WYKŁAD 1

Temperament -( Hilgard)-aspekt osobowości ujawniający się w tendencji do doświadczania nastrojów lub zmian nastrojów objawiający się w określony sposób. Jest to ogólny poziom reaktywności energii. Obejmuje najbardziej stałe i biologiczne elementy. Mało podatny na zmiany. Nastrój, aktywność, energia(reaktywność)- to właściwości temperamentalne.

Osobowość - Wg Pervina osobowość reprezentuje te charakterystyki osoby, które odpowiadają za spójne wzorce zachowania. O osobowości wnioskujemy gdy człowiek zachowuje się w sposób logiczny i powtarzalny.

Zachowanie - fizyczna aktywność organizmu (ruchy ciała, procesy fizjologiczne), specyficzne fizyczne reakcje organizmu na określone bodźce.

Emocje- krótkotrwałe stany psychiczne o charakterze oceniającym, afektywnym bądź intencjonalnym, np. zadowolenie, smutek, wstręt.

Motywacja- sila napędowa odpowiedzialna za rozpoczęcie, trwanie, kierunek i siłę zachowania umiarkowanego na cel ( biologiczne- głód, pragnienie, popęd seksualny oraz społeczne- potrzeba osiągnięć przynależności).

Inteligencja- zdolność poznawcza, wg D.Wechslera: „ sumaryczna lub globalna zdolność jednostki do celowego działania, racjonalnego myślenia i radzenia sobie w swoim środowisku”.

Potrzeby - brak czegoś, co jest niezbędne do życia lub stan zmotywowania wynikający z braku czegoś, inaczej popęd.

Zdolność- biegłość czy umiejętność w danym obszarze. Każdy zlożony i zorganizowany wzorzec zachowań zdobytych przez trening i ćwicz. Obejmujące procesy poznawcze, percepcyjne, motoryczne i społeczne.

Obserwacja - metoda badawcza polegająca na rejestrowaniu zjawiska, zachowania ludzi lub zwierząt.

Wywiad - najczęściej strukturalizowane spotkanie, w trakcie którego osoba odpowiada na pytania.

Eksperyment- metoda badawcza polegająca na manipulowaniu zmiennymi (niezależnymi) lub kontrolowaniu ich wpływu na badaną zmienną (zależną).

Diagnoza- proces identyfikacji schorzenia poprzez badanie jego symptomów.

WYKŁAD 1 / 2

Po co nam psychologia w medycynie:

Zmiany obrazu chorób i przyczyn zgonów od polowy XX w., przynajmniej w krajach rozwiniętych, podst. Przyczyna zgonów są ch. Przewlekłe( ukł. krążenia, ch.nowotworowe, udary), a także wypadki;

W chorobach chronicznych w porównaniu z zakaźnymi czynniki psychospoł. odgrywają bardziej znaczącą rolę;

Działanie czynników psychospoł. jest istotne zarówno na poziomie etiologii jak i przebiegu choroby oraz w trakcie leczenia i rehabilitacji pacjentów;

W przypadku niektórych chorób, udział czynników psychologicznych jako współprzyczyn chorób chronicznych i zgonów szacuje się na 50%( Heszen-Niejodek,1998);

Inwazyjne metody diagnostyczne i terapeutyczne stosowane we współczesnej medycynie są źródłem obciążenia psychicznego dla pacjentów;

Postępująca specjalizacja w medycynie zaburza holistyczne spojrzenie na problemy pacjenta;

Wysokie koszty op. Zdrowotnej, prowadzące do niewydolności systemów, zmuszają do kładzenia większego nacisku na profilaktykę;

Wzrost świadomości zdrowotnej społeczeństwa i pragnienie podmiotowego uczestnictwa w proc terapeutycznym.

Psychologia zdrowia

Ojciec psychologii zdrowia- J.Matarazzo, amerykański psycholog

Ojczyzna psychologii zdrowia- Stany Zjednoczone

Matarazzo sformułował definicję psychologii zdrowia:

„Psychologia zdrowia to całokształt specyficznego, oświatowego, naukowego i profesjonalnego wkładu psych. Jako dyscypliny do promocji i utrzymania zdrowia, zapobiegania i leczenia chorób, rozpoznawania etiologicznych i diagnostycznych korelatów zdrowia, choroby i zbliżonych dysfunkcji, także analizy i optymalizacji syst. opieki zdrowotnej i kształtowania polityki zdrowotnej”(Sheridan i inni,1988)

Prościej…

S.E. Taylor:

„Psychologia zdrowia jest działem psychologii zajmującym się poznaniem wpływu czynników psychologicznych, na to, że ludzie pozostają zdrowi, określeniem ich znaczenia w powstawaniu chorób oraz ich roli w kształtowaniu zachowania ludzi, kiedy zachorują”.

Model biomedyczny (BMM)

Kartezjusz- dualizm duszy i ciała,

Redukcjonizm ( zjawiska chorobowe mogą być sprowadzone do pojęć z zakresu nauk ścisłych)

Odkrycia z zakresu mikrobiologii(Pasteur,1862; Koch,1876)

Tezy

• Choroby i ich symptomy maja swe źródło w nieprawidłowościach w obrębie struktur ciała(zmiany biochemiczne).

• Choroba powoduje wystąpienie symptomów. Chociaż pewne czynniki mogą oddziaływać na konsekwencje choroby, to jednak nie są one związane z samym rozwojem choroby ani sposobem w jaki się ona przejawia.

• Zdrowie definiowane jest jako nieobecność choroby.

• Zjawiska psychologiczne, stany psychiczne nie są związane z funkcjami ciala.

• Pacjent jest „ofiarą” nieszczęśliwego trafu i nie ponosi odpowiedzialności za pojawienie się choroby i jej przebieg.

• Pacjent jest przedmiotem oddziaływań profesjonalistów i wymagana jest od niego pełna gotowość na wypełnianie ich zaleceń.

„Ciało traktowane jest jak maszyna, którą naprawi się poprzez wymianę popsutych części, albo też usunięcie czegoś, co doprowadziło do awarii”

(David McClelland,1985)

Krytyka BMM w ujęciu Engel'a

• Zmiana biochemiczna nie przekłada się bezpośrednio na chorobę. Pojawienie się choroby jest konsekwencją interakcji różnorodnych czynników sprawczych na poziomie molekularnym, indywidualnym i społecznym. Co więcej zmiany o charakterze psychicznym mogą, w pewnych okolicznościach prowadzić do problemów zdrowotnych o charakterze somatycznym, a w raz z upływem czasu oddziaływać na procesy biochemiczne.

• Obecność zaburzeń biologicznych nie wyjaśnia znaczenia doświadczanych symptomów dla pacjenta. Na jej podstawie nie można tez wnioskować jakimi umiejętnościami powinien się odznaczać klinicysta aby zebrać stosowne informacje i dobrze je wykorzystać w procesie leczenia.

• Zmienne psychospołeczne są istotnymi determinantami podatności na choroby, ostrości choroby i jej przebiegu.

• Wejście przez pacjenta w role chorego nie musi wiązać się ze zmianami biochemicznymi w jego organizmie.

• Relacja pacjent-lekarz wpływa na uzyskane efekty leczenia.

• W przeciwieństwie do obiektów nieożywionych, pacjenci poddają się wpływowi tych, którzy ich badają, sami zaś lekarze często bezwiednie poddają się wpływowi pacjentów.

Zdrowie wg WHO,1948

Pełny dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, Anie wyłącznie brak problemów medycznych.

Zdrowie jako dyspozycja

„poddająca się zmiana zdolności człowieka zarówno do osiągania pełni własnych fizycznych, psychicznych i społecznych możliwości, jak i reagowania na wyzwania środowiska.(Słońska i Misiura,1993)”

_ _ _ _ Biopsychospołecznej EPSM

Założenia EPSM

• Właściwa diagnoza biomedyczna jest częścią procesu leczniczego.

• Patologia „proces chorobowy” wymaga diagnozy biomedycznej i dotyczy narządu, układu. Natomiast choroba dotyka całego człowieka, jego najbliższego otoczenia, grupę społ..

• Klinicysta zajmuje się leczeniem chorób więc w jego spektrum zainteresowania zawiera się również człowiek i jego otoczenie.

• Ważnym elementem pracy klinicysty jest dopuszczenie do glosu pacjenta poprzez uznanie jego spojrzenia na zdrowie i chorobę, poprzez umożliwienie mu wyrażenia swoich trosk, niepokojów i oczekiwań.

Zdrowie jako proces

Proces poszukiwania i utrzymywania równowagi w obliczu obciążeń, jakie nieustannie nakłada na organizm otoczenie.

Koncepcja Salutogenezy

A.Antonovskiego uważa się, że twórcę salutogenetycznego paradygmatu zdrowia, który jest przeciwwagą dla patogenetycznego paradygmatu medycyny.

W koncepcji salutogenezy w miejsce dychotomicznego podzialu na zdrowie i chorobę wprowadza się pojecie „kontinuum zdrowia-choroby”, odnoszące się do sfery somatycznej, jak i psych. każdej istoty ludzkiej.

Naturalny stan ludzkiego organizmu

1. Brak homeostazy

2. Nieuporządkowanie

3. Entropia

Tabelka

Ogólne zasoby odpornościowe

To właściwości jednostki( fizyczne, biochemiczne, poznawcze, emocjonalne, materialne, powiązane z wartościami, postawami. Przekonaniami i relacjami interpersonalnymi, a także makro-socjo-kulturowe cechy), umożliwiające skuteczne unikanie bądź przezwyciężanie różnorodnych i licznych ______ dnia codziennego.

SOC?

Jest to globalna orientacja człowieka, wyrażająca stopień, w jakim człowiek ten ma dominujące, trwałe, choć dynamiczne poczucie pewności, że (I)bodźce napływające w ciągu życia ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego mają charakter ustrukturowany, przewidywalny i wytłumaczalny;(II) dostępne są osoby, które pozwolą mu sprostać wymaganiom stawianym przez te bodźce;(III) wymagania te są dla niego wyzwaniem wartym wysiłku i zaangażowania”

Składniki SOC?

1. Poczucie zrozumiałości

Odnosi się do stopnia, w jakim jednostka percepcje napotkane bodźce zewn. I impulsy płynące z jej wnętrza jako sensowne poznawczo, czyli jako informacje uporządkowane, strukturalizowane, jasne, wytłumaczalne i spójne, a w związku z tym i przewidywalne.

2. Poczucie zaradności

Odnosi się ono do stopnia, w jakim człowiek postrzega dostępne zasoby jako wystarczające do sprostania wymaganiom stawianym przez bodźce.

3. Poczucie sensowności

Stanowi emocjonalny odpowiednik zrozumiałości. Odnosi się ono do zakresu, w jakim człowiek odczuwa, że jego życie ma sens z emocjonalnego pkt widzenia.

SOC umożliwia?

1. Unikanie zagrożeń i niebezpieczeństw oraz angażowanie się w działania prozdrowotne;

2. postrzeganie wszechobecnych bodźców nie jako zagrożeń czy ziszczających się-jak samospełniające przepowiednie-niebezpieczeństw, przynoszących wyłącznie negatywne konsekwencje, lecz jako okazji, wyzwań i sytuacji dających się sterować;

3. potraktowanie zasobów odpornościowych w kategoriach potencjału człowieka, który należy umiejętnie wykorzystać( doskonalić i pomnażać) w radzeniu sobie w życiu.

WYKŁAD 3

T: KOMUNIKACJA Z PACJENTEM

Pierwsze wrażenie

• pierwsze wrażenie kształtuje się w ciągu pierwszych 30 sek

• Jest to zbyt krótki czas, aby cokolwiek powiedzieć, poza przywitaniem się.

• Pierwsze wrażenie silnie wpływa na nastawienie do drugiej osoby i trudno jest je później zmienić.

• Jest to oczywiście możliwe, jednak wymaga czasu i pracy.

• Warto więc „zapulsować” już na początku.

O pierwszym wrażeniu nie decyduje treść tego co mówimy,ale:

1. mimika, gestykulacja, wygląd, ubiór, fizyczny dystans, jaki zachowujemy do rozmówcy, sylwetka, ton głosu i utrzymanie kontaktu wzrokowego.

2. 55% to sygnały przekazywane twarzą i ciałem,

3. 38% intonacja głosu,

4. 7% stanowi treść.

Negatywne sygnały, które wysyłamy mimiką, gestykulacja czy postawą mogą stworzyć dystans rozmówcy wobec nas i zniechęcić ich do nas.

Pierwsze wrażenie, negatywne sygnały:

Mimika- napięte mięśnie twarzy, zmarszczone brwi, zwężone oczy, zaciśnięte usta, wysuwanie podbródka.

Gestykulacja- gwałtowne, nerwowe ruchy, nadmierna gestykulacja lub brak gestykulacji, dłonie w kieszeniach lub zaciśnięte pięści.

Wzrok- unikanie wzroku, agresywne, wyzywające spojrzenie, patrzenie w inna stronę, spuszczanie wzroku, patrzenie ponad głową rozmówcy.

Głos- podniesiony, ostry ton, mówienie przez zęby, a także cichy, monotonny, drżący, łamiący się głos.

Postawa- napięta, przygarbiona, pochylona sylwetka, ręce skrzyżowane na piersi, ręce w kieszeniach lub splecione na plecach.

Komunikacja

• Z łac. communicatio- (wymiana, łączność, rozmowa) w odniesieniu do ludzi oznacza porozumiewanie się.

• W relacji miedzy ludźmi komunikacja to przekaz pewnej informacji(komunikatu) i zdolność do odbioru i rozumienia tego przekazu.

• Często to pojęcie utożsamia się również ze sposobem przekazywania informacji(komunikatów) oraz z relacjami, jakie zachodzą podczas ich wymiany.

Warunki

• Aby zaistniał proces komunikowania się muszą być spełnione następujące warunki:

1. istnieje NADAWCA, ODBIORCA, wspólny dla nadawcy i odbiorcy KOD(język),KANAŁ(środek) komunikacji i oczywiście sam KOMUNIKAT.

2. Brak jednego z tych elementów może spowodować zakłócenia w komunikacji językowej.

Komunikacja niewerbalna może wyrażać się poprzez:

- ton głosu,

- odległość w jakiej stajemy od kogos,

- gesty,

- nasz wygląd( twarz, włosy, ciało, odzież i jej kolor, męskość, kobiecość),

- wzdychania, płacz, marszczenie brwi, uśmiech, śmiech, błaznowacenie

- nasze otoczenie (dom, pracę, samochód, rodzinę, przyjaciele),

- sposób w jaki: siedzimy, stoimy, chodzimy, kontaktujemy się wzrokowo,

- sposób w jaki tworzymy otoczenie fiz., w którym pracujemy i mieszkamy.

W zachowaniach przestrzeni wyróżnia się 4 strefy używane przez nas nieświadomie podczas kontaktów i interakcji zachodzących pomiędzy nami a innymi osobami w kontaktach społecznych.

Są to:

• Strefa intymna (0-45 cm)

• Strefa osobista (42-120 cm)

• Strefa społeczna (1,2- 3,6 m)

• Strefa publiczne (3,6- 6m).

Aktywne słuchanie

• Utrzymywanie kontaktu wzrokowego

Należy być zwróconym w kierunku mówiącego, nie oddzielać się od niego, np. stosem papierów, czy źle postawionym krzesłem, zachować rozluźnioną i „otwartą” postawę ciała oraz odpowiedni dystans przestrzenny ( ok. 1m); nawiązanie kontaktu wzrokowego skupia uwagę i ogranicza skłonność do dekoncentracji zarówno u mówiącego, jak i słuchającego.

• Udzielanie zachęt

Zachęty powinny ośmielic drugą osobę do wypowiedzi i potwierdzać, że jest z uwagą słuchana; pomocna są tutaj niewerbalne sygnały- potakiwanie, uśmiech, pochylanie się w kierunku mówiącego- jak i werbalne potwierdzenia- „mruknięcia”-uhum, aha,yhm, używanie zwrotów- „tak rozumiem”, „to ważne”.

Wypowiedzi otwierające

Mają wyrażać zainteresowanie tym co druga osoba, chce przekazać, a także wykazują one gotowość słuchającego do komunikowania się.

Klaryfikacja, czyli dążenie do uzyskania wyjaśnienia

Ma pomóc w dobrym zrozumieniu wypowiedzi nadawcy, uściślic ja i doprecyzować, dzięki niej można zdobyć więcej inf., które sprawia, że wypowiedź stanie się dla słuchającego jasna i dokladna,np. jak na to zareagowałeś?, kiedy się to zaczęło?

Parafrazowanie

Pozwala spr czy interpretacja słów słuchającego jest zgodna z intencjami nadawcy oraz upewnic się, czy przekazywane treści są trafnie rozumiane, pośrednio parafrazowanie jest także wyrażaniem zainteresowania dla nadawcy, polega na powiedzeniu wlasnymi słowami, tego co najistotniejsze w wypowiedzi partnera.

Odzwierciedlanie uczuć- odnoszenie się do wyrażanych emocji

Pokazanie,ze słuchający potrafi wczuc się w sytuację i rolę mówiącego, tego co on przeżywa, polega na nazwaniu emocji rozmówcy, np.: Widzę,ze bardzo to Cie smuci.

Odzwierciedlanie zachowań niewerbalnych

Wejście w specyficzny dla rozmówcy rytm ciała sprawi, że poczuje się on rozumiany i doceniany.

Odnoszenie się do sygnałów komunikacji niewerbalnej

Reagowanie na informacje przekazane przez nadawcę wyrazem twarzy, mową ciała, gestami, tonem glosu.

Dowartościowywanie

Uznanie wazności drugiej strony, jej problemów i przeżyć, okazanie uznania dla wysiłków i działań podejmowanych przez rozmówcę: Doceniam Twoje poświęcenie.

Pytania otwarte

Nie są sugerujące i nie narzucają rozmówcy innej interpretacji, dzięki nim można uzyskać o wiele wiecej informacji: Co sądzisz o tej maści?

Podsumowanie

Zwięzłe podsumowanie najważniejszych inf. I ustaleń ; dostrzeżenie osiągniętego porozumienia.

Redukcja szumów zewnętrznych

Unikanie czynności i elementów, które mogą niekorzystnie wpływać na komunikacje i wpływać na brak zainteresowania lub odwracać uwagę, np. bębnienie palcami po stole, przeglądanie papierów.

ZASADY FORMULOWANIA ZAPLECZA

Pacjent używa wulgarnych słów i zachowuje się agresywnie

OPIS SYTUACJI

Po raz kolejny uzywa pan wobec nas wulgarnych słów i gróźb.

WYRAŻENIE UCZUĆ

Nie podoba mi się takie zachowanie. Jestem zaskoczona ponieważ wiem, że potrzebuje pan od nas pomocy.

PROŚBA O ZMIANĘ

Proszę aby pan nie używał wulgaryzmów.

PRZYWOŁANIE ZAPLECZA

Jeżeli nadal pan będzie się zwracal do nas w ten sposób to: wezwę policję, będę zmuszony pana zostawić/wyprosić; będę zmuszony użyć wobec pana przymus bezpośredni/obezwładnić/zabezpieczyć

KORZYSTANIE Z ZAPLECZA

Spełniam przywołanie zaplecza

OBRONA PRZED ZACHOWANIAMI INWAZYJNYMI

W kontakcie z człowiekiem, który powtarza zachowania inwazyjne wskazane jest zastosować czteroetapową procedurę obronną

INFORMOWANIE

Opis sytuacji: Proszę pana, jest to dla mnie ważne, abyśmy rozmawiali spokojnie, bez przekleństw.

INFORMOWANIE ZAKOŃCZONE WYRAŻENIEM ZŁOŚCI

Wyrażenie uczuć/prośba o zmianę: Kolejny raz w rozmowie ze mną używa pan przekleństw/wulgaryzmów. Naprawdę mnie to denerwuje. Nie życzę sobie aby, pan tak się do mnie zwracał.

PRZYWOŁANIE ASERTYWNEGO ZAPLECZA

Zaplecze: Jeśli jeszcze raz użyje pan w rozmowie ze mną wulgaryzmów: …przestanę z panem rozmawiać,…zmienię zdanie na pana temat,…zastanowię się nad konsekwencjami.

SPEŁNIENIE ZAPOWIEDZI Z ASERTYWNEGO ZAPLECZA

Skorzystanie z zaplecza: przestaję rozmawiać(odkładam słuchawkę, oddalam się),zmieniam zdanie, wyciągam konsekwencje.

Techniki radzenia sobie ze zdenerwowanym rozmówcą

Kiedy rozmawiasz ze zdenerwowanym rozmówcą postępuj wg zasad:

• Nie przepraszaj ,ale dziękuj za cierpliwość: przeprosiny to przyznanie się do winy. Dziękowanie natomiast kieruje uwage rozmówcy na wdzięczność, jaka wobec niego odczuwasz.

• Nakieruj uwagę: zdenerwowanego rozmówcy na fakty, zmniejszając w ten sposób poziom emocji w rozmowie.

• Miej przygotowaną procedurę radzenia sobie w takiej sytuacji, kreuj przy tym pozytywny wizerunek siebie.

• Powtarzaj każdą wypowiedź rozmówcy- stosując techniki aktywnego słuchania- aby mieć pewność, że nie ma pomylki w jej rozumieniu.

• Obiecuj, że zajmiesz się sprawą osobiście. W ten sposób dajesz do zrozumienia, że jest to dla Ciebie sprawa dużej wagi.

• Nie obiecuj tego, czego nie możesz dotrzymać. Obiecajto, co jesteś w stanie zrealizować i co zredukuje emocje rozmówcy wywołane…

SCHŁADZANIE GORĄCYCH SYTUACJI

Etap 1

Kiedy rozmówcy są zdenerwowani, chcą tylko dwóch rzeczy:

• Wyrazić swoje negatywne emocje i uczucia.

• Rozwiązać problem.

• Wazne jest, aby najpierw wysłuchać rozmówcę.

• Nawet jeśli złość rozmówcy skierowana jest w Twoja stronę- nie bierz Tego do siebie, rozmówca musi dać upust swoim emocjom.

Reguły postępowania

• Nie powstrzymuj rozmówcy od wyrażenia negatywnych emocji.

• Nie uspokajaj.

• Nie przerywaj.

• Stosuj techniki aktywnego słuchania.

Etap 2

Bardzo często sytuacje pogarsza jeszcze interpretowanie słów rozmówcy- negatywne etykiety.

BŁĄD

• Nie skupiamy się na tym, co mówi rozmówca

• Myślenie- przecież ten facet to wariat

• Skupianie się na swoich emocjach i poczuciu wartości

• Zwracanie uwagi na negatywne emocje rozmówcy

DOBRZE

Myślenie-Czego ten człowiek potrzebuje i w jaki sposób mogę mu to dostarczyć?

Etap 3

Empatia to wnikanie w czyjeś uczucia bez konieczności zgadzania się z nim. Empatia nie jest jednak ani współczuciem, ani sympatia, ale zawsze wiąze się z koniecznością przeproszenia rozmówcy.

• Wrażenia empatyczne:

-rozumiem pana odczucia związane z…

- rozumiem, co pan myśli.

- to musi być bardzo denerwujące,

- przykro mi z tego powodu.

Etap 4 rozpocznij działania mające na celu rozwiązanie problemu

Na tym etapie przejmujemy inicjatywę. Starannie zbieramy wszystkie informacje, które mogą nam pomóc w rozwiązaniu problemu rozmówcy.

O fakty pytamy dwa razy, żeby mieć pewność, że dobrze zrozumieliśmy rozmówcę, stosujemy dużo…

Etap 5 wspólne poszukiwanie rozwiązań

• Po zebraniu faktów możemy zaproponować rozwiązanie, które zadowoli nas i naszego rozmówcę.

• Nie obiecujemy czegoś, czego nie będziemy mogli spełnić.

Etap 6 działania

• Działamy szybko i w sposób przemyślany. Pio zakończeniu naszego dzialania warto zadzwonic do rozmówcy i dowiedzieć się czy rozwiązanie dało oczekiwany efekt.

WYKŁAD 4

Tabelka

Definicja stresu psychologicznego, trzy nurty koncepcji:

1. Stres rozumiany jako bodziec, sytuacja trudna lub wydarzenie zewnętrzne o określonych właściwościach, (to samo wydarzenie np. występ publiczny, dla jednej osoby będzie stresujące, a dla innej nie).

2. Stres jako reakcje wewnętrzne człowieka, zwłaszcza reakcje emocjonalne - koncepcje zaczerpnięte z nauk medycznych

3. Stres jako relacja (interakcja) pomiędzy czynnikami zewnętrznymi a właściwościami człowieka- zawiera obydwa powyższe człony oraz czynnik pośredniczący- spostrzeganie sytuacji przez podmiot ( współczesne ujęcie interakcyjne)

Interakcyjne ujęcie stresu wg Lazarusa

Stres traktowany jest jako rodzaj interakcji miedzy jednostka a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi.

















Model zachowania zasobów wg Hobfolla

Koncepcja ta opiera się na założeniu, że ludzie dążą do utrzymania, ochrony i budowania zasobów rozumianych jako:

• Cenione przez jednostkę przedmioty

• Właściwości osobiste

• Okoliczności

• Czynniki sprzyjające

Stres psychologiczny definiuje się jako reakcję wobec otoczenia, w którym istnieje jedna z poniższych sytuacji:

• Zagrożenie utraty zasobów,

• Utrata zasobów,

• Brak wzrostu zasobów następujących po ich zainwestowaniu,

• Zarówno spostrzegana jak i faktyczna utrata zasobów lub brak ich wzrostu są wystarczające do powstania stresu.

Źródła stresu - stresory

Stresor- termin wprowadzony przez Selye oznacza każdą rzecz, wydarzenie, zjawisko, które stawia przed nami jakieś wymagania.

Stresorem może być wszystko począwszy od spóźnionego autobusu poprzez nowa pracę jak i śmierć bliskiej osoby.

To, czy wydarzenie stanie się stresorem zależy od tego, czy zostanie doświadczone jako stresujące, zagrażające dobrostanowi.

Skala stresu HOLMESA I RAHE'A

Różnym wydarzeniom wymagającym przystosowania przypisano wartości punktowe.

Niektóre stresory wyrażone w pkt:

• Rozwód (75)

• Zawarcie małżeństwa (50)

• Ciąża (40)

• Nowy członek rodziny (39)

• Duża pożyczka na dom (31)

Niektóre stresory związane z pracą:

• Zwolnienie z pracy (47)

• Przejście na emeryturę (45)

• Zmiana zasad funkcjonowania biznesu (39)

• Zmiana stanowiska pracy (36)

• Zmian zakresu odpowiedzialności (29)

• Współmałżonek zaczyna albo kończy pracę (26)

Statystyczne efekty stresorów

Z badań Holmesa i Rahe'a wynika interesująca zależność statystyczna pomiędzy stresorami a prawdopodobieństwem zapadnięcia na poważną chorobę.

• 150- 199 jednostek stresu= 37% szansa choroby w ciągu kolejnych 2 lat

• 200- 299 jednostek stresu= 51% szansa choroby

• Ponad 300jednostek stresu- 70% szansa choroby

Stresory są różnorodne i mogą być charakteryzowane z różnego pkt widzenia:

-Główne stresory spotykane w życiu (nagłe zmiany syt. żciowej)

-Drobne kłopoty życiowe (nagromadzenie małych frustracji, szczególnie gdy są interpretowane jako istotne i szkodliwe, czy też groźne dla naszej przyszłości)

-Dramatyczne wydarzenia o rozmiarach katastrof, obejmujące całe grupy- wojny, klęski żywiołowe( stres ekstremalny, traumatyczny)

• Atakują najbardziej podstawowe wartości człowieka- życie, schronienie

• Często przychodzą bez ostrzeżenia

• Pozostawiaja po sobie potężny ślad, który jest reaktywowany, (ilekroć pojawiają się bodźce skojarzone z danym wydarzeniem)

Chroniczne stresory społ.( np. przeludnienie, przestępczość, recesja, skażenie środowiska, AIDS, zagrożenie wojną).

Charakterystyka stresora w wymiarze czasowym:

• Wydarzenia stresowe jednorazowe

• Wydarzenia stresowe periodyczne lub cykliczne

• Stresory chroniczne, działające permanentnie

• Sekwencje- jeden stresor pociąga za sobą następny

Źródło pochodzenia stresorów

- Stres biologiczny- doświadczamy go w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia

- Stres psychologiczny- pojawia się wskutek lęku przed utratą kontroli lub przed wymaganiami, które postrzegamy jako przerastające nasze możliwości

- Środowisko i praca jako źródlo stresu- hałas, tłok, zanieczyszczenie, zakłócenia w komunikacji pomiędzy pracownikami, niejasność roli i obowiązków.

- Zmęczenie, wyczerpanie- stres jest tu następstwem np. długotrwałego oddziaływania wytężonej pracy. Może pojawić się kiedy stawiamy sobie wygórowane wymagania lub nieefektywnie, nieracjonalnie zarzadzamy czasem.

Hans Selye, wprowadził pojęcie stresu, zdefiniował go w następujący sposób:

„Stres to nieswoista reakcja organizmu na wymagającą sytuację”

Jednocześnie dodał: „Bez stresu nie można żyć”

OGÓLNY ZESPÓŁ ADAPTACJI (GAS) Selye

Faza A pierwsza reakcja fizjologiczna na stresor, odporność zmniejszona,

Faza B dalsza ekspozycja na stresor; sygnały cielesne i reakcja alarmowa znikają, odporność powyżej normy,

Faza C wyczerpanie z powodu przedłużającej się ekspozycji na stresor, odporność ponownie poniżej normy.

Ogólny zespół adaptacji

1. Wszelkie stresory wymagają adaptacji- organizm musi utrzymać/odzyskać homeostazę

2. Fazy: reakcja alarmowa, stadium odporności, stadium wyczerpania

3. Selye wyróżnił:

-Eustres-„dobry” stres- pozytywne następstwa stresorów

-Dystres- „zły” stres- negatywne następstwa jakie mogą wystąpić w wyniku zetkniecia ze stresorem

- Efekty neutralne- radzenie sobie ze stresorami bez niekorzystnych konsekwencji.

EUSTRES

• Sprzyja wzrostowi motywacji do podejmowania różnych działań, zaangażowaniu i większej sprawności działań

• Doświadczenie stresu w miejscu pracy zwiększa wydajność i produktywność pracownika

• Jest pozytywnie związany z samopoczuciem, elastycznościa i przystosowaniem do zmieniających się warunków otoczenia

• Przezwyciężenie stresu może być istotnym źródłem energii, czynnikiem prowadzącym do wzrostu rozwoju.

Skutki stresu- wpływ stresu na efektywność działania( wykres DSC00291)

Stres jako mechanizm pośredniczący w etiopatogenezie chorób

Wg Lachmana to, które narządy zostaną poddane patologicznemu oddziaływaniu stresu zależy od:

1. czynników genetycznych , które biologicznie predysponują dany narząd do tego aby uległ on uszkodzeniu wskutek pobudzenia psychofizjologicznego

2. czynników środowiskowych, takich jak odżywianie, choroby zakaźne, urazy fizyczne

3. specyficznych struktur związanych z dana reakcją fizjologiczną

Długotrwały stres jest związany z wieloma chorobami i zaburzeniami

• Choroby ukl. Pokarmowego(wrzody żołądka i dwunastnicy)

• Ch. Ukł. oddechowego (alergia, astma oskrzelowa, hiperwentylacja)

• Ch. Skóry (wypryski, egzemy, pokrzywka,trądzik, łuszczyca)

• Zab. Ukł. kostno-stawowego (RZS, bóle mięśniowe)

• Zab. W ukł. sercowo-naczyniowym (zawal serca, nadciś. Tętnicze)

• Ch. Nowotworowe

Wpływ stresu na rozwój choroby

• Codzienne drobne incydenty wywołujące reakcje stresową dwukrotni zwiększały ryzyko wystąpienia niedokrwienia mięśnia sercowego (tylko 2000)

• Badania Horne, Piccard: chorujący na raka płuc w ciągu ostatnich 5 lat stracili kogoś bliskiego lub doświadczali poważnych problemów w pracy

• Badania Gupta 2003: u 72% pacjentów z łuszczycą stwierdzono występowanie stresującego wydarzenia na miesiąc przed pojawieniem się objawów choroby

• W rozwoju łuszczycy i atopowego zapalenia- rola stresu wczesnodzieciecego związanego m.in. z wczesnym odstawieniem dziecka od piersi zaburzonymi relacjami matki

Stres w pracy

1. Interakcja osoby i środowiska pracy

2. poczucie, że nie jest on w stanie poradzić sobie z wymaganiami stawianymi przez pracodawcę

3. Doświadczanie wielu negatywnych emocji

Pojęcie stresu zawodowego

• Stres zawodowy to stan napięcia psychicznego wywołany rozbieżnością miedzy wymaganiami otoczenia a możliwościami człowieka tego rodzaju, że spostrzega on tę rozbieżność jako zagrożenie swego zdrowia, życia lub integralności „ja”(Kalino, za Ratajczak 1994)

• Stres w pracy to wynik braku odpowiednich zasobów, aby poradzić sobie z daną sytuacją.(Marek'95)

• Stres w pracy występuje, gdy pracownik ocenia wymagania stawiane wobec niego w związku z wykonywana pracą jako przewyższające jego możliwości.(Adamczyk)

Stres zawodowy

Najbardziej stresujące zawody:

• Górnik (8,3)

• Policjant (7,5)

• Robotnik budowlany (7,5)

• Dziennikarz (7,5)

• Pilot samolotu cywilnego(7,5)

• Strażnik więzienny, pracownik reklamy, stomatolog, aktor

• Bankowiec (3,7)

• Pracownik obsługi komputera (3,7)

• Spec. do rehabilitacji zawodowej( 2,0)

• Językoznawca (2,8)

• Kosmetyczka (3,3)

• Ksiądz, astronom, wychowawczyni w żłobku, pracownik muzeum

Stresory w pracy

-stresory będące częścią wykonywanej pracy, np. różnego rodzaju niebezpieczeństwa związane z pracą rat. med.

- praca zmianowa

- praca, w której może wystąpić przemoc czy sytuacje wywołujące silną negatywną reakcję emocjonalną

- charakter pracy:

• Praca wzbudzająca uczucie odrazy lub wyczerpująca emocjonalnie (np. z ziemi wykorzystywanymi seksualnie, w niektórych działach medycyny, w policji)

• Praca wymagająca długich okresów koncentracji (np. urzędników sądowych)

• Praca zawiązana z poważnymi konsekwencjami popełnionych błędów ( m.in. pielęgniarek, kontrolerów ruchu lotniczego)

• Praca niebezpieczna (np. w górnictwie, leśnictwie, przemyśle wydobywczym)

Stres a organizacja pracy

• Czynniki fizyczne (zbyt wysoka temperatura, nadmierny hałas, zimno itp.)

• Czynniki fizjologiczne, powodujące zakłócenie równowagi w organizmie (praca zmianowa, nieodpowiednie czas na wypoczynek itp)

• Czynniki indywidualne ( stan zdrowia, relacje z innymi ludźmi, umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach itp.)

• Nadmierne wymagania

Źródła stresu zawodowego w pracy pielęgniarek

Pielęgniarki w aktualnej sytuacji syst. ochrony zdrowia, to jedna z najbardziej narażonych na stres grup zawodowych. Wśród źródeł stresu dla tej grupy pracowników wymienia się miedzy innymi:

• Źle zorganizowaną pracę;

• Zmianowość pracy zakłócająca naturalny rytm biologiczny organizmu;

• Pracę nierytmiczną, powodująca okresowo duże przeciążenia;

• Brak satysfakcjonującego wynagrodzenia;

• Brak uznania w opinii przełożonych; brak perspektywy rozwoju zawodowego;

• Niepewność zatrudnienia;

• Zły przepływ informacji w zespole.

Źródła stresu zawodowego w pracy pielęgniarek zatrudnionych w oddziałach o dużym obciążeniu psych. i fiz.- hospicjum oraz chir. ogólnej

1. Związane z warunkami i organizacją pracy

2. Związane z pacjentem

3. Wynikające ze współpracy w zespole terapeutycznym

4. Związane z relacjami, z rodzina pacjenta

Stres w pracy STRAŻAKA/RATOWNIKA

Pracownicy służb ratowniczych, w tym także pracownicy PSP, to osoby szczególnie narażone na funkcjonowanie w warunkach stresu. W grupie ratowników oprócz istnienia typowych stresorów zawodowych takich jak:

-przeciążenie pracą,

-wadliwy sprzet,

-niedostateczne wynagrodzenie,

-zmianowy harmonogram pracy,

-zależność służbowa,

-odpowiedzialność za ludzkie życie,

-ratowanie zdrowia,

-widoki cierpienia i śmierci.

Czynniki stresorodne w pracy ratowników

1. Grupa zawodowa narażona na skrajne przeciążenie z powodu konfrontacji z ludzkim cierpieniem i śmiercią, zagrożeniem własnego zdrowia i życia.

2. Praca wymagająca pełnej dyspozycyjności.

3. Brak odpowiedniego sprzętu, ograniczenie kompetencji ( brak odpowiedniego przygotowania zawodowego, wadliwy przekaz informacji ograniczający skuteczność działania i poczucia kontroli nad wykonywanym zadaniem.

4. Niemożność uratowania ofiar, konieczność identyfikacji i transportowania zwłok, poczucie bezsilności i osamotnienia wobec rozmiarów tragedii, okaleczenie lub śmierć współpracownika.

• Reakcje na katastrofy wśród służb ratowniczych są bardzo podobne jak u ofiar katastrof( szok, niedowierzanie, przerażenie, poczucie winy, rozpacz, bezradność, reakcje somatyczne).

• Praca w warunkach przewlekłego stresu prowadzi do stanów przeciążenia wywołujących niejednokrotnie zaburzenia nerwicowe (ASD i PTSD) i choroby psychosomatyczne.

• Ważna jest świadomość konsekwencji psychologicznych udziału w akcji ratunkowej oraz możliwość uzyskania pomocy psychologicznej (odreagowanie-defusing i rekonstrukcja- debriefing zdarzeń)

Stres Żołnierzy Zawodowych

Kategorie czynników charakterystycznych dla służby wojskowej, mających istotne znaczenie dla powstawania chorób psychosomatycznych wśród żołnierzy( Chojnacki i Gruszczyński):

• Złe fizyczne warunki służby wojskowej;

• Stresory związane z pełnieniem służby wojskowej

• Stresory związane z pełnieniem roli organizacyjnej i wieloznaczność ról, konflikt ról, przeciążenie roli;

• Stresory związane z funkcjonowaniem żołnierza jako elementu organizacji wojskowej;

• Stresory związane z relacjami interpersonalnymi;

• Stresory związane z rozwojem zawodowym;

• Stresory związane z jednoczesnym funkcjonowaniem jednostki w organizacji i poza nią.

Stresory na oddziale IT ( tab zdj. 316-317)

OIT

Praca na OIT uznawana jest za jedną z najbardziej obciążających psychicznie( ok. 12% lekarzy brytyjskich zatrudnionych na tych oddziałach cierpi na zaburzenia depresyjne, prawie 30% jest tak zestresowanych, że utrudnia im to codzienne funkcjonowanie, 3% ma myśli samobójcze).

Prewencja i redukcja stresu w miejscu pracy

• Zadania możliwe do zakończenia

• Kontrola nad tempem, metodami i kolejnością działań

• Poczucie odpowiedzialności za jakość i niezawodność pracy

• Urozmaicenie

• Kontakty społeczne i współpraca

PREWENCJA

Pożądana właściwość pracy	Zadania dla pracodawcy	Zadania dla pracownika
Współpraca na stanowisku pracy	Upewnij się, że pracownicy mają możliwość angażowania się w ochronę zdrowia i bezpieczeństwa pracy oraz w rozwiązywanie innych problemów z tym związanych	Współpracuj z pracodawcą i współpracownikami.
Właściwe wynagrodzenie	Informuj pracowników, jaki jest ich wkład w działalność organizacji, doceniaj dobrze wykonaną pracę oraz wysuwane przez pracowników sugestie.	Pielęgnuj swoje umiejętności i wiedzę, rozwijaj realistyczne poczucie własnej wartości, doceniaj zalety innych.
Wspierające miejsce pracy	Ustalaj realistyczne poziomy wydajności, pomagaj innym w trudnych sytuacjach, doceniaj umiejętności i wiedzę innych.	-II-II-II-II-II-II-
Właściwe zarządzanie zmianą	Bądź świadomy tego, że zmiana może Stanowic zagrożenie albo męczyć, może także wpływać na morale, korzystaj ze skutecznych strategii komunikacji w czasie wprowadzania zmian.	Przyjmij, że zmian jest nieunikniona i konieczna, bierz udział w ustaleniach mających na celu pomoc we wprowadzaniu zmian.
Rozwój osobisty	Stwarzaj możliwości dobrej pracy i doskonalenia się, wybieraj odpowiednie osoby do określonych zadań, dostarczaj możliwości rozwoju.	Pielęgnuj umiejętności oraz wiedze zawodową na określonym poziomie, bądź czynny udział w realizowaniu celów organizacji, bądź skłonny akceptować zmianę i porażki, które są nieuniknione w rozwoju zawodowym.
Hierarchia w pracy	Nie pozwól aby hierarchia zdominowała miejsce pracy.	Nie bierz udziału w „grach” związanych z pozycją, weź odpowiedzialność za Twoje osobiste zadania, podejmuj.

WYKŁAD 7

Czym jest wsparcie społeczne?

Jest to wszelka dostępna pomoc w sytuacjach trudnych. Wsparcie to konsekwencja przynależności człowieka do sieci społecznej, jest to stale dostępna właściwość relacji służąca przystosowaniu a także zdrowiu.

Rodzaje źródeł wsparcia:

- naturalne - takie jak partner życiowy, grupy przyjaciół, rodzina itd. Reakcje wsparcia funkcjonują tam spontanicznie, nie są sformalizowane i są wzajemne. Takie źródła wsparcia najkorzystniej działają na rzecz zdrowia, gdyż nie powodują stygmatyzacji; są na ogół łatwo dostępne i często objęte relacją zaufania interpersonalnego.

- sformalizowane - takie jak grupy zawodowe, stowarzyszenia i instytucje, w tym także instytucje związane z opieką zdrowotną. Tym różnią się od naturalnych źródeł wsparcia, że funkcjonują wg określonych reguł, mniej spontanicznie i rzadko na zasadzie wzajemności, a niekiedy dostęp do nich jest utrudniony; mogą też stygmatyzować.

Deterioracja wsparcia społecznego:

+pojawia się w sytuacji:

- stresu społecznego związanego z sytuacjami katastroficznymi, społeczności tracą swój potencjał altruizmu lub dochodzi do zerwania sieci społecznych/sąsiedzkich/wyznaniowych, zaognia powstawanie konfliktów.

- długotrwałych pobytów w szpitalu

- koniecznych przesiedleń.

Rodzaje wsparcia społecznego:

- Wsparcie spostrzegane <?> - efekt działania sieci wspomagających i dośw. w relacjach społecznych. Wynika z wiedzy i przekonań człowieka o tym gdzie i od kogo może uzyskać pomoc, na kogo może liczyć w trudniej sytuacji. Ocenia się nim także przekonanie o dostępności sieci wsparcia.

- Wsparcie otrzymywane - faktycznie otrzymywana pomoc. Ocenia się je w odniesieniu do czasu i konkretnej sytuacji. Jest ona oceniana obiektywnie i relacjonowana subiektywnie przez odbiorcę jako faktyczny rodzaj i ilość wsparcia w określonym czasie. Mierząc je można też ocenić poziom adekwatności i trafności wsparcia.

Wsparcie emocjonalne:

• Przekazywanie emocji podtrzymujących, uspokajających, odzwierciedlających troskę i pozytywne ustosunkowanie

• Ma na celu opiekę

• Uwalnia od napięć i negatywnych uczuć

• Wpływa na samoocenę

• Daje poczucie nadziei

• Jest najpowszechniejsze, oczekiwane,

Wsparcie poznawcze (informacyjne)

• Sprzyja lepszemu zrozumieniu sytuacji i problemu

• Zawiera inf. zwrotne na temat skuteczności różnych działań zaradczych

• Dzielenie się własnym doświadczeniem

• Grupy samopomocy

• Powoduje utrzymywanie się poczucia kontroli nad sytuacją

• Utrzymanie poczucia sprawstwa

Wsparcie duchowe

• Sytuacja kryzysu egzystencjonalnego

• Sytuacje terminalne, nasycone cierpieniem i lękiem przed śmiercią

• Hospicja z opieką paliatywną

• Wymiana dotycząca poziomu sensu życia

• Czynniki indywidualne tworzące sens życia

• Duchowa strategia radzenia sobie

Wsparcie instrumentalne

• Rodzaj instruktażu o konkretnych sposobach postępowania

• Forma modelowania skutecznych zachowań zaradczych

• Może ograniczyć rozwój jednostkowych zasobów

• Stosowane w poradnictwie zdrowotnym i psychologicznym

• Stosowane w uzasadnionych sytuacjach na wyraźne życzenie

Wsparcie rzeczowe (materialne)

• Pomoc rzeczowa, finansowa

• Bezpośrednie fizyczne działanie (karmienie, udostępnienie schronienia itd.)

• Działania charytatywne

• Dobrze realizuje się w społ. Altruistycznych

• Zaopatrzenie w lekarstwa i środki lecznicze

• Działanie na rzecz osób potrzebujących

Wstęp

- wsparcie społeczne odgrywa szczególną rolę w zapobieganiu negatywnym konsekwencjom stresu, w tym także stresu zawodowego. Mechanizm wsparcia działa na zasadzie istnienia relacji między ludźmi, które pozwalają człowiekowi na poczucie, że ma swoim otoczeniu osoby, na których może polegać.

Wsparcie społeczne

Badacze odnoszą pojęcie WS do sytuacji stresu i radzenia sobie, i definiuje je jako rodzaj Interreakcji społecznej, w trakcie której przekazywane są emocje, informacje, narzędzia działania, dobra rzeczowe a wszystko po to , aby zmniejszyć stres, przezwyciężać trudności i rozwiązać problemy.

Samo bycie człowiekiem społeczeństwa często nie wystarcza aby doświadczyć wsparcia, najistotniejsze jest to, czego jednostka doświadcza, jej subiektywne odczuwanie korzyści czyli pozom spostrzeganej pomocy.

Wyniki badań

• Przeprowadzono dotychczas wiele badań nad rolą wsparcia przeciwdziałaniu konsekwencjom stresu a większość z nich potwierdza, że wsparcie społeczne łagodzi szkodliwość następstw stresu, także stresu zawodowego.

• W przypadku problemów zawodowych wsparcie pochodzące od współpracowników, okazuje się ważniejsze niż to otrzymywane od rodziny.

• Wiadomo także, że wsparcie pochodzące ze środowiska pracy redukuje poziom spostrzeganego stresu zawodowego, natomiast wsparcie pochodzące od rodziny, poprawia samopoczucie fizyczne i psychiczne pracowników.

• Theorell i wsp. badając 49 przedstawicieli różnych zawodów zauważyli, że wsparcie rodziny i przyjaciół zapobiega zmianom poziomu immunoglobuliny w sytuacji napięć i stresu.

• Wg Roya i Stepise odczuwany brak wsparcia był jedną z przyczyn zaburzeń depresyjnych w grupie badanych przez nich strażaków.

Pagel, Erdly, Becker (1987) - badanie rodzin osób dotkniętych chorobą Alzhaimera

Materiał:

Przebadano 60 osób opiekujących się chorym współmałżonkiem.

Metody:

Zebrane informacje dotyczyły odbiorze choroby, stresujących wydarzeń oraz pozytywnego i negatywnego wpływu otoczenia, dodatkowo przebadano ich na obecność objawów zaburzeń psychologicznych.

Wyniki:

Osoby zgłaszające nie zadowolenie ze stanu relacji z otoczeniem miały znaczeni e wyższy poziom stanów depresyjnych. Potwierdzono to na dłuższą metę w warunkach kontrolowanej depresji. Wskazuje to na to, że stopień niezadowolenia z relacji interpersonalnych może być niemiarodajnym źródłem pogarszania stanów depresyjnych.

Lęk/Wsparcie społeczne

Wstęp: Strażacy w czasie wykonywania obowiązków służbowych są uczestnikami zdarzeń, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia lęku, może wpływać na sprawność funkcjonowania i skuteczność działań ratowniczo-gaśniczych. WS może pełnić funkcję obniżającą poziom odczuwalnego lęku i wpływać ochronnie na integralność psychologiczną jednostki.

Cel pracy: Celem przeprowadzonych badań była próba oceny poziomu lęku jako stresu i jako cechy oraz ustalenie ewentualnej zależności między odczuwanym lękiem a oceną otrzymywanego wsparcia w grupie członków oddziałów bojowych JRG oraz grupie pracowników administracyjnych PSP.

Metody i materiał: zdjęcie DSC00423 wykład 7

Wyniki: Stwierdzono, że badane grupy nie różnią się istotnie pod względem poziomu lęku-stanu ani poziomu lęku-cechy. Poziom lęku jest średni dla wszystkich grup. Grupę strażaków o niskiej wyjazdowości istotnie różnicuje poziom lęku-stanu w odniesieniu do oceny otrzymywanego wsparcia.

Facylitacja społeczna

- napięcie wynikające z ob. Innych osób i możliwości oceny naszego działania, czego rezultatem jest lepsze wykonywanie łatwiejszych zadań, lecz gorsze wykonanie zadań trudniejszych.

Zbyt wysokie wsparcie szkodzi:

• Zbyt wysoki poziom wsparcia może wywierać negatywny wpływ na zdolności adaptacyjne jednostki.

• Niektórzy badacze zwracają uwagę, że w sytuacjach gdy wsparcie społeczne zastępuje człowiekowi inne sposoby rozwiązywania problemów związanych z sytuacjami trudnymi a zwłaszcza gdy występuje to permanentnie, może nastąpić utrata zdolności jednostki do samodzielnego radzenia sobie w okolicznościach krytycznych, zanik samodzielności i coraz znaczniejszy stopień uzależniania się osoby od wsparcia i pomocy otoczenia.

Negatywne skutki wsparcia społecznego:

• Obawa przed ujawnieniem swoich problemów

• Zagrożenie dla samooceny

• Zagrożenie zależnością od innych

• Im bardziej potrzebne jest wsparcie tym niższa samoocena

19

Czynniki biolog.

Czynniki społ.

Czynniki Fiz.

ZDROWIE

Ocena pierwotna- dotyczy znaczenia zdarzenia. Czy zdarzenie ma konsekwencje pozytywne, neutralne czy negatywne?

Stres: reakcja fizjologiczna, poznawcza i emocjonalna

Ocena wtórna- czy moje zdolności zaradcze i zasoby są wystarczające by dac sobie rade ze szkodą, zagrozeniem, …, które niesie ze sobą…?

Potencjalny stresor(zdarzenie)

---