze przez kobietę, a także poddając krytyce narzuconą jej wtórność i podrzędność i zależność od mężczyzny
nie należy godzić się z takim stanem rzeczy - możliwość wyzwolenia z zastanego układu relacji Cixous widzi w pisarstwie
styl pisarstwa kobiecego znacznie różnił się od pisarstwa męskiego (l'ecriture masculine): jednokierunkowego, jednoznacznego, monotonnego, skupionego na jednym celu
w kobiecym pisarstwie tkwiły rewolucyjne potencje, zdolne zmieniać paradygmaty, sztuczne hierarchie etc.
ważnym wątkiem feminizmu ponowoczesnego była krytyka myśli Freudowskiej, zapoczątkowana już przez feministki amerykańskie (Friedan, Firestone, Millett) - zakwestionowanie mizoginizmu, biologicznego determinizmu i panseksualizmu; krytyka idei kobiety jako istoty niedoskonałej oraz podkreślanej przez Freuda zazdrości o penisa jako istotnego czynnika w procesie dojrzewania kobiet i przypisywania kobietom „skaz charakteru” wynikających z poszukiwania sposobów kompensacji braku
w myśli Lacana feministki francuskie znalazły wątki nie tylko wzbudzające kontrowersje, ale też inspirujące → w myśli Lacana głównym przejawem represjonowania kobiet było podporządkowywanie kobiet „prawu ojca” i narzucanie im męskiego języka, a zarazem męskiego porządku symbolicznego
L. Irigaray zauważyła, że wszystko, co w tradycji zachodu wiadomo o kobietach, wiadomo z perspektywy męskiej, postrzegała zachodnią myśl filozoficzną jako zdominowaną przez pojęcie tożsamości na zasadach męskich → z tej perspektywy tożsamość kobieca rozumiana jako zdefektowane odbicie tożsamości męskiej
zdaniem Irigaray należało dokonać dekonstrukcji struktur fallocentrycznych, poddać gruntownej krytyce monolityczny męski podmiot i otworzyć perspektywę zupełnie innemu postrzeganiu kobiet w kulturze
konieczność ukonstytuowania się odrębnej i niezależnej od męskich klisz tożsamości kobiecej:
budowanie indywidualnego, kobiecego języka
tworzenie kobiecej seksualności
parodiowanie zachowań narzuconych kobietom przez mężczyzn

J. Kristeva zakwestionowała poglądy większości francuskich feministek ponowoczesnych: zatarcie ostrych podziałów na tożsamości męskie i żeńskie, odpowiadające różnicom biologicznym; dalej → osoba wyzwolona jest w stanie poruszać się między tym, co kobiece i męskie, między chaosem a ładem, między rewolucją a status quo
nurt ponowoczesnego feminizmu amerykańskiego został nazwany „twardym”
odchodząc do pozycji rewizjonistycznych, feministki ponowoczesne zaczęły kierować się w stronę tworzenia projektu feminizmu kulturowego (uwagę na ten aspekt zwracała już Showalter)
przyjęcie perspektywy kulturowej oznaczało konieczność przeformułowania ujęcia historycznego, bowiem dotychczasowa historia pisana była z męskocentrycznego punktu widzenia
należy analizować zmieniającą się relację twórczości kobiecej do twórczości męskiej i badać odmienność pisarstwa kobiecego, odnosząc je do całości procesu literackiego
stworzyć jak kompletny opis wszelkich uwikłań i odniesień kulturowych pisarstwa kobiecego
ginokrytykę wyparły studia genderowe, połączone z oskarżeniami o esencjalizm i zamykanie krytyki feministycznej w „więzieniu kobiecości”
ginokrytyka stanowiła antidotum na uwsteczniające rozwój krytyki feministycznej tendencje rewizjonistyczne
postulaty otwarcia krytyki feministycznej na zróżnicowane konteksty kulturowe zachowały aktualność do dziś
krytka feministyczna zorientowana kulturowo jest obecnie jednym z najbardziej płodnych i nastawionych przyszłościowo nurtów feminizmu akademickiego
odwoływanie się do kontekstów kulturowych i społecznych (czyli też rasowych) pokazuje polityczny wymiar feminizmu (Toril Moi Sexual / Textual Politics: Feminist Literały Theory)
za najważniejsze zadanie feminizmu (także obecnie) należy uznać zmianę niesprawiedliwych struktur dominacji i władzy - widać, że krytyka feministyczna wróciła do rewizjonizmu, ale już na innych zasadach
do dziś obowiązują dwa nurty rozumienia teorii i krytyki feministycznej
dyskurs rewizjonistyczny (emancypacyjny, polityczny itp.)
afirmatywny opis kobiecego doświadczenia i uczestnictwa w kulturze nastawiony na wypracowanie nowego języka

PODSUMOWANIE

pierwotne nastawienie feminizmu na walkę z przejawami nierówności kobiet wobec mężczyzn - feminizm socjopolityczny
feminizm akademicki - nurt o charakterze intelektualnym
badania kobiece, krytyka feministyczna i genderowa, interdyscyplinarność feminizmu akademickiego
skoncentrowanie badań kobiecych na gromadzeniu wiedzy o obecności kobiet w kulturze literackiej
postać rewizjonistyczna krytyki feministycznej -obnażanie mechanizmów represji wobec kobiet]
ginokrytyka - koncentrowanie się na możliwości określania specyfiki kobiecości i konstytutywnych cech kobiecych doświadczeń
arachnologia - swoista teoria kobiecego procesu twórczego w literaturze - wytropiś ślady żeńskiego podmiotu twórczego
teoria ecriture feminine - kobiecy styl pisania, jego odrębność od twórczości męskiej; szukanie źródeł kobiecej twórczości
feminizm ponowoczesny - krytyka dualistycznych i hierarchicznych systemów pojęciowych, ustanawiających niższość kobiet wobec mężczyzn i przyczyniające się do dominacji patriarchalizmu w tradycyjnej refleksji filozoficznei
zmiana oblicza krytyki feministycznej (lata '80) - nastawienie na badania kulturowe, orientacja polityczna i etyczna - krytyka wszelkich form dyskryminacji społecznej i kulturowej (Barbara Johnson, Gayatri Chakravorty Spivak)