Socjologia - wykład

DEFINICJA SOCJOLOGII

Socjologia - studium ludzkiego współoddziaływania (human interaction) - proces

Socjologia - zbiór wiedzy na drodze naukowego studium (body of knowledge) - treść

PODSTAWOWE POJĘCIE

Ludzkie współoddziaływanie → społeczne powiązania (a subject matter for sociology)

SOCJOLOGIA JAKO NAUKA

Nauka społeczna, kategorialna, nauka dla nauki, bazuje na indukcji

Pojęcie - uogólnienie odnośnie ludzkiego współoddziaływania odnoszących się do grupy przedmiotów mających coś wspólnego

Teorie - logiczne i rygorystyczne uporządkowanie pojęć na dany temat (nieudowodnione to hipotezy)

Badania - rozbudowują istniejące teorie, które stymulują badania w danej dziedzinie

SPOSOBY BADAŃ SPOŁECZNYCH

Eksperymenty

Obserwacja

Studia porównawcze, studium jednego przypadku, studia porównawcze

SPOŁECZEŃSTWO

1. grupa ludzi (zorganizowana, posiadająca styl - kulturę, świadomość więzi)

2. największa grupa ludzi do jakiej jednostka może należeć

3. sieć, system społecznych relacji (system społeczny)

Status - pozycja społeczna jaką jednostka zajmuje w grupie (przypisane i zdobyte)

Rola - zbiór oczekiwanych do posiadających dany status

Konflikty ról:

1. brak ciągłości ról (słabe przygotowanie)

2. role wykluczające się

3. niezgodność roli z charakterem

4. brak jednoznaczności wymagań co do roli

KULTURA

Kultura - kompleks na który składają się: wiedza, wierzenia, prawa, zwyczaje i to wszystko czego jednostka może się nauczyć (E.B.Tylor)

Każdy człowiek ma kulturę jest socjologicznie kulturalny

Synonimy kultury: wyuczone sposoby zachowań, społeczne dziedzictwo, superwzorzec, wzory postępowania.

Kultura ma charakter wzorców, jest adaptywna (rozwiązania)

Najmniejszą cząstką kultury jest jednostka kulturowa (niepodzielna)

Grupa kulturowych jednostek tworzy kulturowe zespoły.

Wzór kulturowy - układ kulturowy, kombinacja kilku kompleksów kulturowych - instytucje

Symbol - to co służy do wyrażenia lub opisu czegoś innego

1. wskazujący - odnoszący się do konkretnych rzeczy

2. ekspresywny - wyrażają wiele rzeczy

Postawy - predyspozycje do reagowania lub zachowania się w pewien określony sposób w związku z określonym bodźcem

Walory - sądy odnośnie pożądania, ważności czegoś

Stereotypy - przypisywanie osobom lub grupom ludzi pewnych charakterystyk bez wystarczającego podkreślenia ewentualnych różnic

Norma - reguła postępowania określająca w jaki sposób ludzie powinni się zachować w danej sytuacji

Rodzaje norm:

1. zwyczaje (folkways) - tradycje lub sposoby czynienia rzeczy

2. obyczaje (mores) - nakazane sposoby zachowań, praktyki uważane za konieczne

3. prawa - normy ogłoszone przez władze

Instytucje - zbiory zachowań, obyczajów obyczajów praw regulujących jakieś ważne aspekty życia społecznego np.:

1. rodzina

2. religia

3. rząd

4. wychowanie - kształcenie

5. system ekonomiczny

Etnocentryzm - wyuczona, powszechna, niemożliwa do uniknięcia tendencja do uważania własnego społeczeństwa i kultury za wyższe i lepsze niż inne

SOCJALIZACJA

- przyswajanie kultury przez jednostkę

- zdobywanie wiedzy, walorów, norm, nauka co do oczekiwań społecznych

- kształtowanie osobowości u jednostki (self)

Dyscyplina - fundamentalne sposoby zachowań konieczne do życia w społeczności

Aspiracje - cele i wartości podkreślane przez społeczność

Umiejętności - wyuczone sposoby osiągania celów i realizowania aspiracji

Role - oczekiwane wzory zachowań

Przesocjalizowany człowiek - człowiek produktem kultury i społeczeństwa (D.Wrong)

AGENCJE SOCJALIZUJĄCE

1. Rodzina

2. Grupy koleżeńskie

3. Szkoła

4. Mass Media

Resocjalizacja - ma miejsce wtedy gdy zachodzi dogłębna i gwałtowna zmiana tego co jednostka sobie przyswoiła

Pranie mózgu - krańcowa i dogłębna resocjalizacja

KSZTAŁTOWANIE SIĘ ”JA'

Ja (self) - postawy, idee i uczucia jakie jednostka ma względem swojej osoby

Zwierciadło osobowości (K.H.Cooley):

1. wyobrażenie jednostki odnośnie tego jak się prezentuje innym

2. wyobrażenie o tym jak inni myślą o niej

3. reakcja jednostki (duma, wstyd…)

Zdaniem J.H.Meada istnieją 2 aspekty osobowości:

1. JA (I) - wewnętrzna, niepoznawalna strona osobowości

2. JA (SELF) - obiektywna część osobowości, my ją poznajemy

Etapy socjalizacji wg Meada:

1. etap imitacji (stage of imitation)

2. etap zabawy (play stage)

3. stadium gry (game stage)

SPOŁECZNA DEWIACJA

społeczna dewiacja - takie postępowanie, które w znacznym stopniu różni się od powszechnie przyjętych norm; jest stopniowalna, kultura określa co jest dewiacją

1. dewiacja kulturowa

odbieganie swoim postępowaniem od przyjętych norm w danym społeczeństwie

społeczeństwie (mężczyzna z długimi włosami)

2. dewiacja psychologiczna

odbieganie od norm osobowościowych (neurotyk)

Postawy dewiacyjne:

1. rytualizm: rezygnacja z osiągnięcia celów ale nie środków (praca)

2. wycofanie: rezygnacja z celów i środków, zaangażowanie w dewiację (pijaństwo)

3. innowacja: cele osiągane za pomocą innych środków (kradzież)

4. bunt: odrzucenie celów i wartości, próba stworzenia nowych

ZMIANY SPOŁECZNE

Zmiany społeczne - zasadnicze alternacje, które mają miejsce w społeczności (relacje, formy)

Zmiany kulturowe - ciągły proces w społecznym dziedzictwie

Czynniki determinujące zmiany:

1. fizyczne otoczenie: zasoby naturalne, dostawy żywności

2. ilość i rozmieszczenie ludzi

3. struktura i stopień integracji społecznej

4. stopień technologicznego zaawansowania

RODZAJE SPOŁECZNO-KULTUROWYCH ZMIAN

Odkrycie - uświadomienie sobie czegoś co dotąd było nieznane chociaż żyło się obok tego.

Wynalazek - kombinacja istniejących elementów elementów wiedzy w celu wprowadzenia innych, nowych form

Rozpowszechnienie - zapożyczenie części jednej kultury przez drugą

RUCHY SPOŁECZNE

Ruch społeczny - zorganizowanie społeczności w celu przeprowadzenia zmian społecznych

Typy ruchów społecznych, nastawione na:

1. zdobycie władzy

2. zmiany walorów w społeczności i kulturze

3. zysk

Ruch reformistyczny - osiągnąć cel poprzez akcje w ramach istniejących struktur i środków

Ruch rewolucyjny - odrzuca istniejący system i stara się go zastąpić nowymi strukturami

GRUPY SPOŁECZNE

Grupa - zbiór osób, które współoddziaływują na siebie

Kategoria - grupa osób mająca wspólną cechę (brak interakcji)

Agregat - grupa osób będąca blisko siebie przestrzennie

TYPY GRUP

1. Dobrowolne i przymusowe

2. In-group i out-group

3. horyzontalne (podobne statusy) i wertykalne

4. formalne i nieformalne

5. pierwotne i wtórne

FORMY INTERAKCJI

1. Współpraca - dążenie do wspólnych celów przez 2 lub więcej osób

2. Współzawodnictwo - wysiłki w celu zdobycia dóbr, które są w ograniczonej ilości

3. Konflikt - gdy jedna ze stron chce wyeliminować drugą

4. Ugoda - sposób zażegnania konfliktu

1. rozejm - zaprzestanie wrogich działań

2. narzucenie warunków drugiej stronie

3. kompromis (gdy strony są równie silne)

4. pojednanie, pośrednictwo, arbitraż

5. tolerancja

E. Asymilacja

KLASY SPOŁECZNE

Stratyfikacja - hierarchiczne uszeregowanie ludzi wg jakiejś cechy

Teoria funkcjonalna - każde społeczeństwo musi zaspakajać potrzeby aby utrzymać się przy istnieniu. Formy wynagrodzeń mają zachęcać jednostki do podejmowania danych zawodów.

Teoria konfliktowa - społeczeństwo jako arena współzawodniczących ze sobą grup

( własność środków produkcji i władza)

1. kasta

2. stany

3. klasy

Klasa społeczna - wielka grupa ludzi posiadająca podobną sytuację ekonomiczną i zainteresowania, którzy traktują się jako równi, zachowują się w podobny sposób i mają równe szanse życiowe

Wyznaczniki klasy:

- wykształcenie, zawód, rodzina, władza

Klasa społeczna w PRL - dużą grupa ludzi (agregat) świadomych podobnego stylu życia jako następstwo podobnych przekonań politycznych

INSTYTUCJE: RODZINA i RELIGIA

Instytucje - w rozumieniu normatywnym to zbiór norm, zwyczajów, obyczajów obyczajów praw, które nakazują postępowanie niezbędne do wypełnienia funkcji przez społeczeństwo

Cechy instytucji:

1. trwały, długowieczny charakter

2. podlegają stopniowym zmianom

3. nie są zamierzone, planowane

4. posługują się symbolami

5. posiadają kodeks postępowań i ideologie

6. mają rozbudowane struktury

7. spełniają wielorakie funkcje

Rodzina:

1. reguluje seksualne pożycie i popędy

2. socjalizacja dzieci

3. funkcja hierarchizacji

4. funkcja afektywna (miłość i ciepło)

5. funkcja ekonomiczna

Monogamia - jeden mąż - jedna żona

Poligamia - jeden mąż - wiele żon lub jedna żona - wielu mężów

1. Poliginia - jeden mąż ma 2 lub więcej żon

2. Poliandria - jedna żona ma 2 lub więcej mężów

Cenogamia - wielość mężów i żon

Faktory sprzyjające trwałości rodziny:

1. narzeczeństwo dłuższe niż 0.5 roku

2. podobieństwo religijnych wierzeń

3. szczęśliwe dzieciństwo

4. stabilna sytuacja ekonomiczna

5. zdolność adaptacji, tolerancja

6. wykształcenie

RELIGIA

1. obrzędy

2. aspekt społeczny

3. wierzenia w formie doktryny

4. tradycja

5. uczucia religijne

6. przebłaganie - podobanie się Bogu

7. zorganizowanie

8. symbole

Funkcje religii:

1. osobowe

- bezpieczeństwo

- wytłumaczenie

- źródło transcendencji samego siebie

b) społeczne

- społeczna kontrola

- społeczny porządek (budowa moralnego porządku)

- wspieranie innych instytucji

- wpływa na zmiany społeczne

Cechy kościoła:

1. wysoki stopień zinstytucjonalizowania

2. hierarchizacja

3. integracja z innymi sferami

4. członkostwo rutynowe z ograniczeniami

5. duża liczba wyznawców

Cechy sekty:

1) wrogość do szerszych kręgów społecznych

2) mała liczba wyznawców

3) woluntarystyczne nastawienie

4) niski stopień formalizacji

5) przywódca ma charakter charyzmatyczny

6) dyscyplina, dobrowolność

Cechy denominacji:

1. bardziej stabilna i formalna od sekty

2. akceptuje społeczność w której żyje

3. większa od sekty, mniejsza od kościoła

4. członkostwo jest przypisane

Socjologia - materiały na ćwiczenia:

Struktury społeczne
podstawowa:
A. Giddens "Socjologia" Wa-wa 2004 PWN str. 304-329
C. Oyster "Grupy" Poznań 2002 Zysk i S-ka str. 27-56
uzupełniająca:
B. Szacka "wprowadzenie do socjologii" str 275-299
J. Turowski "Socjologia. Małe struktury społeczne" s.77-105
H. Domański "Struktura społeczna" s.11-34

Zdefiniowanie pojęć: osobowość , rola, postawa
podstawowa:
J. Wódz "socjologia dla prawników i politologów" Wa-wa 2000 PWN s. 133-151
A Pieniążek, M. Stefaniuk "socjologia prawa. zawts wykładu" Kraków 2003 str. 195-224
uzupełniająca:
F. Znaniecki " Ludzie terażniejsi a cywilizacja przyszłości" str. 101-140
J. Turowski " Socjologia. Małe struktury społeczne" str. 37-55

Konformizm i nonkonformizm
podstawowa:
E. Aronson "człowiek istota społeczna" Wawa 2004 str 22-52
C. Oyster "grupy" Poznań 2002 Zysk i S-ka str. 159-178
uzupełniająca:
F. Zimbadro , Banks, Haney "więżniowie i strażnicy- badanie w stymulowanym więzieniu"
wymiennie E. Aronoson "Człowiek istota społeczna. Wybór textów"
S. Miligram " Behawioralne badanie posłuszeństwa" wymiennie E. Aronoson "Człowiek istota społeczna. wybór textów"

Zdefiniowanie norm i wartości. Dewiacje
Podsatawowa:
H. Mendras "elementy socjologii" Wawa 2001 Siedmoróg s.80-99
A Giddens " Socjologia" Wawa 2004 str. 222-265
uzupełniająca:
S. Ossowski "z zagadnień psychologii społecznej" str 71-101
P. Sztopka " Socjologia" str 257-287
K. Fieske "deiwacje społeczne" wymiennie Z.Krawczyk, W. Morawski "socjologia.Problemy podstawowe" str 148-170
A . Peniążek , M Stefaniuk "socjologia prawa. Zarys wykładu" str 224-236
K. Fieske "Przestępczośc w Polsce- lata dziewiędziesiąte. Stereotypy i realia" wymiennie M. Marody ( red. ) "wymiray życia społecznego" str 200-224
K. Fieske " socjologia prawa" str. 191-257

GRUPY SPOŁECZNE Każdą grupę charakteryzują takie typowe elementy jak: Wielkość Role Status Relacje interpersonalne Spójność - siła więzi łączących członków grupy Interakcje Zadania Zmiany okresowe Normy

WIELKOŚĆ Ile osób stanowi grupę? Wielu psychologów uważa, że 2 osoby nie tworzą grupy. Inni biorąc pod uwagę procesy zachodzące w grupie: komunikacja koordynacja wysiłków w celu zrealizowania celu wspólnego przestrzeganie solidarności grupowej określenie zasad regulujących wzajemne relacje podjęcie decyzji co do własnego zaangażowania w działalność grupy zmiany w dostępie do władzy i zasobów wspólna praca (interakcje) przystosowanie do przemian ustanowienie powtarzalnych wzorców zachowań we wzajemnych konstytucji należy wówczas przyjąć, że 2 osoby to też grupa. Diada - para osób takie jak przyjaciele, narzeczeni, małżonkowie Żargon - specyficzny język tworzony przez grupę, która nadaje niektórym słowom znaczenie nieco odmienne od powszechnie obowiązujących lub tworzy całkiem nowe wyrazy. Dzięki temu komunikacja wewnątrz grupy ulega uproszczeniu. Czasami słowa te przedostają się na zewnątrz, gzie ich sens może zostać zupełnie przekręcony (zapożyczenia z psychologii np. burza mózgów, ego, kryzys tożsamości - inne znaczenie w codziennych rozmowach, inne u ludzi z branży). Żargon powoduje, że grupa staje się hermetyczna Triada - grupa stworzona z 3 osób, Każda grupa, mniejsza niż 20 osób zaliczana jest do grup małych. Optymalna liczba członków zależy od zadania, jakie stoi przed grupą, od właściwości poszczególnych jej członków, sytuacji. Przy prowadzeniu dyskusji, czy rozwiązywaniu problemów najlepsze są grupy 4 - 6 osobowe (dają one możliwość wykorzystania w pracy różnorodnych posiadanych przez jednostki kompetencji, pozwala to uniknąć tarć między wymiarem zadaniowym a społecznym). Przy zadaniach produkcyjnych, im zadanie jest poważniejsze, tym więcej ludzi potrzeba do jego wykonania. Ludzie sami dobierają się w grupy optymalne pod względem wielkości. ROLE Pojęcie zapożyczone z socjologii, wprowadził je Meade (1934) a rozwinął Goffman (1967). Rola opisywała zestaw oczekiwanych zachowań przedstawianych z 2 poziomów. Percepcja ról - jakie zachowania podmiot sam uznał za właściwe z punktu widzenia danej roli. Oczekiwania społeczne związane z rolą - jakie wzory reagowania przypisywało danej roli otoczenie. Odgrywane przez człowieka role to jedna z najważniejszych determinant jego zachowania. Komplementarność ról - role koegzystują i dogrywają się . Gramy jakąś rolę i oczekujemy pewnych zachowań od innych (nauczyciel a uczeń) Klarowność ról - na początku ambiwalentność ról, niepewność, z biegiem czasu jednak nabieramy pewności. Często procesowi pomyślnej adaptacji sprzyjają komplementarne wobec naszych zachowania reszty pracowników. Złożoność ról - role różnią się poziomem złożoności ról (bycie przywódcą grupy jest bardziej skomplikowane) Linton w 1936 r. wprowadza rozróżnienie: Rola osiągnięta - nad nią mamy dość szeroki zakres kontroli, staramy się utrzymać związaną z nią pozycję. Rola ta wiąże się z elementem wyboru i decyzji Rola przypisana - sprowadza się do oczekiwanych od nas ze strony innych zachowań, społeczeństwo oczekuje, że postąpimy tak a nie inaczej z racji tego kim jesteśmy a nie jak do tej pory postępowaliśmy (np. wiek, płeć, rasa) Źródłem ról przypisanych jest kultura Model Bormanna Droga do przyjęcia jakiejś roli wiedzie przez metodę uczenia się zwanym uwarunkowaniem instrumentalnym. Jeśli za jakieś zachowanie zostajemy nagrodzeni, to ulega ono utrwaleniu i zaczyna się powtarzać. Jeśli zaś jakieś zachowanie spotyka się z obojętnością lub karą to jej częstotliwość zmniejsza się aż zostanie wyeliminowanie. Role mają charakter specyficzny względem danej grupy. Role zadaniowe - zachowania, które przybliżają grupę do zamierzonego celu. Inicjator - popycha grupę do podjęcia jakiegoś działania Dostarczyciel informacji - zbiera informacje, szuka zasobów poza grupą Opiniodawca - udziela rad na temat wykonania zadania Stylista - dopracowuje koncepcję Krytyk - kontroluje czy wykorzystywane są najlepsze pomysły grupy Aktywator - skupia się na tym aby iść do przodu Przywódca - sprawuje pieczę aby poszczególne role wzajemnie się dopełniały Role społeczne Wymiar społeczny koncentruje się na emocjach, uczuciach i wzajemnych relacjach. Szef klakierów - pilnuje by grupa nagrodziła każdego za jego zasługi Dawca wsparcia - dodaje odwagi nieśmiałym Wesołek grupowy - dba by panowała dobra atmosfera Marszałek - stoi na straży przestrzegania zasady równouprawnienia Role indywidualne Założeniem jest osiągnięcie jakiegoś indywidualnego celu nie zważając na dobro grupy. Agresor - lubi wywoływać konflikty z innymi członkami Negatywista - nigdy nie zgadza się z propozycjami pozostałych Dyktator - upiera się aby grupa przyjmowała zawsze jego rozwiązania Łowca uznania - skupia wszystkie swe wysiłki by być w gronie współtwórców każdego sukcesu Ekshibicjonista - zajęty jest ciągłym opowiadaniem o sobie Przeciążenie rolą Spoczywa na nas zbyt wiele obowiązków. Powodem przeciążenia mogą być zbyt złożona rola lub rola niewspółmierna do naszych kwalifikacji i predyspozycji Konflikty ról 1.konflikt wewnętrzny (w obrębie 1 roli, własne wyobrażenia a oczekiwania społeczne) 2.konflikt zewnętrzny (między rolami) 3.konflikt ról o charakterze interpersonalnym 4. konflikt ról o charakterze etycznym STATUS Prestiż przypisywany pewnej pozycji, stanowi on element formalnego aspektu funkcjonowania grupy, sugeruje, że istnieje w niej hierarchia i nie każde miejsce jest równie zaszczytne. Status i role są specyficzne dla określonych grup. Podstawą statusu danego członka grupy jest w wielu przypadkach jego wkład we wspólne sukcesy. Władza - możliwość wywierania przez jednostkę wpływu na zachowanie innych osób. W USA status zależy od właściwego koloru skóry, wieku, płci i orientacji seksualnej. Mężczyźni bardziej zwracają uwagę na hierarchię. Relacje interpersonalne: zaufanie i spójność ZAUFANIE Zaufanie odnosi się do pewności, jaką pokładamy w innych. Gdy nie ma zaufania grupa jest mało efektywna. SPÓJNOŚĆ Spójność to siła pozytywna więzi interpersonalnych (np. opartych na zaufaniu lub sympatii) Spójność związana jest z produktywnością. W spójnych grupach bardziej ożywiona jest komunikacja wewnętrzna. Osoby nastawione są do siebie bardziej przyjaźnie i wykazują większą gotowość do współpracy. W spójnych grupach łatwiej jest kontrolować swych członków. Grupy takie łatwiej osiągają zamierzone cele. Elitarność przyciąga członków do grupy. Wielkość grupy jest odwrotnie skorelowana z jej spójnością. Grupy najbardziej jednorodne pod względem płci są bardziej spójne niż mieszane. W grupach kobiecych centralnym punktem spójności grupy są kwestie personalne. Rozmowy o rodzinie, przyjaciołach i obchodzenie różnych uroczystości. W grupach męskich budowanie spójności polega na potwierdzaniu stereotypowej roli mężczyzny (atmosfera braterska). Pojawienie się w grupie obcego elementu spaja grupę. INTERAKCJE Interakcje grupowe mogą mieć charakter formalny - związany z celami grupy, albo charakter nieformalny - odnoszący się do kwestii towarzyskich. Wilson w 1996 dokonał podziału interakcji. Spotkania służące wymianie informacji Spotkania służące podejmowaniu decyzji Spotkania towarzyszące szczególnym zdarzeniom Przebieg interakcji zależy od wielkości grupy. Wielkość grupy decyduje o trudności zadania. CELE Stanowią rację bytu każdej grupy. Cele formalne - długoterminowe ukierunkowane na wykonanie określonego efektu, lub na doprowadzeniu jakiegoś procesu do końca (np. partia w wyborach) Cele pośrednie - krótkoterminowe Planowanie strategiczne - ustalanie hierarchii celów Teoria ustalania celów (Locke - 1968) Wybór trudnych celów skutkuje wzrostem produktywności Jeśli grupa sama stawia sobie wysokie cele to może łatwiej je osiągnąć niż gdyby były one narzucone z zewnątrz. ZMIANY OKRESOWE Przeobrażenia jakim ulega grupa z upływem czasu. Klarowne stają się role członków i ustala się hierarchia statusów. NORMY Normy opisują jak określone standardy intelektualne i standardy zachowań znajdują zastosowanie na gruncie grupy. Normy są mechanizmami kontroli. Wszystkie grupy kierują się normami. Jeśli zostają zapisane stają się zasadami. Normy do działań i wyglądu. Nieformalne układy społeczne (z kim należy pić kawę) Alokacja dóbr - określa komu i jakie zyski przypadają w udziale. Istnienie norm powoduje, że łatwiej jest kontrolować zachowania członków grupy. Istnienie norm powoduje, że kontakty społeczne stają się efektywne Istnienie norm zmniejsza naszą niepewność GRUPA - 2 lub więcej osób, które przyjmują na siebie role związane zaangażowaniem w struktury grupowe; różnią się statusem; wchodzą we wzajemne interakcje; tworzą między sobą więzi o różnej sile (spójności); zgadzają się w zakresie podstawowych celów, jakie grupa ma zrealizować, przy czym nie wyrzekają się swoich celów osobistych; podlegają zmianom z upływem czasu i podporządkowują swoje postępowanie ustalonym przez grupę normom.

STRATYFIKACJA SPOŁECZNA

Socjologia używa pojęcia stratyfikacja społeczna - uwarstwienie społeczne w odniesieniu do nierówności między jednostkami i grupami społecznymi. Stratyfikacja może opierać się na kryteriach: stanu posiadania, płci, wieku, wyznania, rangi wojskowej.

Stratyfikacja - ustrukturowanie nierówności między różnaymi kategoriami ludzi.

Historia zna 4 podstawowe systemy stratyfikacji społeczeństw ludzkich: niewolnictwo, system kastowy, system stanowy i system klasowy.

Niewolnictwo

Niektóre jednostki stanowią w sensie dosłownym własność innych, jest skrajną formą nierówności

System kastowy

Wiąże się z wiarą w reinkarnację. Jednostki, które nie przestrzegały rytuałów i obowiązków swojej kasty w następnym wcieleniu odrodzą się w niższej warstwie społecznej. Systemy kastowe określają dozwolone formy kontaktowania się członków różnych warstw hierarchii społecznej.

System stanowy

Feudalna struktura stanowa składała się z warstw, które miały wobec siebie różne zozobiązania i uprawnienia.

I arystokracja i szlachta

II duchowieństwo

III chłopi, kupcy, rzemieślnicy - pospólstwo

System klasowy

Klasa - wielka kategoria ludzi o podobnym statusie ekonomicznym, który ma duży wpływ na ich styl życia. O zróżnicowaniu klasowym decyduje poziom zamożności oraz wykonywany zawód. Granice między klasami są nieostre, przynależność jest niedziedziczna, przynależność nie jest dana od urodzenia ale osiągana. Klasy opierają się na różnicach ekonomicznych.

Teoria klas wg Marksa

Klasa - to grupa ludzi o podobnym stosunku do środków produkcji (środków, które zapewniają im utrzymanie). Zanim rozwinął się nowoczesny przemysł środki produkcji ograniczały się do ziemi, narzędzi do uprawy roli. W społeczeństwach przedindustriaalnych były więc 2 klasy: I właściciele ziemscy (arystokracja, szlachta, właściciele niewolników) II ci którzy uprawiali ziemię (chłopi pańszczyźniani, niewolnicy i wolni chłopi) W społeczeństwach nowoczesnych większego znaczenia nabrały fabryki, urzędy, maszyny oraz dobra lub kapitał pozwalający je kupić. I kapitaliści (przemysłowcy, właściciele nowych środków produkcji) II ploretariat (klasa robotnicza, ci którzy zarabiają na utrzymanie, sprzedając im swoją pracę) Relacje klasowe miały charakter wyzysku Obecnie wartość dodatkowa jest źródłem zysku kapitalistów (produkcja większa niż wynagrodzenie) Majątek gromadzony przez kapitalistów rośnie, a sami robotnicy pozostają stosunkowo ubodzy. Pauperyzacja - proces ubożenia klasy robotniczej w stosunku do klasy kapitalistów Różnice nie tylko ekonomiczne, ale również w rodzaju pracy (monotonna, przygnębiająca)

Teoria klas wg Webera Społeczeństwo jest naznaczone konfliktami na tle władzy i dóbr. I Stratyfikacja społeczna nie jest jedynie wynikiem istnienia różnych klas. Składają się na nią jeszcze: II status Różnice między grupami społecznymi w zakresie prestiżu jakim inni dażą ich członków. W społeczeństwach tradycyjnych status determinowany był wiedzą, jaką o danej osobie można było uzyskać w częstych bezpośrednich interakcjach w wielu różnych sytacjach na przestrzeni lat. Potem zaczęto wyrażać status za pośrednictwem stylu życia. Wyznacznikami statusu może być sposób mieszkania, ubierania się, mieszkania, wykonywany zawód. Ludzie o podobny statusie stanowią społeczność, w której panuje poczucie wspólnej tożsamości. Róznice statusowe nie zawsze są wynikem przynależności klasowej (zubożała szlachta). III partyjność Partia - to grupa jednostek, które współpracują ze sobą, gdyż mają podobne pochodzenie, cele lub interesy. Partia działa w sposób zorganizowany. Partie mogą odwoływać się do kwestii dotyczących różnych klas np. religii, ideologii. Podziały klasowe wynikają nie tylko z panowania lub niepanowania nad środkami produkcji ale również z różnic ekonomicznych nie mających bezpośredniego związku z posiadaniem.Istotny wpływ mają umiejętności i referencje (pozycja rynkowa).

Teoria klas wg Wrighta panowanie nad inwestycjami lub kapitałem finansowym panowanie nad materialnymi środkami produkcji panowanie nad siłą roboczą Kapitaliści panują na wszystkimi 3 aspektami systemu produkcji. Ploretariusze nie panują nad żadnym z nich. Białe kołnierzyki i inteligencja Białe kołnierzyki sprzedają swą pracę jak klasa robotnicza ale mają większy wpływ na warunki swojej pracy. Sprawują nadzór nad robotnikami, są więc wyzyskiwani i wyzyskiwaczami. Pracownków z rzadką specjalizacją trudniej jest kontrolować, pracownicy zapewniają sobie ich lojalność przez odpowiednie wynagrodzenie.

KONFORMIZM

(1) KONFORMIZM

Zmiana zachowania lub opinii danej sosby spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem za strony jakiejś osoby lub grupy ludzi.

.CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA NASILENIE KONFORMIZMU:

1. jednomyślność opinii większości - wpływ większości

2. niskie mniemanie o sobie (osobowość)

3. płeć (kobiety), kultura

4. skład grupy - specjaliści, osoby znaczące, osoby podobne do jednostki

5. wygląd osoby sugerujący autorytet innej osoby

6. chęć uniknięcia kary lub zyskania nagrody

7. chęć nie wyróżniania się w grupie

8. sytuacje niejednoznaczne, gdy nie wiadomo jak należy postąpić

9. zachowanie innych jako źródło informacji

10. niejasna sytuacja, zjawisko czy przyczyny

11. wpływ normatywny, informacyjny i interpersonalny

.CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZMNIEJSZENIE SKŁONNOŚCI KONFORMIZMU:

1. zaangażowanie jednostki w pierwotnej ocenie (np. sędzia na boisku)

2. wysoka samoocena osoby

3. skład grupy - niespecjaliści

4. ustalona pozycja w grupie

5. niejednolite poglądy w samej grupie

Zachowanie ludzi może stać się bodźcem do działania naszych emocji (pobudzenie fizjologiczne i bodziec).

RODZAJE KONFORMIZMU (podział prosty):

1. oparty na motywach jednostki (nagrody, kary, potrzeba uzyskania informacji)

2. oparty na względnej trwałości konformistycznego zachowania

RODZAJE KONFORMIZMU (podział złożony):

1. ULEGANIE

Działanie spowodowane chęcią uniknięcia kary lub uzyskania nagrody. Jest najmniej trwałą reakcją na wpływ społeczny (dopóki jest obietnica lub groźba). Najważniejszym elementem jest władza.

1. posłuszeństwo

jest formą uległości, zachowanie pojawiające się w odpowiedzi na narastającą presję otoczenia

czynniki zwiększające posłuszeństwo:

- uprawniony autorytet

- bliska odległość od autorytetu

2. IDENTYFIKACJA

Reakcja na wpływ społeczny spowodowana chęcią upodobnienie się do jednostki od której pochodzi oddziaływanie (efekt wujka Karola- osoba znacząca, szacowna). Jednostka zaczyna wierzyć w poglądy i wartości które przyjmuje pod wpływem atrakcyjności jakiejś grupy (np. sympatia do kogoś. Najważniejszym elementem jest atrakcyjność.

3. INTERNALIZACJA

Najtrwalsza reakcja na wpływ społeczny. Motywem jest pragnienie aby mieć słuszność. Przekonanie staje się częścią własnego systemu wartości u jednostki. Najważniejszym elementem jest wiarygodność.

Dyfuzja odpowiedzialności - poczucie rozłożenia odpowiedzialności na kilka osób (kto ma pomóc?)

Empatia - skłonność do doznawania nieprzyjemnych reakcji fizjologicznych na widok cierpienia innej osoby

(2) NONKONFORMIZM

to racjonalne działanie ukierunkowane na określony cel, zwiera w sobie pomysł i określoną wolę, zachowania służą dobru grupy.

cele: np. spowolnić działania grupy, przemyśleć alternatywne możliwości

(3) OPÓR

spowodowany przez emocje i chęć zrobienia czegoś na przekór grupy bez zważania na konsekwencje, Źródłem oporu jest potrzeba zachowania indywidualnej wolności (np.bunt dzieci, nastolatków)

(4) NIEZALEŻNOŚĆ

Nieuleganie presji otoczenia i samodzielnie dokonywać wyborów

Nieuleganie wpływom - zaszczepianie (spowodowanie małej presji, danie okazji do obrony własnych poglądów).

WARTOŚCI

Każde społeczeństwo określa co dobre a co złe , co słuszne a co nie.. Narzuca się je jednostce jako coś oczywistego. Wartości zmieniają się wraz z cywilizacjami, a w obrębie cywilizacji z grupami lub kategoriami społecznymi. Wartość stanowi absolut. Każde społeczeństwo tworzy ideał wartości.

Wartość - użyteczność (Albert, Karol Marks)

Wartość - praca (św. Tomasz)

Moralność teoretyczna i funkcjonalna.

NORMA

Normy wynikają z wartości. Normy są zmienne, podupadają i tworzą się nowe. System wartości podległych sankcjom (formalne i nieformalne).

Instytualizacja i rytualizacja norm.

Instytucja - ogół norm odnoszących się do pewnego społecznego systemu i określających, to co w danym systemie jest, a co nie jest uprawnione.

OBRZĄDKI I SYMBOLE

Wynikają z wartości.

DEWIACJA

Dewiacja - nieprzestrzeganie zespołu norm przyjętych przez członków danej społeczności lub społeczeństwa. To co jest dewiacją określa czas i miejsce, kultura.

Pojęcie dewiacji jest dużo szersze od pojęcia przestępczości.

Przestępstwo - postępowanie nonkonformistyczne jednoznaczne ze złamaniem prawa

Subkultura dewiacyjna

Interpretacja biologiczna	Interpretacja psychologiczna	Interpretacja socjologiczna
Źródłem popełnianych przestępstw i zbrodni są cechy wrodzone sprawców. Typ kryminalisty można poznać po pewnych cechach anatomicznych (C.Lombroso). 3 typy fizyczne człowieka (Glueck).	Poszukuje źródła dewiacji w jednostce a nie w społeczeństwie. Koncepcja ta zajmuje się typami osobowości. Psychopata - amoralna osobowość pozbawionej emocji jednostki; działa impulsywnie, nie ma poczucia winy.	Teorie funkcjonalistyczne	Teoria etykietowania	Teoria konfliktu	Teoria kontroli
				Dewiacja jako efekt napięć strukturalnych braku norm moralnych. Durkheim wprowadził pojęcie anomii, jako niepewność i zagubienie po załamaniu się tradycyjnego stylu życia. Merton rozszerzył to pojęcie jako stan napięcia odczuwanego gdy normy są sprzeczne z realiami życia. Subkultury i gangi.	Nadanie komuś etykiety dewianta wzmacnia jego zachowania dewiacyjne. Żadne zachowanie nie jest samo przez się kryminalne albo normalne, tylko społeczeństwo określa które grupy są dewiacyjne, a które nie.	Przedmiotem tej teorii jest analiza dewiacji w kategoriach struktury społecznej, konfliktu interesów poszczególnych grup i zachowania władzy przez elity. Nurtem kryminologii który jest wierny tej teorii jest realizm nowej lewicy (zwiększyć skuteczność działania organów ścigania, ochrona ofiar)	Problem przestępczości pojawia się gdy kontrola, zabezpieczenia społeczne i fizyczne są niewystarczające. Wzrost przestępczości jest wynikiem rosnących możliwości jej popełnienia. Teoria wybitych okien - bezpośredni związek między stanem nieporządku a rzeczywistą przestępczością.

- 5 -

---