Propedeutyka rolnictwa

Co to jest propedeutyka?

Propedeutyka - nauka wstępna, poznanie podstaw jakiejś dziedziny wiedzy, przedmiot nauczania wprowadzający w podstawowe zagadnienia danej nauki.

Rys historyczny rozwoju rolnictwa i rozwoju WRiB

Propedeutyka rolnictwa - przedmiot nauczania wprowadzający w podstawowe zagadnienia z rolnictwa i przygotowujący do szczegółowego nauczania rolnictwa.

Rolnictwo - jedna z gałęzi produkcji mająca na celu dostarczanie żywności oraz surowców dla przemysłu a wykorzystywująca do tego siły przyrody.

Rolnictwo jako nauka - to powiązany ze sobą zespół dziedzin i dyscyplin naukowych:

- agronomii

- inżynierii rolnej

- ochrony środowiska

ogrodnictwa

- rybactwa

- technologii żywności i żywienia

- medycyny weterynaryjnej

- zootechniki

uprawiający szereg specjalności

Wszystkie te dyscypliny opierają się o podstawowe nauki przyrodnicze, techniczne a także społeczne

Rolnictwo w sensie dydaktycznym - zasób wiedzy i umiejętności przekazywany jako niezbędny do wykonywania zawodu rolnika (tj. uprawiania roślin, prostego przetwórstwa, oraz przechowywania ziemiopłodów i produktów pochodzenia zwierzęcego.

Katechizm rolniczy - powstaje w 1847 roku Rolnictwo - sztuka uprawiania ziemi, celem gospodarza jest: zebrać jak najwięcej, z najmniejszym nakładem, z najmniejszą szkodą dla pola. Rolnik powinien znać naturę płodów, pola oraz nawozów których im dostarcza.

Agronomia - to nauka o produkcji roślinnej wraz ze specjalnościami z nią związanymi, takimi jak: chemia rolna, gleboznawstwo, botanika rolnicza, fizjologia i anatomia roślin, ochrona roślin, ekonomia i organizacja produkcji rolniczej, agrometeorologia i inne

Agrotechnika - oznacza całokształt czynności, decyzji, zabiegów technicznych w produkcji roślinnej prowadzonej na gruntach ornych i trwałych użytkach zielonych czyli łąkach i pastwiskach.

Rys historyczny rozwoju rolnictwa

Rolnictwo - stara forma działalności człowieka rozwijana początkowo w uprzywilejowanych rejonach świata np. w "żyznym półksiężycu na Bliskim Wschodzie"

W okresie mezolitu przed 8 tysięcy lat uprawiano jęczmień, pszenicę oraz udomowiono kozę.

• W Polsce pierwsze ślady bytowania człowieka pochodzą z plejstocenu. Ludy trudniły się wówczas zbieractwem, łowiectwem i rybołówstwem (ludy wędrowne, koczownicze)

• W okresie wczesnego neolitu ludy pastersko - rolnicze wprowadziły rolnictwo kopiennicze. Ci ludzie uprawiali kamienną motyką proso, jęczmień i pszenicę. Posiadali oni też udomowione konie, woły, kozy i świnie.

• W trzecim okresie brązu (1300 - 700 r. p.n.e.) rozwija się osadnictwo kultury łużyckiej. Ludność posługuje się sochą, sierpem, żarnem, czerpakami. W końcu tego okresu rolnik zaczyna wypalać lasy. Jest to początek systemu żarnowego. Uprawiano wówczas oprócz zbóż: bobik, groch, soczewicę, rzepak, mak oraz len na olej i włókna.

• W IV w. n.e. zaczyna się rozpowszechniać rolnictwo orne i uprawa zbóż jarych, żyta i pszenicy ozimej; konopi, rzepaku i marchwi

• W VIII - IX wieku pojawia się gospodarka odłogowa. Powstają pierwsze dzieła z zakresu rolnictwa tj. kodeks miejski oraz wykaz roślin zalecanych do uprawy.

• W XII i XIII wieku gospodarka rolna silnie się rozwinęła. Uprawiano wszystkie gatunki zbóż, przyprawy do mięs (anyż, pietruszkę, chrzan, czosnek) oraz rozwijało się sadownictwo (sady jabłoniowe, grusze).

• W XIV wieku rozkwit rolnictwa i wprowadzenie płużycy - narzędzia z żelazną i drewnianą odkładnicą.

• W XV wieku powszechnie stosowano orkę w zagony i pojawiają się zapiski o nawożeniu obornikiem.

• W XVI wieku wzrasta stosowanie nawozów, używa się bron i drapaczy, jest już podstawowa wiedza o glebie, o jej cząstkach elementarnych uprawia się okopowe. Następuje rozwój piśmiennictwa rolniczego.

• W XVIII wieku J.Haur propaguje trójpolówkę: ugór, oziminy, jare, ozimina, jare oraz podaje pierwszą klasyfikację gleb. Początkowo przeważa system ugorowy (trójpolówka). Następnie ksiądz K.Kruk i ks. Świtkowski proponują uprawę na urorze roślin okopowych i pastewnych. Duże zainteresowanie rolnictwem i nauką rolnictwa zdobywa prawa w szkolnictwie

• W XIX wieku następuje bardzo szybki rozwój nauki. M. Oczapowski wydaje książkę wg Thaera "o prochniczej teorii żyzności gleby", znana jest już teoria Liebega. Powstaje wiele szkół rolniczych, wyższych i średnich, notuje się początki doświadczalnictwa roślinnego.

Typowa czwórpolówka norfolska - wprowadzona dzięki Thaerowi był stosowana japierw w Holandii, potem w Anglii. W XVIII wieku typowa czwórpolówka: okopowe, jare (pastewne, motylkowe, zbożowe), zielonki, oziminy (pastewne, motylkowe, zbożowe)

Rola i znaczenie systemu norfolskiego

• wyrugowanie ugoru

• stwarzanie warunków do większej zwierząt przez wprowadzenie pastewnych i okopowych

• poprawa warunków uprawy (nawożenie obornikiem i uprawa motylkowych)

• wzrost urodzajności gleb (dzięki roślinom motylkowatym)

• wprowadzenie ulepszeń technicznych

• zwiększenie równomierności zatrudnienia w ciągu roku

• ograniczenie upraw roślin kłosowych (zbożowych)

• W XVIII wieku nauka ronictwa zdobywa prawa w szkolnictwie. Program wykładów, które Komisja Edukacyjna zaczęła wprowadzać w 1773 r. opracowali: Hugo Kołłątaj i A. Roniewicz

• Nauczanie rolnictwa na poziomie wyższym jest wpisane w dzieje narodu polskiego w XIX wieku 23.09.1816 został powołany Instytut Agronomiczny w Marymoncie

• Od 1840 r. - Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Marymoncie. Twórcy instytutu:

• Jerzy Flatt (pierwszy dyrektor Instytutu),

• 
  
  Tadeusz Wiernik,

• 
  
  Adam Rudnicki,

• Jan Ziemięcki

• Stanisław Kostka Potocki (minister oświecenia publicznego

Kolejni dyrektorzy Instytutu:

• profesor Michał Oczapowski

• profesor Seweryn Zdzitomiecki

Instytut Marymoncki zostaje zlikwidowany w 1862 r. (był jedyną uczelnią rolnicza na ziemiach Królestwa Polskiego) Nauczanie przeniesiono wówczas do Puław. Jednostka, która tam powstała została zrusyfikowana.

Kolejny etap nauczania rolnictwa:

był utworzony w 1906 roku Wydział Rolniczy Towarzystwa Kursów Naukowych, Kursów Przemysłowo - Rolniczych Wyższej Szkoły Rolniczej i Królewsko Polskiej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego (1906 - 1918),

Inicjatorami Wydziału Roniczego byli trzej ziemianie:

Stanisław Chaniewski

Władysław Wilczyński

Stanisław Wroński redaktor "Gazety Rolniczej"

Wydział Rolniczy posiadał:

• zalążek statutu (przepisy regulujące tryb zajęć, zakres i przebieg studiów na Wydziale)

• program zajęć

• Samodzielną Radę Naukową składającą się z wszystkich nauczających na Wydziale Rolniczym oraz inicjatorów powstania Wydziału

• Istnieniu Wydziału Rolniczemu zagrażały trudności finansowe, fundusze były skromne i pochodziły z wpłat słuchaczy i ofiarności społeczeństwa, większość wykładowców pracowała społecznie.

• Studia w tym okresie obejmowały głównie wykłady (83%) ponieważ wydział nie dysponował wówczas warsztatem doświadczalnym. W mniejszym zaś stopniu zajęcia laboratoryjne, praktyczne, zwiedzano gospodarstwa.

• Studia były 3-letnie, w 1909 pierwsi dyplomanci opuścili wydział było to 17 osób.

• W 1911 Wydział Rolniczy Towarzystwa Kursów Naukowych przeżywa kryzys. Wówczas zostaje on przekształcony w formę Kursów Przemysłowo - Rolniczych. Kursy te znane były też Kursami Pomorskiego. Znajdowały się przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. 2.10.1911 r. rozpoczęto rok akademicki. Byli oni na I, II lub III Kursie

• W latach 1911 - 1916 Kursy Przemysłu i Rolnictwa znalazły wsparcie finansowe. Dyrektorem Kursów został Józef Mikułkowski - Pomorski.

• W 1913 dzięki ofiarności społecznej zakupiono folwark CHYLICE na potrzeby szkolenia praktycznego.

• W 1916 przekształcono Kursy w Wyższą Szkołę Rolniczą.

• We wrześniu 1918 Wyższa Szkoła Rolnicza została upaństwowiona i otrzymała nazwę: Królewsko - Polska Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego

• Rektorem mianowano prof. J. Pomorskiego - Mikułkowskiego. Prorektorem SGGW i I dziekanem Wydziału Rolnictwa został prof. S. Biedrzycki

• 20 lipca 1920 SGGW i inne uczelnie otrzymują pierwszą ustawę uchwaloną przez Sejm.

• W 1921 utworzono w SGGW Wydział Ogrodniczy i Leśny Uczelnia otrzymuje budynek przy ulicy Hożej 74. Powstało Pole doświadczalne w Skierniewicach.

• W 1922 przy ulicy Rakowieckiej zorganizowano Ogród Botaniczny

• W latach 1923 - 1928 Ministerstwo Robót Publicznych przekazało SGGW tereny przy ul. Rakowieckiej pod budowę własnych gmachów Szkoły.

• Od 1921 do 1949 SGGW było uczelnią trzywydziałową: Wydział Rolniczy, Leśny i Ogrodniczy

• W 1923 Ministerstwo wprowadziło zmianę studiów trzyletnich na czteroletnie Inżyniera Nauk Rolniczych

• W 1926 - pierwsze pieniądze na budowę i poświęcenia kamienia węgielnego

• W 1929 oddano do użytku SGGW część nieukończonego gmachu zwanego gmachem chemii (obecnie pawilon I)

• W czasie II wojny światowej nie prowadzono zajęć, zamknięto szkołę

• Po wojnie jako I uczelnia zaczęła funkcjonować

Podstawowe pojęcia związane z produkcją rolniczą, oraz działy rolnicze, czynniki i środki produkcji rolnej.

Produkcja rolnicza zaspokaja podstawowe potrzeby (społeczne, biologiczne) człowieka poprzez dostarczanie mu produktów żywnościowych do bezpośredniego spożycia, oraz do dalszego przetworzenia w celu uszlachetnienia produktów.

Praca w rolnictwie polega na stałym współdziałaniu człowieka z przyrodą.

I. 4 działy rolnictwa

Dział - oznacza ogół gałęzi i działalności w których są wykorzystywane podobne metody i środki produkcji

Gałęzie - to grupy lub działalności o podobnej produkcji oraz grupy zwierząt tego samego gatunku (warzywa, sadownictwo, zboża, rośliny okopowe, rośliny przemysłowe, rośliny pastewne)

Działalność - obejmuje pozyskiwanie jednolitego produktu z zastosowaniem tej samej technologii produkcji (pszenica, ozima, jara, owies, jęczmień, kukurydza) (ziemniak, burak) (len, rzepak, konopia) (produkcja zwierzęca - krowy mleczne, opasy, cielęta) (trzoda chlewna - żywiec, maciory)

ZALEŻNOŚCI W ROLNICTWIE

II. Powiązania między działami

1. Przez maksymalne wykorzystanie surowców i produktów ubocznych

a. obornik (produkcja zwierzęca dostarcza dla produkcji roślinnej

b. pasza (produkcja roślinna dostarcza dla produkcji zwierzęcej

c. produkcja roślinna i zwierzęca dostarcza surowców dla przemysłu

d. odpady z przemysłu rolnego są często dobrymi paszami dla zwierząt (wysłodki, serwatka)

2. Przez racjonalne wykorzystywanie pracy i środków produkcji

a. odpowiedni dobór roślin (o różnych terminach siewu i zbioru)

b. dział produkcji zwierzęcej daje stałe zatrudnienie w ciągu roku

3. Przez najbardziej produkcyjne wykorzystywanie Użytków Rolnych

a. dużo TUZ (trwałych użytków rolnych) to dużo paszy zielonej i zwiększenie produkcji zwierzęcej

b. gleby dobre i bardzo dobre to

c. właściwe wykorzystywanie stanowiska w zmianowaniu

4. Przez właściwe wykorzystywanie środków finansowych i środków produkcji

a. wpływ gotówki jednego działu na wydatki w drugim

b. przyczepy i ciągniki wykorzystywane w produkcji roślinnej i zwierzęcej

III. Cechy produkcji rolniczej

1. Produkcja ta odbywa się na żywych organizmach roślinnych i zwierzęcych

2. Nie można dokładnie przewidzieć wyników produkcji

3. Jest duże uzależnienie od czynników przyrodniczo - klimatycznych

4. Produkcja rolnicza ma charakter przestrzenny

5. Długi okres produkcji

6. Ma charakter cykliczny

7. Istnieje produkcja główna i poboczna (siano - słoma)

8. Rolnictwo jest także producentem surowców dla własnych produkcji

9. Występuje produkcja pierwotna (roślinna) i wtórna (zwierzęca)

10. Różnorodność prac

11. Może być w cyklu zamkniętym

IV. Użytki rolne (UR)

1. Grunty orne (GO) to ziemie rolnicze przeznaczone i wykorzystywane do produkcji roślin polowych. Na gruntach tych (tzw. pola uprawne) systematycznie przeprowadza się szereg czynności agrotechnicznych: nawożenie, uprawa roli, siew - sadzenie, ochrona roślin, zbiór celem ich utrzymania w kulturze i sprawności produkcyjnej.

Powierzchnia zasiewów = GO - ugory i odłogi

Ugory - grunt orne czasowo wyłączone z produkcji rolniczej, celowo pozostawione bez obsiewu (zwykle na okres 1 roku), ale pielęgnowane

Odłogi - to grunty orne, łąki, pastwiska, czasowo (przynajmniej 2 lata) wyłączone z produkcji rolniczej pozostawione bez zabiegów agrotechnicznych i pratotechnicznych

Nieużytki - to tereny nie przydatne do wykorzystania gospodarczego, w tym rolniczego, bez poddania specjalistycznym zabiegom rekultywacyjnym

2. Łąki i pastwiska (TUZ) to ziemie rolnicze, które w wyniku naturalnych bądź sztucznych procesów uległy zadarnieniu najczęściej porastając wieloletnimi trawami oraz roślinami motylkowatymi z domieszką ziół i chwastów

a. Wśród TUZ wyróżniamy łąki, które są porośnięte wysokimi trawami i są przeważnie wykorzystywane kośnie.

b. Pastwiska są użytkowane do wypasania przez zwierzęta

3. Sady i Ogrody

4. Plantacje wieloletnie

Ogólna powierzchnia gospodarstwa

a. GO

b. TUZ

c. Sady i ogrody11111

d. Plantacje wieloletnie

e. Lasy i parki

f. Stawy

g. Grunty pod zabudowania i drogi

h. Nieużytki

W Polsce obecnie użytki rolne zajmują 52% powierzchni kraju (kraj 31,5 mln ha) z czego grunty orne stanowią 40%, TUZ 11% sady 1%

V. Czynniki produkcji w rolnictwie

1. Ziemia - podstawa

2. Praca i siła robocza

3. Kapitał

4. Organizacja i zarządzanie

ad. 1 Cechy ziemi

a. nieruchomość, charakteryzuje się stałością położenia

b. niepomnażalność - związana z ograniczonymi zasobami ziemi jako środka produkcji niezbędnego do prowadzenia produkcji rolniczej

c. niezniszczalna (właściwie wykorzystywana)

d. przestrzenność - wiąże się z organizowaniem produkcji na znacznych obszarach i przystosowaniem małych do ruchomego procesu pracy.

Bonitacja - służy do wyceny gruntów oraz do wyliczania hektarów przeliczeniowych w celu obliczenia wysokości podatku gruntowego

4 strefy podatkowe - wielkomiejska, miejska, wiejska, wiejska oddalona

Z ziemią, jakością gleb łączy się wiele innych celi związanych z warunkami klimatycznymi (przyrodniczymi). Ważne są temperatury, okres wegetacji, światło, stosunki wilgotnościowe

Okres wegetacji - odnosi się do danej rośliny związany z biologią rośliny i typowy dla rośliny

Okres wegetacyjny - jest to ilość dni z temperaturą średnią dobową + 5°C i wyżej

W Polsce okres wegetacyjny waha się od 185 dni w Polsce Północno - Wschodniej do 225 dni w Polsce Południowo - Zachodniej oraz na pogórzu. W Polsce centralnej 200-215 dni. We Francji 220 - 365 dni.

2. Praca i siła robocza

a. Praca - działalność człowieka, polegająca na przekształcaniu dóbr przyrody i przystosowaniu ich do zaspokajania potrzeb ludzkich.

b. Siła robocza - suma umiejętności, którymi człowiek rozporządza w pracy. Praca jest więc formą wykorzystywania siły roboczej.

c. Grupy osób zatrudnione w rolnictwie

- właściciele i użytkownicy gospodarstw rolnych

- członkowie spółdzielni produkcji

- członkowie rodzin wymienionych grup

- robotnicy najemni

3. Kapitał - ogół dóbr materialnych i zasobów finansowych wykorzystywanych do dalszego pomnażania

a. Składniki kapitału

- Środki trwałe - są wielokrotnie używane w procesach produkcyjnych i stopniowo się zużywają, dzielimy je na produkcyjne (służą do produkcji) i nieprodukcyjne (np. garaż)

Budynki

Maszyny

Środki transportu

Melioracje

Zasadzenia wieloletnie

Inwentarz żywy (stado podstawowe)

- Środki obrotowe - zużywają się całkowicie w jednym cyklu produkcyjnym i bezpośrednio wchodzą w produkt finałowy

Młode zwierzęta

Nawozy

Środki ochrony roślin

Materiał siewny

Pasze

Paliwa, smary

Zapasy i środki pieniężne

Wśród środków produkcji gospodarstw rolnych istotną rolę odgrywa siła pociągowa. Siła ta to suma energii zdolnej do pokonania oporów związanych z przemieszczaniem narzędzi maszyn zawarta w organizmach żywych oraz w silnikach. Ze względu na charakter źródła wyróżnia się:

- żywa siła pociągowa (zwierzęta)

- mechaniczna siła pociągowa

Wskaźnik bonitacji gleb - wskaźnik dobroci gleb rolniczych obliczany przez podzielenie powierzchni przeliczeniowej przez faktyczną powierzchnię użytków rolnych w gospodarstwie.

Powierzchnia przeliczeniowa gospodarstwa - potencjał glebowy gospodarstwa w przeliczeniu na gleby klasy IV obliczana jest suma iloczynów powierzchni GO i TUZ w poszczególnych klasach przez właściwe współczynniki bonitacyjne

Okręg II

GO

10 ha I klasy (1,75) = 17,5

8 ha IIIb klasy (1,25) = 10

12 ha V klasy (0,45) = 5,4

TUZ

5 ha IV klasy (0,7) = 3,5

Razem = 36,4 ha ilość za którą trzeba zapłacić podatek

Współczynnik bonitacji: 36,4/35 = 1,04

Wskaźnik dobroci: ((I + II + III + 1/3 IV)*100)/ gleba fizyczna = 19,5/35*100 = 55%

Mapy bonitacyjne (1:5000) są opracowywane dla terenów rolniczych i nie obejmują miast oraz lasów. Znajduje się na nich granica oraz numer hipoteczny właściciela działki, jej powierzchnia w ha i zasięg klas bonitacyjnych z uwzględnieniem gruntów ornych łąk i pastwisk. Mapy te są podstawą do wymiaru podatku gruntowego oraz określenia ceny jednego hektara.

Mapy glebowo - rolnicze - przestrzenny zasięg kompleksów glebowo - rolniczych. Zawierają one też granice działek, zasięg typów i podtypów gleb, klasę bonitacyjną skład granulometryczny, obszary leśne, tereny zabudowane, wody, nieużytki. Dają one informacje o warunkach glebowych oraz gospodarce przestrzennej całej gminy.

Mapy odczynu i zasobności gleb w składniki pokarmowe (1:5000) - pH gleb, zasobności w Fosfor i Potas, sporządzone na podstawie analiz laboratoryjnych przez stacje chemiczno - rolnicze

Kompleksy przydatności rolniczej - zespoły różnych gleb, które wykazują zbliżone właściwości rolnicze i mogą być podobnie użytkowane. Przy klasyfikowaniu gleb do odpowiednich kompleksów brane są kryteria:

- warunki klimatyczne gleby

- położenie w rzeźbie terenu

- układ stosunków wilgotnościowych

- przydatność pod użytki rolne

Kompleksy przydatności rolniczej w ramach GO

1. pszenny bardzo dobry

2. pszenny dobry

3. pszenny wadliwy

4. żytni bardzo dobry

5. żytni dobry

6. żytni słaby

7. żytni bardzo słaby

8. zbożowo - pastewny mocny

9. zbożowo - pastewny słaby

10. pszenny górski

11. zbożowy górski

12. owsiano - ziemniaczany górski

13. owsiano - pastewny górski

Kompleksy przydatności w ramach TUZ

Kompleks 1 z łąki i pastwisk I

Kompleks 2 z III i IV

Kompleks 3 z V i VI

Przeciętna powierzchnia gospodarstwa w Polsce to 9 ha (8,1 ha użytków rolnych)

Produkcja roślinna - podstawowy i surowcowy dział produkcji w gospodarstwie

Rośliny (nakłady i nadwyżki) dzielimy na:

intensywne (duże nakłady środków produkcji i robocizny na 1 ha) okopowe, warzywa, tytoń chmiel

ekstensywne (niskie nakłady na 1 ha) rośliny zbożowe i rzepak

Celem produkcji roślinnej jest uzyskanie wysokich i dobrej jakości plonów przy ekonomicznie uzasadnionych nakładach i ochronie naturalnego środowiska.

Zadaniem produkcji roślinnej jest ja najlepsze wykorzystanie energii słonecznej do przetworzenia składników mineralnych i energii słonecznej za pomocą aparatu asymilacyjnego w materię roślinną.

W produkcji rolniczej efektem końcowym jest plon, czyli ilość masy użytecznej uzyskanej z jednostki powierzchni. Plon wyrażany jest w tonach na hektar lub decytonach na hektar, lub kilogramach z metra kwadratowego

decytona - 100 kg

1 hektar - 10 000 m²

1 ar - 100 m²

1 morga - 0,6 ha (0,559 ha)

Plon roślin ze względu na wartość użyteczną dzielimy na:

podstawowy - który przynosi główny dochód w gospodarstwie i jest głównym celem uprawy danej rośliny

plon uboczny - uzyskujemy obok produkcji podstawowej np. słoma, plewy, liście buraków, łęciny

Podział na długość okresu wegetacyjnego:

plon główny - to taki, który przebywa w danym roku na polu przez większą część okresu wegetacyjnego i stanowi w roku główny przedmiot produkcji

międzyplon - rośliny uprawiane między dwoma plonami głównymi

Cele i zadania produkcji zwierzęcej

Produkcja zwierzęca w rolnictwie jest wtórna do produkcji roślinnej. Celem jest wytworzenia produktów zwierzęcych. Zadaniem jest przetwarzanie produktów pochodzenia roślinnego na bardziej cenne artykuły pochodzenia zwierzęcego.

Cechy:

- produkcja zgrupowana jest w budynkach

- zajmuje nie dużą powierzchnię

- nie jest uzależniona od pór roku i pogody

- wymaga dużych nakładów pracy

- cykl produkcyjny jest krótszy niż roślinny

- następuje szybki obrót środkami pieniężnymi

Znaczenie produkcji zwierzęcej

- uszlachetnia produkty roślinne

- posiadanie zwierząt poprawia wykorzystywanie posiadanych zasobów siły roboczej, ziemi i środków trwałych

- podnoszenie i utrzymywanie żyzności gleby

- ograniczenie ryzyka produkcji

- równomierny dopływ gotówki

- podniesienie wydajności pracy

- dostarczanie artykułów do własnego gospodarstwa

- wrażliwość na transport

Warunki do produkcji zwierzęcej

- posiadanie pasz

- posiadanie pomieszczeń

- posiadanie dobrej wody

- posiadanie siły roboczej i opieki weterynaryjnej

Gatunki produkowane w Polsce: bydło, trzoda chlewna, owce, konie, drób, zwierzęta futerkowe, ryby, pszczoły

Sztuka fizyczna - każda sztuka bez względu na gatunek

Sztuka duża (SD) - o wadze 500 kg przebywająca w gospodarstwie

Sztuka obornicza (SO) - sztuka, która produkuje rocznie 10 ton nawozu

Sztuka żywieniowa (SZ) - sztuka na której wyżywienie zużywa się rocznie 3500 jednostek owsianych (podstawa to krowa 500 kg dająca 3500 litrów mleka rocznie

Obsada inwentarza żywego - liczba zwierząt na 100 ha UR (podawana w SD)

Struktura inwentarza żywego - procentowy udział różnych gatunków zwierząt w ogólnej liczbie zwierząt w gospodarstwie (SD)

Stado zwierząt - wszystkie zwierzęta jednego gatunku utrzymywane w gospodarstwie

Stado podstawowe - stado służące do rozmnażania

Stado produkcyjne - zwierzęta towarowe, służące do produkcji mleka lub mięsa

Struktura stada - procentowy udział poszczególnych grup zwierząt w stadzie
(stawki fizyczne lub SD)

Stado dzielimy na Grupy wiekowe

Wydajność mleczna (mleczność) - roczna produkcja mleka w kg lub litrach uzyskiwana od jednej krowy lub jednej kozy lub jednej owcy mlecznej

Pogłowie zwierząt - liczba stada poszczególnych gatunków np. bydła wyrażona w sztukach fizycznych

Rejony klimatyczne w Europie i rejonizacja

Warunki klimatyczne Polski są bardzo zróżnicowane. Jest to spowodowane położeniem oceaniczno - kontynentym.

Klimat Polski - umiarkowany - przejściowy.

Gdy przeważa napływ powietrza morskiego z zachodu wówczas występuje łagodniejsza zima lub chłodniejsze i wilgotniejsze lato.

Gdy napływa powietrze kontynentalne za wschodu to mamy mroźną zimę lub upalne i suche lato

I. Czynniki wpływające na klimat

1. Szerokość geograficzna

Ze względu na różny kąt padania promieni słonecznych zmienia się natężenie dopływu energii słonecznej. Im dalej od równika tym niższe temperatury gleby i powietrza. Szerokość wpływa też na długość dnia i nocy.

W zależności od szerokości mamy klimat:

a. równikowy

b. zwrotnikowy

c. umiarkowany

d. okołobiegunowy

2. Odległość od mórz i oceanów

Klimaty morskie zimą są bardziej łagodne, a kontynentalne mają ostre.

3. Wysokość nad poziomem morza

Im wyżej tym niższe ciśnienie i niższe temperatury, wzrastają opady, natężenie promieni słonecznych. Duże masywy górskie wytwarzają klimaty górskie - surowe i chłodne zimy, suche lato

4. Rodzaj podłoża

- wpda, śnieg, lód, skały, piasek, ziemia uprawna, wyróżnia się klasy morski, polarny, pustynny

5. Charakter szaty roślinnej (lasy, puszcze, prerie, sawanny), daje to różne pochłanianie promieniowania

Rejonizacja klimatyczna średnie opady 560 - 570 mm, średnia dobowa temperatura 7°C

Fotoperiodyzm - reakcja roślin na długość dnia przejawiająca się w postaci

Rośliny dnia długiego (RDD) - 13 - 16 h zdolność do kwitnienia przy długim okresie naświetlenia - zboża, burak cukrowy, rzepak

Rośliny dnia krótkiego (RDK) - 8 - 12 h kukurydza, soja, słonecznik

Rośliny obojętne na długość dnia - kwitną bez względu na długość dnia - fasola, gryka, ogórek

Rośliny mogą się normalnie rozwijać i rosnąć w przedziale temperatur od minimalnej do maksymalnej, a najlepiej rozwijają się przy optymalnej. Dla większości roślin optymalna to 23°C - 28°C, a rozwijają się od 1°C do 35°C.

Okres wegetacyjny jest to ilość dni ze średnią temperaturą powietrza niemniejszą niż 5°C

Średnie opady w Europie to 700 - 900 mm, temperatura 8,5 - 10, okres wegetacyjny 180-220

II. Regiony klimatyczne Polski

1. Okręg Bałtycki

2. Okręg pojezierzy

3. Okręg Wielkich dolin

4. Okręg wyżyn środkowych

5. Okręg nizin podgórskich

6. Okręg podgórski

7. Okręg górski

1. Okręg bałtycki - Pomorze Zachodnie i Wybrzeże Bałtyckie, łagodne zimy i chłodne lato. Opady to 600 mm

2. Okręg pojezierzy obejmuje Pojezierze Mazurskie i Augustowskie oraz tereny przyległe Opady to 550 - 560 mm

3. Okręg Wielkich Dolin środek Polski, wiosna dość wczesna, Opady 450 - 500 mm

4. Okręg wyżyn środkowych - Krakowska, Lubelska, Świętokrzyska, lata i zimy łagodna, Opady 550 - 700 mm

5. Okręg nizin podgórskich - tereny nizinne wzdłuż Sudet, Karpat i Bieszczad. Rejon ciepły i wilgotny, opady 550 - 700 mm

6. Okręg podgórski - pogórze Sudetów i Karpat zimy długie i surowe, opady 700 - 800 mm

7. Okręg górski - Sudety, Karpaty, opady do 1200 mm

Rejonizacja agroklimatyczna - stopień przydatności klimatycznej dla potrzeb produkcji rolniczej

Rejonizacja ogólna - uwzględnia potrzeby klimatyczne wszystkich podstawowych roślin uprawnych

Rejonizacja szczegółowa - określa potrzeby klimatyczne jednego gatunku lub grupy roślin uprawnych

Stopień przydatności klimatu dla potrzeb produkcji roślinnej został określony wielkością klimatycznego wskaźnika plonu. Określa on tą część plonów, jaka została wytworzona pod wpływem czynnika klimatycznego.

Zaproponowana bonitacja agroklimatu Polski jest 10 stopniowa w tej skali wartość „0” odpowiada klimatycznemu wzroście plonu równemu 1 t/ha, a wartość „10” 3,5 tony

Regionizacja ocenia warunki określonych obszarów zarówno zarówno przyrodnicze jak i ekonomiczne i wydziela jednostki regionalne.

Po wyodrębnieniu jednostek regionalnych należy określić wpływ warunków przyrodniczych wpływających na kierunek i poziom produkcji gatunków roślin oraz wielkość obsady zwierząt.

Ten etap prac nazywa się rejonizacją produkcji

Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski. Wykonywano oceniając wpływ gleby, klimatu, ukształtowania powierzchni oraz warunków wodnych terenu na planowanie roślin wydzielonych jednostek administracyjnych.

Ocena czynnika klimatycznego dla poszczególnych gmin i województw dokonano przy pomocy umownie przyjętej bonitacji.

Ma duże znaczenie dla władz administracyjnych, ułatwia rejonizację produkcji rolniczej, prawidłową dystrybucję środków inwestycyjnych dla rolnictwa.

Wskaźnik liczbowy jednostki rolniczej przestrzeni produkcyjnej uzyskano sumując punkty za poszczególne czynniki środowiskowe

- gleba (0,1 - 100 pkt.)

- warunki agroklimatyczne (0,1 - 15 pkt.)

- rzeźba terenu (0,1 - 5 pkt.)

- warunki wodne środowiska (0,1 - 5 pkt.)

Biorąc po uwagę wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej stwierdzono, że:

1. Najkorzystniejsze warunki do produkcji rolniczej znajdują się w południowo - zachodniej części Polski (Opole i Wrocław), Południowo - Wschodniej (rejony Lublina, Zamościa, Rzeszowa, Przemyśla), Południe (Kraków), Północno - Środkowa (Żuławy Wiślane)

2. Najgorsze warunki do produkcji rolniczej występują w Północny Wschód (Suwałki, Ostrołęka, Białystok), Południe (Nowy Sącz), inne rejony(Piotrków, Konin, Łódź, Ciechanów i Siedlce)

Systemy uprawy roślin, systemy uprawy roli, systemy uprawy rolnictwa

1. Systemy uprawy roślin - systemy następowania po sobie roślin, uzasadniony przyrodniczo, agrotechnicznie i ekonomicznie

a. system płodozmianowy - oparty o zasadę płodozmianu, czyli rośliny, które występują po sobie na danym polu stwarzają sobie nawzajem korzystne warunki do wzrostu i rozwoju a ich uprawa jest uzasadniona przyrodniczo, agrotechnicznie i ekonomicznie

b. monokultura - to uprawa na danym polu przez kilka lat tej samej rośliny

c. system dowolny - następstwo roślin dostosowane do wymagań gospodarczych i sytuacji bieżącej

2. System uprawy roli - system użytkowania narzędzi na polu.

a. system płużny - wykorzystuje się pług odkładnicowy gleba jest głęboko spulchniona, mieszana i odwracana

b. system bezorkowy - wyeliminowana orka, gleba jest spulchniona i mieszana, lecz nie jest odwracana

3. System siewu - wyeliminowano narzędzia uprawne, a siew roślin następuje w glebie nieuprawnionej przy wykorzystaniu specjalnych siewników do siewu bezpośredniego oraz dużej ilości środków chemicznych

4. System rolnictwa to system gospodarowania w danym gospodarstwie

a. intensywny - maksymalizacja zysku i plony, minimalizacja pracy ludzkiej. Stosuje się chemię i mechanikę. Wysokie nawożenie mineralne, uproszczone płodozmiany, chów fermowy.

b. organiczny - jest przeciwieństwem systemu intensywnego. Nastawiony na duże wykorzystanie pracy ludzkiej, a wyklucza stosowanie przemysłowych środków chemicznych i nawozów mineralnych sztucznych, stosuje się nawozy organiczne.

c. zintegrowany - optymalizacja produkcji i racjonalne wykorzystanie metod naturalnych i sztucznych do uprawy roślin i chowu zwierząt

Znaczenie składników pokarmowych

I. Podstawowe pojęcia

1. Makroskładniki - w dużych ilościach: z gleby i powietrza (C, H, O); z gleby (N, P, K, Ca, Mg, S)

2. Mikroskładniki - w małych ilościach: z gleby (Fe, Cl, Mn, B, Zn, Cu, Mo)

Jedne i drugie niezbędne, gdyż:

a. pozwalają przejść roślinie przez cykl wzrostu i rozwoju

b. działanie ich nie może być zastąpione

c. biorą czynny udział w procesach metabolicznych

Węgiel, tlen i wodór to 94 - 99,5% suchej masy rośliny

II. Podział składników ze względu na znaczenie dla roślin

1. Organogeny (C, H, O), pobór C z CO₂, H z H₂O, O z O₂ i H₂O, są to podstawowe składniki wszystkich cząstek organicznych, tworzą łańcuchy pierścieniowe

2. Niemetale (N, S, P, B) - pobierane jako aniony, składniki związków organicznych

a. Azot (N) - jest składnikiem białka roślinnego i kwasów nukleinowych decyduje o wzroście dojrzewaniu i plonowaniu roślin

b. Fosfor (P) - wchodzi w skład związków organicznych i mineralnych, decyduje o rozwoju systemu korzeniowego i prawidłowym wykształceniu nasion, szybkości dojrzewania i zapobiega wylęganiu

c. Siarka (S) - składnik aminokwasów, oraz olejków gorczycowych, jest aktywatorem wielu enzymów

3. Metale - kationy

a. metale alkaliczne - K, Na, Mg, Ca, wiązania sorpcyjne z substancjami organicznymi

- Potas (K) - występuje tylko w formie jonowej, decyduje o przebiegu procesu fotosyntezy, reguluje gospodarkę H₂O, jest aktywatorem ponad 50 enzymów

- Magnez (Mg) - wchodzi z skład chlorofilu, bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych i białek, aktywator wielu enzymów

- Wapń (Ca) - występuje w ścianach komórkowych, wakuolach, mitochondriach, jest niezbędny przy podziałach i wzroście komórek stożka wzrostu, opóźnia starzenie się roślin, zwiększa wytrzymałość ściany komórkowej i wpływa na dorodność bulw i nasion

b. metale ciężkie - Fe, Mn, Cu, Zn, Mo - składniki enzymów oksydoredukcyjnych, działanie ich polega na zmianie wartościowości metalu

4. Mikroelementy

a. niezbędne czynnik fotosyntezy chlorofilu i niezbędny w procesie fotosyntezy (Fe, Mn, Cl, Mo)

b. są składnikami enzymów lub aktywatorami enzymów (Cu, Mo, Zn)

c. Są niezbędne w procesie podziałów komórkowych i wzrostu roślin (Cu, B)

d. Biorą udział w przemianach białkowych w metabolizmie i katabolizmie związków azotowych (Cu, Mo, Zn)

III. Rola składników pokarmowych z żywieniu zwierząt

Racjonalne żywienie wpływa na wykorzystanie zdolności genetycznych zwierząt, wysokiej produkcyjności, intensywnego wzrostu i rozwoju.

Skład ciała zwierząt: 50-60% woda, 15-20% białka, 10-60% tłuszcz, 1% węglowodany, związki mineralne 3-4%

Organogeny (C, O, H, N) stanowią 90-95% suchej masy, są w postaci złożonych związków chemicznych

1. Jedzenie w formie paszy - produkt pochodzenia roślinnego, zwierzęcego, mineralnego lub syntetycznego stosowany w żywieniu zwierząt

a. pasze pochodzenia roślinnego: zielonki, kiszonki, bulwy, siano, słoma, ziarna zbóż i strączkowych, otręby

b. pasze pochodzenia zwierzęcego: mleko, mięso, ryby, krew

c. pasze pochodzenia zwierzęco - przemysłowego: mleczarski - maślanki, serwatka; mięsnego - mąka z krwi, mączki mięsne

2. Charakterystyka składników

a. Węglowodany - podstawowy składnik organiczny pasz pochodzenia zwierzęcego

- zawiera C, H, O

- główne źródło energii dla zwierząt

b. Tłuszcze - dostarczają energię, są substancją zapasową, chronią przed zimnem, ułatwiają wchłanianie witamin

c. Popiół - związki mineralne niezbędne do życia

- składnik budulcowy

- składnik związków organicznych

- regulują poziom jonów H⁺, w płynach ustrojowych

- składniki enzymów i ich aktywatory

- regulują ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych

- utrzymują równowagę kwasowo - zasadową organizmu

d. Witaminy - związki organiczne, których organizm sam nie jest w stanie wyprodukować, a są potrzebne do normalnego rozwoju. Dzielą się na rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalne w wodzie

1. Sposoby zapobiegania zagrożeniom

a. przestrzeganie zasad BHP

b. uważne używanie narzędzi, uważne noszenie przedmiotów

c. stosowanie środków ochrony roślin tylko przez wykwalifikowane osoby, gdyż cechują je właściwości trujące dla chwastów, szkodników i ludzi, mają klasę toksyczności, zachować karencję i prewencję

d. właściwe stosowanie nawozów mineralnych przez osoby dorosłe, oraz umiejętne ich magazynowanie

W celu zapobieżenia i rozprzestrzeniania się chorób odzwierzęcych od 2003 roku w Polsce obowiązuje "System Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt" obejmuje obowiązkowe znakowanie wszystkich zwierząt kolczykami, wpisane do księgi rejestracji stada i wystawianie indywidualnych paszportów. Tylko zwierzęta oznakowane i z paszportem mogą być przedmiotem obrotu handlowego.

1. Zagrożenia dla środowiska związane z produkcją rolniczą

a. zagrożenia wynikające z transportu rolnego

- zanieczyszczenie atmosfery spalinami

- zanieczyszczenie gleby rozlanym paliwem i olejami

b. niebezpieczeństwo wynikające ze stosowania nawozów

- wymywanie składników do wód gruntowych i rzek

- zwiększanie zakwaszenia i zasolenia gleb przy stosowaniu nawozów mineralnych

- przenawożenie gleb i stosowanie nawozów w niewłaściwych terenach

- nadmierna dawki gnojowicy są bardzo szkodliwe dla środowiska

c. zagrożenia wynikające ze stosowania środków ochrony roślin

- nadmierne i niewłaściwe stosowanie

- zagrożenia dla wód powierzchniowych przez zmywanie

- zagrożenia dla wód głębinowych oraz pszczół

klasa I A - bardzo szkodliwa. klasa III mało szkodliwa

Przyczyny degradacji zbiorowisk roślinnych

1. Karczowanie lasów

2. Zaorywanie o osuszanie stepów

3. Osuszanie i wypalanie torfowisk

4. Niewłaściwe użytkowanie gleb

5. Nadmierny wypas terenów trawiastych

6. Zgrabianie ściółki w lasach

7. Przesuszanie i przenawożenie pół uprawnych , łąk i pastwisk

8. Nadmierna rekreacja

Użytki zielone - łąki i pastwiska

Łąki - teren porośnięty wieloletnią roślinnością trawiastą, są koszone rzadko spasane, przewaga roślin wysokich

Pastwiska - tereny porośnięte trawami wieloletnimi z przewagą roślinności niskiej z przeznaczeniem na spasanie

Użytki przemienne (krótkotrwałe) - są w płodozmianie, użytkuje się je kosząc lub pastwiskowo, potem są zaorywane , przerabiane na grunty rolne.

Trwałe użytki rolne (TUZ) - wieloletnia roślinność zielona w ciągu wielu lat koszone, spasane lub użytkowane zmiennie (kośnie i pastwiskowo)

I. Podział TUZ

1. Ze względu na usytuowanie (n. p. m.)

a. niżowe - do 300 m

b. podgórskie - 300 - 500 m

c. górskie - 500 - 1000 m

d. wysokogórskie - powyżej 1000

2. Ze względu na typ gleby

a. łąki na glebach organicznych

b. łąki na glebach mineralnych

3. Ze względu na sposób użytkowania

a. użytki kośne (łąki kośne)

b. użytki spasane (pastwiska)

c. użytki zmienne (kośno-spasane)

4. Wśród łąk wyróżnia się

a. łąki niżowe

- łęgi (łąki zalewane) położone w dolnych regionach, czasowo zalewane

- grady (łąki gradowe) na glebach mineralnych o małej zawartości próchnicy

- łąki bagienne (bielawy) i przybagienne (muszowe) mokre lub bardzo mokre na glebach organicznych

b. łąki górskie i pastwiska

- łąki górskie (500-900)

- hale środkowe (900-1400)

- hale wysokogórskie (1400-2100)

II. Użytkowanie łąk i pastwisk

1. Kośne

a. intensywne - zbierane 3-4 pokosy na siano, kiszonkę lub sianokiszonkę lub 3 pokosy na siano, a jeden przeznaczany na wypas

b. umiarkowane intensywne - 3 pokosy na siano, kiszonkę lub sianokiszonkę lub 2 na siano a 1 na wypas

c. ekstensywne - 2 pokosy na siano, kiszonkę lub sianokiszonkę lub 1 na siano i 1 na wypas

2. Pastwisko

a. wypas na uwięzi (palikowy)

b. wypas kwaterowy (duże kwatery)

c. wypas kwaterowy dawkowany (małe, przenośne ogrodzenie)

d. wypas wolny

3. Kośno - pastwiskowe

a. okresowy wypas obiektów łąkowych

b. okresowe kośne użytkowania pastwisk

c. zmienne kośne i pastwiskowe użytkowanie TUZ w ciągu całego okresu wegetacyjnego

III. Roślinność łąk i pastwisk

1. Składniki

a. trawy (pastewne i małowartościowe)

b. motylkowe

c. turzycowate

d. sitowate

e. skrzypy

f. zioła

g. chwasty

Na TUZ składają się trawy pastewne o dużej wartości pokarmowej, rośliny motylkowe, niewielka ilość ziół, są najbardziej pożądanymi składnikami runi

Turzycowate, sitowate, skrzypy, chwasty, trawy małowartościowe oraz zioła w nadmiernej ilości są niepożądane na TUZ.

2. Podział traw

a. ze względu na sposób wyrastania pędów

- luźnopędowe (pędy wyrastają luźno)

- zbitopędowe (pędy wyrastają w zbitym skupisku)

- rozłogowe (wytwarzają pędy podziemne tzw. rozłogi z których wyrastają pędy nadziemne i korzenie)

b. ze względu na wysokość

- trawy wysokie - ruń koszona łąk

- trawy niskie (podszywkowe) - ruń pastwisk

c. ze względu na wartość pokarmową

- trawy o wysokiej dobrej wartości

wydają duży plon, mają duże wymagania wodne, dobrze rosną glebach żyznych

wysokie - kostrzewa łąkowa, wyczyniec łąkowy, tywotka łąkowa, kupkówka, rajgus wyniosły

niskie - wiechlina łąkowa, życica trwała, kostrzewa czerwona

- trawy małowartościowe - stokłosa miękka, owsica omszowa. kostrzewa owcza

3. Rośliny motylkowe

a. dużo białka, witamin i składników mineralnych

b. wpływają korzystnie na glebę, gdyż zwiększają jej zawartość azotu

c. głównie pastwiska, mniej łąk

d. TUZ - koniczyna łąkowa, biała i białoróżowa; komornica zwyczajna; lucerna nerkowata, wyka ptasia, groszek żółty

4. Zioła

wysoka wartość pokarmowa, witaminy, sole mineralne, garbniki, gdy jest ich za dużo obniżają plon, najczęściej występują: mniszek pospolity, krwawnik pospolity, babka lancetowata, kminek zwyczajny

5. Chwasty - zawsze niepożądane

a. trujące - szalej jadowit, jaskier jadowity, osty

b. obniżają plon - barszcz zwyczajny, ostrożeń błotny, szelężnik większy

6. Do roślin niepożądanych zaliczamy: turzycowate, sitowate, skrzypy, gdyż mają niską wartość pokarmową, obniżają plon, a niektóre są trujące dla zwierząt. Rośliny niepożądane są wskaźnikiem że łąka wymaga melioracji, jest źle nawożona lub niewłaściwie użytkowana.

7. TUZ wymaga pielęgnacji

a. regulowanie stosunków wilgotnościowych w glebie i konserwacji urządzeń melioracyjnych

b. odpowiednie nawożenie

c. właściwe użytkowanie

d. utrzymywanie równej powierzchni łąk i pastwisk przez wałowanie, bronowanie i rozgarnianie kretowisk

e. usuwanie krzaków i niszczenie chwastów

f. deszczowanie (nawadnianie TUZ)

8. Funkcje TUZ, około 1/3 gleb powinna być TUZ

a. hydrologiczna

b. klimatyczna

c. ochrona

d. filtracyjna

e. zdrowotna i lecznicza

f. krajobrazowa i estetyczna

g. psycho - socjologiczna

h. rekreacyjno - turystyczna

21

GOSPODARSTWO

Produkcja roślinna



Zboża okopowe

Zboża pastewne

Zboża przemysłowe

Pszenica ozima

Pszenica jara

Żyto

Owies

Produkcja roślinna

Bydło

Trzoda

Owce

Drób

Krowy

Jałówki

Cielęta

Przetwórstwo rolnicze

Masarnie

Suszarnie

Krochmalnie

Płatkarnie

Usługi

Warsztaty budowlane

profesorowie

SUROWCE DLA PRZEMYSŁU

PRODUKTY GOTOWE

ODPADKI

RÓŻNE

ŚCIÓŁKA

PRODUKCJA TOWAROWA

DLA

PRZEMYSŁU

NA SIEW

I SADZENIE

SPOŻYCIE WŁASNE

PASZE

OBORNIK

PRODUKCJA TOWAROWA

PASZE

SPOŻYCIE

WŁASNE

PRODUKCJA ZWERZĘCA

PRODUKCJA ROŚLINNA

PRZETWÓRSTWO ROLNE

TUZ

GO

kl. 6

kl. 6 bardzo słabe

kl. 5

kl. 5 słabe

kl. 4

kl. 4 średnie

kl. 3

kl. 3 średnio dobre

kl. 2

kl. 2 dobre

kl. 1

Klasy w bonitacji

kl. 1 najlepsze

ZASOBY

produkcja w rolnictwie

Ludzkie

ludzie wraz z ich umiejętnościami i doświadczeniem

Kapitałowe

kapitał rzeczowy i finansowy

Naturalne

dobra dane przez naturę, nie wytworzone przez człowieka (odnawialne np. lasy, nieodnawialne np. surowce naturalne)

np. bydło

np. trzoda

cielęta do 14 dni

cielęta do 0,5 roku

jałówki od 0,5 do 1,5 roku

jałówki cielne

krowy

prosięta do 4 lub 8 tygodnia

warchlaki 2 - 4 miesięczne

tuczniki

lochy

objętościowe

treściwe

ziarna zbóż

nasiona strączkowych

Pasze

soczyste

kiszonka

mineralne

suche

słoma

siano

pasza

sucha masa

H₂O

substancje organiczne

popiół surowy (składniki mineralne

związki azotowe

związki bezazotowe

białka właściwe

związki azotowe niebiałkowe

węglowodany

tłuszcze

włókno surowe

bezazotowe wyciągowe

Zagrożenia związane z produkcją rolniczą

Dla środowiska

Dla człowieka

- występują w pracach polowych i transporcie

- zapylenie

- związane ze stosowaniem nawozów mineralnych

- związane z środkami ochrony roślin

- występują w produkcji zwierzęcej

---