ĆWICZENIE 1 = Sprawdzian VI

I. Surowce stosowane w infekcjach górnych dróg oddechowych.

     Wymień:

              - surowce wykazujące odpowiednie działanie

              - główne związki warunkujące działanie

     Opisz:

              - mechanizm działania

              - zastosowanie

               - przeciwwskazania, działanie uboczne

1. Surowce i substancje o działaniu przeciwkaszlowym, stosowane w celu łagodzenia
    suchego kaszlu, nadmiernych odruchów kaszlowych

2. Surowce o działaniu wykrztuśnym stosowane doustnie działające bezpośrednio
    - surowce olejkowe, olejki eteryczne.

3. Surowce o działaniu wykrztuśnym działające odruchowo: saponozydy, alkaloidy.

4. Surowce działające antyseptycznie w drogach oddechowych, stosowane miejscowo

(np. do nacierań, inhalacji, itp.)

5. Surowce działające przeciwzapalnie/antyseptycznie na błony śluzowe jamy ustnej, gardła
    ( np. do płukania, aerozole)

6. Surowce działające antyseptycznie w drogach oddechowych stosowane wewnętrznie.

7. Surowce działające przeciwgorączkowo.

8. Surowce wpływające na układ odpornościowy (podnoszące obniżoną odporność,

    witaminowe).

9. Surowce stosowane w leczeniu chorób płuc.

II. Surowce stosowane w schorzeniach reumatycznych i nerwobólach (działające p-zapalnie,  p-obrzękowo, p-bólowo, wzmagające diurezę, uzupełniające niedobory NNKT).

     Wymień:

              - surowce wykazujące odpowiednie działanie

              - główne związki warunkujące działanie

     Opisz:

              - mechanizm działania

              - zastosowanie

               - przeciwwskazania, działanie uboczne

10. Surowce stosowane doustnie.

11. Surowce / substancje stosowane zewnętrznie.

1. Surowce stosowane w infekcjach górnych dróg oddechowych.

1. Surowce i substancje o działaniu przeciwkaszlowym, stosowane w celu łagodzenia suchego kaszlu, nadmiernych odruchów

kaszlowych (antibechicum)

Surowce:

Śluzy

- Althaeae folium/radix

- Lini semen

- Farfarae folium

- Lichen islandicus

- Malvae arboreae flos

- Malvae folium/flos

Surowce zawierające ŚLUZY

Działają wyłącznie miejscowo, osłaniają błony śluzowe jamy ustnej, gardła i krtani - w efekcie wpływają na zmniejszenie stanu zapalnego i podrażnienia receptorów kaszlowych, a także osłabiają odruchowy mechanizm pobudzania sekrecji śluzu w oskrzelach - działanie przeciw zapalne i przeciwkaszlowe ze wskazaniem na suche , męczące i nieżytowe kaszle Śluzy powodują również rozmiękczenie wydzieliny zalegającej górne drogi oddechowe, co ułatwia jej odkrztuszanie

Lichen islandicus; Althaeae folium/radix; Malvae arboreae flos; Malvae folium/flos; Lini semen; Farfarae folium

Farfarae folium dodatkowo zawiera garbniki i flawonoidy - które zmniejszają napięcie mięśni gładkich pomagając w działaniu antibechicum

2. Surowce o działaniu wykrztuśnym stosowane doustnie działające bezpośrednio
    - surowce olejkowe, olejki eteryczne.

Ogólny mechanizm działania: Po podaniu doustnym, składniki olejków wchłaniają się płucach i drażnią błonę śluzową oskrzeli od strony ich światła, wzmagają czynność wydzielniczą(sekretolitycznie) , upłynniają zalegającą wydzielinę i ułatwiają odkrztuszanie(sekretomotorycznie) , a także działają spazmolitycznie oraz antyseptycznie. Olejki eteryczne drażnią również błonę śluzową żołądka i na drodze odruchowej powodują efekt sekretolityczny w oskrzelach.

1. Anisi fructus - owoc anyżu (lub sam olejek: Aetherolea Anisi)

Działania uboczne: Olejek anyżowy podawany doustnie w dużych dawkach drażni błonę śluzową przewodu pokarmowego, rozszerza naczynia włosowate, wywołuje odurzenie, nawet drgawki. Sporadycznie występują odczyny alergiczne skóry i dróg oddechowych.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na składniki olejku (anetol). Nie stosować surowca w ostrych stanach zapalnych żołądka i jelit, w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy oraz w krwawieniach wewnętrznych.

2. Eucalypti folium - liść eukaliptusa ( lub sam olejek : Aetherolea Eucalypti)

Mechanizm działania: Surowiec działa wykrztuśnie, antyseptycznie i słabo rozkurczowo. Stosowany zewnętrznie powoduje miejscowe przekrwienie skóry.

Zastosowanie: doustnie w infekcjach górnych dróg oddechowych, w przeziębieniu i grypie z towarzyszącym kaszlem, w zapaleniu oskrzeli lub zatok. Również stosowany jest zewnętrznie w postaci maści lub emulsji w stanach zapalnych dróg oddechowych.

Działania uboczne: Olejek indukuje mikrosomalne enzymy wątrobowe, stąd może osłabia działanie innych, podawanych równolegle leków. Przetwory z eukaliptusa mogą wywoływać mdłości, wymioty, biegunkę.

Przeciwwskazania: U niemowląt i małych dzieci nie należy stosowa przetworów z liści eukaliptusa w obrębie twarzy, zwłaszcza nosa. Olejku eukaliptusowego nie podawać do wewnątrz przy istniejących stanach zapalnych przewodu pokarmowego, w tym dróg żółciowych i w schorzeniach wątroby.

3. Foeniculi fructus - owoc kopru włoskiego ( lub sam olejek: Aetherolea Foeniculi)

Działania uboczne: Olejek w dużych dawkach powoduje odurzenie, drgawki, podrażnienie błon

śluzowych żołądka, jelit oraz niekiedy reakcje uczuleniowe skóry i dróg oddechowych.

Przeciwwskazania: Nie stosować w pierwszych miesiącach ciąży.

4. Pini Gemme - pączki sosny ( lub sam olejek: Aetherolea Pini)

5. Thymi herba - ziele tymianku

Zastosowanie: Wyciągi i olejek eteryczny z surowca stosowane są w krztuścu, w ostrych przewlekłych stanach zapalnych górnych dróg oddechowych i oskrzeli, przebiegających z utrudnionym odkrztuszaniem

Przeciwwskazania: Olejku tymiankowego nie stosować u dzieci do 2 roku życia, szczególnie w okolicy nosa.

6. Pimpinellae radix - korzeń biedrzeńca

7. Aetherolea Rosmarini (pozyskiwany z liści rozmarynu - Rosmarini folium)

Wchodzi w skład maści i płynów stosowanych do nacierań w nieżytach górnych dróg oddechowych (składniki olejku wchłaniają się przez skórę) oraz do inhalacji. Stosowany w zakażeniach dróg oddechowych i kaszlu.

3. Surowce o działaniu wykrztuśnym działające odruchowo: saponozydy, alkaloidy.

Surowce z grupy saponozydów:

Mechanizm działania ogólny: Mechanizm nie do końca poznany, może być związany z drażnieniem zakończeń nerwowych błony śluzowej żołądka i zwiększeniem, na drodze odruchu, wydzielania wodnistego śluzu w oskrzelach, również poprzez bezpośrednie drażnienie błon śluzowych. Upłynnienie zalegającej wydzieliny powoduje, że może być ona łatwiej odkrztuszana.

1. Glycyrrhizae radix (Liquiritae radix) - korzeń lukrecji

Związek czynny: glicyryzyna

Działania niepożądane i przeciwwskazania: Większe dawki surowca lub jego przetworów, przyjmowane przez dłuższy czas, powodują pseudoaldosteronizm na skutek wzrostu wydzielania mineralokortykoidów ( podobnie jak w przypadku przedawkowania kortykoidów), co może prowadzić do zatrzymania w organizmie Na⁺ i H₂O, utraty K⁺, w związku z tym wystąpienia obrzęków, hipokaliemii, hipernatremii, zawrotów głowy.

Nie należy stosować surowca w przypadku chorób wątroby połączonych z zastojem żółci, w marskości wątroby, a także w nadciśnieniu, hipokaliemii, ciężkiej niewydolności nerek, ciąży.

Interakcje: Równoczesne stosowanie leków z grupy tiazydów zwiększa utratę potasu. Utrata potasu powoduje zwiększoną wrażliwość na glikozydy nasercowe naparstnicy.

2. Primulae radix - korzeń pierwiosnka

3. Saponariae radix - korzeń mydlnicy

4. Hederae helicis folium - liść bluszczu

Surowce z grupy alkaloidów:

1. Ipecacuanhae radix - korzeń wymiotnicy

Główne związki warunkujące działanie:

- alkaloidy izochinolinowe.

Mechanizm działania: Alkaloidy głównie emetyna i cefelina, drażnią błonę śluzową żołądka i na drodze odruchowej zwiększają ilość wydzielanego śluzu w oskrzelach i zmniejszają jego lepkość. Związki te powodują również nieznaczne pobudzenie ośrodka wymiotnego, stąd u osób szczególnie wrażliwych lub po podaniu większych dawek, może wystąpić działanie wymiotne.

Zastosowanie: Przetwory z surowca stosuje się w chronicznym lub ostrym zapaleniu oskrzeli, którym towarzyszy suchy kaszel z małą ilością płynnej wydzieliny.

Działania uboczne: Korzeń wymiotnicy, szczególnie sproszkowany, na skutek glikoproteiny drażni błony śluzowe, powodując alergie, niekiedy z objawami astmy. Wysokie dawki mogą powodować wymioty, skurcze jelit, biegunki, często krwawe, a nawet śpiączkę.

1. Surowce z innych grup działające wykrztuśnie

Surowce z grupy zawierającej węglowodany:

1. Verbasci flos - kwiat dziewanny

Główne związki warunkujące działanie:

- polisacharydy: śluz; cukier inwertowany

Mechanizm działania: Związki czynne surowca warunkują działanie wykrztuśne - saponozydy, osłaniające na błony śluzowe górnych dróg oddechowych - śluz, a także przeciwwirusowo.

Zastosowanie: W schorzeniach górnych dróg oddechowych jako środek osłaniający, łagodzący podrażnienia i ułatwiający odkrztuszanie, pomocniczo w grypie.

Surowce z grupy flawonoidów:

1. Sambuci flos - kwiat bzu czarnego

Mechanizm działania: Surowiec działa przeciwzapalnie, wzmaga wydzielanie śluzu w oskrzelach i ułatwia usuwanie zalegającej wydzieliny.

Zastosowanie: W trudnościach z odkrztuszaniem, a także zewnętrznie do płukania gardła i jamy ustnej.

2. Polygoni avicularis herba - ziele rdestu ptasiego

Mechanizm działania: Pobudza wydzielanie śluzu w oskrzelach, a flawonoidy, garbniki i krzemionka działają przeciwzapalnie oraz przeciwbakteryjnie,

Zastosowanie: W schorzeniach górnych dróg oddechowych (kaszel ,nieżyty oskrzeli) jako środek sekretolityczny i wykrztuśny, zewnętrznie w stanach zapalnych gardła i jamy ustnej - antiphlogisticum.W medycynie ludowej ze względu na obecność soli kwasu krzemowego, rdest ptasi stosowany był w schorzeniach płuc, w tym gruźlicy.

3. Lamii albi flos - kwat jasnoty białej

Mechanizm działania: Kwiat jasnoty białej działa przeciwzapalnie, a także na drodze odruchowej zwiększa wydzielanie śluzu w oskrzelach i ułatwia usuwanie zalegającej wydzieliny.

4. Surowce działające antyseptycznie w drogach oddechowych, stosowane miejscowo (np. do nacierań, inhalacji, itp.)

Surowce zawierające olejki eteryczne

Dziłanie antyseptyczne (antiseptica)

Przeciwdrobnoustrojowo przeciw bakteriom patogennym, także szczepom antybiotykoopornym, grzybom, wirusom działają olejki zawierające zw. fenolowe np. aetherolea: Thymi, (tymiankowy), Caryophylli (goździkowy) Eucalypti (eukaliptusowy), Menthae pip. (miętowy)

Calami (tatarakowy), Lavandulae (lawendowy) Pini (sosnowy), Cinnamomi (cynamonowy), Cajeputi (kajeputowy) Tea tree oil" (drzewa herbacianego;) surowce z ww olejkami, i inne np.Salviae fol., Serpylli herb.

- najsilniejsze właściwości antyseptyczne ma tymol (Thymolum) działa 25 x silniej od fenolu i eugenol (Eugenolum), mentol (Mentholum), cytral, geraniol

1.Majoranae herba - ziele majeranku

Działanie i zastosowanie:

Ziele majeranku działa przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo; stosowany miejscowo w celu zmniejszenia obrzęku błony śluzowej nosa oraz płukania jamy ustnej i gardła.

Działania uboczne:

Wg Komisji E surowiec nie może być stosowany długotrwale, ze względu na zawartość arbutyny i hydrochininu, ten ostatni w badaniach na zwierzętach karcynogenny, a stosowany miejscowo powoduje depigmentację skóry. Brak danych w odniesieniu do maści zawierających rumianek, stad ze względu na nieudokumentowaną skuteczność, nie zaleca się stosowania u małych dzieci i niemowląt.

2.Thymi herba - ziele tymianku

Działanie i zastosowanie:

Składniki czynne surowca działają antyseptycznie na błony śluzowe górnych dróg oddechowych. Wyciągi z surowca stosowane zewnętrznie działają przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczno, także przeciwbólowo, wywołują przekrwienie i rozgrzanie skóry.

Olejek eteryczny działa przeciwbakteryjnie, przeciw drożdżakom i grzybom.

W ostrych i przewlekłych stanach zapalnych górnych dróg oddechowych.

Przeciwwskazania:

Olejku tymiankowego nie należy stosować u dzieci do 2 roku życia, szczególnie w okolicy nosa.

3.Salviae folium - liść szałwii

Działanie i zastosowanie:

Surowiec działa przeciwzapalnie, przeciwgrzybiczo, przeciwbakteryjnie, wyciągi są stosowane jako antysepticum do płukania w stanach zapalnych i nieżytach jamy ustnej, gardła, równieżdo okładów i kąpieli.

Przeciwwskazania:

Olejku eterycznego oraz wyciągu z liści nie należy stosować w ciąży.

Działania uboczne:

Przy długotrwałym stosowaniu wyciągu etanolowego czy czystego olejku mogą wystąpić nudności, wymioty, otępienie, a nawet drgawki podobne do epileptycznych.

4.Menthae piperitae folium - liść mięty pieprzowej+menthae piperitae aetheroleum+mentol

Działanie i zastosowanie:

znajduje się w preparatach stosowanych na skórę i błony śluzowe jako antisepticum; mentol działa silnie antyseptycznie, także wywołuje uczucie chłodu i słabo znieczulająco

Przeciwwskazania:

Niemowlętom i dzieciom poniżej 2 roku życia nie zaleca się stosowania olejku mietowego na skóre, zwłaszcza w okolicy ust i nosa, bo mentol może spowodowac bezdech z równoczesnym zamknięciem głośni. W kamicy żółciowej stosowac wyłącznie w porozumieniu z lekarzem.

5. Surowce działające przeciwzapalnie/antyseptycznie na błony śluzowe jamy ustnej, gardła ( np. do płukania, aerozole)

Garbniki

Garbniki niezależnie od drogi podania działają bezpośrednio na drobnoustroje, denaturując ich białka . Stosowane zewnętrznie dzięki właściwościom ściągającym kurczą powierzchniowe naczynia, a poprzez hamowanie aktywności hialuronidazy przyczyniają się do uszczelnienia włośniczek, działając przeciwprzesiękowo i przeciwobrzękowo. Znajduje to zastosowanie w stanach zapalnych skóry i błon śluzowych. Równocześnie działają słabo znieczulająco, znosząc objawy pieczenia, swędzenia towarzyszące stanom zapalnym. Zabezpieczają skórę oraz błony śluzowe przed utratą wody i chronią warstwy leżące poniżej przed działaniem niekorzystnych czynników, ułatwiając regenerację uszkodzonych tkanek.

a) Quercus cort.

b)Bistortae rhizoma- kłącze wężownika

c)Tormentillae rhizoma- kłącze pięciornika

d) Hamamelidis folium/cortex

Węglowodany - śluzy

Śluzy działają osłaniająco na błony śluzowe jamy ustnej i gardła, zmniejszają ich podrażnienie

a) Althaeae radix/folium

b)Malvae folium/flos

c) Plantaginis lanceolatae folium

Flawonoidy

Hamują kaskadę przemian kwasu arachidonowego, wskutek blokowania LOX, COX, a także fosfolipazy A₂, w rezultacie następuje zmniejszenie syntezy leukotrienów i innych czynników prozapalnych i proagregacyjnych, co wywołuje efekt przeciwzapalny, przyczynia się do zniesienia miejscowego bólu

a) Lamii albi flos

b) Arnicae anthodium

Przeciwwskazania

Uczulenie na rośliny z rodziny Asteraceae

Działania uboczne

Dłuższe stosowanie preparatów z arniki na uszkodzona skórę może wywołać stany zapalne z obrzękiem i pęcherzami, a nawet zmiany martwicze(w przypadku stosowania wyciągów o wyższym stężeniu niż zalecane 0Przy podaniu doustnym mogą wystąpić objawy uboczne, takie jak: ból głowy, podrażnienie żołądka, a także możliwość zatrzymania akcji serca i zaburzenia czynności oddechowych, działanie poronne.

Saponozydy

Calendulae anthodium, aetherolea

Działanie uboczne

Podane w dużych dawkach przy współistniejącej chorobie wrzodowej mogą powodować podrażnienie błony śluzowej żołądka (ból, wymioty).

Olejki eteryczne

a)Chamomillae anthodium

Ze względu na obecność azulenów hamuje uwalnianie histaminy, działając przeciwzapalnie i przeciwuczuleniowo. Śluz tworzy warstewkę chroniąca przed utratą wody i zabezpieczająca leżące niżej warstwy przed infekcją i działaniem szkodliwych czynników działaniu przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym znaczenie maja jeszcze α-bisabolol, matrycyna i en-in-dicykloeter

Przeciwwskazania

Uczulenie na rośliny z rodziny Asteraceae

b) Salviae folium

c) Thymi herba, aetherolea

Działanie ( do Salviae też)

Przeciwdrobnoustrojowo przeciwko bakteriom patogennym, także szczepom antybiotykoopornym, grzybom i wirusom działają olejki, w których dominują związki fenolowe. Najsilniejsze właściwości antyseptyczne posiadają tymol, eugenol, mentol, cytral, geraniol.

6. Surowce działające antyseptycznie w drogach oddechowych stosowane wewnętrznie.

SUROWCE ZAWIERAJĄCE SIARCZKI, DISIARCZKI, SULFOTLENKI ALKILOWE

1.Allii sativi bulbus - Cebula czosnek

Chemizm:

- związki siarki: alliina

Działanie i zastosowanie:

W świeżych, nie uszkodzonych cebulach czosnku znajduje się alliina, która jest bezwonna, rozpuszczalna w wodzie i nie posiada właściwości antybiotycznych. Podczas rozdrabniania surowca, proszkowania i innych procesów technologicznych alliina ulega przemianie:

alliina →( allinaza) → allicyna→ ajoen

Ekstrakty czosnkowe w zależności od przygotowania różnią się składem, przy użyciu etanolu w 0^oC obecna jest alliina, w 25^o C allicyna, w maceracie olejowym m.in. ajoeny, destylacja z parą wodą doprowadza do powstania siarczków diallilowych.

Surowiec działa bakteriobójczo na bakterie Gram (+) i (-), przeciwgrzybiczo, przeciwzapalnie, hamując LOX (lipooksygenaza - odpowiedzialna za powstawanie prozapalnych leukotrienów )- ajoen.

2. Allii cepae bulbus - Cebula

Chemizm:

-związki siarki: trans-1-propenylo sulfotlenek cysteiny i inne pochodne cysteiny: alkilo, alkenylocysteina i odpowiednie sulfotlenki

Działanie i zastosowanie:

Świeża cebula, sok i wyciągi działają przeciwbakteryjnie, stosowane w infekcjach górnych dróg oddechowych.

SUROWCE ZAWIERAJĄCE OLEJKI ETERYCZNE

Dziłanie antyseptyczne (antiseptica)

Przeciwdrobnoustrojowo przeciw bakteriom patogennym, także szczepom antybiotykoopornym, grzybom, wirusom - olejki, zawierające zw. fenolowe np. aetherolea: Thymi, (tymiankowy), Caryophylli (goździkowy) Eucalypti (eukaliptusowy), Menthae pip. (miętowy)

Calami (tatarakowy), Lavandulae (lawendowy) Pini (sosnowy), Cinnamomi (cynamonowy), Cajeputi (kajeputowy) Tea tree oil" (drzewa herbacianego;) surowce z ww olejkami, i inne np.Salviae fol., Serpylli herb.

- najsilniejsze właściwości antyseptyczne ma tymol (Thymolum) działa 25 x silniej od fenolu i eugenol (Eugenolum), mentol (Mentholum), cytral, geraniol

1.Eucalypti folium - Liść eukaliptusa

+ eucalypti aetheroleum

Działanie i zastosowanie:

Surowiec i olejek wykazują działanie antyseptyczne, są stosowane doustnie w infekcjach górnych dróg oddechowych, w przeziębieniu i grypie z towarzyszącym kaszlem, zapaleniu oskrzeli lub zatok

Działania uboczne:

Olejek indukuje mikrosomalne enzymy wątrobowe co może osłabić działanie innych podawanych równolegle leków. Przetwory z eukaliptusa mogą powodować mdłości, wymioty, biegunkę.

Przeciwwskazania:

U niemowląt i małych dzieci nie należy stosować przetworów z liści eukaliptusa w obrębie twarzy, a zwłaszcza nosa. Olejku nie podawać do wewnątrz przy istniejących stanach zapalnych wątroby i przewodu pokarmowego, w tym dróg żółciowych i schorzeniach wątroby.

2.Thymi herba - ziele tymianku+ thymi aetheroleum

Działanie i zastosowanie:

Składniki czynne działają antyseptycznie na błony śluzowe górnych dróg oddechowych.Wyciągi i olejek stosowane są w krztuścu, ostrych i przewlekłych stanach zapalnych górnych dróg oddechowych i oskrzeli (expectorans) oraz w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej, gardła i skóry.

Olejek eteryczny działa wykrztuśnie, przeciwbakteryjnie, przeciw drożdżakom i grzybom.

Przeciwwskazania:

Olejku tymiankowego nie należy stosować u dzieci do 2 roku życia, szczególnie w okolicy nosa.

Salviae, Menthae i Majoranae tka jak pkt. Wyżej.

7. Surowce działające przeciwgorączkowo.

SALICIS CORTEX - kora wierzby

glukozydy fenolowe

• salicyna i jej pochodne podstawione w C-6' glukozy resztą acylową(fragilina i populina), podstawione w C-2' glikozy resztą cynamoiloiwą(grandydentatyna)

• salikortyna (estrowa pochodna salicyny)

• kwas salicylowy

Salicyna jej pochodne są hydrolizowane do alkoholu salicylowego, który utlenia się do kwasu

salicylowego o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym

Zastosowanie w przeziębieniu

Przeciwwskazania uczulenie na salicylany

POPULI FOLIUM - liść topoli

Salicyna jej pochodne są hydrolizowane do alkoholu salicylowego, który utlenia się do kwasu

salicylowego o działaniu przeciwgorączkowym

Zastosowanie choroby przebiegające z podwyższoną temperaturą

ULMARIAE FLOS (SPIRAEAE FLOS) - kwiat wiązówki (kwiat tawuły)

Kwiat wiązówki działa przeciwgorączkowo dzięki obecności pochodnych kwasu salicylowego.

Zastosowanie jako środek napotny w chorobach przebiegających z podwyższoną temperaturą

SAMBUCI FLOS/Frustus - kwiat bzu czarnego

flawonoidy

Zastosowanie Odwary z kwiatu bzu stosuje się wewnętrznie w przeziębieniach, przebiegających z podwyższoną temperaturą ciała

TILIA INFLORESCENTIA - kwiatostan lipy

flawonoidy

Zastosowanie

W przeziębieniach i infekcjach, przebiegających z podwyższoną temperaturą ciała

RUBI IDAEI FRUCTUS - owoc maliny

Flawonoidy: rutozyd

Zw. mineralne?

Wit. C?

Zastosowanie

W infekcjach bakteryjnych i wirusowych przebiegających z gorączką, napar lub sok z owoców pobudza czynność gruczołów potowych, a zwiększone wydzielanie potu prowadzi do obniżenia temperatury

8. Surowce wpływające na układ odpornościowy (podnoszące obniżoną odporność, witaminowe).

-immunostimulantia:

a) Echinaceae angustifoliae radix/ herba, Echinaceae pallidae herba, Echinaceae purpureae radix/herba

1.Główne związki warunkujące działanie.

-estry kw. fenolowych

-alkiloamidy

-olejek eteryczny

-flawonoidy (kwercetyna, kemferol, izoramnetyna

-kw.fenolowe ( kw.cykoriowy, echinakozyd <brak u E.purpureae>, cynaryna <tylko u E. angustifoliae>)

-poliacetyleny

-polisacharydy

2. Działanie-mechanizm.

-związki czynne stymulują aktywność kory nadnerczy oraz powstawanie interferonu i properdyny (proteina osocza neutralizująca bakterie, wirusy)

-zwiększają liczbę i ruchliwość białych krwinek

-powodują fagocytozę fibroblastów

-hamują aktywność hialuronidazy bakteryjnej i tkankowej, co wpływa na zwiększenie odporności organizmu na infekcje bakteryjne i wirusowe

-alkamidy, amidy, poch. kw. kawowego→ stymulują aktywność immunologiczną

-heteroksylan (polisacharyd)→aktywuje fagocytozę

-arabinogalaktan- ułatwia uwalnianie TNF i tworzenie interleukiny1 i interferonuβ

3. Zastosowanie.

-w celu podwyższenie odporności

-w profilaktyce i leczeniu infekcji (grypa, stany zapalne dróg oddechowych)

-w źle gojących się ranach

-w owrzodzeniach podudzi, odmrożeniach

-w oparzeniach, półpaścu

4.Przeciwskazania.

Nie stosować do wewnątrz w chorobach układowych(np.gruźlica, leukozy, kolagenozy, SM), a także w przypadku alergii na rośliny z rodziny Asteraceae.

5.Działanie uboczne.

Tylko przy podaniu pozajelitowym. Przy doustnym i miejscowym- nie stwierdzono.

b) Aloe gel- żel aloesowy

1.Główne związki warunkujące działanie.

-polisacharydy:śluz (ok.30%) oraz wielocukry nieśluzowe (acemannan, betamannan, glukomannan)

-glikoproteiny(lektyny):aloktyna A i B

-kwasy fenolowe: kw. Salicylowy

2. Działanie-mechanizm.

-żel aloesowy usprawnia funkcje układu immunologicznego

-posiada właściwości biostymulujące( polisacharydy i glikoproteiny)

3. Zastosowanie.

-w zwiększonej podatności na choroby

-stosowany u rekonwalescentów oraz osób w podeszłym wieku

-vitamina

1. Hibisci flos

1.Główne związki warunkujące działanie.

-kw.organiczne: cytrynowy,jabłkowy, winowy, szczawiowy i hibiskusowy

-polisacharydy: śluzy

2. Działanie-mechanizm.

- zewnętrznie, zmniejsza stany zapalne skóry i błon śluzowych

3. Zastosowanie.

- pomocniczo w braku apetytu

- w przeziębieniach i nieżytach górnych dróg oddechowych

2. Rosae fructus( Cynosbati fructus)

1.Główne związki warunkujące działanie.

-witaminy: C (do 17%) oraz: A,E,K,B1,B2

2. Działanie-mechanizm.

-uszczelnia ściany naczyń włosowatych i wzmaga odporność organizmu

3. Zastosowanie.

-w celu uzupełnienia niedoboru witamin

3. Urticae folium/herba

1.Główne związki warunkujące działanie.

- witaminy:K1,B,C,E, kwas foliowy, chlorofil, β-karoten, ksantofile

-związki mineralne: Mg, Ca, K, Na, sole krzemu

2. Zastosowanie.

-w celu uzupełnienia niedoborów witamin i mikroelementów

4. Rubi idaei fructus

1.Główne związki warunkujące działanie.

- witaminy: C (kwas L-askorbowy), E, B1, B2, B6

-flawonoidy: rutozyd

-zw. mineralne (sole potasu, magnezu, wapnia, żelaza)

2.Zastosowanie.

-w niedoborach witamin i mikroelementów

-w infekcjach bakteryjnych i wirusowych przebiegających z gorączką

9. Surowce stosowane w leczeniu chorób płuc (pulmonales)

1. Lichen islandicus

1.Główne związki warunkujące działanie.

-śluz( polisacharydy: lichenina i izolichenina)

-polimery glukozy, kw. glukuronowego i galaktomannozy

2. Działanie-mechanizm.

-śluz działa osłaniająco na błony śluzowe górnych dróg oddechowych( jamy ustnej, gardła i krtani (żołądka także)

-zmniejsza stany zapalne i podrażnienie receptorów kaszlowych

-osłabia odruchowy mechanizm pobudzenia sekrecji śluzu w oskrzelach

-rozmiękcza wydzielinę zalegającą w górnych drogach oddechowych→ ułatwienie odksztuszania

3. Zastosowanie.

-w stanach zapalnych gardła i jamy ustnej

-w nieżytach górnych dróg oddechowych

-pomocniczo w terapii chorob płuc

-w suchym kaszlu

4. Przeciwskazania.

Mogą zmniejszać/ opóźniać resorpcję równolegle przyjmowanych leków.

2. Equiseti herba

1.Główne związki warunkujące działanie.

- kw. fenolowe

-flawonoidy( izokwercytryna, ekwizetryna, genkwanina)

-zw. mineralne (krzemionka, sole potasu, magnezu, glinu)

2. Działanie-mechanizm.

- działa spazmolitycznie, wykrztuśnie, przeciwzapalnie

3. Zastosowanie.

-w chorobach płuc, szczególnie w gruźlicy

3. Polygoni avicularis herba

1. Główne związki warunkujące działanie.

-flawonoidy (typu flawonolu: awikularyna, hiperozyd), witeksyna, izowiteksyna,

glikozydy kemferolu

-śluz hydrolizujący do glukozy, galaktozy, arabinozy, ramnozy

-zw. mineralne:sole krzemu

-garbniki

2. Działanie-mechanizm.

-pobudza wydzielanie śluzu w oskrzelach

-działa przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, sekretolitycznie, wykrztuśnie

3.Zastosowanie.

-w schorzeniach górnych dróg oddechowych( kaszel, nieżyt oskrzeli)

-w stanach zapalnych gardła

II. Surowce stosowane w schorzeniach reumatycznych i nerwobólach (działające p-zapalnie,  p-obrzękowo, p-bólowo, wzmagające diurezę, uzupełniające niedobory NNKT).

Stosowane zewnętrznie

Kapsaicyna z Capsici fr.

Działanie i zastosowanie:

Kapsaicyna drażni zakończenia nerwów czuciowych skóry oraz otaczające tkanki, nieznacznie rozszerza naczynia kapilarne i powoduje miejscowe przekrwienie. W wyniku lepszego przepływu krwi, następuje szybsze usuwanie związków toksycznych. Efektem działania jest złagodzenie stanów zapalnych i zmniejszenie bólu oraz obrzęków.

Wyciągi z surowca oraz naturalną i syntetyczną kapsaicynę stosuje się w bólach reumatycznych i w nerwobólach(również w neuropatiach u diabetyków), a także w bolesnych skurczach mięśni w obrębie barku ramion, kręgosłupa.

Przeciwwskazania:

Nie stosować na uszkodzona skórę i przy uczuleniu na przetwory z papryki

Działania uboczne:

Mogą wystąpić odczyny uczuleniowe

Zewnętrznie może być stosowany jeszcze chyba tylko Salicis cort i Dulcamare Stipites, ale są one tez stosowane wewnętrznie.

Olejki eteryczne

Niektóre olejki powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych, wzrost kapilarnego przepływu krwi, przekrwienie, zaczerwienienie i rozgrzanie skóry oraz okolicznych tkanek, co sprawia, że są wykorzystywane w schorzeniach reumatycznych i nerwobólach

Aetherolea:

Eucalypti

Pini

Rosmarini

Terebinthinae

Lavandulae

Archangelicae radix (Angelicae radix)-korzeń arcydzięgla

Archangelica officinalis(angelica archangelica)-Arcydzięgie litwor(dzięgiel litwor, dzięgiel lekarski)

Apiaceae

Olejek arcydzięglowy działa drażniąco na skórę, a także nieznacznie miejscowo przeciwbólowo, stąd stosuje się go do wcierania w bólach gośćcowych, nerwobólach i zapaleniu korzonków nerwo0wych.

Stosowane wewnętrznie.

Surowce zawierające glukozydy fenolowe

Salicis cortex- kora wierzby

Salix purpurea- wierzba purpurowa

Salix alba- wierzba biała

Salicaceae-wierzbowate

Działanie i zastosowanie

Salicyna i jej pochodne są hydrolizowane przez florę jelitową do alkoholu salicylowego o działanie przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Flawonoidy działają moczopędnie. Stosowany w chorobach reumatycznych

Przeciwwskazania:

Uczulenie na salicylany

Populi folium-lisc topoli

Populus nigra-Topola czarna

Salicaceae- Wierzbowate

Patrz Salicis cort.

Ulamariae flos(Spiraeae flos)- Kwiat wiązówki(Kwiat tawuły)

Flipendula ulmaira(Spiraea ulmaria)- Wiązówka błotna(Tawuła łąkowa)

Rosaceae-Rózowate

To co Salicis, tyle, że jeszcze pomaga usuwać szkodliwe metabolity ( flawonoidy)

Alkaloidy

Dulacamare stipites-pedy psianki slodkogórz

Solanum dulcamara-Psianka słodkogórz

Solanaceae

Działanie i zastosowanie

Alkaloidy steroidowe wykazują działanie cholinolityczne, a solasodyna także przeciwzapalne. Zespół związków czynnych warunkuje działanie przeciwzapalne, ściągające, przeciwdrobnoustrojowe.

Terpeny

Harpagophyti radix-korzen hakorośli

Harpagophytum procumbens- hakorośl rozesłana(diabelski pazur, czarci pazur)

Pedaliaceae-Połapkowate

Działanie i zastosowanie

Surowiec działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo. Stosowany jest pomocniczo w leczeniu zwyrodnieniowych schorzeń stawów, w zapaleniu ścięgien i więzadeł.

Działanie uboczne

Lekkie zaburzenia żołądkowe lub jelitowe, zwłaszcza przy nadkwaśności żołądka

Przeciwwskazania

Nie stosować w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, w kamicy żółciowej stosować wyłącznie pod kontrolą lekarza.

13

---