Część I - zagadnienia teoretyczne
Wybrane mierniki osiągnięć organizacji (zdolność produkcyjna, produktywność, sprawność, stopień wykorzystania).
ZDOLNOŚĆ PRODUKCYJNA - maksymalna ilość produktu, jaka może zostać wytworzona w określonym czasie
PRODUKTYWNOŚĆ - wielkość produkcji uzyskana z jednostki określonego zasobu używanego w trakcie procesu produkcji
SPRAWNOŚĆ - stosunek aktualnej wielkości produkcji do wielkości możliwej do osiągnięcia.
Sprawność = produkcja rzeczywista/wydajność efektywna
STOPIEŃ WYKORZYSTANIA - wielkość dostępnej zdolności produkcyjnej, jaka jest rzeczywiście wykorzystywana.
Stopień wykorzystania = produkcja rzeczywista/wydajność planowana
Rodzaje produktywności, obszary wykorzystania wskaźników produktywności, sposoby zwiększania produktywności.
RODZAJE PRODUKTYWNOŚCI:
Produktywność częściowa - efekty (produkcja) / nakład (zużycie jednego czynnika)
Produktywność całkowita - efekty ogółem / nakłady ogółem
OBSZARY WYKORZYSTANIA WSKAŹNIKÓW PRODUKTYWNOŚCI:
Porównanie bieżących wyników działalności firmy z wynikami przeszłymi
Porównanie z innymi organizacjami prowadzącymi podobną działalność
Porównanie różnych działów organizacji
Pomiar efektów wprowadzanych zmian
SPOSOBY ZWIĘKSZANIA PRODUKTYWNOŚCI:
Podnoszenie skuteczności przez podejmowanie lepszych decyzji
Poprawa wydajności przez stosowanie mniejszych nakładów od uzyskania tych samych efektów
Poprawianie wyników innymi sposobami (takimi jak wzrost jakości, mniejsza wypadkowość, eliminacja zakłóceń w procesie, kooperacja pracowników)
Czynniki wpływające na aktualne i efektywne zdolności produkcyjne:
NA AKTUALNE ZDOLNOŚCI PRODUKCYJNE WPŁYWAJĄ:
Wielkość instalacji i urządzeń
Dostępność wyposażenia produkcyjnego
Dostępność siły roboczej
Dostępność gotówki
Polityka finansowania
Polityka zaopatrzenia
Polityka podzlecania prac
Wymagania techniczne związane z zadaniami
Podjęta liczba różnych zadań
NA EFEKTYWNE ZDOLNOŚCI PRODUKCYJNE MAJĄ WPŁYW:
Umiejętności techniczne działów przygotowania produkcji
Zdolności organizacyjne w fazie planowania
Fachowość zaopatrzenia
Umiejętności podzlecania prac
Umiejętności i polityka obsługi eksploatacyjnej
Wszechstronność siły roboczej
Wydajność pracy
Kryteria planowania terminów wykonania operacji:
Finansowe: dot. minimalizacji kosztów
Minimum kosztów produkcji lub kosztów prowadzenia działalności
Minimum kosztów magazynowania
Minimum wartości zapasów
Minimum odpływu strumienia pieniężnego
Marketingowe: poziom satysfakcji klienta
Dotrzymanie terminów dostaw
Osiąganie celów przetwarzania informacji
Minimalizowanie liczby zadań opóźnionych
Maksymalizacja zadowolenia klientów
Produkcyjne: maksymalne wykorzystanie siły roboczej
Maksymalizacja wykorzystania siły roboczej
Minimum czasów przezbrojeń
Maksymalizacja wykorzystania parku maszynowego
Możliwe sposoby redukcji problemu planowania kalendarzowego:
UPRASZCZANIE PROBLEMU PLANOWANIA KALENDARZOWEGO:
Zmniejszyć liczebność asortymentu wyrobów (usług)
Zredukować liczbę składników wyrobów
Przebadać posiadane zasoby
Zwiększyć kwalifikacje pracowników
Wykorzystać podzleceniodawców
Oddzielić zadania duże od małych
Zapewnić ścisłą współpracę z marketingiem
Zmniejszyć rozmiary jednostek organizacyjnych
Zwiększyć autonomię jednostek organizacyjnych
Zaakceptować potrzebę dyscypliny
Istota harmonogramu, zasady sporządzania harmonogramów wprzód i wstecz osi czasu.
HARMONOGRAM - jest graficzną prezentacją czasu niezbędnego do wykorzystania zadania. Powinien on uwzględniać związane z zadaniem wymagania techniczne, prognozy rynkowe i dostępne zdolności produkcyjne.
HARMONOGRAM WYKONANIA ZADANIA - stanowi plan terminów realizacji konkretnego zadania produkcyjnego. Wskazuje metody i czasy wystarczającą do adekwatnej realizacji funkcji szczegółowością, stanowi wkład badań metod pracy do problemów sterowania produkcją. Gdy raz sporządzi harmonogram nie ma potrzeby go zmieniać, jeżeli nie nastąpią zmiany albo w zadaniu albo w metodzie produkcji.
ZASADY SPORZĄDZANIA HARMONOGRAMÓW WPRZÓD:
W celu oszacowania efektów powiększania dostępnych zasobów lub oceny, jaki termin dostaw będzie realny przy wykorzystaniu aktualnie dostępnych zasobów, opracowuje się harmonogram wprzód po osi czasu.
Podstawą sporządzania harmonogramu wprzód jest uwzględnienie ograniczonych zdolności produkcyjnych. Najważniejszym kryterium określenia kolejności są terminy dostaw. Gdy są one jednakowe, to zlecenie o największej pracochłonności otrzyma najwyższy priorytet.
ZASADY SPORZĄDZANIA HARMONOGRAMÓW WSTECZ:
Harmonogramy wstecz sporządza się, gdy terminy dostaw są znane. Dlatego właśnie sporządza się harmonogram od terminu zakończenia prac, do terminu ich rozpoczęcia.
Harmonogram sporządza się przy uwzględnieniu „nieograniczonych zdolności produkcyjnych” ignorując wszelkie ograniczenia, aby wykryć miejsca, i momenty w których może dojść do sytuacji konfliktowych. Dzięki temu można zawczasu podjąć środki zapobiegawcze.
Harmonogram sporządza się przy założeniu wykonywania jednej operacji tygodniowo. Sekcja sterowania produkcji musi przed sporządzeniem harmonogramu skorygować wszelkie normy czasu, uwzględniając znane i przewidywalne powody zmniejszenia wydajności wydziałów.
Czasem może dojść do przeciążenia zdolności produkcyjnych, które można zmniejszyć przez: zwiększenie dostępnych zasobów - krótkookresowo, lub długookresowo, podzlecanie prac tworzących przeciążenie, ulepszanie metod produkcji w celu zmniejszenia pracochłonności, zmiana projektu wyrobu w celu zmniejszenia pracochłonności, negocjowanie terminów dostaw.
Projektowanie procesu produkcyjnego (typy produkcji i ich charakterystyka - produkcja jednostkowa, małoseryjna, seryjna, masowa, ciągła).
TYPY PRODUKCJI:
PRODUKCJA JEDNOSTKOWA - wytwarza się pojedyncze wyroby przystosowane do indywidualnych wymagań klienta. Wytwarza się produkty rzadkie, dlatego proces ten charakteryzuje różnorodność, co oznacza małą standaryzację, wykorzystanie unikatowego sprzętu. Produkcja musi być elastyczna, łatwo przystosowana do nowej sytuacji. Wykonuje się mało jednostek, każda pochłania dużo pracy. Wysoki koszt jednostkowy, np. budowa statku, biurowca, pisanie książek.
(przestankowe, produkcja przerywana, w jej toku wytwarza się wiele różnych produktów)
PRODUKCJA RZEMIEŚLNICZA (MAŁOSERYJNA) - wykonywana mała liczba różnych produktów. Stosowana w zakładach rzemieślniczych, które wykonują produkty wg. Opisu klienta. Używany sprzęt musi być zmieniany wraz ze zmianą produktów. Produkty wykonywane używając niektórych zasobów, dlatego zasoby będą magazynowane. Niskie koszty stałe, ale wysokie koszty jednostkowe np. wytwórnie specjalistycznych pojazdów, meble.
(procesy ręczne)
PRODUKCJA SERYJNA - wytwarza się niewielkie grupy produktów tymi samymi narzędziami. Występują koszty przestawienia urządzeń, przy rozpoczynaniu wykorzystania nowego produktu. Koszty zmienne redukuje wytworzenie więcej jednostek. Typ produkcji przydatny w średnim rozmiarze produkcji, gdy znane są potrzeby klienta. Oznacza to mniejsze zróżnicowanie produktów i ich standaryzację, np. wydawcy książek, wytwórcy ubrań, farmaceuci, ubezpieczenia, kursy.
(przestankowa, proces zmechanizowany)
PRODUKCJA MASOWA - wytwarza się dużą liczbę pojedynczych produktów: komputery, samochody. Małe zróżnicowanie produktów. Produkcja opiera się na wysokim popycie. Stosuje się wyspecjalizowany sprzęt. Produkt się nie zmienia, jest niewiele przerw w produkcji. Koszty produkcji masowej są niskie.
(proces zautomatyzowany)
PRODUKCJA CIĄGŁA - wytwarza się dużą liczbę pojedynczych produktów, lub grupy pokrewnych produktów. Produkcja kapitałochłonna, ale wymaga niewielkiego nakładu pracy, duże rozmiary produkcji to niskie koszty jednostkowe. Wymaga wyspecjalizowanego sprzętu, np. browarnictwo, nadzór policyjny, rafinację ropy naftowej.
(proces zautomatyzowany)
Produkcja jednostkowa i małoseryjna są produkcjami na zamówienie, a pozostałe produkcjami na zapas.
Kryteria wyboru typu produkcji oraz technik wytwarzania:
KRYTERIA WYBORU TYPU PRODUKCJI:
projektowanie produktów (np. wysoka jakość -> produkcja ręczna)
ogólny popyt
zmiany w popycie (elastyczność popytu - musi wykorzystywać elastyczny typ produkcji, by sprostać maksymalnemu sezonowemu popytowi i pracować efektywnie podczas słabszych okresów)
elastyczność produktu - szybkość, z jaką można przestawić produkcję z jednego produktu na drugi
zasoby ludzkie
automatyzacja
jakość produktu
zaangażowanie klientów
finanse
liczba integracji pionowych - logistyka, związek z liczbą funkcji logistycznych i liczbą dostawców
poprawa wydajności procesów nieciągłych
reorganizacja operatorów maszyn
zwiększanie rozmiarów serii za pomocą technologii grupowej
wykorzystanie elastycznej automatyzacji - wykorzystuje technologię do zredukowania czasu przygotowawczo-zakończeniowego między produktami.
WYBÓR TECHNIK WYTWARZANIA:
wg. Kryterium sterowania obrabiarki wyróżnia się:
system ręczny - operator kontroluje obrabiarki, które wymagają ciągłej uwagi. Operator uruchamia obrabiarkę, pracuje z nią i ją unieruchamia, np: kierowanie autobusem. Korzyść to elastyczność, niskie koszty inwestycyjne i niskie ryzyko. Wada to wysoki koszt jednostkowy produkcji, niska wydajność, potrzeba wykwalifikowanej załogi, zmienna jakość.
Systemy zmechanizowane - operator uruchamia sprzęt, który dalej pracuje bez jego interwencji oraz go wyłącza np. odtwarzacz video.
Systemy zautomatyzowane - urządzenia mogą wykonywać wiele zadań bez zaangażowania operatora np. zmechanizowana hurtownia (wózki widłowe)
Sztywna automatyzacja - ma transporter przenoszący części wzdłuż stałego toru między obrabiarkami pojedynczego zastosowania
Obrabiarki sterowane komputerowo - wykonują serię operacji bez przerwy
Systemy produkcyjne wspomagane komputerowo - systemy, w których komputer uczestniczy w istotnych procesach wytwórczych
Elastyczne systemy produkcyjne - kombinacja komputerów, które sterują każdą częścią wyposażenia tak, że kilka osobnych obrabiarek jest pod kontrolą centralnego komputera
Wadą systemów automatycznych jest to, że ignorują one umiejętności, jakie mogą wnieść ludzie takie jak:
Doświadczenie
Nowe rozwiązania
Kreatywność i elastyczność
Subiektywność
Przewaga maszyn polega na tym, że:
Pracują ze stałą precyzją
Są szybkie i mocne
Wykonują wiele zadań w tym samym czasie
Pracują bez przerwy (bez zmęczenia)
Są niezawodne
Narzędzia analizy procesów (karty procesów, schematy procesów).
KARTY PROCESÓW - karty, w których sekwencja wydarzeń przedstawiona jest graficznie za pomocą symboli karty procesu. Ich celem jest zapewnienie jednoznacznego zapisu procesu tak, aby mógł on być badany, analizowany oraz udoskonalany.
Najczęściej używa się 5 symboli (oznaczają one czynności):
- operacja ; - transport ; ∇ - stałe składowanie ; - opóźnienie bądź czasowe składowanie ; - kontrola
WYRÓŻNIA SIĘ DWA TYPY DZIAŁAŃ:
operacja podstawowa - tam gdzie praca wykorzystana jest rzeczywiście na materiale czy sprzęcie, czego wynikiem jest powiększenie wartości dodanej
operacje pomocnicze - tam, gdzie materiał czy sprzęt jest przygotowywany, oczyszczany bądź usuwany
Symbole, skombinowane w karty procesu, dają szybki obraz procesu ukazujący jasno, co i gdzie się wykonuje, gdzie się transportuje.
TYPY KART PROCESU ZE WZGLĘDU NA SZCZEGÓŁOWOŚĆ ZAPISU:
karta procesu - obraz sekwencji wydarzeń oraz wprowadzenia materiałów do procesu oddawany jest przez zarejestrowanie operacji oraz kontroli używając jedynie i .
Karty i wykresy przebiegu - zapewnia się więcej szczegółów używając 5 symboli. Karty te odnoszą się do czynności wykonywanych przez człowieka lub czynności wykonywanych na materiale, ale nie do dwóch jednocześnie.
WYKRESY ZE SKALOWANĄ OSIĄ CZASU - to wykresy, gdzie 2 lub więcej czynności są wykonywane jednocześnie, ukazanych jest na wspólnej skali czasu.
SĄ 2 TYPY WYKRESÓW, ZE WZGLĘDU NA SZCZEGÓŁOWOŚĆ:
karta czynności wielopodmiotowych - używana do ukazania relacji czasowych 2 lub więcej pracowników, maszyn. Czas jest zapisywany po lewej, a czynność po prawej stronie kolumny.
Simogram (karta mikroruchów) - zapisywane są w niej ruchy 2 lub więcej części ciała pracownika. Mikroruchy - ruchy ciała o bardzo krótkim czasie trwania.
Tablica krzyżowa przemieszczeń - rejestruje czynności dokonywane w dłuższym okresie
Wykres przebiegu - ukazuje miejsce pracy oraz lokalizację różnych czynności, wyrysowane w skali.
Wykres sznurkowy - ukazuje błędy w projekcie, które powodują wąskie gardła, krzyżowanie tras.
Charakterystyka i porównanie podstawowych form organizacji działalności (forma stacjonarna, niepotokowa, potokowa, gniazdowa) na podstawie wybranych czynników (stopień wykorzystania wyposażenia, kwalifikacje pracowników, szybkość realizacji zadań, narastanie wartości dodanej, różnorodność produktów, dostosowanie do potrzeb klienta)
STACJONARNA FORMA ORGANIZACJI PRODUKCJI - całkowite zadanie wykonywane jest przez jednego robotnika lub grupę robotników w jednym miejscu, np. praca fryzjera, który strzyże, myje, robi trwałą; praca krawca; budowa mostu; budowa statku.
CHARAKTERYSTYKA STACJONARNEJ FORMY ORGANIZACJI PRODUKCJI O NISKIM POZIOMIE TECHNICZNYM:
Prosta organizacja
Różnorodne umiejętności pracowników
Szybka realizacja zadań i szybki przyrost wartości dodanej
Łatwe dostosowanie zadań do potrzeb klienta
Niskie wykorzystanie wyposażenia
NIEPOTOKOWA FORMA ORGANIZACJI PRODUKCJI - metody te wymagają, żeby proces danego zadania był podzielony na części lub operacje i żeby każda operacja została wykonana na całej serii (partii) wyrobów, zanim rozpocznie się realizację następnej operacji. Np. produkcja urządzeń elektronicznych, transformatorów. Dzięki zastosowaniu tej formy możliwe jest uzyskanie pewnej specjalizacji pracowników oraz utrzymanie niskiego poziomu inwestycji kapitałowych. Proces podzielony na etapy, które są wykonywane przez pojedyncze stanowiska.
CHARAKTERYSTYKA FORMY NIEPOTOKOWEJ:
Trudne organizacyjnie
Wymaga wykorzystania specjalistycznych kwalifikacji ludzi i sprzętu
Wykorzystanie sprzętu może być znaczne
Prawdopodobieństwo niesprawnego przepływu prac
Powolny przyrost wartości dodanej i powolne tempo realizacji prac
POTOKOWA FORMA PRODUKCJI - zadania realizuje się w sposób ciągły, przetwarzanie materiału odbywa się ciągle i progresywnie np. samochody, zegarki, radia. Niepotokowa forma staje się formą potokową, gdy wyeliminuje się okresy oczekiwania, bezczynności czy wyczekiwania w kolejkach.
CHARAKTERYSTYKA FORMY POTOKOWEJ:
Ulepszony przepływ materiału i przebieg prac
Niższe kwalifikacje ludzi
Szybszy przyrost wartości dodanej i szybsze tempo realizacji prac
Zmniejszenie robocizny bezpośredniej
Dokładność i precyzja wykonania wyrobów
Odstępstwa od norm szybko wychwytywane
Poziom robót w toku - minimalny
Możliwość dokładniejszego planowania zapotrzebowania materiałowego
GNIAZDOWA FORMA ORGANIZACJI PRODUKCJI - identyfikuje się podobieństwo zadań i tworzy się rodziny, a niezbędne do ich wykonania zasoby łączy się w gniazda lub komórki.
CHARAKTERYSTYKA FORMY GNIAZDOWEJ:
Łatwiejsze planowanie prac
Skrócenie czasów przygotowania produkcji
Lepsze stosunki międzyludzkie w produkcji
Szybsze tempo uczenia się, skrócony czas wykonywania
Zwiększona wydajność pracy wskutek minimalizacji i uproszczenia przepływu produkcji
Zwiększenie efektywności wykorzystania urządzeń
Proste zarządzanie
Zmniejszenie zapasów
Warunki sprawnego funkcjonowania organizacji potokowej i korzyści wynikające z wdrożenia potokowych form organizacji produkcji.
WARUNKI SPRAWNEGO FUNKCJONOWANIA ORGANIZACJI POTOKOWEJ:
znaczna stabilność popytu - gdy popyt jest nieregularny -> większa ilość zakończonych prac, które trzeba magazynować.
Znormalizowane wyroby lub usługi - potokowa forma produkcji jest nieelastyczna i nie może dostosować się do wymaganych zmian profilu prac
Materiały dostarczane są o czasie i zgodnie ze specyfikacją - gdy zabraknie materiałów w określonym terminie grozi przestój całej linii.
Zdefiniowane wszystkie operacje zadania - dla utrzymania pracy linii wykonywane w niej operacje muszą pozostać niezmienione.
Wykonywanie prac zgodnie z normami jakości
Sprawne maszyny i urządzenia
Obsługa eksploatacyjna musi mieć charakter wyprzedzający, a nie samoistny - gdy sprzęt na jakimś stanowisku ulegnie awarii, cała linia ulegnie zatrzymaniu. Aby tak nie było trzeba wprowadzić w życie program prewencji remontowej.
Operacje kontrolne i produkcyjne realizowane są na linii
Synchronizacja musi dotyczyć wszystkich stanowisk
KORZYŚCI Z WDROŻENIA FORM POTOKOWYCH:
Zmniejszenie robocizny bezpośredniej
Dokładność i precyzja wykonywania wyrobów
Odstępstwo od norm szybko wychwytywane
Poziom robót w toku minimalny
Mniejszy zakres transportu wewnętrznego i przeładunków materiałów
Można dokładniej planować zapotrzebowanie materiałowe
OGÓLNE KORZYŚCI Z „DOBREGO” ROZMIESZCZENIA OBIEKTÓW:
Skrócenie całkowitego cyklu produkcji i obniżenie jej kosztów dzięki redukcji zbędnych przemieszczeń, przeładunku i manipulacji, jak też zwiększanie wydajności procesów pracy.
Uproszczenie nadzoru i kontroli nad procesem ze względu na eliminację „kryjówek”, w których mogą się zapodziać informacje lub materiały
Łatwiejsze wprowadzenie w życie zmian w programie działalności obiektu
Zmaksymalizowana całkowita ilość produkcji czy usług świadczony przez dany obiekt dzięki efektywnemu wykorzystaniu dysponowanych zasobów oraz przestrzeni produkcyjnej lub usługowej
Wzmocnienie poczucia jednostki wśród pracowników dzięki unikaniu zbędnego podziału przestrzeni pracy
Utrzymanie poziomu jakości wyrobów lub usług przez bezpieczniejsze i wydajniejsze metody produkcji
Istota oraz zalety i wady podstawowych rodzajów rozmieszczenia obiektów (rozmieszczenie technologiczne, przedmiotowe, hybrydowe, stałe)
ROZMIESZCZENIE TECHNOLOGICZNE - wszystkie podobne części wyposażenia są zgrupowane razem, np. wiertarki w jednej części hali, piaskarki w innej części. Takie rozmieszczenie jest korzystne wtedy, gdy wiele różnych produktów wytwarza się za pomocą tego samego wyposażenia np. warsztat samochodowy
ZALETY:
Odmiany produktów mogą być wytwarzane za pomocą tego samego wyposażenia
Wyposażenie jest ogólnego przeznaczenia, tańsze niż specjalistyczne wyposażenie używane w rozmieszczeniu przedmiotowym.
Działania są ciągłe, nawet gdy wyposażenie ulegnie awarii lub jest konserwowane.
Jest odpowiednie dla małych wielkości produkcji i zmiennego zapotrzebowania.
Wyroby mogą być wykonywane na specjalne zamówienie.
Ludzie pracują w zwartych grupach, lubią środowisko pracy.
WADY:
Małe serie wykorzystują w mniejszym stopniu wyposażenie u podwyższają koszty jednostkowe
Mechanizm prac między operacjami jest skomplikowany przy dużym zapasie pracy w toku.
Harmonogram pracy wyposażenia jest skomplikowany i musi być ciągle opracowywany.
Wymagane są wysokie kwalifikacje pracowników
Kontrolowanie pracy jest utrudnione
Obciążenie transportu surowców i produktów jest duże.
ROZMIESZCZENIE PRZEDMIOTOWE - grupuje całe wyposażenie używane do wytworzenia określonego produktu. Układa wyposażenie w linię w kolejności wykorzystania i organizuje transport produkowanych jednostek - od początku do końca linii.
ZALETY:
Można osiągnąć wysoką liczbę produktów na wyjściu
Wysokie wykorzystanie oprzyrządowania prowadzi do niskich kosztów jednostkowych
Przy zwiększonej automatyzacji potrzeba tylko kilku pracowników
Obrót materiałów jest prosty, niskie zapasy produkcji w toku
Planowanie i kontrolowanie operacji jest proste
Uzyskuje się wysoką i stałą jakość.
WADY:
Operacje nie są elastyczne, trudno zmienić liczbę produktów na wyjściu, produkt lub proces.
Awaria oprzyrządowania i bieżąca konserwacja mogą zakłócić cały proces
Drogie oprzyrządowanie wymaga dużej inwestycji początkowej
Nie można zaspokoić zmiennego zapotrzebowania
Ludzie nie chcą pracować, bo praca się powtarza, jest monotonna.
ROZMIESZCZENIE STAŁE - produkt nie przemieszcza się, a wszystkie operacje są wykonywane w jednym miejscu. Dzieje się tak, kiedy produkt jest zbyt duży lub za ciężki, aby mógł być przemieszczany. Typowe przykłady: budownictwo okrętowe, montowanie samolotów i place budów. Podejście to jest również pomocne w przypadku specyficznego środowiska, np. potrzeby występowania pomieszczeń bezpyłowych.
WADY:
Wszystkie materiały i komponenty muszą być dostarczane na miejsce
Wszyscy ludzie wykonujący operacje muszą zostać przeniesieni na miejsce
Często mamy do czynienia z ograniczoną powierzchnią
Trzeba dotrzymać ścisłych terminów realizacji
Nieterminowość może powodować opóźnienia w realizacji innych części przedsięwzięcia.
Zmienne natężenie pracy
Czynniki zewnętrzne, takie jak warunki pogodowe, mają wpływ na operacje.
ROZMIESZCZENIE HYBRYDOWE - kombinacja rozmieszczenia technologicznego i przedmiotowego. Produkt może się składać np. z 2 części z których jedna jest wykonywana w warsztacie, a druga na linii produkcyjnej. Przykładem takiego rozmieszczenia jest komórka wytwórcza, która jest rozplanowaniem, w którym dominuje rozmieszczenie technologiczne, a niektóre operacje mają rozmieszczenie przedmiotowe
Podejście do projektowania rozmieszczenia technologicznego (analiza macierzy powiązań transportowych, metoda systematycznego planowania rozmieszczenia)
MACIERZ POWIĄZAŃ TRANSPORTOWYCH - pokazuje liczbę przemieszczeń materiału pomiędzy stanowiskami pracy w reprezentatywnym okresie. Wyraża się to w sposób bezwzględny lub jako stosunek liczby przemieszczeń pomiędzy parami stanowisk do minimalnej liczby przemieszczeń pomiędzy parą najmniej wykorzystywanych stanowisk.
METODA SYSTEMATYCZNEGO PLANOWANIA ROZMIESZCZENIA - stosowana przy planowaniu rozmieszczenia całkowicie nowego procesu, lub gdy zbieranie danych jest szczególnie trudne albo liczba ruchów nie jest najlepszym miernikiem. Macierz „od - do” zastępowana jest subiektywną oceną, jak blisko powinny znajdować się obszary. Subiektywne oceny są grupowane w kategorie, w których litery określają jak ważna jest bliskość obszarów:
B - bezwzględnie istotne, S - szczególnie ważne, W - ważne, P - przeciętne znaczenie, N - nieważne, X - niepożądane.
Można także dodać informację dot. przyczyny decyzji. Najczęstsze powody to:
Wykorzystywanie tych samych obiektów
Wykorzystywanie tego samego personelu
Łatwość nadzoru
Łatwość komunikacji
Kolejność operacji w procesie
Kontakt klienta
Bezpieczeństwo
Nieprzyjemne warunki.
Np. B/5 oznacza, że dwie operacje sąsiadują ze sobą z powodu kolejności w procesie.
13. Projektowanie rozmieszenia przedmiotowego (metoda równoważenia linii potokowej):
RÓWNOWAŻENIE LINII POTOKOWYCH - w praktyce organizacja linii potokowej łączy się z 2 zagadnieniami: minimalizacją przerw i maksymalizacją wykorzystania zasobów. Dla wyrobów złożonych istnieje wiele możliwych kolejności wykonania operacji. Wybór kolejności będzie mieć wpływ na te 2 zagadnienia.
Celem równoważenia linii jest taki przydział operacji do minimalnej liczby stanowisk roboczych. Który minimalizuje wielkość i rozproszenie przerw w pracy oraz zapewnia nienaruszenie wszystkich ograniczeń.
KROKI W METODZIE RÓWNOWAŻENIA LINII:
narysować graf kolejnościowy
obliczyć takt C i minimalną liczbę stanowisk roboczych Nmin = pracochłonność/takt
obliczyć rangi wag pozycyjnych RWP
przydzielić operacje do stanowisk roboczych
obliczyć czas przerw D i względny czas przerw na linii L.
Zarządzanie zapasami w sytuacji zapotrzebowania niezależnego (system stałej wielkości dostaw, system stałego okresu zamówienia, wyznaczanie ekonomicznej wielkości zamówienia)
SYSTEM STAŁEJ WIELKOŚCI DOSTAW - w systemie tym zamówienia składane są w momencie, gdy wielkość zapasu spadła do uprzednio określonego poziomu, zwanego zapasem zamówieniowym. Zamówienie (w normalnym przypadku) jest wielkością stałą. Poziom zapasu zamówieniowego wyznacza się na podstawie analizy zapotrzebowania i cyklu zaopatrzenia w taki sposób, aby dostawa na złożone zamówienie nadeszła dokładnie w momencie, w którym zapas osiągnie poziom minimalny. Stała wielkość zamówienia wyznaczana jest metodami rachunku ekonomicznego.
SYSTEM STAŁEGO OKRESU ZAMÓWIENIA - w systemie ponawianie zamówień odbywa się cyklicznie, tj. szacuje się tempo zużycia a następnie składa zamówienia w określonych odstępach czasowych. Wielkości i terminy zamówienia wyznaczane są w taki sposób, aby uzupełnić poziom zapasu do wcześniej określonego zapasu maksymalnego. Cykliczny tryb zamawiania ma tę zaletę, że dostawcy mogą spodziewać się zamówienia z pewnym wyprzedzeniem. Jeżeli natomiast detale wytwarzane są w zakładach własnych, to sekcje sterowania produkcją mogą planować obciążenia maszyn i robotników na początku okresu planistycznego. Pozwala to również sekcji zakupów na optymalizację swej działalności.
EKONOMICZNA WIELKOŚĆ ZAMÓWIENIA - jest to wielkość zamówienia, która minimalizuje koszty. Poziom ponownego zamówienia pokazuje okresy, kiedy należy wysłać zamówienia.
Przykładowo dla rozważenia pojedynczej sztuki, na którą zapotrzebowanie D jest stałe w czasie jednostkowym. Będziemy szukać optymalnej wielkości zamówienia tak, aby były one wykonywane zawsze na tę samą ilość. Powinniśmy również przyjąć, że okres między dokonaniem zamówienia a jego realizacją jest znany, można więc oczekiwać dotarcia zamówionych pozycji dokładnie wtedy, gdy dotychczasowe zapasy są na wyczerpaniu. Ogólnym założeniem analizy jest znalezienie kosztu dla pojedynczego cyklu zapasów. Dzieląc ten koszt przez długoś cyklu, otrzymamy koszt na jednostkę czasu. Wtedy można zminimalizować ten czas jednostkowy i znaleźć optymalną wielkość dostawy.
Planowanie potrzeb materiałowych w sytuacji zapotrzebowania zależnego (system MRP: potrzeby informacyjne w systemie MRP, etapy postępowania, zalety i wady MRP)
SYSTEM MRP - w sytuacji, gdy popyt na wyroby gotowe jest skokowy lub sporadyczny, zastosowanie metod dla systemu zapotrzebowania niezależnego może prowadzić do utrzymania zapasów robót w toku lub zapasów przez nadmiernie długie okresy. W takich warunkach pożądane byłoby użycie pewnej formy sterowania zaopatrzeniem i wytwarzaniem, która opierałaby się na analizie zamówień na wyroby gotowe.
DZIAŁANIE SYSTEMU MRP MOŻNA NAJOGÓLNIEJ PRZEDSTAWIĆ JAKO:
Określenie liczby i rodzaju elementów składowych wyrobów będących przedmiotem sprzedaży
Zapewnienie dostępności elementów składowych w żądanej ilości, miejscu i czasie.
PODSTAWOWE POTRZEBY INFORMACYJNE W SYSTEMIE MRP:
dane niezbędne do przeprowadzenia nowych działań:
identyfikacja pozycji (numer części)
wielkość zamówienia
termin uruchomienia zamówienia
termin realizacji zamówienia
Podstawowe informacje wejściowe systemu MRP to:
stany zapasów,
specyfikacja materiałowa (wykaz materiałów)
roczny harmonogram produkcji (główny plan produkcji)
czas realizacji zamówienia i inne informacje o dostawach
KORZYŚCI MRP:
Niski poziom zapasów z oszczędnością kapitału, miejsca, magazynowania
Wysoki obrót zapasami
Lepsza obsługa klienta - wraz z mniejszymi opóźnieniami wywołanymi deficytem materiałów
Bardziej pewny i szybszy czas dostawy
Lepsze wykorzystanie udogodnień, tzn. materiały są zawsze dostępne wtedy, kiedy są potrzebne
Krótszy czas zużyty na wysyłkę i nagłe zamówienia
Zachęcanie do lepszego planowania
Rozkłady MRP mogą być użyte w planowaniu krótkoterminowym
Ustalenie pierwszeństwa prac.
ETAPY POSTĘPOWANIA:
Używamy głównego planu produkcyjnego dla znalezienia potrzeb brutto pozycji z poziomu O
Odejmujemy wszelki zapas, aby otrzymać potrzeby netto pozycji z poziomu 0 i ustalamy czas rozpoczęcia produkcji, tak aby materiały mogły być dostarczone na czas.
Jeśli jest więcej poziomów materiałów, używamy zestawienia materiałów, aby przekształcić potrzeby netto poziomu ostatniego na potrzeby brutto poziomu następnego. Jeśli nie ma więcej poziomów, przechodzimy do etapu 5.
Przyjmujemy ilość materiałów do poziomu, a następnie:
Odejmujemy zapas na składzie i zaplanowaną dostawę, aby znaleźć wielkość materiałów do zamówienia
Używamy czasu realizacji zamówienia i innych istotnych informacji, aby znaleźć czas zamówienia
Jeśli nie ma już żadnych poziomów materiałów, zakańczamy harmonogram.
WADY MRP, MRP NIE MOŻE BYĆ UŻYTE GDY:
Nie ma głównego planu produkcyjnego
Główny plan produkcyjny jest niedokładny
Plany są często zmieniane
Plany nie są sporządzone dość wcześnie
Wymaga odpowiednich informacji
Kryteria klasyfikacji i cechy charakterystyczne działalności usługowej:
KLASYFIKACJA USŁUG:
wg. Kryterium przeznaczenia usługi:
Produkcyjne - użyteczne produkty niematerialne, będące współdziałaniem w procesie produkcji dóbr materialnych, ale nie tworzące bezpośrednio nowych dóbr.
Konsumpcyjne - użyteczne produkty niematerialne związane z procesem konsumpcji indywidualnej i zbiorowej
Ogólnospołeczne - czynności zaspokajające potrzeby porządkowo-organizacyjne społeczeństwa, świadczone przez instytucje publiczne.
wg. Kryterium rodzaju wyniku pracy:
bezpośrednio zaspokajające potrzeby konsumentów
bezpośrednie
pośrednie
służące dalszym procesom produkcyjnym
Inny podział wg tego kryterium:
Usługi renowacyjne - naprawcze, których celem jest zachowanie, przywracanie wartości użytkowej istniejących dóbr
Usługi informacyjne - przechowywanie i przetwarzanie informacji
Usługi dystrybucyjne - odnawianie lub zwiększaniu poprzez wymianę wartości zasobów rzeczowych, które są potrzebne jednostce do produkcji lub konsumpcji.
Usługi rekreacyjne - usługi, w których dany podmiot działa bezpośrednio na człowieka (lecznicze) oraz takie, w których przygotowane są jedynie warunki do samodzielnej rekreacji człowieka (turystyczne).
Oświatowo-kulturalne - przekazywanie wiedzy
Organizacyjne - podjęcie i przekazanie decyzji określonym osobom lub grupom społecznym
wg. Kryterium związku usługi z dobrem materialnym:
komplementarne
substytucyjne
wg. Kryterium funkcji, które spełniają w przedsiębiorstwach:
związane z zaopatrzeniem
związane z produkcją
związane ze zbytem
związane z finansami
związane ze sprzedażą
wg. Kryterium rodzajów rynków:
usługi świadczone na rynku zaopatrzeniowym
usługi świadczone na rynku zbytu
usługi świadczone na rynku kapitałowym
usługi świadczone na rynku pracy
wg. Kryterium rodzaju wykonywanej pracy:
czynności polegające na oddziaływaniu na przedmioty lub obiekty (współudział w procesie produkcji)
czynności polegające na udostępnianiu do czasowej i bezpośredniej eksploatacji urządzeń i pomieszczeń w sferze cyrkulacji tzn. w zakresie transportu, łączności
czynności zaspokajające bezpośrednio potrzeby fizyczne i psychiczne człowieka w zakresie konsumpcji indywidualnej i zbiorowej
czynności zaspokajające potrzeby porządkowo organizacyjne gospodarki narodowej i społecznej jako całości
wytwarzanie wyrobów na zamówienia z materiałów własnych zakładów usługowych, uwzględniające indywidualne cechy lub życzenia konsumenta.
wg. Kryterium obiekt działania usługi
produkcyjne - ich obiektem są przedmioty już istniejące, znajdujące się w posiadaniu użytkownika
osobiste - ich obiektem jest sam użytkownik usługi (osoba fizyczna)
informacyjne - ich obiektem jest intelekt bądź świadomość użytkownika usług. Usługi te zaspokajają poznawczą potrzebę człowieka.
Kierownicze - ich obiektem jest człowiek traktowany jako cząstka pewnej zbiorowości.
wg. Kryterium odbiorcy usługi:
usługi dla ludności
usługi dla gospodarki uspołecznionej (usługi dla rolnictwa, przemysłu)
wg. Kryterium odpłatności wyróżniamy:
rynkowe
pozarynkowe
Specyficzne cechy usług:
Niematerialność
Bezpośredni kontakt pomiędzy usługodawcą i usługobiorcą
Partycypacja konsumenta w produkcji usług
Cechy pierwotne:
Niematerialność
Uzależnienie nabywcy od usługodawcy
Jednoczesność produkcji i konsumpcji
Konieczność istnienia potencjału usługowego przed rozpoczęciem transakcji
Zmienna jakość transformacji czynników produkcji
Ryzyko nabywcy i zaufanie do usługodawcy
Duże zróżnicowanie oraz zindywidualizowanie rodzajów usług
Cechy wtórne:
Niemożność odsprzedania usługi
Traktowanie niektórych specyficznych cech usług jako instrument marketingu
Najczęściej następujące cechy:
Lokalny charakter usług
Bezpośredni związek między ich świadczeniem a konsumpcją
Komplementarny i substytucyjny charakter
Cechy charakterystyczne systemu świadczenia usług:
Niematerialność
Ulotność (niemożliwe jest tworzenie zapasów usług)
Jednoczesność (klient musi być obecny podczas świadczenia usługi
Różnorodność - 2 rodzaje korzyści: bezpośrednio odczuwane i odłożone w czasie
Atrybuty działalności usługowej i kategorie usług.
KLASYFIKACJA PRZY PROJEKTOWANIU USŁUG:
Przedsiębiorstwa usługowe
Sklepy usługowe
Usługi masowe
Usługi profesjonalne
Usługi personalne
ATRYBUTY STOSOWANE PRZY KLASYFIKOWANIU USŁUGI:
intensywność prac - (stosunek poniesionych kosztów robocizny do wartości użytego wyposażenia) - duża lub mała
kontakt - (czas potrzebny na wyświadczenie usługi w kontakcie z klientem) - duży lub mały
wzajemne oddziaływanie - (udział klienta podczas świadczenia usług) - duże lub małe
dostosowanie do indywidualnych potrzeb:
stałe - 1 usługa
wybór - pewne opcje wyboru
adaptacja - proces ustalenia potrzeb i wymagań oraz zaprojektowanie i dostarczenie odpowiedniej usługi
charakter świadczenia usług
materialny
niematerialny
bezpośredni odbiorca - ludzie albo przedmioty
Czynniki wpływające na wybór lokalizacji przedsiębiorstwa i charakterystyka metod wyboru lokalizacji (metoda punktowa, metoda kosztowa, modele geometryczne)
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WYBÓR LOKALIZACJI PRZEDSIĘBIORSTWA:
Bliskość rynku zbytu - mniejsze koszty transportu i można lepiej obsługiwać rynek
Integracja z innymi jednostkami danej organizacji
Dostępność siły roboczej o odpowiednich kwalifikacjach
Dostępność udogodnień infrastruktury socjalnej - lokalizacja mająca dobrą infrastrukturę miejską (sklepy, mieszkania, autobusy) jest atrakcyjniejsza od tej, która znajduje się „z dala od cywilizacji”
Dostępność dróg transportowych
Dostępność zasileń - lokalizacja w pobliżu głównych dostawców pozwoli na obniżkę kosztów i sprawne wzajemne kontakty
Dostępność uzbrojenia terenu (doprowadzenie gazu, doprowadzenie energii elektrycznej, zaopatrzenie w wodę, doprowadzenie ścieków, usuwanie odpadów, system łączności)
Inne czynniki to:
Dogodność warunków klimatycznych i właściwości terenu
Przepisy lokalne
Miejsce na rozbudowę
Wymagania bezpieczeństwa
Koszty parceli
Sytuacja polityczna, kulturalna i ekonomiczna
Dotacje specjalne, podatki lokalne i bariery eksportowo-importowe
METODY OCENY MIEJSCA LOKALIZACJI:
METODA PUNKTOWA OCENY - ograniczony wybór lokalizacji
Procedura ich stosowania jest następująca:
Wybór czynników mających wpływ na podejmowaną decyzję
Ustalenie maksymalnej liczby punktów, jaką można przyznać za dany czynnik pokazującej ważność cechy
Rozważenie po kolei każdej lokalizacji i wybranie tej o najwyższej liczbie
Przeanalizowanie wyników i wybranie ostatecznej lokalizacji
Podstawowe grupy czynników przy wyborze lokalizacji produkcji stanowią:
Dostępność wykwalifikowanej siły roboczej
Postawa społeczności lokalnej i stosunki pracownik-pracodawca
Otoczenie i jakość życia zatrudnionych
Dostępność usług i bliskość dostawców
Infrastruktura
Polityka przemysłowa rządu
Podczas lokowania usług wagę przykłada się do gęstości zaludnienia, charakterystyki socjoekonomicznej społeczności, rozmieszczenia konkurentów i innych usługodawców, rozmieszczenia centrów handlowych i innych atrakcji, łatwość dostępu, bliskość i wygodę parkingów, wyeksponowanie miejsca.
Lokalizacja usług w centrach miast, fabryk - na przedmieściach blisko źródeł surowców.
METODA KOSZTOWA OCENY - ograniczony wybór lokalizacji
Sposoby dokonania wyboru w 2 podejściach:
warunek ograniczonego wyboru - mamy do czynienia z kilkoma możliwymi lokalizacjami, z których jedna musi być wybrana
warunek nieograniczonego wyboru - wyznaczenie optymalnej lokalizacji, przy nielimitowanych możliwościach wyboru miejsca
W warunkach ograniczonego wyboru kryterium porównania lokalizacji jest całkowity koszt związany z każdą z nich, są to:
Koszty transportu do zakładu (koszty dostawy surowców przez dostawców)
Koszty transportu z zakładu - koszt dostarczenia gotowych wyrobów i usług do klienta
Koszt operacyjny - koszty prowadzenia działalności ( zależą od poziomu płac, podatków, wiarygodności dostawców, położenia zakładu)
Całkowity koszt lokalizacji jest sumą powyższych kosztów.
Wady modeli kosztowych:
Trudno określić dokładnie rzeczywiste koszt
Dane są uzależnione od metod księgowania
Koszty są zmienne w czasie
Położenie klienta może nie być wcześniej znane
Trudno jest określić popyt ze strony każdego klienta
Istnieje wiele czynników, których nie można wyrazić w kosztach
MODELE GEOMETRYCZNE OCENY - nieograniczony wybór lokalizacji
Modele te są oparte na geograficznym rozkładzie klientów i dostawców. Zakładają one, że zakład powinien znajdować się w centrum dostaw i dystrybucji. Sposobem znalezienia tego centrum jest znalezienie „środka ciężkości popytu”. Środek ciężkości może wskazać dobre miejsce, jednak może to być teren niedostępny, lub drogi.
Procedura wyboru lokalizacji:
Obliczając środek ciężkości określamy granice wyboru obszaru
W pobliżu środka ciężkości wyszukujemy dostępne lokalizacje
Używamy metody kosztowej i innych informacji w modelu oceny punktowej
Sumujemy koszty i punkty poszczególnych lokalizacji
Przeprowadzamy końcową analizę i wybieramy lokalizację
6