Wykład 1 Pojęcie propedeutyki rolnictwa, funkcji rolnictwa, działów, gałęzi i działalności

Propedeutyka - nauka wstępna, poznawanie podstaw wiedzy z jakiejś dziedziny; przedmiot nauczania wprowadzający w podstawowe zagadnienia danej nauki.

Propedeutyka rolnictwa - przedmiot nauczania wprowadzający w podstawowe zagadnienia rolnictwa i przygotowujący do szczegółowego poznawania rolnictwa.

Rolnictwo - gałąź produkcji, ma na celu dostarczenie żywności oraz surowców dla przemysłu a wykorzystuje do tego siły przyrody.

Rolnictwo jako nauka - powiązany ze sobą zespół dziedzin i dyscyplin naukowych opierających się o podstawowe nauki przyrodnicze i techniczne, a także społeczne.

Rolnictwo - profesja, zawód a jednocześnie sposób i styl życia człowieka.

Agronomia - nauka o produkcji roślinnej wraz ze specjalnościami z nią związanymi takimi jak chemia rolna, gleboznawstwo, botanika rolnicza.

Agrotechnika - całokształt decyzji, czynności i zabiegów technicznych w produkcji roślinnej prowadzonej na gruntach ornych i trwałych użytkach zielonych.

Produkcja rolnicza - zaspokaja podstawowe potrzeby biologiczne człowieka poprzez dostarczenie mu produktów żywnościowych do bezpośredniego spożycia lub dalszego przetwarzania.

Gospodarstwo rolne - jednostka uzytkujaca ziemię i wytwarzająca artykuły żywnościowe lub surowcowe pochodzenia rolniczego dla przemysłu. Są to zarówno małe gospodarstwa jak i wielkie.

Przedsiębiorstwo rolne - to gospodarstwo samodzielne finansowo, wytwarzające produkty na sprzedaż, posiadające osobowość prawna np. Państwowe gospodarstwa rolne i spółdzielnie produkcyjne wpisane do rejestru przedsiębiorstw oraz duże gospodarstwa indywidualne produkujące na sprzedaż.

Formy własności gospodarstw

1. Prywatne

a) rodzinne

b) duże gospodarstwa prywatne (sezonowy najm pracowników)

c) duże gospodarstwa farmerskie (w całości oparte na pracy najemnej)

2. Państwowe (Własność Skarbu Państwa) pracownicy najemni są zatrudniani w oparciu o umowę o pracę

3. Spółdzielcze (własność prywatna, dobrowolne zrzeszenie się rolników będących członkami spółdzielni, wyjątkowo zatrudniające pracowników najemnych)

4. Gospodarstwa dzierżawione z zasobów Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa (ziemia i trwałe środki produkcji są nadal własnością Skarbu Państwa, a dzierżawca płaci za możliwość korzystania z nich)

Funkcje gospodarstwa rolnego

Wytwarzanie produktów rolnych obejmujących:

- produkcję roślinna zwaną produkcją pierwotna, która wytwarza gotowe artykuły spozywcze, surowce pochodzenia roślinnego i pasze

- produkcję zwierzęcą zwaną produkcja wtórną, która przetwarza pasze na produkty spozywcze i surowce pochodzenia zwierzęcego

Wytworzone w gospodarstwie produkty rolne mogą być:

- zużyte we własnym gospodarstwie

- przetworzone lub uszlachetnione w gospodarstwie (np. pasze na mleko, mięso i wełnę, mięso i mleko na przetwory we własnych mleczarniach lub masarniach)

- sprzedane w postaci pierwotnej lub po przetworzeniu

Dział - ogół gałęzi i działalności w których są wykorzystywane podobne metody i środki produkcji (produkcja roślinna, zwierzęca, przetwórstwo, usługi)

Gałąź - to grupy roślin lub działalności o podobnej technologii produkcji oraz grupy zwierząt tego samego gatunku (1.zboża, roś. okopowe, pastewne, przemysłowe 2.bydło, trzoda chlewna, owce, drób)

Działalność - obejmuje pozyskiwanie jednolitego produktu z zastosowaniem tej samej technologii produkcji (1.żyto, owies, pszenica, 2.krowy, jałówki, cielęta, opasy).

POWIĄZANIA MIĘDZY DZIAŁAMI:

1. Przez maksymalne wykorzystanie surowców i produktów ubocznych

- obornik

- pasze

- produkcja roślinna i zwierzęca dostarczają surowce dla przemysłu rolnego

- odpady z przemysłu rolnego są często dobrymi paszami dla zwierząt (np. serwatka)

2. Przez racjonalne wykorzystanie pracy i środków produkcji

- odpowiedni dobór roślin (o róznych terminach siewu i zbioru)

- dział produkcji zwierzęcej daje stałe zatrudnienie w ciągu roku

3. Przez najbardziej produkcyjne wykorzystanie użytków rolnych

- dużo TUZ to dużo paszy zielonej do produkcji zwierzęcej

- gleby dobre i bardzo dobre to uprawa buraków, lucerny i produkcja bydła, gleby słabe to uprawa ziemniaków i trzody chlewnej

- właściwe wykorzystanie stanowiska w zmianowaniu

4. Przez właściwe wykorzystanie środków finansowych i środków produkcji

- wpływ gotówki z 1 działu na wydatki w drugim dziale

- przyczepy i ciagniki wykorzystane w produkcji roślinnej i zwierzęcej

Profil gospodarstwa-zależy od proporcji pomiędzy działami i gałęziami produkcji

Profil określa się poprzez:

1 System gospodarczy - na podstawie procentowego udziału poszczególnych działów w ogólnej produkcji gospodarstwa

2 System produkcji roślinnej - charakteryzuje dział produkcji roślinnej i mówi o udziale poszczególnych gałęzi

a) kierunek zbożowy (>60% zbóż w powierzchni zasiewów)

b) kierunek okopowy (>25% okopowych w powierzchni zasiewów)

c) kierunek pastewny (>35% roslin pastewnych w strukturze Użytków Rolnych)

3 System produkcji zwierzęcej - charakteryzuje dział produkcji zwierzęcej i mowi o udziale w nim poszczególnych gałęzi

a) kierunek nastawiony na hodowlę bydła (>66,6% Sztuk Dużych w gospodarstwie)

b) kierunek nastawiony na hodowlę trzody chlewnej (>20% Sztuk Dużych trzody chlewnej)

c) kierunek nastawiony na hodowlę owiec (>10% Sztuk Dużych owiec w gospodarstwie)

Kierunek produkcji - określa gałęzie wiodące w całym gospodarstwie na podstawie struktury produkcji końcowej

GOSPODARSTWO MOŻE BYĆ:

- jednokierunkowe (wartość produkcji jednej gałęzi przekracza 50% ogólnej wartości produkcji)

- dwukierunkowe (dwie gałęzie dają łącznie co najmniej 60% produkcji)

- wielostronne (w innym wypadku)

INTENSYWNOŚĆ GOSPODARSTWA - określa ilość i wielkość nakładów pracy i środków produkcji ponoszonych na produkcję, wyróżnia się:

1. Intensywność organizacji gospodarstwa (udział intensywnych gałęzi produkcji w strukturze produkcji)

2. Intensywność gospodarowania (wysokość nakładów pracy i środków produkcji na 1ha lub 1 sztukę inwentarza)

Zasada racjonalnego gospodarowania

1. minimalizacja kosztów - jak najmniejszy nakład pracy i środków produkcji

2. maksymalizacja produkcji - przy dostepnych środkach produkcji i sile ludzkiej jak najwięcej wyprodukować

Cele rolnictwa XXI wieku:

- dostarczanie żywności odpowiedniej ilości i jakości
- dostarczanie paszy dla zwierząt
- uzyskanie dochodów przez rolników
- ochrona środowiska naturalnego
- dbałość o zdrowie ludzi i zwierząt
- zapewnienie pracy dla mieszkańców obszarów wiejskich

Wykład 2 Cechy i specyfika produkcji rolniczej. Czynniki i środki produkcji w rolnictwie.

Rozłóg gospodarstwa-kształt terytorium gospodarstwa, liczba działek i ich oddalenie od środka gospodarczego.

Najkorzystniejszy jest rozłóg zwarty o regularnych kształtach z możliwie małą liczbą działek.

Niekorzystny- nieregularny kształt, rozczłonkowanie, znaczne oddalenie użytków od ośrodka gospodarczego.

Działka-ciągła część powierzchni będąca własnością lub też w użytkowaniu jednego podmiotu gospodarczego (otoczona ziemią pozostającą we władaniu innych podmiotów)

Pole- wydzielona część gruntów ornych obsiana zazwyczaj tą samą rośliną.

System uprawy roślin-jest to występowanie roślin po sobie na polu.

-zmianowanie- następstwo roślin uzasadnione przyrodniczo i agrotechnicznie. Rośliny uprawiane po sobie na polu stwarzają sobie nawzajem dobre warunki do wzrostu i planowania a także korzystnie wpływają na żyzność gleby

-płodozmian-zmianowanie roślin zaplanowane na określona liczbę lat i pól w danym gospodarstwie na określonym kompleksie glebowym

-monokultura-uprawa jednego gatunku roślin na tym samym polu przez kilka lat,

-system dowolnej uprawy roślin- system kiedy rolnik dobiera na dane pole rośliny z roku na rok w zależności od sytuacji gospodarczej,

Cechy charakterystyczne produkcji rolniczej:

- odbywa się na żywych organizmach

- uzależniona jest od warunków przyrodniczo-klimatycznych

- ma charakter cykliczny (sezonowośc pracy)

- jest wielostronna (różnorodnośc roślin)

- ma charakter przestronny (duży obszar produkcji)

- niemożliwe jest przewidzenie wyników produkcji

- ma długi cykl produkcji

- obrót wewnętrzny (odnawianie się materiałów do dalszej produkcji)

- pierwotna produkcja (roślinna) i wtórna (zwierzęca)

- produkcja podstawowa i uboczna (np. mleko to produkcja podstawowa, a obornik i żywiec wołowy to uboczna)

Produkcja - wytwarzanie dóbr materialnych i usług zdolnych do zaspokajania ludzkich potrzeb

Do jej realizacji niezbędne są:

1. Praca (celowa i świadoma działalność człowieka przekształcająca dobra przyrody w celu zaspokajania ludzkich potrzeb)

- do jej realizacji potrzebna jest siła robocza, czyli zespół ludzi z odpowiednimi kwalifikacjami

Praca może mieć charakter:

- produkcyjny (wytwarzanie dóbr materialnych)

- nieprodukcyjny (wytwarzanie usług np.praca lekarza, nauczyciela)

2. Środki produkcji materialna, rzeczowa strona produkcji; posługuje się nimi człowiek w procesie produkcji

Środki produkcji dzielą się na;

Przedmioty pracy

- przedmioty pracy (dobra ulegają przetworzeniu w procesie pracy)

- dobra przyrody (ziemia, bogactwa naturalne np. węgiel)

- surowce (drewno, złom, buraki)

- półfabrykaty (deski)

- zwierzęta produkcyjne

Środki pracy urządzenia do przetwarzania przedmiotów pracy

- budynki i budowle

- narzędzia, maszyny, siła pociągowa

- zwierzęta hodowlane, robocze

ŚRODKI PRODUKCJI+LUDZIE=SIŁY WYTWÓRCZE SPOŁECZEŃSTWA

Siły wytwórcze w procesie produkcji działają w określonych warunkach gospodarowania określonych przez przyrodę (warunki przyrodnicze) oraz przez elementy ekonomii (warunki ekonomiczne)

SIŁY WYTWÓRCZE SPOŁECZEŃSTWA+WARUNKI GOSPODAROWANIA (przyrodnicze i ekonomiczne)=CZYNNIKI PRODUKCJI

Przyrodnicze warunki produkcji rolniczej:

a) warunki klimatyczne

- naświetlenie

- temperatura

- opady

- wiatry

- mikroklimat

b) ukształtowanie terenu

- tereny równinne, płaskie oraz pofałdowane

- erozja wodna

c) gleby i ich jakość

- żyzność i urodzajność

- klasy bonitacyjne

- kompleksy przydatności rolniczej

EKONOMICZNE WARUNKI PRODUKCJI ROLNICZEJ

1. WARUNKI ZEWNĘTRZNE

a) stałe

- odległośc od miast i ośrodków przemysłowych

- stan i siec dróg

- odległośc od stacji kolejowej i zakładów przemysłu rolnego (np. mleczarnie)

- odległośc od punktu skupu i zaopatrzenia w artykuły do produkcji rolnej

- zasoby siły roboczej w rejonie

b) zmienne

- poziom cen na produkty rolne i artykuły do produkcji rolnej

- możliwości kredytowe, polityka podatkowa i celna państwa

- poziom i organizacja usług dla rolnictwa

- możliwość zbytu produktów rolnych

- zaopatrzenie w artykuly do produkcji rolnej

Wewnętrzne warunki ekonomiczne:

- ilość i jakość sił roboczej w gospodarstwie

- ilość i jakość środków produkcji w gospodarstwie

- zasoby finansowe gospodarstwa

- poziom kierowania gospodarstwem (przygotowanie zawodowe i umiejętności organizacyjne rolnika)

- wielkość gospodarstwa

- wewnętrzne warunki komunikacyjne (stan, siec dróg wewnętrznych,rozłóg czyli rozmieszczenie poszczególnych pól, ich wielkość i kształt)

Czynniki produkcji w rolnictwie:

1.ziemia

2.praca

3.kapitał

4.organizacja i zarządzanie

1 ZIEMIA

Cechy ziemi:

- nieruchomość

- niepomnażalność (niepowiększalność) związana z ograniczeniami zasobami ziemi jako środek produkcji niezbędnego do prowadzenia produkcji rolniczej

- niezniszczalność oznacza, że ziemia właściwie wykorzystywana nie zużywa się, nie oznacza to jednak, że ziemi nie można zniszczyć

- przestrzenność która wiąże się z organizowaniem produkcji na znacznych obszarach i przystosowaniem maszyn do ruchomego procesu pracy

2 PRACA I SIŁA ROBOCZA

PRACA jest to świadoma i celowa działalność człowieka, polegająca na przekształcaniu dóbr przyrody i przystosowanie ich do zaspokajania potrzeb ludzkich

SIŁA ROBOCZA jest to suma umiejętności jakimi człowiek rozporządza w pracy

Praca jest więc formą wykorzystywania siły roboczej

GRUPY OSÓB ZATRUDNIANYCH W ROLNICTWIE

- właściciele i użytkownicy gospodarstw rolnych (pracują na własny rachunek)

- członkowie spółdzielni produkcyjnych

- członkowie rodzin wymienionych grup

- robotnicy najemni (stali, sezonowi)

3 KAPITAŁ ogół dóbr materialnych i zasobów finansowych do dalszego pomnażania

Podstawowe składniki kapitału

ŚRODKI TRWAŁE - które są wieloletnio używane w procesach produkcyjnych i stoniowo się zużywają

Środki trwałe

1. Budynki i budowle

2. Maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia

3. Środki transportowe

4. Melioracje

5. Zasadzenia wieloletnie

6. Inwentarz żywy (stada podstawowe)

Środki trwałe dzielą się na:

- produkcyjne (biorą udział w procesach produkcyjnych np. ciągniki, maszyny)

- nieprodukcyjne (służą do zaspokajania potrzeb ludności np. budynki mieszkalne)

ŚRODKI OBROTOWE - zużywają się całkowicie w 1 cyklu produkcyjnym (mniej niż 1 rok) i bezpośrednio wchodzą w produkt finalny

Środki obrotowe

- młode zwierzęta

- nawozy mineralne

- środki ochrony roślin

- materiał siewny

- pasze

- paliwa i smary

- zapasy i środki pieniężne

Siła pociągowa to suma energii zdolnej do pokonywania oporów związanych z przemieszczaniem narzędzi, maszyn lub środków transportowych, zawarte w organizmach żywych oraz silnikach mechanicznych

Ze względu na charakter źródła energii wyróżnia się:

- żywą siłę pociągową (konie robocze, muły, osły, woły, psy)

- mechaniczna siła pociągowa (ciągniki, samochody, maszyny samobieżne, silniki spalinowe)

Wykład 3 Charakterystyka rolniczej przestrzeni produkcyjnej obszarów wiejskich. Polskie rolnictwo na tle innych obszarów Unii Europejskiej.

UŻYTKI ROLNE (UR) - obejmują :

- grunty orne (GO) pod zasiewami i nie obsiane

- trwałe użytki zielone (TUZ) - łąki i pastwiska

- plantacje wieloletnie (w tym sady)

- inne (np. ogródki przydomowe, grunty pod stawami rybnymi i zbiornikami wodnymi służącymi dla potrzeb rolnictwa)

STRUKTURA UŻYTKÓW ROLNYCH - to procentowy udział poszczególnych rodzajów użytków w stosunku do ogólnej ich powierzchni.

Ogólna powierzchnia kraju 100%

1) UR 49,7% (GO+sady+TUZ)

GO 34,9%

Sady 1,2%

TUZ 10,4%

Inne 3,2%

2) LASY 29,7%

3) Pozostałe 20,4% (tereny zabudowane)

GRUNTY ORNE - to część użytków rolnych wykorzystywana do uprawy roślin polowych, warzyw, ziół, na których przeprowadza się zabiegi agrotechniczne. GO mogą by czasowo wyłączone z użytkowania (ugory i odłogi)

Powierzchnia zasiewów= GO-ugory i odłogi

Do sadów zalicza się: grunty o powierzchni nie mniejszej niż 10 arów zasadzone drzewami i krzewami owocowymi

Do ugorów zalicza się: powierzchnię gruntów ornych które w danym roku były przejściowo nie obsiane ale pielegnowane (nieużytkowane rolniczo)

Do odłogów zalicza się: powierzchnię gruntów ornych nie dające plonów, które przez 2 lub więcej lat nie były uprawiane.

TRWAŁE UŻYTKI ZIELONE - ziemie (tereny) rolnicze, które w wyniku naturalnych bądź sztucznych procesów uległy zadarnieniu najczęściej porastające wieloletnimi trawami oraz roślinami motylkowatymi z domieszką ziół i chwastów

Użytki zielone dostarczają wartościowej paszy w postaci:

-zielonki

- siana

-kiszonki

- suszu

- sianokiszonki

Niezbędnej w żywieniu zwierząt gospodarskich

Funkcje Trwałych Użytków Zielonych

• produkcyjna - czyli dostarczenie paszy dla zwierząt, może to być: zielonka, kiszonki, sianokiszonki, siano - wysuszona zielonka poniżej 18% wody, susze - poniżej 13% wody

• hydrologiczna - związana z zatrzymywaniem wody czyli retencjonowaniem oraz przechwytywaniem fali powodziowej

• klimatyczna - polegająca na zwiększeniu wilgotności powietrza i łagodzeniu wahań temperatury

• ochronna - ochrona gleb przed erozja, ochrona próchnicy glebowej i stref przybrzeżnych rzek i jezior

• filtracyjna i fitosanitarna - polega na zapobieganiu eutrofizacji wód i oczyszczaniu ścieków przemysłowych i komunalnych, powietrze jest oczyszczone z pyłów i zanieczyszczeń oraz użytki te odgrywają rolę w rekultywacji terenów zniszczonych przez przemysł

• zdrowotna i lecznicza: korzystny wpływ na zdrowie i kondycję zwierząt

• właściwości bakteriobójcze roślin

• nasycenie parą wodną atmosfery

• korzystna jonizacja powietrza

• obecność olejków eterycznych, substancji zapachowych

• przeciwdziałanie niektórym chorobom układu oddechowego

• krajobrazowa i estetyczna

• psychosocjologiczna - kolor zielony uspokaja, odpoczywa wzrok

• rekreacyjno - turystyczna

• tereny zielone w miastach - spełniają wszystkie funkcje poza 1!

NIEUŻYTKI - teren nie przydatny do wykorzystania gospodarczego w tym rolniczego bez poddania specjalistycznym zabiegu rekultywacyjnym (bagna, torfowiska, tereny przemysłowe, wydmy, pustynie)

Tabela użytkowanie gruntów

	Świat	Europa	UE	Polska
1)Użytki rolne w tym:	37	30	43,7	49,7
GO	10,5	12,8	23,3	34,9
TUZ	25,5	16,5	17	10,4
Sady	1	0,7	3,4	1,2
Inne				3,2
2)Lasy	30	32,5	35	29,7
3)Pozostałe	33	37,5	21,3	20,4

Gospodarstwa o powierzchni powyżej 1 ha UR

Ogółem w tys. ha	Gospodarstwa o powierzchni UR w %
	1-4, 99	5-14,99	15-49,99	Pow. 50
1804	57,4	31,4	10	1,2

Przeciętna powierzchnia ogólna gospodarstwa prawie 9ha w tym GO prawie 8ha

Ogólna powierzchnia gospodarstwa obejmuje:

-UR (GO, TUZ, sady i ogrody, plantacje wieloletnie)

-lasy i parki

-grunty pod zabudowaniem i drogami

-nieużytki

STRUKTURA TOWAROWA W PRODUKCJI ROLNICZEJ:

Produkcja zwierzęca 55% w tym:

-Żywiec rzeźny 33%

-Mleko 20%

Produkcja roślinna 45% w tym:

-Zboża 15%

STRUKTURA ZASIEWÓW - określa procentowy udział poszczególnych grup roślin uprawnych w ogólnej powierzchni gruntów ornych lub zasiewów

STRUKTURA ZASIEWÓW W POLSCE:

Zboża ogółem: 73%

Zboża podstawowe: 70%

Ziemniaki 5%

Rzepak 7%

Pastewne 7,6%

ŚREDNIE PLONY W POLSCE 1HA W DT\HA:

ROŚLINY 2008

Zboża 35dt

-pszenica 40,7

-żyto 24,7

-jęczmień 30,0

Ziemniaki 200dt

Buraki 500-550dt

Rzepak 31dt

Zużycie nawozów mineralnych lub chemicznym oraz wapniowych

NPK-> 133kg\ha

CA-> 39kg\ha

Zużycie środków chemicznych (pestycydów) na 1ha gruntów ornych i sadów wynosi 1,25 kg substancji aktywnej (s.a.)

Ilośc zwierząt w Polsce:

5,5 mln sztuk bydła

16 mln sztuk trzody chlewnej

Wydajność mleczna od 1 krowy to 4300 litrów na rok.

WALORYZACJA ROLNICZEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ:

Charakteryzuje naturalne uwarunkowania przyrodnicze rolnictwa, ocena przeprowadzona jest za pomocą metody kompleksowej waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej .

W ocenie uwzględnia się czynniki przyrodnicze:

-glebę wg klas bonitacyjnych

-agroklimat

-warunki wodne

-rzeźbę terenu

Suma punktów za jakośc poszczególnych czynników (100) stanowi syntetyczny wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej (W JRP)

Wiecej niż 70 najkorzystniejsze

Mniej niż 40 niekorzystne

	Długośc sezonu wegetacyjnego(dni)	Średnia roczna temp. Powietrza (C)	Roczna suma opadów (mm)
Polska	195-223	6,2-8,7	450-700

	UE	Polska
Klimat	100%	75-80%
Gleba	100%	57-80%
Syntetyczny wskaźnik (W JRP)	100%	57-64%

Wykład 4 Uwarunkowania klimatyczne polowej produkcji roślinnej (okres wegetacyjny, rozkład opadów, uwarunkowania termiczne)

SIEDLISKO ROŚLIN - jest to zespół czynników naturalnych (przyrodniczych) i sztucznych czyli wynikających z działalności człowieka, czynników zewnętrznych działających bezpośrednio i pośrednio na rośliny w czasie ich wzrostu i rozwoju.

Wyróżnia się siedliska ciepłe i chłodne, suche i wilgotne, nasłonecznione i zacienione.

Czynniki siedliska

Naturalne sztuczne

Czynniki naturalne:

• Klimatyczne (promieniowanie słoneczne, temperatura, wilgotność i opady, wiatry, ciśnienie)

• Glebowe (rodzaje gleb oraz ich właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne)

• Geologiczne (rodzaj skał)

• Topograficzne (ukształtowanie terenu)

• Wodne (rzeki, jeziora, stawy itp.)

Czynniki sztuczne:

• Agrotechniczne (uprawa roli, nawożenie, zmianowanie)

• Prototechniczne (zabiegi na TUZ)

• Techniczne (związane z przebudową sieci komunikacyjnej)

• Melioracyjne (nawadnianie, odwadnianie)

Klimatyczne Edaficzne Biotyczne

Światło Gleba Rośliny

Ciepło i jej właściwości Zwierzęta

Woda Człowiek- czynnik

Powietrze antropogeniczny

SIEDLISKO

ROŚLINA

Kompleksowość czynników środowiska

1 Światło naturalnym źródłem światła jest promieniowanie słoneczne.

Ilość tego promieniowania docierającego do powierzchni ziemi zależy głównie od szerokości geograficznej. Decyduje ona także o długości dnia.

• Stanowi źródło energii dla procesów fotosyntezy (ma bezpośredni wpływ na tworzeniu przez rośliny substancji organicznej

• Konieczna jest do syntezy chlorofilu

Fotoperiodyzm (długość dnia)-cykliczny bodziec świetlny wyrażający się odpowiednim stosunkiem dnia do nocy pozwalającym na przejście rośliny z rozwoju wegetatywnego w generatywny

Na podstawie reakcji rośliny na fotoperiod (długość oświecania w ciągu doby) wyróżnia się:

1.Rośliny dnia krótkiego (RDK) zakwitają jeśli fotoperiod jest krótszy niż 12 h (kukurydza, soje, tytoń, słonecznik)

2.Rośliny dnia długiego (RDD) zakwitają jeśli fotoperiod jest dłuższy niż 14 h (zboża, ziemniaki, burak cukrowy, koniczyna, rzepak)

3.Rośliny obojętne na długość dnia zakwitają niezależnie od długości dnia (fasola, gryka, ogórek)

Regulowanie warunków świetlnych:

• Czynne - jest możliwe tylko w szklarniach i inspektach

• Na polu możliwe jest bierne regulowanie warunków świetlnych, które polegają na:

-uprawie odmian o odpowiednim typie asymilacji, ustawieniu liści i ich rozmieszczeniu

-zastosowaniu odpowiedniej obsady roślin na powierzchni

-stosowanie południkowego kierunku

-usuwanie chwastów

-dostosowanie terminu siewu i zbioru do określonych temperatur (zgodnie z fotoperiodyzmem)

USŁONECZNIENIE czas trwania bezpośredniego promieniowania słonecznego docierającego do powierzchni ziemi w określonym miejscu. Podawane w godzinach bez uwzględnienia natężenia promieniowania słonecznego

2 Temperatura

• Promieniowanie słoneczne jest także zasadniczym źródłem ciepła

• Główną przyczyną ogrzewania się lub oziębiania powietrza jest temp powierzchni Ziemi

• Dla uzyskania wysokiego plonu jest niezbędne aby gleby oraz powietrze posiadały dostateczną ilość ciepła i odpowiednia temperaturę

• Od przebiegu temperatur zależy długość dnia wegetacyjnego

Okres wegetacji jest to ilość dni ze średnią dobową temp powietrza nie mniejszą niż +5C

Od długości okresu wegetacji zależy liczby gatunków, które można uprawiać w danym rejonie. W Polsce długość okresu wegetacji niektórych roślin ograniczają przymrozki.

1. temperatura optymalna - to taka, przy której procesy wzrostu i rozwoju przebiegają najlepiej i najszybciej

2. temperatura maksymalna - to taka, przy której roślina jeszcze żyje ale wstrzymuje swój rozwój, jeżeli trwa to długo to roślina zamiera

3. temperatura minimalna - to taka poniżej której rośliny są w stanie anabiozy tj. życia utajonego a dalsze obniżanie tej temp. zwłaszcza poniżej 0^oC wywołuje różne reakcje (niektóre rośliny obumierają)

USZKODZENIA TERMICZNE WIOSNĄ I JESIENIĄ

-wiosna i jesień

Przymrozki - krótkotrwałe obniżki temp <O^OC w czasie wegetacji:

Majowe: jasne zwarzone liście

Wrześniowe: brunatniejące, zasychające liście

Przymrozki średnia dobowa temperatura powietrza jest wyższa niż OC ale minimalna poniżej zera

USZKODZENIA TERMICZNE ROŚLIN

• wymarzanie - b. niskie temp brak okrywy śnieżnej (uszkodzone węzły krzewienia, rośliny jasnozielone)

• wyprzenie - wczesna, gruba okrywa śnieżna (rośliny brunatnieją pokrywają się grzybami)

• wysmalanie - sucha, wietrzna zima (odsłonięte węzły krzewienia i szyjki korzeniowe)

• wymakanie - topniejący śnieg, brak odpływu wód (gnijące rośliny pod taflą wody lub lodu)

• wysadzanie - zmienna temperatura zamarzanie i rozmarzanie gleby (niszczeni korzeni roślin)

REGULOWANIE WARUNKÓW TERMICZYCH

CZYNNE BIERNE

Czynne:

- zwiększenie ilości substancji organicznej, zwiększenie aktywności mikrobiologicznej

- intensyfikacja egzotermicznych procesów w glebie

- odprowadzanie nadmiaru wody (melioracje)

- zabiegi uprawowe zmniejszające straty ciepła zmiana barwy gleby (zmniejszenie odbitego promieniowania)

- zmniejszenie zacienienia gleby (niszczenie chwastów)

- osłony leśne i zadrzewienia śródpolne

Bierne:

- dobór gatunków i odmian do określonych warunków klimatycznych

- dostosowanie terminu siewu i zbioru do występujących temperatur

3 Woda

1 Głównym źródłem wody dla rośliny są opady atmosferyczne

Zarówno niedobór opadów jak nadmiar wody jest szkodliwy

Dlatego ważna jest nie tylko ilość opadów ale także ich rozkład.

Zapotrzebowanie na wodę określa WSPÓŁCZYNNIK TRANSPIRACJI ROSLIN (jest on miarą efektywności wykorzystania wody) który wyraża ilość wody zużytej na wyprodukowanie jednostki suchej masy rośliny:

Zależy on od:

- gatunku roślin

- wilgotności powietrza

- wiatrów

- nawożenia

- fazy rozwojowej rośliny

Zużycie na 1kg od 200 do 500 kg wody

Bilans wodny

Straty Przychody

Przychody:

- opady atmosferyczne

- podsiąk kapilarny (kiedy wody gruntowne płytko zalegają)

- woda z kondensacji pary wodnej

-sztuczne nawadnianie

Straty:

- transpiracja roślin

- ewaporacja- parowanie wody z powierzchni gleby

- przesiąkanie boczne i grawitacyjne

- spływy powierzchniowe ze stoków w rejonach podgórskich i górskich

Wpływ na ruchów powietrza ma wiatr

-wzmaga transpirację roślin (powoduje więdnięcie)

-działa wysuszająco

-w połączeniu z opadami powoduje wyleganie zbóż

-umożliwia zapylanie roślin wiatropylne lub rozprzestrzenianie nasion

-powodować może erozję gleby (wietrznej)

KLIMATEM nazywamy charakterystyczny dla danego obszaru wieloletni stan pogody

Jest określany na podstawie m.in.: temperatury, wilgotności powietrza, zachmurzenia, nasłonecznienia, opadów, kierunku i prędkości wiatrów

Przebieg pogody wpływa na:

- wzrost rozwój i planowanie pogody

- rozwój i rozmnażanie się oraz rozmieszczenie szkodników, patogenów i chwastów

- termin rozpoczęcia i zakończenia prac polowych

- zastosowanie ciężkich maszyn

- skuteczne działanie agrochemikaliów tj. nawozów i środków ochrony roślin

W5 Uwarunkowania glebowe w produkcji roślinnej

Gleba- nazywamy wierzchnią warstwę skorupy ziemskiej zmienioną pod wpływem czynników glebotwórczych. Gleba w odróżnieniu od skały z której się tworzy ma zdolność zatrzymywania wody opadowej zawiera składniki pokarmowe w formie dostępnej dla roślin a dzięki nagromadzonej próchnicy jest źródłem N - niezbędnego do życia wszystkich organizmów.

Gleba jest ośrodkiem porowatym składającym się z fazy stałej, ciekłej i gazowej. Części stałe gleby (organiczne i nieorganiczne)-faza stała. Między cząsteczkami fazy stałej znajdują się pory (porowatość ogólna) które mogą być wypełnione wodą lub powietrzem w zależności od ich wielkości.

Najkorzystniejsza gleba:

faza stała Ok 50% (45-55)

powietrze (makropory)

woda (mikropory)

woda lub powietrze (mezopory) w zależności od opadów

Części fazy stałej w zależności od wielkości dzielimy na (skład granulometryczny)

a) części szkieletów o średnicy większej od 1mm (kamienie i żwir)

b) części ziemiste o średnicy mniejszej lub równej 1mm

do których zaliczamy:

-piasek o średnicy (0,1-1mm)

-pył (0,1-0,02mm)

-części spławialne mniejsze od 0,02mm (iły)

Procesem glebotwórczym nazywamy przemiany, w wyniku których ze skały tworzy się gleba o ściśle określonej budowie oraz cechach fizycznych, chemicznych i biologicznych. procesem glebotwórczym jest: -wietrzenie skał, - gromadzenie próchnicy

ABY ZE SKAŁY MACIERZYSTEJ MOGŁA POWSTAC GLEBA, SKAŁA MUSI ULEC:

1 ROZBROBNIENIU (wietrzenie fizyczne)

rozdrobniona masa skalna następnie podlega:

2 PRZEMIANOM CHEMICZNYM

a następnie rozpoczynają w niej bytowanie

3 ORGANIZMY ŻYWE (wietrzenie biologiczne)

Profil glebowy jest to pionowy przekrój gleby, przez warstwę gleby o miąższości (czyli głębokości) do 150 cm, ukazujący jej budowę z poziomami zróżnicowania (poziomy genetyczne)

W wyniku procesów fizycznych, chemicznych i biologicznych profil glebowy różnicuje się pod wpływem cech zewnętrznych i innych na tzw. poziomy genetyczne (glebowe)

Poziom genetyczny - to równoległa do powierzchni część (ziemi) gleby zmieniona w procesie glebowym, która charakteryzuje się jednorodnymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi

ROLA- warstwa orna lub próchniczna na gruntach ornych, która podlega działaniu maszyn i narzędzi uprawowych i ma miąższość w glebach polskich od 15 do 35 cm.

Próchnica-jest specyficzną substancją organiczną. Występuje w wierzchniej warstwie gleby. Miąższość warstwy próchnicznej gleb krajowych waha się w szerokich granicach, ale najczęściej wynosi 20-35cm. Również zawartość %próchnicy jest zróżnicowana i wynosi od 1,0-3,5%

Gleby próchniczne charakteryzują się dobrymi właściwościami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi. Próchnica jest głównym źródłem azotu dla roślin.

ŹRÓDŁA SUBSTANCJI ORGANICZNEJ:

- obumarłe części roślinne (opadłe liście, korzenie roślin)

- nawozy organiczne (obornik, kompost, nawozy zielone)

- obumarłe ciała makro, mezo, i mikrofauny

Substancja organiczna ulega ciągłym przemianom

Związki organiczne MINERALIZACJA: proste związki mineralne +CO

Tlenowe butwienie: H20, CO2 i inne

Beztlenowe gnicie:CH4,H2S i inne

HUMIFIKACJA= przemiany związków organicznych (drobnoustroje, makro i mezofauna)

ZWIĄZKI PRÓCHNICZNE: bituminy, huminy, ulminy, kwasy huminowe, fulwokwasy

ZNACZENIE PRÓCHNICY:

-magazyn azotu

-wpływa korzystnie na tworzenie struktury gruzełkowatej

-poprawia stosunki wodno-powietrzne gleby

-wpływa na stosunki cieplne

-jest źródłem składników pokarmowych i związków biologicznie czynnych dla rośliny

-zwiększa aktywność biologiczną gleby

-zapobiega nagłym zmianom odczynu gleby i skutkom jednostronnego nawożenia mineralnego

-powoduje szybszy rozkład środków ochrony roślin

-decyduje o żyzności i urodzajności gleby

Podział gleb w oparciu o kwasowość:

odczyn pH

kwaśne <6,5

-bardzo kwaśne <4,5

-kwaśne 4,6-5,5

-lekko kwaśne 5,6-6,5

obojętne 6,6-7,2

zasadowe <7,2

Kwasowość gleb wpływa na:

-przyswajalność składników pokarmowych

-wzrost rozwój i plonowość roślin

-procesy glebotwórcze

Bonitacyjna klasyfikacja gleb

Bonitację (ocenę wartości) gruntów przeprowadza się do celów ewidencyjnych i fiskalnych

Żyzność gleby - zdolność gleby do zaspokajania potrzeb roślin na składniki pokarmowe wodę powietrze i ciepło.

Urodzajność - zdolność gleby do wydawania określonego plonu roślin, zależna od żyzności, pogody, samej rośliny i działalności człowieka.

OKRĘGI PODATKOWE:

I strefa wielkomiejska

II strefa miejska

III, IV strefa wiejska

Mapy glebowe:

1. BONITACYJNE(1:5000) są opracowane dla terenów rolniczych i nie obejmują miast oraz lasów. Znajduje się na nich granica i numer hipoteczny właściciela działki, jej powierzchnia w ha i zasięg klas bonitacyjnych z uwzględnieniem gruntów ornych, łąk i pastwisk. Mapy te są podstawą do wymiaru podatku gruntowego oraz do określenia ceny jednego ha przy transakcjach kupna- sprzedaży

2. GLEBOWO - ROLNICZE- wykonane na bazie bonitacyjnych (1:5000 do 1: 25000). Zasadniczą treścią tych map jest przestrzenny zasięg kompleksów glebowo- rolniczych. Zawierają też granice działek, zasięg typów i podtypów gleb, klasę bonitacyjną, skład granulometryczny, obszary leśne, tereny zabudowane, wody, nieużytki. Dają one informacje o kompleksach glebowo-rolniczych, warunkach glebowych oraz gospodarce przestrzennej na terenie całej gminy

3. MAPY ODCZYNU I ZASOBNOŚCI GLEB W SKŁADNIKI POKARMOWE (1:5000) - mapy pH gleb, zasobności w fosfor i potas, sporządzane na podstawie analiz laboratoryjnych przez stacje chemiczno-rolnicze

4. MAPY GLEBOWO - PRZYRODNICZE (1:500; 1:1000;1:5000- dla rezerwatów i powierzchni doświadczalnych; 1:30000; 1:1000000 dla innych obszarów)- przedstawiają przestrzenne rozmieszczenie typów, podtypów rodzajów i gatunków gleb oraz ich skład granulometryczny.

Wykład 6 Cele i zadania oraz specyfika produkcji roślinnej.

Cechy produkcji roślinnej:

1. Istnieje zróżnicowanie roślinne pod względem wymagań glebowych, klimatycznych i nakładów

2. sezonowość i zapotrzebowanie na pracę

3. nie może być prowadzona w monokulturze; musi być zmianowanie roślin

4. wrażliwość na transport

5. łatwiejsza mechanizacja prac w produkcji roślinnej niż w zwierzęcej

6. nieregularność dopływu gotówki.

7. długi cykl rozwojowy

8. odbywa się na dużych obszarach

PRODUKCJA ROŚLINNA jest podstawowym surowcowym działem produkcji rolniczej w gospodarstwie. Jej specyficznymi czynnikami wytwórczymi są ziemia i organizmy roślinne zdolne do fotosyntezy czyli przetwarzania związków nieorganicznych w organiczne przy udziale światła słonecznego.

CELEM PRODUKCJI ROŚLINNEJ jest uzyskanie wysokich i dobrej jakości plonów przy ekonomicznie uzasadnionych nakładach i ochronie naturalnego środowiska przyrodniczego. Rośliny są:

• Podstawa naszego pożywienia

• Paszą dla zwierząt

• Surowcem dla wielu gałęzi przemysłu

ZADANIEM PRODUKCJI ROŚLINNEJ jest jak najlepsze przetwarzanie składników mineralnych i energii słonecznej za pomocą aparatu asymilacyjnego w materię roślinną

PRODUKCJA ROŚLINNA OBEJMUJE:

• Polową produkcję na użytkach ornych

• Produkcję pasz na użytkach zielonych

• Produkcję ogrodniczą (sadownictwo, warzywnictwo, rośliny ozdobne, lecznicze, specjalne)

• Produkcję roślin w naturalnych lub sztucznych zbiornikach wody

• Produkcję leśną (grunty nie przydatne dla rolnictwa)

Rośliny uprawne należą do okrytonasiennych (okrytozalążkowe), które dzielą się na dwie klasy (wykazujące różnice w budowie morfologicznej i anatomicznej):

• Dwuliścienne - zarodki maja 2 liście nasiona ich są z reguły bezbielmowe, korzeń główny jest silnie rozwinięty, łodygi ich mają zdolność przerostu wtórnego (motylkowate, astrowate, kapustne - groch, ziemniaki, buraki, rzepak)

• Jednoliścienne - zarodki mają jeden liścień nasiona są z reguły bielmowe, z reguły nie mają korzenia głównego (są tylko korzenie przybyszowe) a łodygi ich nie mają przerostu wtórnego (trawy)

Na podstawie budowy i trwałości pędu oraz cyklu rozwojowego rośliny dzielimy na:

• drzewiaste np. krzewy i drzewa, które nie mają łodygi zdrewniałe pokryte korkiem, przystosowane do przetrwania okresu spoczynku zimowego

• zielne wytwarzają pędy zielone o łodygach niezdrewniałych pokrytych skórką, zaliczamy do nich:

1. Jednoroczne - przechodzą pełny cykl rozwojowy w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego, a następnie obumierają: mogą być ozime oraz jare (zboża, ziemniaki)[monokarpiczne]-raz kwitnie raz obumiera

2. Dwuletnie - cykl rozwojowy trwa dwa lata w I roku rośliny te wytwarzają liście i organy spichrzowe, a w II roku wytwarzają pędy kwiatowe i nasiona a potem obumierają np. buraki marchew, [monokarpiczne]

3. Wieloletnie (byliny) - kwitną i owocują wielokrotnie i z reguły rozmnażają się generatywnie i wegetatywnie (trawy, lucerna, chmiel) [polikarpiczna]

Rośliny uprawne:

- zbożowe

- okopowe

- przemysłowe

- paszowe

a) motylkowe

- strączkowe

- drobnonasienne (pastewne)

b) niemotylkowe

- zielarskie

- warzywa

Na polach uprawnych obok roślin pożądanych wyżej wymienionych mogą występować chwasty - gatunki niepożądane, dzikie, które łatwo przystosowują się do warunków glebowo - klimatycznych i mogą na polu utrzymywać się obok roślin uprawnych

Rozmnażanie

• Generatywne - polega na wytworzeniu komórek rozrodczych, a następnie zarodka i nasiona

• Wegetatywne - polega na tworzeniu całego organizmu z części rośliny macierzystej z takich organów wegetatywnych jak: pędy nadziemne i podziemne, korzenie, kłącza, rozłogi

PODZIAŁ PLONÓW ZE WZGLĘDU NA CZAS POZOSTAWANIA NA POLU (OKRES WEGETACJI):

• główny- zasiewy pozostające które przez większą część roku wegetacyjnego dostarczają plon podstawowy i uboczny

• międzyplon (poplon) - ścierniskowy, ozimy, wsiewka poplonowa- uprawa dodatkowa na zieloną masę rośliny trzeciej w ciągu dwu lat- między dwoma plonami głównymi lub głównym i wtórym

• wtóry- zasiewy uprawiane po międzyplonie ozimym- drugi zbiór w danym roku kalendarzowym;

PODZIAŁ PLONÓW ZE WZGLĘDU NA WARTOŚĆ UŻYTECZNĄ PLONU:

• podstawowy- biomasa wytwarzana przez rośliny w okresie wegetacji, będąca głównym celem uprawy, użyteczna dla człowieka, zgromadzona w nadziemnych lub podziemnych częściach roślin (np. ziarno, nasiona, korzenie)- największy przychód gospodarstwa

• uboczny- masa organiczna pochodząca z części roślin które nie stanowią głównego celu uprawy (np. słoma, plewy, liście, łodygi, odpady przemysłu rolno-spożywczego)

PLON PODSTAWOWY DAJE NAJWYŻSZY PRZYCHÓD GOSPODARSTWA

PLON= miara wydajności roślin uprawnych, czyli ilość użytecznej masy roślinnej (ziarna, słomy, korzeni, bulw, nasion itp.) uzyskiwanej z jednostki powierzchni (najczęściej z 1ha czyli 10000m²). Plon podajemy w tonach (1t=1000kg) czasem dopuszczalna jest decytona (1dt=100kg)

POJĘCIA ZWIĄZANE Z PRODUKCJĄ ROŚLINNA:

PŁODNOŚC zdolność roślin do wytworzenia z organów rozrodczych (generatywnych lub wegetatywnych) stanowiących materiał siewny lub sadzeniowy.

PRODUKCYJNOŚĆ ROŚLIN - ilość wytworzonej biomasy, niezależnie od jej przydatności użytkowej

PRODUKTYWNOŚĆ ROŚLIN zdolność roślin do wytworzenia w ciągu sezonu wegetacyjnego biomasy w formie plonu podstawowego, ubocznego oraz części nie wynoszonych z pola (tzw. resztki pozbiorowe). Podobnie jak plenność wyraża się w jednostce masy pozyskiwanej z jednostki powierzchni

PLENNOŚĆ- zdolność roślin do wytwarzania określonego plonu, czyli użytecznych części przeznaczonych na cele spożywcze, paszowe, przemysłowe lub nawozowe.

PRODUKT KOŃCOWY (plon) stanowią określone organy rośliny wytworzone w wyniku jej wzrostu i rozwoju. Wielkość plonu zależy od:

• Genotypu rośliny

• Warunków glebowo - klimatycznych

• Poziomu agrotechniki i umiejętności zawodowe rolnika

W7 Rośliny użytków rolnych pożądane i niepożądane oraz ich znaczenie gospodarcze.

ROŚLINY ZBOŻOWE

JARE OZIME JARE I OZIME

Owies żyto pszenica

Kukurydza pszenżyto

Proso jęczmień

Gryka

KLASA JENDOLIŚCIENNE pszenica, żyto, pszenżyto, jęczmień, owies, kukurydza, proso

KLASA DWULIŚCIENNA gryka

Zboża uprawia się na:

- ziarno (słoma i plewy) w plonie głównym, ziarno - źródło węglowodanów 60-70%

- na zielonkę w plonie głównym lub w poplonach: na zielonkę uprawia się często kukurydzę, żyto lub owies, z zielonek sporządza się kiszonkę bądź skarmia się je bezpośrednio

Użytkowanie zbóż

 Ziarno na konsumpcję, czyli spożycie, zboża chlebowe to pszenica i żyto, mąka pszenna do produkcji makaronów i ciast

o W przemyśle browarniczym i gorzelniczym (jęczmień browarny i żyto)

o Jako paszę do sporządzania mieszanek treściwych

o Jako materiał siewny (reprodukcja)

o Biopaliwa (kukurydza, żyto)

SŁOMA I PLEWY:

-pasza objętościowa w żywieniu zwierząt (najlepsza jest słoma owsiana i jęczmienna)

- ściółka lub materiał izolacyjny do okrywania kopców i okręcanie drzewek

- uzupełnienie substancji organicznej w glebie, czyli przyoranie

Kompleksem przydatności rolniczej gleb (albo kompleksem glebowo-rolniczym) nazywamy zespół różnych gleb które wykazują zbliżone właściwości rolnicze i mogą być podobnie użytkowane

WYMAGANIA GLEBOWE

Wysokie - (kompleks pszenny bdb i db i żytni bdb) pszenica ozima i jar, jęczmień jary, kukurydza na nasiona

Średnie - (kompleks i żytni bdb i db, zbożowo-pastewny słaby) jęczmień ozimy, pszenżyto jare i ozime, owies

Niskie - (kompleks żytni db i słaby) gryka, proso, żyto

ROŚLINY OKOPOWE

- użytkuje się u nich cześć podziemną (bulwy lub korzenie)

- zawierają dużo węglowodanów, a mało białka i włókna

- wymagają intensywnej uprawy roli i pielęgnacji międzyrzędowej

- uprawiane są z reguły na oborniku

- uprawiane są w szerokich rzędach

Należą do dwuliściennych

 Bulwiaste (1 roczne) - ziemniak

 Korzeniowe (2 letnie)

o Pastewne

 Burak pastewny

 Marchew

 Brukiew

 Rzepa ścierniskowa

o Przemysłowe

 Burak cukrowy

 Cykoria

Wymagania glebowe:

Wysokie - burak cukrowy

Średnie - burak pastewny, Ziemniak, cykoria, marchew pastewna czerwona

Niskie - brukiew, rzepa, marchew pastewna biała i żółta

ZIEMNIAK (jary, jednoroczny) kierunki użytkowania:

- konsumpcyjne ( na bezpośrednie spożycie lub produkty uszlachetnione)

- pastewne dla bydła lub trzody chlewnej

- przemysłowe surowiec do wyrobu alkoholu i krochmalu

- nasienne jako sadzeniaki

ROŚLINY PRZEMYSŁOWE(dwuliścienne, 1 roczne z wyjątkiem chmielu)

Ze względu na sposób użytkowania dzielimy je na rośliny

 Oleiste: rzepak jary i ozimy, rzepik jary i ozimy, lnianka, gorczyca biała, rzodkiew oleista, słonecznik oleisty, len oleisty, zawierają dużo tłuszczu w nasionach (28-50%)

 Włókniste: len, konopie, zawierają w łodygach znaczne ilości włókna len-20%, konopie 24%

 Specjalne: tytoń, chmiel

ROŚLINY MOTYLKOWATE GRUBONASIENNE (strączkowe)

Jednoroczne

Jare ozime

Bobik, łubiny, groch, wyka jara, wyka ozima

Soja, fasola

Rośliny te mogą być uprawiane na nasiona lub zielonkę, ich udział w strukturę zasiewów maleje (chociaż mają duże znaczenie przyrodnicze) gdyż niewiernie plonują i są nieopłacalne.

ROŚLINY MOTYLKOWATE DROBNONASIENNE (dwuliścienne)

Do roślin tych należą:

- jednoroczne (seradela, koniczyna perska)

- dwuletnie (koniczyna czerwona)

- wieloletnie (lucerna mieszańcowa, koniczyna biała)

Są uprawiane głównie na zielonkę, paszę, sianokiszonkę, siano, susz, kiszonkę, nasiona w celach reprodukcyjnych.

ROŚLINY ZIELARSKIE I SPECJALNE

To np. mięta pieprzowa, kminek, rumianek pospolity, mak lekarski, lubczyk lekarski, pokrzywa, mniszek lekarski,

Są wykorzystywane w lecznictwie do produkcji leków i herbatek ziołowych w gospodarstwie domowym jako przyprawy, składnik smakowy wielu produktów spożywczych, wykorzystywane w przemyśle spożywczym do barwienia, aromatyzowania, są dodatkami smakowymi i konserwującymi ułatwiającymi trawienie, dodatek do pasz,

GRUPY UŻYTKOWE WARZYW

-kapustne: kapusta głowiasta biała i czerwona, włoska, brukselka, kalafior

-korzeniowe: marchew, pietruszka, seler

-cebulowe: cebula, por, czosnek

-liściowe: sałata, szpinak, burak liściowy

-psiankowe: pomidor, papryka

-dyniowate: ogórek, dynia

-rzepowate: rzodkiewka, rzodkiew, rzepa

-strączkowe: fasola, groch, bób

Wieloletnie: szparag, rabarbar,

ZNACZENIE WARZYW:

1. Dostarczają składników regulujących procesy życiowe głównie witaminy

2. Dostarczają białka, węglowodanów, kwasów organicznych

3. Zawierają składniki mineralne: potas, wapń, sód, magnez, fosfor i substancje bakteriobójcze (fitoncydy)

4. Charakteryzują się niska wartością energetyczną

5. Wspomagają trawieni innych potraw

ROŚLINY NIEPOŻĄDANE:

Chwasty:

 Właściwe - rośliny dzikie przystosowane do zmiennych warunków uprawy, mogące samodzielnie utrzymywać się obok roślin uprawnych

 O znaczeniu rolniczym - to każda obca roślina w łanie, która nie została celowo wysiana i nie jest przedmiotem uprawy na danym polu

SZKODLIWOŚC CHWASTÓW:

1. Zużywają składniki pokarmowe i wodne

2. Zacieniają rośliny uprawne

3. Obniżają wysokość i jakość plonu

4. Wzrost kosztów produkcji

5. Właściwe toksycznie dla ludzi i zwierząt

6. Współudział w rozprzestrzenianiu chorób i szkodników

W 8 Cele i zadania oraz specyfika produkcji zwierzęcej. Podstawowe pojęcia związane z produkcją zwierzęcą.

Produkcja zwierzęca w rolnictwie jest wtórna do produkcji roślinnej

Jej zadaniem jest przetwarzanie produktów pochodzenia roślinnego na bardziej cenne artykuły pochodzenia zwierzęcego.

Celem produkcji: jest wytwarzanie produktów zwierzęcych

Produkcja zwierzęca rozumiana rzeczowo to wielkość uzyskanej produkcji:

- żywca rzeźnego

- przyrost stada

- produkcja: mleka, jaj, wełny, ryb i innych produktów zwierzęcych

Różnice między produkcja zwierzęcą a roślinna:

- produkcja zwierzęca jest zgrupowana w budynkach i ośrodku gospodarczym

- zajmuje niedużą powierzchnię

- nie jest uzależniona od pór roku i pogody

- wymaga stosunkowo dużo nakładów prac, w tym siły ludzkiej dość równomiernie rozłożonej w ciągu całego roku

- cykl produkcyjny wielu zwierząt jest często krótszy niż produkcji roślinnej

- przy krótkich cyklach produkcji następuje szybki obrót środków pieniężnych

Znaczenie produkcji zwierzęcej:

1. Uszlachetnienie produktów roślinnych (przetwarzanie ich w droższe, bardziej skoncentrowane produkty zwierzęce)

2. Utrzymywanie zwierząt poprawia wykorzystanie posiadanych zasobów siły roboczej, ziemi i środków trwałych

3. Podnoszenie i utrzymywanie żyzności gleby przez produkcję nawozów organicznych

4. Ograniczanie ryzyka produkcji

5. Bardziej równomierny dopływ gotówki niż w produkcji roślinnej

6. Podniesienie wydajności pracy

7. Dostarczanie artykułów dla własnego gospodarstwa domowego np. mleko, jaja itd.

8. Wrażliwość na transport (chłodziarki do mleka itp.)

Do prowadzenia produkcji zwierzęcej niezbędne są odpowiednie warunki:

- zapewnienie zaplecza paszowego w ciągu całego roku

- posiadanie odpowiednich pomieszczeń dla zwierząt, magazynów paszowych, silosów do zakiszania roślin, budynków dla personelu itp.

- zapewnienie dobrej wody do picia oraz wody do procesów technologicznych

- posiadanie siły roboczej i opieki weterynaryjnej do obsługi zwierząt

Produkcja zwierzęca w Polsce oparta jest na takich zwierząt jak: bydło, trzoda chlewna, owce, konie, różne gatunki drobiu, zwierzęta futerkowe, ryby, pszczoły

SZTUKA FIZYCZNA - to każda sztuka inwentarza, niezależnie od gatunku, wieku i wagi (takie ujęcie niewiele jednak daje, gdyż uniemożliwia sumowanie wagi zwierząt i ich porównanie)

Wprowadzono więc pojęcie

SZTUKA PRZELICZENIOWA - (odpowiednik 1 krowy) to tzw. SZTUKA DUŻA (SD) o wadze 500 kg, ale przebywająca w gospodarstwie cały rok.

SZTUKA OBORNIKOWA - (SO) to taka, która produkuje 10t przefermentowanego obornika lub 20t gnojowicy rocznie (podstawą jest krowa mleczna)

SZTUKA ŻYWIENIOWA - (SZ) to taka, na której wyżywienie zużywa się rocznie 3500 jednostek owsianych (podstawa - krowa o masie 500kg i wydajności 3000l mleka rocznie)

Jednostka owsiana - przeliczeniowa jednostka stosowana w przygotowaniu dawek żywieniowych dla zwierząt 1kg owsa.

INWENTARZ ŻYWY - wszystkie żywe zwierzęta w gospodarstwie

OBSADA INWENTARZA ŻYWEGO - procentowy udział różnych gatunków zwierząt w ogólnej liczbie zwierząt w gospodarstwie (zawsze w SO). Struktura ta wyznacza tzw. Kierunek produkcji zwierzęcej

STADO ZWIERZĄT - to wszystkie zwierzęta jednego gatunku utrzymywane w gospodarstwie.

STADO PODSTAWOWE - (reprodukcyjne) czyli zwierzęta do rozmnażania (krowy, jałówki cielne, knury, lochy itp.)

STADO PRODUKCYJNE - zwierzęta towarowe (tuczniki, bukaty, opasy)

STRUKTURA STADA - procentowy udział poszczególnych grup zwierząt w ogólnej liczbie zwierząt w danym stadzie (w sztukach fizycznych, ale może w SD). Struktura określa tzw. Kierunek chowu.

Stado dzieli się na grupy (klasy) wiekowe. Obejmują one zwierzęta jednego gatunku w jednym wieku.

Grupy wiekowe są ustalone dla każdego stada

Bydło: cielęta do 14 dni, cielęta do 0,5 roku, jałówki od 0,5 do 1,5 r, jałówki cielne, krowy

Trzoda chlewna: prosięta do 4 lub 8 tygodnia, warchlaki 2-4 miesiące, tuczniki, lochy itp.

RASA - oznacza grupę zwierząt tego samego gatunku odznaczającą się tymi samymi cechami, uznanymi za charakterystyczne dla niej i wiernie przekazywane potomstwu: budowa, masa ciała, wzrost, umaszczenie, wydajność itp.

TYP UŻYTKOWY - określa kierunek użytkowania danego gatunku czy rasy zwierząt określany zespołem cech morfologicznych (budowa) i fizjologicznych (typ przemiany materii)

Typy użytkowe:

Bydła: mleczny, mięsny, ogólnoużytkowy mleczno - mięsny

Trzoda chlewna: słoninowy, mięsno - słoninowy, mięsny, bekonowy

Owce: wełnisty, mięsny, kożuchowy, smużkowy, futerkowy, mleczny

Konie: wyróżnia się u koni 2 typy różniące się znacznie od siebie zarówno budową jak i temperamentem

-konie lekkie gorącokrwiste

-konie ciężkie i pogrubione zimnokrwiste użytkowane jako powolne lub pospieszno robocze

Podstawowe wskaźniki wydajności w produkcji zwierzęcej:

 % wskaźnik wycieleń (krowy mleczne)liczba żywych urodzeń w stosunku do stada krów

 Wskaźnik odchowu - % stosunek liczby zwierząt odchowanych do określonego wieku w stosunku do liczby sztuk stada podstawowego (krów, loch, owiec, klaczy)

 Wydajność mleczna (mleczność) krów - roczna produkcja mleka (l lub kg)od 1 krowy (podobnie dla kóz i owiec mlecznych)

PRZELOTOWOŚC - to określenie liczby zwierząt przechodzących w ciągu roku przez daną grupę (klasę)

ŚREDNI STAN ROCZNY - obliczona na podstawie przelotowość średnia liczba zwierząt przebywająca w danej grupie w ciągu roku.

ZNACZENIE CHOWU BYDŁA

Produkty główne: mleko, mięso

Produkty uboczne: skóra, krew, kości, rogi, racice, łój, żołądki, gruczoły dokrewne itp.(wykorzystywane w przemyśle paszowym i farmaceutycznym), nawóz organiczny

W 9 Gałęzie produkcji zwierzęcej oraz użytkowanie podstawowych grup zwierząt.

Działalności gałęzi bydło:

Cielęta - młode bydło po urodzeniu do 14 tygodnia lub 0,5 roku.

Jałówka - młoda sztuka bydła płci żeńskiej od 14 tygodnia do 0,5 roku do pierwszego ocielenie, najpóźniej do 3,5 roku

Bukaty - młode bydło rzeźne do 18 miesięcy przeznaczone na opas:

• wolce - kastrowane buhajki pow. 200 kg opasane na rzeź

• jałowice - jałówki niezacielone lub te które nie donosiły płodu o masie 380-480kg przeznaczone do uboju

Krowa - jałówka po pierwszym wycieleniu zdolna do rozpłodu a później przeznaczona na opas

Buhaj - dorosły osobnik męski bydła przeznaczony do rozpłodu a później na opas.

UŻYTKOWOŚC MLECZNA BYDŁA (mleczność) - ilość i jakość mleka wyprodukowanego od krowy w czasie laktacji (305 dni)

Określa się

• wydajność mleka - liczbę kg mleka

• wydajność tłuszczu - liczbę kg tłuszczu

• wydajność białka - liczbę kg białka

Laktacja - okres wydzielania mleka przez gruczoł mlekowy (305 dni). Rozpoczyna się po porodzie (przez pierwsze 6 dni jest to siara z przeciwciałami), a kończy zasuszeniem (zaprzestaniem dojenia krowy - 2 miesiące przed porodem)

TYP MLECZNY

- budowa lekka i kształt ciała zbliżony do trójkąta

- szyja wąska i długa

- klatka piersiowa płytka i wąska

- brzuch pojemny, tułów długi i szeroko zakończony

- wymię dobrze rozwinięte

- tylne nogi szeroko rozstawione

- żywy temperament

Wydajność mleczna 5-7 tysięcy kilogramów mleka rocznie

Rasy: holsztyńsko - fryzyjska (Hf), mieszaniec F1 (cbxhf), jersey, ayrshire, angler

TYP MIĘSNY KROW

- bardzo ciężka budowa ciała i gruba skóra

- szybki wzrost i wczesne dojrzewanie

- mocno umięśnione partie zadu i przodu tułowia

- kształt tułowia zbliżony do prostokąta

- małe głowy, krótkie nogi i szyje

- łagodny charakter i temperament

Masa ciała 450-1800 kg, wydajność rzeźna 60-70% (stosunek tuszy do masy ciała przed ubojem) Rasy: Aberdeen angus, hereford, blond d'Aquitaine, charolaise, Limousin, piemontese,

TYP DWUKIERUNKOWY KROW

- ma część cech wspólnych bydła mlecznego, część mięsnego, z tym, że charakteryzuje się mniejsza wydajnością mleczna niż typ mleczny, mniejszą wydajnością rzeźną niż typ mięsny, wydajność rzeźna 50-60%, wydajność mleczna3,5-5 tys. kg mleka. Rasy: czarno-biała (cb)90% łącznie z (cb+Hf), czerwono-biała (czb)6%, polska czerwona (PC) 2%, simentalska 1,5%

Krowa - czysta rasa czarno - biała

- hodowla polska

- użytkowanie mięsno - mleczne

- pochodzi z Europy Zach. Głównie z Holandii

- bydło niskie - krowa 600 kg, buhaj 900-1000kg

- umaszczenie - czarno-białe

- mleczność w Polsce - 4873kg mleka (tłuszcz 4,12% i białko 3,29%)

- rasa czarno-biała w tym mieszańce z Hf stanowią około 90% pogłowia w Polsce

PODZIAŁ KONI wg pochodzenia

Szlachetne (gorącokrwiste) -energicznie, szybko się poruszają, -konie sportowe i do rekreacji, -długie kończyny i tułów, delikatna szyja i głowa, -nogi, tułów opisany na kwadracie,

Zimnokrwiste i pogrubione -pociągowe, powolne, -krótsze kończyny, -chodzi stępa, -masywne (ciężkie konie zaprzęgowe)

Prymitywne -delikatna budowa, -odporny na zimno, -wytrzymałe, -blisko spokrewnione z dzikimi przodkami

Działalności koni:

Źrebię - młode koni od urodzenia do ukończenia 1 roku

Klacz - osobnik żeński koni przeznaczony do rozpłodu

Ogier - osobnik męski koni przeznaczony do rozpłodu

Wałach - kastrowany samiec koni

ZNACZENIE CHOWY TRZODY CHLEWNEJ

Produkty główne to mięso, -wysoka wartość odżywcza, -wysokie walory smakowe i kruchość, -przerób na wędliny i konserwy,

Produkty uboczne -skóra(przemysł skórzany), -krew i narządy wewnętrzne (przem. spożywczy), -gruczoły dokrewne (przem. farmaceutyczny), -kości (do produkcji żelatyny i mączki kostnej), -nawóz organiczny

Działalności trzody chlewnej:

Prosięta - młode trzody chlewnej od urodzenia do 2 miesięcy i masy ciała 16kg,

Warchlaki - od 2-4 miesięcy (20-30kg)

Tuczniki - trzoda chlewna 4-8 miesięcy przeznaczona do tuczu (85-100kg)

Locha (maciora) - osobnik żeński trzody chlewnej wykorzystywany rozpłodowo, a potem na opas

Knur - osobnik męski trzody chlewnej wykorzystywany rozpłodowo, a potem na opas

Wieprzki - kastrowane samce trzody chlewnej

Typy użytkowe:

1 mięsny

- szybki wzrost i późne dojrzewanie

- duża masa ciała 200-350kg

- bardzo długi tułów

- szynka głęboka dobrze wypełniona

- nogi średniej długości, cienkie ale mocne

- duża płodność i plenność (10-12 prosiąt w miocie)

- mięsność 48-65%

Rasy: wielka biała polska (wbp)35%, polska biała zwisłoucha (pbz)53%, złotnicka biała (złb)0,35%, duroc 2,7%, hampshire 1,4%, pietrain 3%

2 tłuszczowo-mięsny

- szybki wzrost i wczesne dojrzewanie

- masa ciała 150-200kg

- tułów krótki i szeroki

- szeroka szynka

- krótkie kończyny

- średnia plenność (8-10 prosiąt)

Rasy: puławska (puł)0,7%

3 mięsno-słoninowy

- powolny wzrost i małe przyrosty

- duże otłuszczenie

- duża masa ciała (300-400kg)

- krótkie grube kończyny

Rasy: złotnicka pstra (złp)0,32%

OWCE

Jagnięta - młode owiec od urodzenia do około 3 miesięcy

Maciorka - samica owiec służąca do rozpłodu a potem na opas

Tryk - samiec owiec służący do rozpłodu a potem na opas

Skopy - kastrowane samce przeznaczone na rzeź

W10 Środki obrotowe produkcji roślinnej

Materiał siewny stanowią wszystkie organy służące do rozmnażania. Dzielimy go na wegetatywny i generatywny.

Generatywny - nasiona roślin przemysłowych, strączkowych

Wegetatywny - bulwy ziemniaków, cebule i inne fragmenty roślin służące do rozmnażania wegetatywnego.

Aby rośliny wydały odpowiedni plon (wysoki, dobrej jakości) należy wysiewać materiał o odpowiedniej zdolności kiełkowania, czystości i wilgotności. Dlatego też najlepiej do siewu stosować materiał siewny kwalifikowany lub handlowy

Kwalifikowany - to materiał o odpowiedniej jakości pochodzący z plantacji nasiennych o znanej odmianie i stopniu kwalifikacji

Handlowy - to materiał spełniający określone normy jakościowe ale pochodzący z pól produkcyjnych często o nieznanej odmianie i stopniu kwalifikacji.

NAWOZY I NAWOŻENIE

Do wydawania określonego plonu roślina musi pobierac odpowiednia ilość składników pokarmowych.

Składniki pokarmowe:

- makroelementy (pobierane w dużych ilościach)

C,H,O z powietrza i wody

N,B,K,Ca,Mg,S z gleby

- mikroelementy (pobierane w małych ilościach)

Fe, Mn,B,Zn,Cn,Mo z gleby

Organogeny - to składniki które budują łańcuchy lub pierścienie związków organicznych i występują w największych ilościach u roślin C,H,O u zwierząt C,H,O,N

GŁOWNE ŹRÓDŁA SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH W GLEBIE:

- rozkład materii organicznej

- biologiczne wiązanie N2 przez bakterie symbiotyczne i wolnożyjące

- wietrzenie skał i minerałów

- opady atmosferyczne

- nawozy

Nawozy to produkty przeznaczone do dostarczania roślinom składników pokarmowych lub zwiększania żyzności gleb w tym do odkwaszania gleb.

Podział nawozów: mineralne, naturalne, organiczne, organiczno-mineralne.

Nawozy mineralne sztuczne: nawozy nieorganiczne produkowane w drodze przemian chemicznych lub przerobu surowców mineralnych.

Cechy nawozów mineralnych:

- produkowane są w drodze przemian chemicznych lub przerobu surowców mineralnych

- są nawozami szybko działającymi ale krótko

- posiadają składnik pokarmowy w dużej koncentracji

- są nawozami niepełnymi dwu lub kilku składnikowymi

- niektóre łatwo ulegają wymywaniu z gleby

Jednoskładnikowe: azotowe, fosforowe, potasowe, magnezowe

Wieloskładnikowe: Np.NK.PK.NPK

Mikronawozy: (zawierają mikroelementy) stosowane w przypadku niedoborów

Do odkwaszania gleb: wapniowe, wapniowo-magnezowe

Nawozy mineralne można stosowac przedsiewnie i po wschodach roślin uprawnych

CECHY NAWOZÓW NATURALNYCH I ORGANICZNYCH:

- wytwarzane w gospodarstwie

- zwiększają zawartość glebowej materii organicznej w tym próchnicy

- korzystnie wpływają na właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby

- są nawozami działającymi wolno i długo

- zawierają wszystkie makro i mikro elementy

- składniki pokarmowe zawierają w małej koncentracji

W oborniku przeciętnie 25% suchej masy a zawartość w świeżej masie wynosi 0,5% azotu, 0,25% fosforu, 0,6% potasu. Stosuje się późną jesienią lub wiosną co 3-4-5 lat i szybko przykryć orką.

NAWOZY NATURALNE: odchody zwierząt:

- obornik (ściółka+kał+mocz) w oborach ściółkowych, głównie nawóz naturalny

- gnojówka (przefermentowany mocz zwierząt)

- gnojowica (przefermentowany kał+mocz+woda używana do spłukiwania) w oborach bezściółkowych

NAWOZY ORGANICZNE

Substancje organiczne i ich mieszaniny:

- kompost,

- wermikompost powstający przy udziale dżdżownic

- słoma

- nawozy zielone

ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN

Ochrona roślin- zapobieganie i zwalczanie agrofagów w sposób bezpieczny dla człowieka i środowiska, mające na celu ograniczenie strat w produkcji roślinnej

Agrofagi - organizmy szkodliwe w produkcji roślinnej (i leśnej)

Należą:

-patogeny roślin (grzyby, bakterie, wirusy)

-szkodniki

-chwasty

Szkodliwość agrofagów: mniejsze plony, gorsza jakość, średnie starty w plonach w Polsce 15-20%, na świecie ok. 40%

-Patogeny wywołują choroby infekcyjne. Objawy to: nekroza, zgnilizny, przebarwienia

-Czynniki nieorganiczne (susza, niedobór azotu lub wody) wywołują choroby fizjologiczne roślin

Szkodniki- zwierzęta roślinożerne ze względu na typ aparatu gębowego i uszkodzenia:

-gryzący np. dziurawienie liści

-kłująco-ssący np. wysysanie soków, przebarwienia zniekształcenia

Chwast - to każda niepożądana roślina w łanie, rośliny dzikie lub rośliny uprawne, samosiewy zbóż w rzepaku

Metody ochrony roślin:

Pośrednie (profilaktyczne)

-kwarantanna

-hodowlana

-agrotechniczna

Bezpośrednie (interwencyjne)

-mechaniczna

-fizyczna

-biologiczna

-chemiczna

Obowiązują: integrowane

Kwarantanna: organizacyjno-kontrolny chroniący terytorium kraju przed przywleczeniem z zagranicy nowych agrofagów (kw.zewn) oraz ewentualnym rozniesieniu ich po terenie kraju (kw.wewn)

Agrotechniczne: zabiegi agrotechniczne stwarzające optymalne warunki wzrostu roślinom uprawnym, a ograniczające rozwój agrofagów np. zdrowy materiał siewny, nawożenie, zmianowanie

Hodowlana- wprowadzenie do praktyki rolniczej odmian odpornych czy mniej wrażliwych na poszczególne choroby i szkodniki, w tym odmiany transgeniczne

Fizyczne- wykorzystywanie różnych form energii: promieniowanie, termiczne odkażanie gleby w szklarniach (parowanie) wypalanie chwastów

Mechaniczne- zbieranie i niszczenie szkodników, przynęty i pułapki na szkodniki

Biologiczna - polega na wykorzystaniu organizmów żywych:

-ochrona pożytecznych organizmów

-hodowla wrogów naturalnych i wprowadzenie ich na dany teren (szklarnie, sady)

-stosowanie biopreparatów zawierających wirusy, bakterie i grzyby

Metody biotechniczne - wykorzystanie substancji pochodzenia roślinnego i chemicznego informatorów owadów

-atraktanty - subst wabiące zwierzęta

-antyfielanty i repelenty - sus które hamują żerowanie albo składanie jaj

-feromony (płciowe) wabią osobniki płci przeciwnej

Chemiczna- najskuteczniejsza szeroko stosowana. Środki ochrony roślin (pestycydów) w Polsce 1,34 kg\ha substancji aktywnej w UE 2,3 kg\ha

Integrowana - harmonijne i łączne wykorzystanie w zwalczaniu agrofagów wszystkich dostępnych metod, w celu skutecznego, bezpiecznego dla środowiska i opłacalnego ograniczenia ich liczebności do poziomu poniżej ekonomicznej szkodliwości. Użycie chemicznych ś.o.r. powinno być ograniczone do niezbędnego minimum

GRUPY CHEMICZNYCH Środków Ochrony Roślin:

Zoocydy - to śr. Chem. Ochrony roślin stosowane przeciwko szkodnikom

-Insektycydy - to przeciw owadom

Fungicydy - to śr. Ochrony roślin grzybobójcze

Herbicydy - to śr. ochrony roślin zwalczające chwasty

REGULATORY WZROSTU I ROZWOJU ROŚLIN to śr. Chem. Ochrony roślin przeciwdziałające wyleganiu regulujące ukorzenianie i kwitnienie itp.

ŚRODEK OCHRONY ROŚŁIN - to preparat

-substancja aktywna (e) nośnik+substancja

-substancja aktywna inaczej substancja biologicznie czynna, niszczy agrofaga

Toksyczność ostra- zdolność substancji do wywołania efektu toksycznego po jego podaniu do organizmu w dawce jednorazowej lub jednorazowym narażeniu

Klasy toksyczności:

Klasy I-IV gdzie IV oznacz największą toksyczność

Klasa LD50(mg\kg masy ciała)

b.toksyczne T+ <25

toksyczne T 25-200

szkodliwe Xn 200-2000

mało szkodliwe >2000

LD50 - ilość substancji chem, która powoduje śmierć 50%organizmów badanych po jej podaniu w określony sposób

Okres karencji - czas, który musi upłynąć od dnia zastosowania ś.o.r. do dnia zbioru roślin lub produktów roślinnych przeznaczonych do spożycia.

Okres prewencji - czas po zastosowaniu ś.o.r. w którym człowiek i zwierzęta (pszczoły) nie powinny stykać się ani przebywać w otoczeniu miejsc także w obiektach w których zastosowano ś.o.r.

Próg ekonomicznej szkodliwości - taka ilość chwastów lub szkodnika lub nasilenia choroby gdzie starty w plonie są niższe koszt zastosowanego ś.o.r.

W11 środki do produkcji zwierzęcej (pasze dla zwierząt)

Główną część substancji organicznej organizmów zwierzęcych stanowią 4 pierwiastki chemiczne. Węgiel, tlen, wodór, azot. Występują one w formie złożonych związków chemicznych i stanowią 90-95% suchej masy. Zarówno w organizmie roślinnym jak i zwierzęcym znajduje się ponad 50% wody, a reszta to sucha masa. Ciało zwierzęce składa się z: białka, wody, tłuszczu, węglowodanów, związków mineralnych. Rośliny, które stanowią podstawę pokarmu dla zwierząt zawierają te same grupy zw. Chem. Różnice występują w ich procentowej zawartości (dot. Węgli, których w roślinach jest najwięcej).

Zapotrzebowanie pokarmowe i produkcyjne wyrażone ilością białka, energii, suchej masy, włókna surowego, skł mineralnych, aminokwasów egzogennych i witamin określa się terminem normy żywieniowej.

Dawka pokarmowa - (potrzeby bytowe i produkcyjne) zestaw pasz, które zawartością składników pokarmowych odpowiadają normie żywieniowej. Potrzeby pokarmowe to: potrzeby bytowe to taka ilość skł pokarmowych którą zwierze zużywa na utrzymywanie swego organizmu przy użyciu i w odpowiedniej kondycji fizycznej.

Potrzeby produkcyjne to ilość składników pokarmowych potrzebnych do wytwarzania produktu (jaj, mleko, mięsa, wełny)

WODA

-decyduje o procesach biologicznych

-warunkuje całą przemianę materii

-jest nośnikiem substancji odżywczych

-jest składnikiem wszystkich płynów ustrojowych

-reguluje ciepłotę organizmów

Zapotrzebowanie od 20 litrów u świń i koni do 80-100 litrów u krów dziennie.

BIAŁKO OGÓLNE jest podstawowym składnikiem budulcowym organizmu zwierzęcego

Dzieli się na:

1 białko właściwe (zbudowane z aminokwasów)

2 związki azotowe niebiałkowe to proste związki zawierające azot rozpuszczalne w wodzie

AMINOKWASY z których zbudowane są białka mogą być:

-endogenne które zwierze samo może syntetyzować

-egzogenne które są niezbędne ale organizm nie potrafi ich syntetyzować i muszą być dostarczane w paszy

WĘGLOWODANY

-stanowią podstawowy składnik organiczny pasz pochodzenia roślinnego

-są to związki zawierające C H O

-są głównym źródłem energii dla zwierząt

I Węglowodany bezazotowe wyciągowe łatwostrawna np. skrobia w nasionach zbóż i strączkowych bulwach ziemniaka, korzeniach okopowych

-cukry proste (fruktoza, glukoza) w owocach i młodych pędach roślinnych

-dwucukry (sacharoza i laktoza)

II włókno surowe podstawy składnik błonnik jest łatwo trawiony przez przeżuwaczy (bydło) słabo przez konie i inne

-wpływa korzystnie na wydzielanie soków trawiennych

-wywołuje poczucie sytości

TŁUSZCZE

-składnik pokarmowy o najwyższej wart. energetycznej

-są składnikami wszystkich komórek organizmu zwierzęcego

-stanowią substancję rezerwową jako tłuszcze zapasowe

-stanowią izolację cieplną organizmu

-wpływają korzystnie na wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach

POPIÓŁ SUROWY = SKŁADNIKI MINERALNE są one dla organizmu:

-składnikiem budulcowym tkanek (kostnych i miękkich)

-wchodzą w skład różnych związków organicznych

-utrzymują odpowiedni poziom jonów wodorowych w płynach ustrojowych od których zależy stałe pH we krwi

-wchodzą w skład enzymów lub są ich aktywatorami

-regulują ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych

-utrzymują równowagę kwasowo-zasadowo organizmu

-decydują o stanie koloidów ciała zwierząt

WITAMINY zw organiczne, których organizm sam nie produkuje, ale są mu potrzebne do normalnego wzrostu i rozwoju

Dzielą się na 2 grupy:

-rozpuszczalne w tłuszczach

-rozpuszczalne w wodzie

Całkowity brak witamin wywołuję awitaminozę, częściowy hipowitaminozę a nadmiar hiperwitaminozę.

Pasz - to produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, mineralnego i syntetycznego stosowane w żywieniu zwierząt

Pasze pochodzenia roślinnego naturalne

-zielonki z upraw polowych

-zielonki z TUZ

-kiszonki, sianokiszonki

-okopowe

-siano

-słoma

-plewy i strączyny

-susz z zielonek

-ziarno zbóż i jego przetwory

-nasiona roślin strączkowych

-śruty zbożowe i z nasion strączkowych

-susz ziemniaczany i buraczany

-płatki ziemniaczane

zielonki - rośliny zielone zawierające 10-30% suchej masy

kiszonki - kiszenie jest 1 z metod konserwowania pasz objętościowych soczystych, polegająca na zakwaszeniu materiału zakiszonego kwasem mlekowym wytwarzanym w wyniku bakteryjnej fermentacji cukru

w celu ułatwienia zakiszenia surowca stosuje się następujące dodatki:

-bogate w cukry proste - melasa, susz buraczany

-bogate w skrobię - ziemniaki

-preparaty mikrobiologiczne (szczepy bakterii kwasu mlekowego)

Kiszonki świeże zawierają do 29% suchej masy, sianokiszonki przywiędnięte, podsuszone 40-60%

Pasze pochodzenia roślinnego - przemysłowe :produkty uboczne przemysłu

-młynarskiego - otręby, maki, pastewne

-olejarskiego - śruty poekstrakcyjne, makuchy i ekspeltery

-skrobiowego - pulpa ziemniaczana, gluten

-fermentacyjnego - wywar ziemniaczany i zbożowy

-browarniczego - kiełki suszone, słodziny, drożdże

-cukrowniczego - wysłodki buraczane i melasa

Pasze pochodzenia zwierzęcego naturalne:

Mleko, mięso, ryby, krew

Pasze pochodzenia zwierzęcego przemysłowe

-mleczarskiego - maślanka, serwatka

-mięsnego - mączki z krwi, mięsa, kostne

-rybnego - mączki rybne

Pasze mineralne i syntetyczne:

-dodatki mineralne i witaminowe

-związki wapniowe - kreda pastewna

-związki wapniowo-magnezowe

-sól pastewna

-mikroelementy

-wieloskładnikowe mieszanki zw mineralnych

-witaminy syntetyczne aminokwasy, stymulatory wzrostu, dodatki mineralne

W12 Gospodarowanie na terenach użytków zielonych

Użytki zielone - to łąki i pastwiska

Dzielą się one na:

Użytki przemienne - (tzw. krótkotrwałe) do których zalicza się te na terenach gruntów ornych, które znajdują się w płodozmianach polowych

Użytkuje się je kośnie lub pastwiskowo w ciągu kilku lat, a następnie są one zaorywane i na ich miejsce wysiewa się rośliny upraw polowych.

Użytkowanie łąk i pastwisk

1. Kośne

- Intensywne, gdy zbiera się 3-4 pokosy na siano, kiszonkę lub sianokiszonkę lub 3 pokosy na siano a 1 przeznaczony na wypas

- umiarkowanie intensywne - 3 pokosy na siano lub sianokiszonkę lub 2 na siano, a 1 na wypas

- ekstensywne - 2 pokosy na siano, sianokiszonkę lub kiszonkę lub 1 na siano i 1 na wypas

2. Pastwiskowe

- wypas na uwięzi (palikowy)

- wypas kwaterowy

- wypas kwaterowy dawkowany

- wypas wolny

3. Kośno-pastwiskowe

- okresowy wypas obiektów łąkowych

- okresowe kośne użytkowanie pastwisk

- zmienne kośne i pastwiskowe użytkowanie TUZ w ciągu całego okresu wegetacyjnego

Roślinność łąk i pastwisk

W praktyce łąkarskiej rośliny występujące na TUZ dzielą się na:

-trawy

-rośliny motylkowate

-rośliny turzycowate

-sitowate

-skrzypy

-zioła

-chwasty

Trawy pastewne i rośliny motylkowate są najbardziej pożądanymi składnikami runi wraz z niewielkim dodatkiem ziół.

ROŚLINY MOTYLKOWATE

-zawierają duże ilości wartościowego białka, składników mineralnych i witamin

-wpływają korzystnie na glebę gdyż zwiększają w niej zawartość azotu

-występują głównie na pastwiskach w mniejszych ilościach w runi łąk

Na TUZ występują:

Koniczyna łąkowa, koniczyna biała i białoróżowa, komonica zwyczajna i lucerna nerkowata oraz wyka ptasia i groszek żółty.

Roślinami niepożądanymi na TUZ są trawy małowartościowe turzycowate, sitowate, skrzypy i chwasty oraz nadmiar ziół. Wszystkie rośliny poza ziołami są niepożądane gdyż mają niską wartość pokarmową, obniżają plon i jego jakość a niektóre są trujące dla zwierząt.

Zioła - to rośliny posiadające wysoką wartość pokarmową, zawierające witaminy, sole mineralne oraz garbniki polepszające właściwości smakowe i dietetyczne paszy. Do najczęściej występujących ziół zaliczamy: mniszek pospolity, brodawnik jesienny, krwawnik pospolity, babka lancetowata, kminek zwyczajny. Duży udział ziół w runi jest niepożądany gdyż prowadzi do obniżenia plonu.

Chwastami w łąkarstwie określa się te rośliny, które są bezpośrednio szkodliwe (trujące, dla zwierząt lub też pośrednio wpływają na obniżenie jakości paszy i zbieranych plonów)

Chwasty trujące: szalej jadowity, jaskier jadowity i ostry

Chwasty obniżające plon: barszcz zwyczajny, ostrożeń błotny i warzywny oraz kanianka i szelężnik większy

Aby na TUZ utrzymać jak największą ilość roślin pożądanych i nie dopuszczać do nadmiernego rozwoju należy:

-usuwać chwasty ręcznie bądź zwalczać je opryskami i usuwać krzaki

-intensywne użytkowanie czyli częste koszenie

-nawożenie mineralne i organiczne

-nawadnianie (regulacja stosunków wilgotnościowych)

-utrzymanie urządzeń melioracyjnych w sprawności

-utrzymanie równej powierzchni pastwisk i łąk

W 13

- Systemy rolnictwa obecnie wyróżnia się:

• rolnictwo ekstensywne konwencjonalne to rolnictwo niskonakładowe:

-nawożenie głównie organiczne bez nawozów mineralnych lub w ilościach minimalnych, stosowane w postaci popiołów, odchodów ptasich (guano=k2co3) surowców naturalnych odkwaszających

-wyposażenie w sprzęt do uprawy roli i roślin

-słabo rozwinięta produkcja zwierzęca

-dobór gatunków roślin i zwierząt zależy od poziomu rozwoju społeczeństwa, warunków glebowo-klimatycznych a często decyduje o tym rynek zbytu

Zarówno plony roślin jak i efekty produkcji zwierzęcej (mleczność krów, nośność drobiu, przyrostu) są stosunkowo niskie. Również degradacji ulega gleba

• rolnictwo intensywne konwencjonalne - to system produkcji którego celem jest maksymalizacja plonów przy użyciu wszelkich dostępnych metod i środków, głównie przemysłowych środków produkcji

Rolnictwo to można określić jako sposób gospodarowania ukierunkowany na max zysku osiągniętego dzięki dużej wydajności roślin i zwierząt. Wydajność tę uzyskuje się w wyspecjalizowanych gospodarstwach stosujących technologie produkcji oparte na dużym zużyciu przemysłowych środków produkcji i małych nakładach robocizny. W gospodarowaniu decyduje cel ekonomiczny.

• rolnictwo integrowane polega na rozsądnym zwiększaniu poziomu nakładów aby uzyskać optymalne plony dobrej jakości bez naruszania równowagi przyrodniczej środowiska

-zwane też zrównoważonym, zharmonizowanym czy integrowanym to system prowadzenia gosp rolniczego oparty o zasadę zintegrowanej produkcji roślinnej i zwierzęcej, charakteryzujący się optymalizacją oraz równowagą nakładów i efektów. Jest to system wykorzystujący w harmonijny sposób postęp techniczny i biologiczny w uprawie roślin i chowie zwierząt. Gwarantuje on ochronę środowiska przed skażeniami i zanieczyszczeniami przez stosowane środki chemiczne oraz odpady gospodarcze. Prowadzenie gospodarstwa w tym systemie wyklucza monokulturową uprawę roślin i wielkostadny, intensywny chów zwierząt. Odmianą systemu integrowanego jest system zachowawczy ukierunkowany na ochronę gleby przed degradacją i zachowanie naturalnego krajobrazu obszarów wiejskich. System integrowanej produkcji rolniczej umożliwia realizowanie celów ekonomicznych i ekologicznych przez świadome wykorzystanie nowoczesnych technik i środków tak jak w systemie intensywnym oraz wdrażanie różnych form postępu biologicznego systemu ekologicznego w sposób sprzyjający realizacji celów danego systemu. Zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju system integrowany ma następujące cele:

a) ekonomiczne

-zdobycie konkurencyjnej przewagi na rynku produktów spożywczych

-osiąganie dochodów z gospodarstwa rolniczego na poziomie nie niższym niż w gospodarstwie z konwencjonalnymi metodami produkcji

-efektywne stosowanie środków chemicznych w produkcji rolnej

-stabilne wyniki produkcyjne

-poprawa jakości produktów roślinnych i zwierzęcych

b) ekologiczne

-stosowanie technologii minimalizacji skażenia środowiska

-ochrona zdrowia i bezpieczeństwo produktów żywnościowych

-rozwój infrastruktury przyrodniczej

-kształtowanie i pielęgnowanie krajobrazu rolniczego

4) rolnictwo ekologiczne (organiczne) ma na celu przede wszystkim dbanie o stan środowiska jakość produktów. To system oparty o gosp naturalną, wykorzystujący zdobycze wiedzy w zakresie uwarunkowań ekologicznych i biologicznych produkcji rolniczej wykluczający stosowanie podstawowych i wymagających takich jak pestycydy oraz nawozy mineralne w produkcji roślinnej jak również pasze przemysłowe, antybiotyki itp. W chowie i hodowli zwierząt. Gospodarstwa te są zwykle wielokierunkowe , z chowem zwierząt uprawą roślin polowych i ogrodniczych. Oszczędna gospodarka energetyczna i duża pracochłonność.

Zakres ZDPR jest następujący:
Stosowanie i przechowywanie nawozów:
Nawozy należy stosować i przechowywać w sposób bezpieczny dla środowiska oraz bez szkody dla zdrowia ludzi i zwierząt.
- nawozy mineralne przechowujemy w oryginalnych opakowaniach, w zamkniętych magazynach lub przynajmniej pod dachem. Dopuszcza się składowanie tych nawozów w pryzmach na nieprzepuszczalnym podłożu, pod przykryciem z materiału wodoszczelnego. Wysokość stosu opakowań nawozów zawierających saletrę amonową i nawozy saletrzane nie może przekraczać 4 worków.
- po 25 października 2008 r. rolnik będzie zobowiązany do przechowywania nawozów naturalnych w następujący sposób:
* nawozy naturalne w postaci stałej (obornik) powinny być gromadzone, fermentowane i przechowywane w pomieszczeniach inwentarskich lub na nieprzepuszczalnych płytach gnojowych ze ścianami bocznymi posiadających instalację odprowadzającą wyciek do szczelnych zbiorników.
* nawozy naturalne w postaci płynnej (gnojówka, gnojowica) należy przechowywać wyłącznie w szczelnych zbiornikach. Pojemność wymagana dla urządzeń do przechowywania nawozów naturalnych powinna umożliwić 4-miesięczny okres ich składowania, a na obszarach szczególnie narażonych pojemność ta powinna wystarczyć na okres 6 m-cy.

Objętościowe suche

treściwe

Objętościowe soczyste

---