Aplikacja - praktyka absolwenta studiów prawniczych, mająca na celu przygotować go do wykonywania poszczególnych zawodów prawniczych. Praktyka ta odbywa się w miejscach i w czasie określonym szczegółowymi przepisami i kończy się zdaniem stosownego egzaminu państwowego.
Juliusz Słowacki herbu Leliwa (ur. 4 września 1809 w Krzemieńcu, zm. 3 kwietnia 1849 w Paryżu) - jeden z najwybitniejszych poetów polskich doby romantyzmu, dramaturg i epistolograf. Obok Mickiewicza, Krasińskiego i Norwida określany dawniej jako jeden z tzw. Wieszczów Narodowych. Jako filozof był twórcą filozofii genezyjskiej (pneumatycznej), epizodycznie związany także z mesjanizmem polskim. Był też mistykiem.
Filozofia genezyjska - koncepcja filozoficzna stworzona przez Juliusza Słowackiego (widoczna zwłaszcza w poematach Król-Duch i Genezis z Ducha), rozważająca zarówno rolę narodu jak i jednostki w historii.
Zdaniem Słowackiego każdy byt ziemski podzielony jest na dwie warstwy: warstwę materialną (cielesną) i duchową, przy czym materia pełni funkcję służebną - jest instrumentem, z którego byt musi się uwolnić by zyskać nową jakość egzystencji i świadomości. Potrzebne jest do tego jednak złożenie bolesnej ofiary z własnego życia; stąd odwieczny konflikt człowieka między światem duszy a cielesnością. Śmierć jest zmianą formy, wyzwoleniem ducha, podobnie jak rewolucja jest przejawem działalności Ducha Dziejów dążącej do wyzwolenia w bólu. Historia jest z kolei areną, gdzie Duch ten zmienia formę i zyskuje wyższą świadomość; tak interpretował Słowacki rewolucję francuską, dzieje narodu polskiego i świata.
Duch (pisany przez duże "D") jest również u Słowackiego określeniem pierwotnej, bliżej nieokreślonej siły wyzwolonej ze Słowa. Duch był niejako początkiem, rodzicielem ogółu duchów ziemskich, ale również ich summą i wspólnym pierwiastkiem. Najprościej rzecz biorąc: wszelki byt sprowadza się do Ducha i z Ducha pochodzi.
Słowacki rozważał również możliwość, iż niektóre byty mogą być bardzo przywiązane emocjonalnie do swojej cielesnej formy, co wpływa hamująco na rozwój tych bytów. W tym przypadku interweniuje Bóg dając takim jednostkom okazję do oczyszczenia się duchowego. Po śmierci natomiast każdy byt przeistacza się w formę, która odpowiada jego duchowemu kształtowi. Słowacki zbliżał się w tym punkcie swojej filozofii do teorii metempsychozy, nie kończących się przeobrażeń. Wbrew temu co twierdził Andrzej Towiański, Słowacki nie dopuszczał jednak możliwości rozwoju wstecz, w niższe formy duchowe, nawet wśród ludzi zniszczonych moralnie.
Filozofię genezyjską rozważali w późniejszym czasie: Tadeusz Miciński i Antoni Lange. Zdaniem Micińskiego dzieje ludzkości posiadają swój początek (genezę) w nicości, punkcie ahistorycznym. Antoni Lange natomiast łączył filozofię genezyjską z buddyzmem, rozważając ją pod kątem reinkarnacji, wyłapując analogie między postulatami filozofii genezyjskiej a egzotycznymi mitologiami. Dość luźno nawiązywał do filozofii genezyjskiej także poeta młodopolski Bogusław Adamowicz.
Dzieła, w których występują wątki genezyjskie[edytuj | edytuj kod]
Genezis z Ducha, Juliusz Słowacki
Uspokojenie, Juliusz Słowacki
Król-Duch, Juliusz Słowacki
Samuel Zborowski, Juliusz Słowacki
Nietota, Tadeusz Miciński
Exotica, Antoni Lange
Logos, Antoni Lange
Miranda, Antoni Lange
Palingeneza, Antoni Lange
Utwory Słowackiego, zgodnie z duchem epoki i ówczesną sytuacją narodu polskiego, podejmowały istotne problemy związane z walką narodowo-wyzwoleńczą, z przeszłością narodu i przyczynami niewoli, ale także uniwersalne tematy egzystencjalne. Jego twórczość wyróżniała się mistycyzmem, wspaniałym bogactwem wyobraźni, poetyckich przenośni i języka. Jako liryk zasłynął pieśniami odwołującymi się do orientu, źródeł ludowych i słowiańszczyzny. Był poetą nastrojów, mistrzem operowania słowem. Obok Cypriana Kamila Norwida i Tadeusza Micińskiego uważany za największego z mistyków polskiej poezji. Miał zresztą (i opisał je w Raptularzu) doświadczenia mistyczne.
Wywarł ogromny wpływ na późniejszych poetów Młodej Polski i Dwudziestolecia międzywojennego w Polsce, min. Antoniego Langego, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego czy Jana Lechonia.
9 stycznia 2009 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ogłosił rok 2009 Rokiem Juliusza Słowackiego.
Lata młodości
Urodził się w Krzemieńcu w południowo-wschodniej części dawnej I Rzeczypospolitej. Jego ojciec, Euzebiusz, był profesorem literatury w Liceum Krzemienieckim i Uniwersytecie Wileńskim. Matka Słowackiego, Salomea z Januszewskich, polska Ormianka, osoba o dużej kulturze literackiej i osobistej, po śmierci męża zajmowała się wychowywaniem syna. W domu państwa Słowackich panowała atmosfera uwielbienia twórczości klasycystów, co miało decydujący wpływ na późniejsze przemiany światopoglądowe twórcy "Króla-Ducha". Dzięki licznym znajomościom wśród wysoko postawionych elit - Salomea wyszła za mąż po raz drugi, za lekarza Augusta Bécu. Matka przyszłego poety prowadziła coś na kształt salonu literackiego, dzięki czemu Juliusz miał w dzieciństwie i wczesnej młodości szeroki kontakt z ówczesną elitą intelektualną, zwłaszcza z kręgu Uniwersytetu Wileńskiego. Tym sposobem poznał min. Adama Mickiewicza przed jego deportacją z Litwy. Juliusz Słowacki po studiach w Wilnie przybył 1 lutego 1829 do Warszawy. 30 marca objął posadę aplikanta w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu. Po wybuchu powstania listopadowego, 9 stycznia 1831 podjął pracę w powstańczym Biurze Dyplomatycznym księcia Adama Jerzego Czartoryskiego. 8 marca udał się z misją dyplomatyczną Rządu Narodowego do Londynu.
Emigracja
Pozostał na emigracji we Francji, gdzie zadebiutował w 1830 roku powieścią poetycką "Hugo".
W latach 1833-1835 przebywał w Szwajcarii nad Jeziorem Genewskim (wydaje 3 tom poezji); zakochał się w Marii Wodzińskiej. W Szwajcarii przebywał aż do roku 1838, podróżował po Włoszech, Grecji, Egipcie, Palestynie i Syrii. Podczas pobytu w Rzymie (gdzie dotarł 22 lutego 1836) mieszkał w domu przy Via del Babuino 165. W końcu osiadł na stałe w Paryżu. Mimo że był poważnie chory, wyruszył w 1848 roku do Wielkopolski, by wziąć udział w powstaniu, jednak zamierzeń swych nie zrealizował. Wtedy też ostatni raz spotkał się z matką we Wrocławiu. Nigdy się nie ożenił. Był typowym rentierem. Przysyłane przez matkę pieniądze umiejętnie pomnażał, inwestując je na paryskiej giełdzie, m.in. w akcje kolei lyońskiej. Pozwoliło mu to zyskać pewną niezależność finansową (wszystkie swoje dzieła wydawał własnym sumptem).
Pogrzeb
Słowacki został pochowany na paryskim Cmentarzu Montmartre, gdzie spoczywał do 14 czerwca 1927 roku. Odnowiony, pierwotny grób Juliusza Słowackiego, zaprojektowany przez francuskiego artystę Charles'a Pétiniaud-Dubos, można nadal oglądać na tym cmentarzu. W 1927 roku prochy Słowackiego zostały na polecenie marszałka Józefa Piłsudskiego przewiezione do Polski. Jego trumna płynęła w górę Wisły z Gdańska do Krakowa na pokładzie statku Mickiewicz, który zatrzymywał się w licznych portach rzecznych, gdzie miejscowa ludność składała hołd prochom wieszcza. 28 czerwca tego roku na dziedzińcu zamku na Wawelu odbyła się uroczysta ceremonia pogrzebowa. Na jej zakończenie Józef Piłsudski wypowiedział wielokrotnie cytowane słowa: W imieniu Rządu Rzeczypospolitej polecam Panom odnieść trumnę Juliusza Słowackiego do krypty królewskiej, bo królom był równy. Jego prochy zostały złożone obok Adama Mickiewicza w Krypcie Wieszczów Narodowych w Katedrze na Wawelu. Był ulubionym poetą Józefa Piłsudskiego.
Mimo iż Słowacki żył zaledwie 40 lat, jego twórczość literacka była obfita i różnorodna; poeta pozostawił po sobie 13 dramatów, blisko 20 poematów, setki wierszy, listów oraz jedną powieść.
Stworzył również spójny system filozoficzny, który nazwał filozofią genezyjską. Jako że spuścizna literacka Słowackiego była bogata tematycznie, jego twórczość podzielić można na cztery okresy.
Na przemiany filozoficzno-estetyczne twórczości Słowackiego decydujący wpływ miało uwielbienie literatury klasycystów, jakie panowało w domu poety. Słowacki zaczynał wręcz jako pseudoklasyk, a patronowali mu nie romantycy tacy jak Lord Byron czy Percy Shelley, ale Wolter. Młody poeta próbował w tym czasie przetłumaczyć Mahometa Woltera. Inspirowany zaś tragedią Mendog napisaną przez swojego ojca, rozpoczął pracę nad swoim Mindowem.
Twórczość Słowackiego z tego najwcześniejszego okresu opierała się na oświeceniowym deizmie, religijnym sceptycyzmie i cynizmie. Obficie czerpała również z myśli takich pisarzy jak: Francis Bacon, Kartezjusz, Baruch Spinoza, Niccolò Machiavelli czy Innocent Gentillet. Głównym tematem jego ówczesnych dzieł (min. Marii Stuart) były wojny religijne, które uważał za maskę fanatyzmu i pretekst do wojny o władzę. Słowacki zastanawiał się przy tym: jeżeli wiadomo, że Boga nie ma, skąd chęć walki za religię i wiarę? W centrum tych dzieł tkwiła fascynacja złem, która z czasem (kiedy przyjęła cechy fatalistyczne) zadecydowała o zwrocie Słowackiego w stronę romantyzmu.
Pierwsze wiersze Słowackiego były bardziej swobodnymi przekładami z Alphonse de Lamartine'a, Thomasa Moore'a oraz Edmunda Spensera niż oryginalnymi kompozycjami. Poważniejsze próby literackie tworzył od ok. 1825 roku; debiutował zaś anonimowo powieścią bajroniczną "Hugo" w roku 1830. W 1832 wydał pierwszy i drugi tom "Poezji" (trzeci ukazał się w 1833). Publikacje, zdradzające już romantyczny charakter jego twórczości, zawierały wczesne powieści poetyckie (m.in. "Żmija", "Jan Bielecki", "Mnich" i wspomniana wyżej tragedia "Maria Stuart"); nie wzbudziły one jednak zainteresowania środowiska emigracji polskiej w Paryżu. W następnych latach twórczość Słowackiego uległa przemianie; w liście do matki z 20 października 1835 pisał: znienawidziłem moje pierwsze utwory (...) rozwinęło się we mnie jakieś nowe piękności uczucie.
Za czynnik, który zadecydował o rozpoczęciu drugiego okresu myśli Słowackiego, nazywanego nieraz etyką chrześcijańską, uważa się lekturę Konrada Wallenroda Mickiewicza. Jego dzieła odrzuciły wówczas wolterowski ład, a często zaczęły czerpać ze wzorców i rekwizytorni tragedii Shakespeare'a. Wkrótce powstał poemat "W Szwajcarii" (1835-36) i liryki: "Rozłączenie", "Rzym", "Sumienie". Ogromny wpływ na twórczość Słowackiego miały podróże m.in. do Włoch, Grecji, Egiptu, Palestyny i Libanu (tam powstał "Anhelli"). Podczas pobytu we Florencji (1837/1838) rozpoczął intensywną pracę nad swoimi utworami. Powstał wtedy m.in.: "Ojciec zadżumionych" (1839), "Wacław". W grudniu roku 1838 wrócił do Paryża.
Z końcem lat 30 Słowacki w liście do Zygmunta Krasińskiego zapowiedział napisanie "wielkiego poematu w rodzaju Ariosta, który ma się uwiązać z sześciu tragedii, czyli kronik dramatycznych". W zamierzeniu miała to być swoista literacka kronika prezentująca bajeczne początki państwa polskiego, nawiązująca do tradycji, legend i historii pogańskich czasów Słowian. Projekt doczekał się jednak tylko częściowej realizacji; powstały dwie tragedie romantyczne - Balladyna (1839) i Lilla Weneda (1840).
W roku 1844 zaczął pisać prozą poetycką swój niezwykły wykład filozofii: Genezis z Ducha. W twórczości poety rozpoczął się tym samym okres intensywnej pracy nad filozofią genezyjską. Charakter genezyjski mają wszystkie późniejsze dzieła Słowackiego, z których na uwagę zasługują: Samuel Zborowski i Król-Duch. Oba dzieła zapatrują się na oryginalny system filozoficzny autora z dwóch różnych perspektyw: egzystencjalnej, dotyczącej jednostki ludzkiej oraz historiozoficznej.
Juliusz Słowacki od młodego przekonany był o swoim geniuszu poetyckim oraz przeznaczeniu do roli przewodnika narodu, które to przekonania podsycała w nim matka, Salomea. Zdaniem poety istnieją dwie drogi do poznania absolutu. Pierwsza to poznanie naukowe, które jest jednak tylko cząstkowe i wymaga żmudnych, długotrwałych badań; druga natomiast polegała na objawieniu, natychmiastowo zapewniała wiedzę o wszechświecie. Objawienie staje się jednak udziałem jedynie jednostek wybitnych - stąd przekonanie Słowackiego, iż owe wybrane jednostki (natchnieni poeci) powinni przyjmować rolę duchowego przewodnika reszty narodu.
Stworzył oryginalne wielkie dramaty: "Kordian" 1834, "Balladyna" 1834 (wyd. 1839), "Horsztyński" 1835, "Lilla Weneda" 1839, "Mazepa" 1839, "Sen srebrny Salomei" 1843, "Ksiądz Marek" 1843, "Fantazy" 1845-46, poematy: "Anhelli" 1838, "Beniowi" 1841 i Król-Duch 1847. Uprawiał wyrafinowaną prozę poetycką - to Genezis z Ducha 1844 Szczyt jego poetyckiego geniuszu stanowi cykl tajemniczych liryków genezyjskich, gdzie daje wykładnię swojego systemu filozoficznego - ewolucji świata od materii do czystego ducha (poemat "Król-Duch" 1845-1849). Niesamowitym spełnionym proroctwem Słowackiego stał się jego wiersz "Pośród niesnasków Pan Bóg uderza..." z 1848 roku, który wielokrotnie przywoływał Jan Paweł II.
Niedoceniany i zwalczany przez Adama Mickiewicza, doczekał się uznania dopiero na przełomie XIX i XX wieku. Do tej pory znakomita większość jego twórczości pozostawała w rękopisach. Twórczość Słowackiego prawdziwy renesans przeżyła bowiem w okresie Młodej Polski. Nawiązywał do niej m.in. Antoni Lange (powieść "Miranda", "Rzuty"), który w oparciu o wiedzę z dziedzin okultyzmu, spirytyzmu i buddyzmu poddał krytyce i rozwinięciu filozofię genezyjską. Lange twierdził wręcz, że wyzwolenie narodu polskiego zapewnia nie twórczość Mickiewicza, ale wnikliwa lektura "Króla Ducha"Podobny pogląd na tę sprawę mieli również inni poeci tego okresu, np. Wacław Rolicz-Liedr czy Bogusław Adamowicz. Tadeusz Boy-Żeleński w zbiorze felietonów Znasz li ten kraj? ubolewał nad zaniedbaniem Słowackiego w polskim szkolnictwie, ówczesnej kulturze i świadomości czytelniczej względem wciąż wysokiej pozycji Adama Mickiewicza
Niezwykle ciekawą biografię Słowackiego napisał Jan Zieliński. Jego książka pod tytułem "Szatanioł" (2000) przedstawia rzeczywiście powikłane życie poety.
Interpretacje gender i queer poezji i teatru Słowackiego znajdują się w książkach: Kazimiera Szczuka, Kopciuszek, Frankenstein i inne, eFKa, Kraków 2001, oraz Tomek Kitliński i Paweł Leszkowicz Miłość i demokracja. Rozważania o kwestii homoseksualnej w Polsce, Aureus, Kraków 2005. Nowe analizy dzieła Słowackiego przyniósł także tom Słowacki współczesny, pod redakcją Marka Troszyńskiego, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
Dzieła
Wiersze
• Anioł ognisty - mój anioł lewy
• Do matki (Zadrży ci nie raz serce...)
• Do Michała Rola Skibickiego
• Duma o Wacławie Rzewuckim (1832)
• Grób Agamemnona (1839)
• Hymn (Bogarodzico, Dziewico!) (1830)
• Hymn (Smutno mi, Boże!) (1836)
• Na sprowadzenie prochów Napoleona (1840)
• Nie wiadomo co, czyli romantyczność
• Oda do wolności (1830)
• Odpowiedź na „Psalmy przyszłości” (również pt. Do autora „Trzech psalmów”) (1845-1846)
• Pogrzeb kapitana Mayznera (1841)
• Pośród niesnasków Pan Bóg uderza... (1848)
• Rozłączenie (1835)
• Rozmowa z piramidami
• Sowiński w okopach Woli (1844)
• Tak mi, Boże, dopomóż (1842)
• Testament mój (1839-1840)
• Uspokojenie (1848)
• W Pamiętniku Zofii Bobrówny (1844)
Powieści poetyckie
• Jan Bielecki (1830)
• Król Ladawy (fragm.)
• Lambro (1832)
• Żmija (1831)
Poematy
• Anhelli (1838)
• Arab (1830)
• Beniowski. Poema (1841-1846)
• Genezis z Ducha (1844)
• Godzina myśli (1832-1833)
• Hugo. Powieść krzyżacka (1830)
• Król-Duch (1845-1849)
• Ojciec zadżumionych (1838)
• Poema Piasta Dantyszka herbu Leliwa o piekle (1839)
• Pan Tadeusz (fragm.)
• Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu (1836-1839)
• Szanfary. Poemat arabski
• W Szwajcarii (1835-1838)
• Wacław (1838)
Dramaty
• Agezylausz (fragm.) (1844)
• Balladyna (1834)
• Beatrix Cenci (w jęz. franc., fragm.) (1832)
• Fantazy (1844?)
• Horsztyński (1835)
• Jan Kazimierz (fragm.) (1841)
• Kordian. Część pierwsza trylogii. Spisek koronacyjny (1833)
• Ksiądz Marek (1843)
• Książę niezłomny (1843)
• Lilla Weneda (1839)
• Maria Stuart (1830)
• Mazepa (1839)
• Mindowe (1829)
• Samuel Zborowski (fragm.) (1845)
• Sen srebrny Salomei (1843)
• Zawisza Czarny (fragm.) (1844-45)
• Złota czaszka (fragm.) (1842)
Interpretacje
Niedoceniany i zwalczany przez Adama Mickiewicza, doczekał się uznania dopiero na przełomie XIX i XX wieku. Do tego czasu duża część jego twórczości pozostawała w rękopisach.
Wybitny badacz literatury polskiej, Julian Krzyżanowski nazwał Słowackiego twórcą naszego nowoczesnego dramatu[12]. Biografię Słowackiego napisał Jan Zieliński. Jego książka pod tytułemSzatanioł (2000) przedstawia powikłane życie poety. Nowe analizy dzieła Słowackiego przyniósł także tom Słowacki współczesny pod redakcją Marka Troszyńskiego. Poeta i badacz literaturyJarosław Marek Rymkiewicz wydał w 1982 książkę „Juliusz Słowacki pyta o godzinę”. Ma ona charakter częściowo fikcyjny, który pozwala autorowi na swobodniejsze poszukiwanie odpowiedzi na pytania psychologiczne, sytuacyjne: dlaczego takich, a nie innych wyborów filozoficznych i poetyckich Słowacki dokonał? Do tematu tego przez długie lata nie w pełni docenionego geniusza polskiego romantyzmu Rymkiewicz powrócił w wydanej w 2004 monografii „Słowacki. Encyklopedia”.
Upamiętnienia
Z okazji 200 rocznicy urodzin poety Poczta Polska wprowadziła w roku 2009 do obiegu znaczek z jego podobizną o nominale 1,55 zł
Juliusz Słowacki (1809-1849)
1. Życiorys Słowackiego, twórczość, etapy życia, kontakt z matka, teksty i daty.
Juliusz Słowacki, największy obok Mickiewicza poeta polski, urodził się 23.08.1809r. w Krzemieńcu na Wołyniu jako syn profesora tamtejszego liceum. Ojciec jego Eugeniusz Słowacki, człowiek wielkiej i rozległej wiedzy, przeniesiony został później na stanowisko profesora Uniwersytetu Wileńskiego. Słowacki wychował się pod jeszcze czulszym okiem matki Salomei po wczesnej śmierci ojca (1814). Pani Salomea, kobieta wykształcona, o dużej kulturze umysłowej, wyszła powtórnie za mąż za profesora Be'cu, tego samego, którego w tak przykrym świetle przedstawił później Mickiewicz w III części Dziadów. Słowacki zachował do matki głębokie uczucie, które znalazło wyraz w pięknych listach, jakie Słowacki z obcej ziemi pisywał do matki.
Młode lata spędził Słowacki na przemian w Wilnie i Krzemieńcu. W 1825 zapisał się na Wydział Prawny Uniwersytetu Wileńskiego. Wkrótce po ukończeniu studiów przeniósł się do Warszawy(1829), gdzie objął funkcję aplikanta przy Komisji Rządowej Przychodów
i Skarbu. W Warszawie zastał Słowackiego wybuch powstania listopadowego.
Na rozwój wczesnej twórczości Słowackiego wielki wpływ wywarła poezja romantyczna, zwłaszcza dzieła wybitnego poety angielskiego Byrona. Tematyka pierwszych powieści poetyckich jak „Szanfary”, „Arab”, „Mnich” czerpie motywy ze świata wschodniej kultury, wówczas odkryje dla poezji przez romantyków. Przepaja owe młodzieńcze poematy atmosferą tajemniczego Wschodu, akcję rzuca na tło dzikiej orientalnej przyrody, stara się - jak Mickiewicz w Sonetach krymskich- ewakuować ów nęcący dziwnością świat, ukazuje jego orientalność i nowość również w warstwie języka poetyckiego.
Nastrój bajroniczny, w jakim lubował się poeta w młodości, oddał z wielkim artyzmem w autobiograficznym poemacie pt. „Godzina myśli”, powstałym w kilka lat później za granicą. Do grona jego postaci bajronicznych wchodzi jeszcze jedno: Lambro, bohater poematu pod tym samym tytułem (1831).
Jeszcze w Wilnie marzy poeta o stworzeniu wielkiego dramatu historycznego na miarę Szekspira. Wtedy powstały pierwsze akty „Mindowego””. Słowacki pracuje nad nim nadal na emigracji, a w 1832 utwór ukazuje się w druku.
W tym okresie pisze poeta także „Marię Stuart” (wyd.1832). Już w tych młodzieńczych utworach zajaśniał bogactwem języka, niespotkana dotąd uroda poetyckiego obrazu, pięknem i melodyjnością strofy świetlny talent przyszłego twórcy „Beniowskiego”.
Wybuch powstania listopadowego i jego upadek wywarły olbrzymi wpływ na dalsze życie poety, wytyczył nowy kierunek jego twórczości, zwróciły myśli i uczucia młodego romantyka, bujającego w obłokach oderwanych od życia marzeń, w stronę rzeczywistości, w jakiej przyszło mu żyć. Odtąd problem walki wyzwoleńczej, sprawa źródeł nieszczęść narodowych, stosunku do przeszłości ojczyzny i dróg wiodących ku jej wolności zajmą najważniejsze miejsca w jego twórczości poetyckiej.
Po wybuchu powstania pisze Słowacki patriotyczne wiersze i hymny wzywające do walki z wrogiem ojczyzny, jak „Oda do wolności”, „Kulik”, „Hymn do Bogurodzicy” i „Pieśń legionu litewskiego”. Bije z tych młodzieńczych utworów żarliwe pragnienie walki o wolność i głęboka wiara w zwycięstwo ludu Starego Miasta, obrońcą Woli wystawi później po latach Słowacki najpiękniejszy pomnik w takich wierszach jak: „Uspokojenie”, „Sowiński” w okopach Woli”, „Ofiarowanie”.
Poeta jeszcze w czasie toczących się walk opuszcza kraj i jedzie z misją rządu powstańczego do Anglii. Po upadku powstania nie wraca już do Polski, lecz przebywa na dobrowolnym wygnaniu za granicą, we Francji, Szwajcarii, Włoszech. Z gorzkich rozmyślań nad klęską powstania listopadowego, listopadowego także odpowiedź III części Dziadów Mickiewicza powstaje w Szwajcarii dramat poetycki „Kordian” (wyd.1834).
W cichej szwajcarskiej Genewie Słowacki poświęca się twórczości dramatycznej. Powstaje tutaj „Balladyna” (1834 wyd. 1839).
„Mazepa (wyd. 1840) jest tragedią wielkich namiętności i powikłań losów ludzkich. Z tych czasów pochodzi również dramat osnuty na tle szlacheckiej przeszłości Polski- „Horsztyński” (1835).
Poeta w 1836 tworzy poemat miłosny: „W Szwajcarii” zrodzony pod wpływem piękna krajobrazu alpejskiego i nieodwzajemnionego uczucia do Marii Wodzińskiej.
W tym samym roku Słowacki po kilku latach pobytu w Szwajcarii wyjeżdża do Włoch, stad zaś wyrusza w wkrótce w daleka podróż na Wschód. Zwiedza Grecje, Egipt, Palestynę, Syrie. Wędrówki te miały wkrótce wydać świetny plon poetycki. Po powrocie osiada na półtora roku we Florencji, stąd zaś wyjeżdża do Paryża. Pracuje wówczas nad pamiętnikiem poetyckim dotyczącym swej podróży na Wschód.W czasie przebywania w klasztorze Bet-chaszban podczas podróży po Wschodzie. Pod wpływem tych peregrynacji wschodnich powstają cudowne liryki Słowackiego, owiane smutkiem i tęsknotą za krajem „Hymn o zachodzie słońca na morzu” oraz „Rozmowa z piramidami”.
W 1839 poeta pisze „Testament”. W grudniu 1838 wyjeżdża z Włoch do Paryża. Znalazłszy się znów w centrum życia emigracji polskiej, poczyna coraz widoczniej się zbliżać do obozu postępowego, reprezentowanego przez Towarzystwo Demokratyczne. W 1839 powstają nowe tragedie: „Beatrix”, „ Cenci” i „Lilia Weneda”.
W Paryżu powstaje również poemat „Beniowski”(1840-1841), najwspanialsze dzieło Słowackiego.
W okresie pisania dalszych ksiąg „Beniawskiego” Słowacki, podobnie jak Mickiewicz, dostaje się pod wpływ Towiańskiego.
Mimo, że Słowacki wkrótce zerwał z Towiańskim, długo nie odzyskał dawnej równowagi duchowej. Nad jego twórczością unosi się odtąd fatalny cień, z którego wyrwie się dopiero pod koniec życia.
Dzieła jego pisane w tym czasie znaczone są tragicznym pęknięciem. Rozdziera je wewnętrzna sprzeczność, walka między jasnym, realistycznym spojrzeniem na świat wielkiego twórcy a mistycznymi urojeniami odciągającymi go od życia, mącącymi widzenia rzeczywistości. Obok genialnych fragmentów znajdziemy w ówczesnych dzieła Słowackiego skazy i rysy spowodowane przez niszczące działanie towiańszczyzny. Zdrowie poety jest zdruzgotane przez gruźlicę płuc, ale mimo to pracuje nad wielkim poematem „Król-Duch”. Słowacki pisze dalsze pieśni „Beniowskiego”. Powstaje tez „ksiądz Marek” (wyd. 1844), „Sen Srebrny Salomei”)wyd. 1844), „Samuel Zborowski”. Wiele utworów zostaje niedokończonych. Nie na długo przed śmiercią Słowacki rzuca swą poezje do otwartej walki o umiłowane idee. Wydana przez poetę w 1846 odezwa pt. „Głos z wygnania do braci w kraju” rzuca ciekawe światło na jego współczesne poglądy, przynosząc trafną ocenę wydarzeń politycznych, jakie wówczas zachodziły w kraju.
Z okresu, kiedy Słowacki żył nadzieją, że weżmie udział w bezpośredniej walceo wolność na rodzinnej ziemi pochodzi jego niezapomniany wiersz „Anioł stojący na rodzinnych polach”.
Po upadku powstania Słowacki udaje się do Wrocławia. Jest rozbity duchowo, ciężko chory i bliski rozpaczy. Tutaj po dwudziestu latach spotyka się ze swoja ukochana matka. Na skutek nakazu policji, która śledziła poetę, musi Słowacki opuścić miasto. Przez Drezno wraca do Paryża. Zdrowie pogarsza mu się z dnia na dzien. 3.04.1849r. poeta umiera.
Słowacki poszerzył sfery świadomości i wyobraźni narodowej, pogłębił nasze poczucie estetyczne, wrażliwość na piękno języka i obrazu poetyckiego.
Za życia niedoceniony przez współczesnych, odniósł - tak przeczuł w swym „Testamencie”- „za grobem zwycięstwo”, stojąc obok Mickiewicz na piedestale narodowej poezji.
2. Konflikt z Mickiewiczem
Gdy przyjechał do Paryża, Mickiewicz, który przebywał już tam w glorii pierwszego poety wybranego narodu, nie pomógł Słowackiemu włączyć się w życie emigracji. Poza tym akurat opublikował pierwsze utwory Słowackiego- zupełnie niepasujące do gorącej i popowstańczej atmosfery na emigracji. Zarzucono mu, ze pomija sprawy narodu, on zaś uniósł się honorem. Na słynnej uczcie u Januszkiewicza obaj wieszczowie stoczyli bój- było jednak pojedynek na improwizacje. Rozstali się wprawdzie nie jako wrogowie. Słowacki podobnie jak Mickiewicz nie walczył w powstaniu i nigdy się nie ożenił.
Wybitny polski poeta romantyczny, dramaturg, filozof-wizjoner.
Urodził się w 4/09/1809 w Krzemieńcu, zmarł 3/04/1849 w Paryżu.
Wczesne lata spędził w Krzemieńcu i Wilnie. Matka Salomea (z którą był przez całe życie bardzo związany uczuciowo) po stracie pierwszego męża została żoną profesora Uniwersytetu Wileńskiego Augusta Becu. Dzięki temu przyszły poeta miał kontakt ze środowiskiem intelektualnym, poznał m.in. Adama Mickiewicza, Joachima Lelewela, Jana i Jędrzeja Śniadeckich. W latach 1825-28 studiował w Wilnie prawo. W 1829 rozpoczął pracę w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu. W 1831 Adam Jerzy Czartoryski zaproponował mu pracę w Biurze Dyplomatycznym Rządu Narodowego. Jako kurier dyplomatyczny Rządu wyjechał Słowacki do Drezna, później do Paryża, gdzie osiadł na stałe. W latach 1832-36 przebywał w Genewie, gdzie ogromny wpływ wywarła na niego przyroda alpejska (W Szwajcarii). Podczas pobytu w Rzymie w 1836 zaprzyjaźnił się z Zygmuntem Krasińskim, który przez długi czas był jednym z nielicznych czytelników doceniających wartość i nowatorstwo jego poezji. W latach 1836-37 odbył podróż do Grecji, Egiptu i Palestyny, w latach 1837-38 przebywał we Florencji. Egzotyka podróży, mistyczne przeżycia związane z poznaniem Ziemi Świętej, a potem studia nad literaturą, malarstwem i rzeźbą włoską znajdują odzwierciedlenie w liryce, poematach i dramatach tego okresu (np. Hymn o zachodzie słońca, Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu, Rozmowa z piramidami, Poema Piasta Dantyszka herbu Leliwa o piekle, Beatrix Cenci).
W 1842 w Paryżu Słowacki poznał Andrzeja Towiańskiego i na krótko związał się z jego Kołem. Przyczyną zerwania były zarówno różnice światopoglądowe, jak i permanentny konflikt z Mickiewiczem, dominującym w jego otoczeniu Mistrzem. Jednak w znacznej mierze Towiańskiemu zawdzięczał Słowacki ostateczny kształt swojego systemu filozoficznego. Poglądy filozoficzne i społeczne Słowackiego (o których będzie mowa dalej) inspirowały go do aktywności politycznej, która nie przynosiła jednak wielkich rezultatów. W czasie powstania krakowskiego i tzw. rzezi galicyjskiej stworzył Kółko z nielicznymi zwolennikami, do których należał m.in. Cyprian Norwid. Napisał kilka utworów o charakterze manifestu politycznego, m.in. Głos z wygnania do braci w kraju, Do emigracji o potrzebie idei. W okresie Wiosny Ludów ogłosił Głos brata Juliusza Słowackiego do zgromadzonych i w klub chcących się związać Polaków. Po wybuchu powstania wielkopolskiego zawiązał Konfederację i mimo zaawansowanej gruźlicy pojechał do Poznania, gdzie wystąpił na posiedzeniu Komitetu Narodowego. Opuścił Poznań na żądanie policji i powrócił do Paryża, gdzie wkrótce zmarł. Pochowany został na cmentarzu Montmartre. W 1927 jego prochy zostały uroczyście przewiezione do Krakowa i złożone w Katedrze Wawelskiej obok prochów Mickiewicza.
Pewien rozgłos przyniosły Słowackiemu utwory patriotyczne publikowane w prasie podczas powstania listopadowego, które przeżył bardzo dramatycznie (m.in. Hymn, Kulig, Oda do wolności). W Paryżu wydał trzy tomy poezji (1832-33), zawierające wczesne powieści poetyckie, poematy, dramaty i liryki. Nie zainteresowały one zbytnio emigracji, zajętej głównie sporami politycznymi. W dodatku Mickiewicz, uznany już wówczas poeta narodowy, wypowiedział się o nich niechętnie, nazywając poezję Słowackiego pięknym kościołem, w którym nie ma Boga.
Za życia opublikował Słowacki tylko część swojej twórczości i nie zdobył popularności, mimo że jego poezja była czymś niezwykłym nawet na tle bogatej literatury romantycznej. Cechowała ją ogromna różnorodność, bogactwo frazy, nowatorska inwencja językowa i wrażliwość plastyczna. Do stałego kanonu literatury znanego później pokoleniom Polaków weszły takie utwory, jak: Rozłączenie, Hymn (Smutno mi Boże), Testament mój, Do Ludwiki Bobrówny, Grób Agamemnona, Ojciec zadżumionych. I właśnie nowatorstwo tej poezji utrudniało współczesnym jej odbiór. Jej niezwykłość doceniali nieliczni, m.in. Zygmunt Krasiński, Cyprian Norwid, Kornel Ujejski.
Stosunkowi do środowiska emigracyjnego i krytyki literackiej dał Słowacki wyraz w poemacie dygresyjnym Beniowski (1840-46). Pieśni 1-5 wydane zostały w 1841. Pozostałe pieśni, różne ich wersje i fragmenty opublikowano pośmiertnie. Zrekonstruowana całość składa się z 10 pieśni pisanych oktawą. Akcja poematu osadzona jest w czasach konfederacji barskiej na Podolu i Krymie. Bohaterem uczynił poeta podolskiego szlachcica, którego pierwowzorem był autentyczny szlachcic węgierski, autor znanych pamiętników opublikowanych w 1791. W warstwie fabularnej poemat przedstawia dzieje beztroskiego ubogiego młodzieńca, który przemierza połacie kraju, spotyka wiele różnych osób (często mających historyczne prototypy): Anielę, Swentynę, księdza Marka, Tadeusza Dzieduszyckiego. Fabuła poematu jest pretekstem do wielopiętrowej gry poetyckiej. Rzeczywistym bohaterem jest narrator mówiący głosem autora. Komentuje on konstruowaną fabułę, zmienia ją i parodiuje, rozmawia z czytelnikami, zwraca się do domniemanych krytyków. Słowacki igra w poemacie licznymi konwencjami: jest epicki, patetyczny, liryczny, ironiczny, w akcję wplata sentymentalne wspomnienia, zadumę i refleksję nad własną sztuką. Beniowski został odczytany jako credo ideowe i artystyczne Słowackiego i przyniósł mu uznanie nieco większe niż wcześniej publikowane utwory.
Negatywny obraz emigracji i ukrytą polemikę z Mickiewiczem zawiera także wcześniejszy poemat Anhelli (wyd. 1838), niechętnie przyjęty przez czytelników. Powstał on w klasztorze w górach Libanu, pod wpływem przeżyć religijnych w Ziemi Świętej. Język poematu stylizowany jest na prozę biblijną, podobnie jak język Ksiąg narodu i pielgrzymstwa polskiego Mickiewicza. Słowacki jednak, w przeciwieństwie do Mickiewicza, neguje zbawczą wartość emigracyjnego pielgrzymstwa. Akcja poematu dzieje się na symbolicznej Syberii, w mrocznej i mroźnej scenerii, gdzie zesłańcy, skłóceni i walczący ze sobą, niezdolni do stworzenia wspólnej idei, ulegają degeneracji moralnej i fizycznej. Tytułowy bohater, młodzieniec czystego serca, wędruje z kapłanem w przestrzeni przywołującej obraz dantejskiego piekła. Wybrany jest - jak mówi poeta - na ofiarę równą Chrystusowej, ale sens tej ofiary nie jest jasny. Anhelli umiera w samotności, a anielica Eloe nie pozwala go zbudzić, gdy przybywa rycerz wzywający do czynu rewolucyjnego. Wieloznaczność symboliki tego pięknego w warstwie językowej i obrazowej poematu prowokowała badaczy do licznych interpretacji. Niektórzy słusznie widzieli w nim zapowiedź dojrzewającej filozofii genezyjskiej.
Słowacki jest autorem najbardziej oryginalnego systemu metafizycznego spośród romantycznych mesjanizmów. Podobnie jak Mickiewicz i Krasiński, pojmował historię jako proces doskonalenia się ludzkości w dążeniu do realizacji boskiego ideału. Podobnie też uznawał konieczność cierpienia, ofiary i czynu w życiu indywidualnym i zbiorowym. Również szczególną rolę przypisywał narodowi polskiemu. Inspiracje w pewnej mierze zawdzięczał Towiańskiemu, ale czerpał też z neoplatonizmu i współczesnych nauk przyrodniczych. W rezultacie zbudował system kosmogoniczny od powstania wszechświata do jego ostatecznego przeanielenia. Wszechświat Słowackiego jest organizmem złożonym z indywidualnych duchów istniejących w procesie postępowej ewolucji zarazem biologicznej i spirytualnej. Poprawka, jaką wprowadził do biblijnej Księgi Genezis, jest wyrazem skrajnego romantycznego indywidualizmu. Duchy przedwiecznie istniejące w Bogu same zażądały kształtów, aby własną boskość wypracować. Wyłoniły się z Absolutu tworząc czas i przestrzeń. W momencie emanacji nastąpił jednak rozłam; część duchów objawiła się przez światło, tworząc słońca i gwiazdy, świat bytowania anielskiego. Część przez lenistwo i zaniedbanie wytworzyła pierwiastek niszczący - ogień, który dał początek Ziemi. Taka jest Słowackiego interpretacja grzechu pierworodnego - upadku ducha, który utracił świadomość własnej boskości, i odkupienia tego grzechu przez heroiczny wysiłek ciągłego samodoskonalenia. Indywidualną tożsamość duchy zachowują dzięki reinkarnacji, a pamięć metampsychiczna (pamięć poprzednich wcieleń) dana jest dzisiaj tylko mistykom, wizjonerom i poetom. Wewnętrzny przymus doskonalenia, czyli odradzania się w coraz wyższych formach, nakłada obowiązek ciągłego niszczenia wszystkich form zastanych. W rzeczywistości duchowej istnieje hierarchia, a miejsce w niej zależy wyłącznie od zasługi; dotyczy to zarówno duchów indywidualnych, jak i "gromad duchów pokrewnych", czyli narodów. Naród polski wypracował sobie starszeństwo duchowe, które lokuje go na szczycie hierarchii gromad. Celem progresywnej ewolucji jest osiągnięcie stanu nadludzkiego "przeanielenia" przez sobie zawdzięczające własną boskość duchy indywidualne.
Filozofia genezyjska Słowackiego jest skrajnie indywidualistyczna i heroistyczna, gloryfikuje aktywizm, cierpienie, ofiarę, destrukcję i rewolucję. Obywa się bez ingerencji Opatrzności, tradycji i Kościoła. W jej kontekście tłumaczą się radykalne poglądy polityczne i społeczne poety. Filozofia genezyjska najpełniej wyłożona została w utworach Genesis z Ducha i Król-Duch. Jej przekładu na język aktualnej polityki dokonał Słowacki w Odpowiedzi na psalmy przyszłości.
Genesis z ducha. Modlitwa (utwór powstał 1844-46, wydany pośmiertnie) jest wykładem ewolucji od stworzenia wszechświata do powstania człowieka. Ma formę modlitwy skierowanej do Boga jako świadka stworzenia i rozwoju. Narrator pełni podwójną rolę - jest zarazem duchem indywidualnym przypominającym własną przeszłość, jak i duchem globowym odtwarzającym ewolucję gatunków od form najniższych do formy ludzkiej. Kiedy duchy najbardziej zasłużone osiągnęły tę postać, Bóg "na świecie form pieczęć trwałości położył". Dalszy rozwój ma się odbywać w świecie społecznym.
Poemat Król-Duch (powstał 1845-49) pozostał w licznych wersjach i fragmentach, ostateczny kształt nadali mu wydawcy pism pośmiertnych. Jest interesującą próbą stworzenia poetyckiego mitu początków narodu. Ewolucja genezyjska przenosi się w świat historii. Obowiązują w nim te same prawa: czynu, ofiary, walki z zastaną formą i własnym lenistwem. Duch znajdujący się na szczycie hierarchii wciela się w przywódcę gromady: wodza, polityka, wizjonera. Szereg przywódców duchowej ewolucji ludzkości rozpoczyna w poemacie Her Armeńczyk (postać z Rzeczpospolitej Platona), spadkobierca kultury antycznej. Jego kolejne postaci - to pierwsi królowie Polski: Popiel, Mieszko i Bolesław Śmiały. Każdy z nich reprezentuje inną ideę władzy, ma własne zasługi dla rozwoju narodu, popełnia inne błędy. Ale wszyscy nadają kierunek dalszej historii narodu, który ma realizować "cele Chrystusowe". Ta wizja historiozoficzna została zrealizowana z niezwykłym rozmachem, legenda początku wpisana jest we wszechświat, w przestrzeń sakralną zaludnioną mitami i symbolami kulturowymi, a całość zamknięta jest w sugestywnym, nastrojowym i plastycznym języku.
Odpowiedź na psalmy przyszłości (utwór powstał 1845-45, wydany bezimiennie 1848) jest pełną pasji polemiką z poglądami Zygmunta Krasińskiego. Słowacki, zgodnie z własnym pojęciem Ducha-wiecznego rewolucjonisty, burzyciela form zastanych, rozwijającego się przez kataklizmy i rewolucje, sprzeciwia się apoteozie szlachty i nawoływaniu do solidaryzmu narodowego. Nowy czynnik rozwoju widzi w ludzie, zdolnym do burzenia skostniałych struktur społecznych. Poemat wykorzystuje różne konwencje gatunkowe, zawiera modlitwę-inwokację, dialog, pamflet, jest fragmentaryczny, wizyjny i sugestywny plastycznie. Cytaty z niego weszły na długo do języka środowisk demokratycznych.
Słowacki był także autorem licznych dramatów utrzymanych w różnych konwencjach: historycznych (m.in. Maria Stuart, Mazepa, Horsztyński), legendarno-baśniowych (Lilla Weneda, Balladyna), symboliczno- mistycznych (Ksiądz Marek, Samuel Zborowski) i wielu innych. Do najwybitniejszych należą Kordian i Balladyna.
Kordian (wyd. 1833) jest - podobnie jak Nie-Boska Komedia Krasińskiego i Dziady Mickiewicza - wielkim dramatem metafizyczno-politycznym. Zamierzony też był jako poetyckie wyzwanie rzucone Mickiewiczowi. Dzieje się w świecie historycznym i w zaświatach, postaci realistyczne występują obok symbolicznych, a w centrum problematyki znajduje się klęska powstania listopadowego. W "Przygotowaniu" siły piekielne stwarzają i wysyłają na ziemię przywódców tego powstania. W akcie I tytułowy bohater przeżywa klęskę młodzieńczej miłości. W akcie II podczas podróży doznaje rozczarowania współczesną Europą. W kończącym ten akt wielkim monologu na szczycie Mont-Blanc przemienia się w działacza politycznego, bojownika o sprawę narodu. Akt III dzieje się w przeddzień powstania i prezentuje dyskusję różnych racji, dotyczącą zbrodni dla idei i moralnej oceny przelewu krwi. Opuszczony przez innych spiskowców Kordian zamierza zabić cara Mikołaja koronowanego właśnie na króla Polski, ale opanowany przez Strach i Imaginację okazuje się niezdolny do krwawego czynu. Skazany na śmierć za próbę zamachu prawdopodobnie został uratowany wskutek interwencji księcia Konstantego. W samym dramacie nie jest to oczywiste, ale miał być ciąg dalszy - Kordian był pierwszą częścią zamierzonej i nieukończonej trylogii. W dramacie stworzył Słowacki jedną z najciekawszych wersji bohatera romantycznego - indywidualisty, rozczarowanego do świata, rewolucjonisty uwikłanego w tragiczny konflikt wartości. Nieprzychylnie przyjęty przez współczesnych, dramat jest wciąż obecny w repertuarach teatralnych mimo trudności inscenizacyjnych.
Balladyna (wyd. 1839) jest połączeniem wielu konwencji: legendy, baśni ludowej, tragedii historycznej, groteski. Znać na niej wpływy dramatu szekspirowskiego (Król Lear, Sen nocy letniej, Makbet), ale całość jest jednym z najoryginalniejszych dzieł romantycznych. W legendarnych początkach Polski umieszczony został król Popiel pozbawiony władzy przez uzurpatora, szlachetny książę Kirkor dążący do przywrócenia mu korony, królowa Gopła z elfami, dwie piękne siostry - dobra i zła. Balladyna, opanowana żądzą władzy, osiąga ją przez szereg zbrodni, poczynając od zabicia własnej siostry - rywalki do ręki Kirkora, a w finale ginie porażona sprawiedliwością boską. Różnorodność konwencji, języka i postaci (namiętna Balladyna, liryczna Goplana zakochana w wiejskim prostaku, tragiczna matka dwu sióstr, społeczność wiejska) zapewniły dramatowi trwałą karierę sceniczną i wiele teatralnych interpretacji.
Twórczość Słowackiego była trudna do przyjęcia dla romantyków jako zbyt mistyczna i zbyt rewolucyjna. Tym bardziej nie do przyjęcia była dla pozytywistów; kłóciła się z racjonalizmem tej formacji i jej tendencjami organicznikowskimi. Ale - paradoksalnie - właśnie w pozytywizmie podjęte zostały próby publikacji i opracowania jego dzieł. W 1860 w Lipsku wydane zostały "Pisma" (zawierały głównie utwory publikowane za życia). W 1866 Antoni Małecki wydał 3-tomowe "Pisma pośmiertne" i opublikował 2-tomową monografię poety. W 1909 roku - w setną rocznicę urodzin - ukazało się pierwsze naukowe wydanie "Dzieł" t. 1-10, opracowane przez Bronisława Gubrynowicza i Wiktora Hahna. Uroczyście obchodzona rocznica przypadała na apogeum popularności Słowackiego. Zastępująca pozytywizm na scenie kulturalnej tzw. Młoda Polska uznała go za swego prekursora. W 1901 ukazała się książka Ignacego Matuszewskiego Słowacki i nowa sztuka dowodząca głębokiego ideowego i artystycznego powinowactwa między romantycznością Słowackiego i neoromantycznością Młodej Polski. Największe zainteresowanie i uznanie budziła filozofia genezyjska i utwory z okresu mistycznego. Symbolicznym bohaterem formacji stał się Król-Duch interpretowany jako samotny poeta-wizjoner, jako Jaźń szukająca prawdy o swoim boskim pierwiastku, wybitna jednostka walcząca z determinizmem biologicznym i społecznym, romantyczna wersja nietzscheańskiego nadczłowieka. Do Słowackiego odwoływali się m.in. Stanisław Przybyszewski, Stanisław Wyspiański, Włodzimierz Tetmajer, Tadeusz Miciński, Stanisław Brzozowski, Jerzy Żuławski. Na filozofię genezyjską powoływał się Wincenty Lutosławski, filozof, światowej sławy badacz Platona, ostatni twórca systemu wiedzy metafizycznej zawierającego ideę mesjaniczną. W myśli Słowackiego znajdował elementy fundamentalne dla własnej nauki: pojęcie wszechświata jako rzeczywistości duchowej, wiarę w reinkarnację, koncepcję ewolucji jako indywidualnego samodoskonalenia. Twórczość Słowackiego patronowała zakładanym przez niego instytucjom odrodzenia narodowego: Stowarzyszeniom Elsów i Kuźnicom Wychowania Narodowego.
Na twórczość Słowackiego powoływali się także artyści skupieni wokół poznańskiego dwutygodnika "Zdrój", którzy swój program nazywali polskim ekspresjonizmem.
Poezja Słowackiego inspirowała wielu ilustratorów i malarzy (m.in. Ferdynand Ruszczyc, Jan Matejko, Michał Elwiro Andriolli, Wojciech Gerson, Jacek Malczewski, Artur Grottger). Na podstawie Balladyny powstała opera Władysława Żeleńskiego Goplana (libretto Ludomił German), a na podstawie Anhellego - poemat symfoniczny Ludomira Różyckiego.
Po młodopolskim apogeum do powinowactwa duchowego z twórczością Słowackiego przyznawali się nadal wybitni pisarze, m.in. Jan Lechoń, Władysław Broniewski, Julian Przyboś, Krzysztof Kamil Baczyński, Stanisław Grochowiak, Ernest Bryll, Teodor Parnicki.
Na przełomie wieków zaczęła się również kariera teatralna dramatów Słowackiego. Do dziś należą one do żelaznego repertuaru teatrów, zarówno zawodowych, jak i zespołów eksperymentalnych i amatorskich. W Krakowie spektakle Kordiana (1899) i Księdza Marka (1901) reżyserował Józef Kotarbiński. W rocznicowym roku 1909 odbył się festiwal 10 dramatów, a scena przy Placu św. Ducha otrzymała imię Słowackiego. W latach dwudziestych monumentalne przedstawienia przygotowywał Leon Schiller w różnych miastach Polski. W 1941 Mieczysław Kotlarczyk przeniósł na scenę Króla-Ducha w Tajnym Teatrze Słowa (później Rapsodyczny), w którym debiutował jako aktor Karol Wojtyła. Po wojnie do najciekawszych realizacji należały niekonwencjonalne spektakle reżyserowane przez Adama Hanuszkiewicza w warszawskim Teatrze Narodowym.
Utwory Słowackiego w całości lub we fragmentach były tłumaczone na kilkanaście języków.
Juliusz Słowacki (herbu Leliwa) urodził się 4 września 1809r. w Krzemieńcu w południowo-wschodniej części dawnej Rzeczypospolitej. Ojciec Euzebiusz był profesorem literatury. Uczył w Liceum Krzemienieckim i w Uniwersytecie Wileńskim. Matka Słowackiego, Salomea, była osobą o dużej kulturze literackiej i osobistej, po śmierci męża zajmowała się wychowywaniem syna.
W 1818, dzięki licznym znajomościom wśród wysoko postawionych elit, Salomea wyszła za mąż po raz drugi, za lekarza Augusta Bécu.
Matka przyszłego poety prowadziła coś na kształt salonu literackiego, dzięki czemu Juliusz miał w dzieciństwie i wczesnej młodości szeroki kontakt z ówczesną elitą intelektualną, zwłaszcza z kręgu Uniwersytetu Wileńskiego.
Na początku września 1811 roku państwo Słowaccy wraz z dwuletnim Juliuszem przenieśli się z Krzemieńca do Wilna
Jesienią 1819 roku, w początkach roku szkolnego, Słowacki wstępuje do pierwszej klasy gimnazjum przy imperatorskim uniwersytecie wileńskim.Była to szkoła, w której wykładali najświatlejsi i najlepsi pedagogowie. Wśród nauczycieli był między innymi wykładowcą literatury polskiej Ignacy Szydłowski.
W lipcu 1825 roku Słowacki ukończył gimnazjum wileńskie. W latach 1825-1828 studiował prawo na Uniwersytecie Wileńskim.
Po zakończeniu studiów wyjechał do Krzemieńca, gdzie kilka miesięcy przebywał z matką.
W 1829 roku przyjechał do Warszawy, gdzie 30 marca podjął pracę jako aplikant w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu.
W marcu 1831 roku Słowacki opuścił Warszawę. Zatrudniony w Biurze Dyplomatycznym Rządu Narodowego, wyjechał do Drezna, skąd udał się jako kurier dyplomatyczny do Anglii. Śpiesznie odbyta podróż przez Niemcy i Francję rozpoczęła okres emigracyjny w życiu poety.
1831 zatrudniony w Biurze Dyplomatycznym Rządu Narodowego, wyjechał do Drezna, skąd udał się jako kurier dyplomatyczny do Londynu i Paryża, gdzie osiadł po zakończeniu misji.
W 1832-1836 przebywał w Genewie(Szwajcaria), gdzie wydał trzeci tom Poezji.
Herb Słowackiego
Herb Słowackiego
W 1836 odbył podróż do Włochy, gdzie nawiązał kontakt z Zygmuntem Krasińskim.
W latach 1836-37 podróżował po Grecji, Egipcie, Palestynie i Syrii. Owocami tej podróży są m.in. dzieła Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu czy Ojciec zadżumionych.
W 1838 powrócił do Paryża, gdzie pozostał już na stałe. Rok później pojawiły się dwie tragedie, napisane jeszcze w Szwajcarii (przeredagowana Balladyna i Lila Weneda z dołączonym do niej Grobem Agamemnona.
Słowacki w 1842 roku dołączył do Koła Sprawy Bożej założone przez Andrzeja Towiańskiego. Spotykał się tam m.in z A. Mickiewiczem. Z Koła odszedł w listopadzie 1843.
Rok 1844 to początek mistycznego okresu w twórczości Słowackiego. Powstały wtedy m.in. takie dzieła jak Sen srebrny Salomei, Ksiądz Marek, Genezis z Ducha i Król - Duch
Słowacki zamierzał uczestniczyć w Powstaniu Poznańskim, które wybuchło w 1848 roku, będące częścią ogólnopolskiego planu powstania narodowego w czasie europejskiej Wiosny Ludów. Nie zrealizował swojego postanowienia, ale za to po raz ostatni spotkał się z swoją matką we Wrocławiu.
Po powrocie do Paryża zmarł 3 kwietnia 1849 roku
O śmierci i po śmierci:
Zmarł na gruźlicę.
Został pochowany na cmentarzu Montmartre.
Szczątki Słowackiego zostały przywiezione do Polski 14 czerwca 1927 roku, na polecenie marszałka Józefa Piłsudskiego.
Spoczął w Krypcie Wieszczów Narodowych obok Mickiewicza na Wawelu.
Pierwotny grób można oglądać na Cmentarzu Montmartre.
Ciekawostki
Utrzymywał się z swoich inwestycji na paryskiej giełdzie - nigdy nie pracował fizycznie.
Nigdy się nie ożenił.
Kordian miał być trylogią, która nie została ukończona ze względu na śmierć autora. Charakterystyka:
Słowacki nie był człowiekiem o postury boksera wagi ciężkiej.Przywołując tekst książki Zbigniewa Sudolskiego Pt.”Słowacki” można domyślać się jaką sylwetkę miał Juliusz : „Powierzchowność miał bardzo niepospolitą:budowa ciała wątła,mało rozwinięta z jednym ramieniem nieco podniesionym,z piersią zapadłą i wychudłymi rękami,ukoronowana była głową kształtną o wyniosłym czole,spod którego świeciły ogromne czarne oczy,patrzące tak głęboko i wyraziście,iż wzrokiem jednym mógłby całe poemata wypowiadać"
Ów wielki poeta miał dobre serce i spokojną duszę którą starał się ,chociaż odrobinę pocieszać innych pogrążonych w smutku,aby wróciła do nich chęć życia.Juliusz Słowacki
Juliusz Słowacki
Jako dziecko Juliusz nie miał zbyt wielu rówieśników ,zwłaszcza gdy poszedł do gimnazjum mając dziesięć lat.Było to spowodowane iż wychowywał się w towarzystwie kobiet,przez co nie umiał nawiązac kontaktu ze szkolnymi kolegami.
Słowacki już jako młody człowiek szanował utwory literackie i odnosił się do nich z szacunkiem.Kiedy jego ojczym w zabawny sposób czytał „Dziady”,młody poeta nie był z tego zadowolony.Słowackiego cechował patriotyzm,który przejawił się gdy przyjechał do Warszawy,aby objąć bezpłatną posadę aplikanta w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu.Tu zastał go wybuch powstania listopadowego.Słowacki napisał wtedy cztery wiersze wzywające do boju i głoszące hasła wolności,niepodległości i republikanizmu.
Słowackiego widziano jako człowieka chorowitego i o słabym charakterze, zgorzkniałego i stale poirytowanego z powodu słabego lub niechętnego odbioru jego dzieł. Przy tym ponad miarę ambitnego, bo pragnącego rywalizować w słowie poetyckim z samym Mickiewiczem. I taki krzywdzący stereotyp utrwalił się na długo w pamięci zbiorowej.Tymczasem odbył on długą i wyczerpującą podróż do Włoch, Grecji, Egiptu, Syrii, Libanu, wymagającą wytrwałości, siły fizycznej i psychicznej odporności.
Przy tym wszystkim Słowacki był człowiekiem, którego w pierwszym rzędzie interesowały świat i człowiek. W świecie i w ludzkim podmiocie szukał zasady, która jest ich podstawą. Być może wpływ na to miało zagrożenie śmiertelną chorobą, jaką wówczas była gruźlica, na którą umarł jego ojciec.
Cechy twórczości
Początki jego twórczości przesiąknięte były myślą klasycystyczną, co mogło być spowodowane uwielbieniem klasycyzmu w domu poety. Słowacki fascynował się takimi twórcami jak Wolter, Kartezjusz czy Bacon. W jego utworach z tego okresu zauważalny jest pogląd deizmu, wojen religijnych. (Midowe, Maria Stuart)
Motywy patriotyczne u Słowackiego
Juliusz Słowacki jako wieszcz narodowy w większości swoich utworów poruszał temat ojczyzny. Przejawiało się to na różne sposoby między innymi w podanych niżej utworach:
W Anhellim pokazane zostaje uciemiężenie narodu polskiego podczas zsyłek na Sybir, mające wyzwolić w narodzie myśl patriotyczną.
W dramacie Kordian Słowacki przedstawia drogę, którą winni kroczyć Polacy. Główny bohater w kluczowym momencie utworu przechodzi przemianę wewnętrzną i postanawia wrócić do ojczyzny i walczyć o niepodległość. Autor tworzy tutaj ideę winkelriedyzmu, czyli poświęcenia jednostki dla dobra ogółu
W utworze Sowiński w okopach woli Słowacki opisuje śmierć polskiego generała, podczas obrony kościółka na woli przed Rosjanami. Tworząc z niego jednocześnie męczennika za wolność narodu.
Sowiński w okopach woli
W swoim lirycznym testamencie Testament mój Słowacki podkreśla to, iż sam nie zaniedbał obowiązku patriotycznego wobec ojczyzny. Przywołuje topos ojczyzny jako tonącego okrętu i pokazuje siebie jako tego, który na tym okręcie pozostał do końca. Jednocześnie nawołuje innych by nie tracili nadziei w niepodległość Polski.
W Grobie Agamemnona autor wytyka swojemu narodowi, iż tchórzy w obliczu zagrożenia. Porównuje wielkie bitwy antyczne, oraz wielką porażkę pod Cheroneą i to do niej porównuje postawę polaków mając nadzieję na to, że utwór trafi do społeczeństwa i wyzwoli chęć walki za ojczyznę.
Mistycyzm u Słowackiego:
W Kordianie mistycyzm przejawiał się przede wszystkim w przygotowaniu, gdzie występowały czarownice oraz diabły oczekujące północy, i tworzące sylwetki przywódców powstania listopadowego oraz dalej przy samym spisku koronacyjnym, gdy Kordian usiłuje zabić cara, a diabeł go powstrzymuje, a także w szpitalu dla obłąkanych, gdzie Kordiana odwiedza diabeł pod postacią doktora.
W Królu-Duchu jak sam tytuł wskazuje bohaterem jest Duch będący tworem nadosobowym wcielającym się w kolejnych władców polskich.
Także Nowa Dejanira posiada wątki mistyczne takie jak oczyszczeniem ofiarowanie czy odkupienie. Miłość Jana i Diany ukazana jest przeciwstawnie do łapczywego uniesienia Fantazego i Idalii. Jednak ofiarna śmierć Majora okazuje się mieć oczyszczający wpływ na tę parę.
W Księdzu Marku tytułowy bohater występuje w roli proroka, potrafi przewidywać zdarzenia, które mają dopiero nastąpić. W całym utworze występuje mistyczna walka dobra ze złem.
Motyw pielgrzyma:
W "Hymnie" ("Smutno mi Boże!") autor dał wyraz swojej tułaczce i tęsknocie za krajem. Przywoływane są wspomnienia z polski oraz rzeczy, które na emigracji o ojczyźnie przypominają.
W Anhellim ukazana jest wędrówka głównych bohaterów przez Sybir, co także nawiązuje do motywu tułaczki.
Także w Kordianie główny bohater podjął się podróży, która miała mu dać odpowiedź na cel istnienia.
W wierszu "Rozłączenie" podmiot liryczny nazywa siebie biednym tułaczem, którego szczęśliwa gwiazda zgasła i wyrusza w podróż, która chociaż zachwyca i dostarcza fascynujących doznań, rodzi uczucie tęsknoty za pozostawionymi gdzieś daleko ludźmi i miejscami.
Motywy astralne w twórczości słowackiego:
C. D. Friedrich, Podróżnik po morzu chmur
(Juliusz Słowacki - Kordian-przygotowanie)
„SZATAN:
(...) Lecz księżyc zabłysnął dwurożny,
Czas przystąpić do dzieła...”
(Juliusz Słowacki - Żmija)
„Bez ludzkiej pomocy, czarami szatana,
Odwraca pierś złotem ozdobną straszydłem,
I boki jej księżyc bladawy oświeca.
Trzdzieście paszcz widać przy blasku księżyca,
Skąd wkrótce ognistem wyleci zgon skrzydłem...7”
W obu wyżej wymienionych przypadkach księżyc zwiastuje złowrogie, szatańskie rzeczy. W Kordianie rozpoczyna się obrzęd Przygotowania. Natomiast przytoczony fragment „Żmiji” zapowiada wojnę.
(„Jak dawniej - oto stoję na ruinach...”)
„Ktoś by rzekł, o Boże,
że tak cudownie dzień zapowiedziany
Jutrzenki rożą - ma być o wieczorze
Dniem ostatecznej na globie przemiany,
że te - o, gwiazdy takie migające,
(...) Będą... ale nie - ja myślą nie trącę
O te ogromne duchowe majestaty”
(Odpowiedź na „Psalmy przyszłości)
„Z komet, z meteorów cyfer
Czytaj przyszłość, wieszczu młody13”
Ukazuje tu się mistyczna moc gwiazd, w którą Słowacki często ukazywał w swoich utworach, a także nawiązanie do astrologii.
Stylizacja biblijna:Bardzo głęboki wyraz stylizacji biblijnej Juliusz Słowacki ukazał w swoim poemacie "Anhelli", który został wystylizowany na przypowieść biblijną. Był on odpowiedzia „Księgi narodu polskiego” A.Mickiewicza
Dorobek literacki
rok 1830 - "Hugo" - anonimowy debiut Juliusza Słowackiego powieść bajroniczna, krzyżacka
rok 1830 - "Arab" - poemat
rok 1830 - "Jan Bielecki" - powieść poetycka
rok 1830 - "Maria Stuart" - dramat
rok 1830 - "Bogarodzico, Dziewico!" - hymn
rok 1830 - "Oda do wolności" - oda
rok 1831 - "Żmija" - powieść poetycka
rok 1832 - "Lambro" - powieść poetycka
rok 1832 - "Duma o Wacławie Rzewuckim" - wierz
rok 1832 - "Beatrix Cenci" - fragmenty w języku francuskim, dramat
rok 1832-33 - "Godzina myśli" - poemat
rok 1833 - "Kordian. Część pierwsza trylogii. Spisek koronacyjny" - dramat
rok 1834 - "Balladyna" - dramat
rok 1835 - "Rozłączenie" - wiersz
rok 1835 - "Horsztyński" - dramat
rok 1836 - "Smutno mi, Boże!" - hymn
rok 1836-39 - "Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu" - poemat
rok 1838 - "Anhelli" - poemat
rok 1838 - "Ojciec zadżumionych" - poemat
rok 1838 - "Wacław" - poemat
rok 1839 - "Grób Agamemnona" - wiersz
rok 1839 - "Lilla Weneda" - dramat
rok 1839 - "Mazepa" - dramat
rok 1839-40 - "Testament mój" - wiersz
rok 1840 - "Na sprowadzenie prochów Napoleona" - wiersz
rok 1841 - "Pogrzeb kapitana Mayznera" - wiersz
rok 1841 - "Jan Kazimierz" (fragmenty) - dramat
rok 1841-46 - "Beniowski. Poema" - poemat
rok 1842 - "Tak mi, Boże, dopomóż" - wiersz
rok 1842 - "Złota czaszka" (fragmenty) - dramat
rok 1843 - "Ksiądz Marek" - dramat
rok 1843 - "Książę niezłomny" - dramat
rok 1843 - "Sen srebrny Salomei" - dramat
rok 1844 - "Sowiński w okopach Woli" - wiersz
rok 1844 - "W Pamiętniku Zofii Bobrówny" - wiersz
rok 1844 - "Genezis z Ducha" - poemat
rok 1844 - "Agezylausz" (fragmenty) - dramat
rok 1844 - "Fantazy" - dramat
rok 1844-45 - "Zawisza Czarny" (fragmenty) - dramat
rok 1845 - "Samuel Zborowski"(fragmenty) - dramat
rok 1845-46 - "Odpowiedź na "Psalmy przyszłości"" lub "Do autora "Trzech psalmów"" - wiersz
rok 1845-49 - "Król-Duch" - poemat
rok 1848 - "Pośród niesnasków Pan Bóg uderza..." - wiersz
rok 1848 - "Uspokojenie" - wiersz
Czy wiesz, że Juliusz Słowacki pisał "Pana Tadeusza"?
Mało kto wie, że narodowe epopeję chciał kontynuować Juliusz Słowacki! Do dziś zachowały się jedynie fragmenty nowego "Pana Tadeusza", które są dowodem na to, że Słowacki przymierzał się do napisania dzieła o podobnej tematyce, jednak całkiem innej, demaskatorskiej wymowie.
Juliusz Słowacki, młodszy o 11 lat od Adama Mickiewicza, przez całe życie zmagał się ze swoistym "kompleksem wieszcza" i usilnie próbował rywalizować ze starszym kolegą po fachu. Stosunki obu poetów to istny korowód wzajemnych pretensji, pojednań i ponownych zerwań.
Rywalizacja ta osiągnęła w twórczości Słowackiego apogeum, gdy po 1844 roku postanowił napisać "Pana Tadeusza" w nowym duchu. Był to szczególny czas dla poety, gdyż wchodził on w okres mistyczny w swej twórczości. "Pan Tadeusz" Słowackiego zachował się we fragmentach. Są one kontynuacją utworu Mickiewicza, imitacją stylistyki Mickiewiczowskiej, a przede wszystkim odsłonięciem prawdy o losie Polaków i ujawnieniem tajemnicy tkwiącej w historii. Rzecz dzieje się w Soplicowie w okresie, gdy z wielkiej wyprawy Napoleona na Moskwę wracają jedynie niedobitki. Nie ma tu optymizmu i entuzjazmu emanujących z kart Mickiewiczowskiego dzieła. W zamian jest obraz klęski oraz postać Napoleona, który staje w progach soplicowskiego dworku. Czytamy:
"Tymczasem wchodzi do pokoju
Człowiek niewielki wzrostem, w podróżnego stroju;
Sądziłbyś, że cywilny - gdyby nie miał szpady
Pod pachą - dosyć piękny na twarzy i blady
Mimo zimna. Twarz była jak marmur niezmienna,
Owszem, rzekłbyś, że bielsza od mrozu, promienna,
Jak miesiąc złota... Oddał lekki ukłon Zosi,
Ona się zlękła, oczy spuszcza, nie podnosi,
Nie śmie... stoi jak posąg, a w sobie rozważa,
Czy ma uciec, czy zostać - poznała cesarza
Napoleona... "
Wraz z ostatnimi wersami wkracza na scenę postać wielka, która w danym momencie poniosła klęskę. Wejście Napoleona - człowieka pokonanego, ale nadal nieprzeciętnego, a przede wszystkim obciążonego dotychczasowymi postępkami - jest jednocześnie zapowiedzią mających nastąpić zmian.
Epistolografia (łac. epistula = "list" z gr. epistolē = "wiadomość", "list" od epistéllein = "posyłać") - 1) sztuka pisania listów zgodna z obyczajami panującymi w danej epoce czy środowisku; 2) dział piśmiennictwa zajmujący się listami i ich zbiorami oraz utworami literackimi pisanymi w formie listów.
Zasadniczo epistolografia zajmuje się listami pisanymi w minionych czasach, kiedy to funkcja samego listu odgrywała znacznie większą rolę niż dzisiaj. Listy często były czytane nie tylko przez adresata, ale i udostępniane oficjalnie i za zgodą nadawcy wielu innym osobom, cytowały też fragmenty innych listów i stanowiły rodzaj wymiany informacji będący substytutem prasy. Były także miejscem wyrażania poglądów i dyskusji itp. Jednocześnie wiele z tych listów można uznawać za dzieła z pogranicza literatury. Wszystkie te listy były przechowywane latami, nierzadko przechodząc w postaci całych zbiorów do archiwów, a po latach niektóre zbiory takich listów, z pominięciem fragmentów stricte prywatnych, bywały nawet publikowane w postaci książek.
Epistolografia zajmuje się także metodami odczytywania i interpretacji listów, gdyż wiele z nich konstruowanych było według bardzo sztywnych i rozbudowanych reguł, a ponadto zawierało treści, które dopiero należało odpowiednio zinterpretować, gdyż mogły zawierać treści nie ujęte w sposób bezpośredni lecz niejako ukryte, które jednak były jednoznacznie zrozumiałe dla współczesnych im czytelników.
Im wcześniejsza epoka historyczna, tym częściej listy posiadały charakter publiczny, a sposoby ich pisania obarczone były sztywniejszymi regułami. Publikowano nawet rozważania filozoficzne i prace naukowe na temat tego, jak powinno pisać się takie listy.
Mesjanizm - nurt w filozofii polskiej, którego największy rozkwit przypada na XIX wiek między powstaniami. Jest to specyficznie polska filozofia o tendencji do tworzenia spekulatywnych systemów metafizycznych z jednej strony i reformowania świata przez filozofię z drugiej. Także powszechny pogląd, że Polacy jako naród posiadają wybitne cechy osobowości, które w sposób szczególny wyróżniają ich spośród narodów świata. Jako taki ma wiele narodowych odpowiedników w innych krajach.
Mistycyzm - wieloznaczny termin opisujący doświadczenie religijne, polegające na bezpośredniej, czyli niezależnej od rytów i obrzędów, relacji człowieka z rzeczywistością poza-materialną, pozazmysłową lub transcendentną. Rzeczywistość ta jest różnie rozumiana przez poszczególne systemy religijno-filozoficzne. W chrześcijaństwie, judaizmie i islamie jest ona tożsama z Bogiem. W buddyzmie i hinduizmie z pozazmysłową Jednią, rozumianą panteistycznie jako prawdziwa rzeczywistość świata[1].
Deizm - nurt religijno-filozoficzny, którego cechą wspólną jest przekonanie, że racjonalnie można uzasadnić istnienie jedynie Boga bezosobowego, będącego konstruktorem świata rozumianego jako mechanizm oraz źródłem praw, według których ten mechanizm świata działa. Tak rozumiany Bóg nie ingeruje w raz ustanowione prawa. Deizm nie jest zwartym systemem ani szkołą filozoficzną. Rozpowszechnił się głównie w Europie, a także w Ameryce Północnej[1].
Mindowe. Król litewski: Obraz historyczny w pięciu aktach - pierwszy dramat Juliusza Słowackiego, napisany jesienią 1829 roku, uzupełniony i poprawiony w roku 1832, opublikowany wraz z tekstem Marii Stuart w drugim tomie Poezyj w 1832 roku w Paryżu. Utwór jest próbą stworzenia nowego typu dramatu historycznego, odmiennego od tekstów klasycystycznych.
Koncepcję dramatu Słowacki oparł na konflikcie dwóch religii: pogańskiej, reprezentowanej przez Litwę, oraz chrześcijańskiej, którą niosą Krzyżacy. Ostrze tego sporu kieruje poeta będący pod wpływem prądów antykościelnych i wolteriańskich, przeciw Kościołowi katolickiemu. Pogaństwo zostaje przedstawione jako kult przyrody, sympatia autora znajduje się po tej stronie konfliktu.
Maria Stuart. Drama historyczne w 5 aktach - dramat napisany przez Juliusza Słowackiego w Warszawie we wrześniu i październiku 1830 roku. Jego pierwodruk ukazał się w drugim tomie Poezji wydanych w 1832 roku w Paryżu. Po raz pierwszy wystawiony był we Lwowie w 1862 roku. Uważany za najdojrzalszy utwór wczesnej, jeszcze warszawskiej, twórczości poety. Dzieło jest próbą ukazania własnego wyobrażenia osoby Marii I Stuart, opierającego się na lekturze książek historycznych. Dotyczy wydarzeń przełomu lat 1566-1567, kiedy to Maria Stuart, po śmierci prywatnego sekretarza Rizzia, pomaga swojemu kochankowi zgładzić swego męża Darnleya. Po tym wydarzeniu oboje byli zmuszeni uciec ze Szkocji. Żądza władzy jest najsilniejszym motywem kierującym osobami dramatu.
W odróżnieniu od ukazania tej historii przez Fryderyka Schillera, Słowacki nie idealizuje postaci królowej. W interpretacji Kazimierza Wyki utwór stanowi przede wszystkim studium postaci o słabej psychice, uwikłanej w tragiczne połączenie namiętności, polityki i władzy.
Klasycyzm jako prąd literacki pojawił się już w XVI w. we Włoszech, zaś rozwinął się we Francji w kolejnym stuleciu. Powrócił także w epoce oświecenia (XVIII w.).
Cechy klasycyzmu:
Klasycyzm nawiązywał do antyku oraz łączących się z nim przekonań o uniwersalności antycznych wzorców. Jako główny prąd artystyczny Oświecenia wyznaczał on utylitarne cele poezji. Stawiał on przed literaturą zadania moralizatorsko-dydaktyczne. Według klasycystów słowa posiadały wielką rolę jako narzędzia oddziaływania na społeczeństwo. W formie dzieł literackich obowiązywała zasada decorum.
Estetyka klasycyzmu zakładała:
kunszt,
prostotę,
jasność i harmonię języka,
postulaty prawdopodobieństwa,
zgodność utworu z naturą,
jednorodność i czystość estetyki gatunkowej oraz stylistycznej.
Pisarz klasycystyczny musiał naśladować naturę i kierować się zasadami dobrego smaku oraz przyjętymi normami obyczajowymi. Jego dzieło miało spełniać warunek stosowności. W literaturze klasycystycznej podmiot liryczny był bezosobowym, rozumnym obserwatorem.
Klasycyzm francuski łączył się z racjonalizmem. Był scaleniem piękna (występującego w naturze zgodnie z teorią mimesis) oraz prawdy z trwałymi wartościami wyrażanymi przez rozum. Klasycyzm nawoływał do naśladowania natury, która jest doskonała. Według niego rozum musi kontrolować fantazję i wyobraźnię.
Gatunki klasycystyczne:
bajki,
satyry,
ody,
poematy dydaktyczne i opisowe,
komedie polityczne lub obyczajowe,
listy poetyckie,
eposy czy tragedie nawiązujące do starożytności.
Klasycyzm w Polsce:
W Polsce klasycyzm narodził się w połowie XVIII wieku wśród pisarzy okresu stanisławowskiego. Zaś w pierwszym 30-leciu XIX w. zaistniał tzw. klasycyzm warszawski (klasycyzm postanisławowski), zwany też czasem „pseudoklasycyzmem”. Polska literatura klasycystyczna była silnie powiązana z problematyką polityczną. Głównymi ośrodkami klasycyzmu w Polsce były Warszawa i Puławy.
Przedstawicielami nurtu klasycystycznego w literaturze oświecenia byli: A. Feliński, K. Koźmian, L. Osiński, J. Śniadecki.
Kodeks klasycyzmu, czyli „Sztukę poetycką” stworzył Nicolas Boileau, zaś F. K. Dmochowski poetykę normatywną w postaci „Sztuki rymotwórczej”.
Juliusz Słowacki, podobnie jak inni pisarze okresu romantyzmu, poszukiwał w
gwiazdach niesamowitości. Kusiły przeczuciem
jakiejś nieprzeniknionej tajemnicy, skrywanej w nieznanych przestrzeniach gwiezdnych
mgławic. W epoce umiłowania zjawisk zagadkowych i niezwykłych, kosmos i jego materia
fascynowały i stanowiły istotną inspirację literacką. Tworzyły liryczną oprawę dla opisów
burzliwych losów kochanków i buntowników, idealistów i szaleńców. Motywy astralne
słuŜyły jednak nie tylko budowaniu odpowiedniej scenerii, często miały takŜe znaczenie
symboliczne lub spełniały rolę swoistych nośników mocy mistycznych. Uwidacznia się to m. in. w Kordianie, gdzie szczególną rolę pełni księŜyc dwuroŜny.
Koło Sprawy Bożej (organizacja towiańczyków) - sekta moralno-religijna, założona w Paryżu z inicjatywy Andrzeja Towiańskiego 1 czerwca 1842[1], działająca do 1878. Towiańczycy wierzyli w nadejście nowej epoki, przybliżającej nadejście Królestwa Bożego na ziemi, doniosłą rolę narodu polskiego w procesie dziejowym, krytykowali również zinstytucjonalizowane formy religijne. Do Koła należało wielu przedstawicieli polskiej emigracji, m.in. Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki i Seweryn Goszczyński.