aborcji prawo
abstraction-creation - grupa awangardowych malarzy, rzeźbiarzy i architektów z różnych krajów, założona 1931 w Paryżu przez G. Vantongerloo i A. Herbina
abwehra - organ wywiadu i kontrwywiadu niemieckich sił zbrojnych, działający 1921-1945
action paiting - malarstwo gestu - technika malarska i nurt wewnątrz ekspresjonizmu abstrakcyjnego, polegający na wykorzystaniu spontanicznego, nieskrępowanego regułami malarskimi gestu bezpośredniego rozlewania (chlapania) farby na płótno.
Adidasy -
Adrenalina - hormon wydzielany przez rdzeń nadnerczy; powoduje podniesienie poziomu cukru we krwi, wzrost ciśnienia skurczowego krwi oraz zahamowanie skurczów mięśni gładkich, m.in. mięśni dróg oddechowych.
areobik -to system treningu opartego na intensywnej wymianie tlenowej. Opracowany przez Kennetha Coopera
areozol -układ koloidalny, w którym fazą rozpraszającą jest powietrze, a fazą rozproszoną ciecz lub cząstki ciała stałego.
Aerozolami są np.: mgła, dym,
AIDS - Zespół nabytego niedoboru (rzadziej upośledzenia) odporności, charakteryzujące się bardzo niskim poziomem limfocytów
africa corps - niemiecki korpus ekspedycyjny utworzony 12 lutego 1941 r. w celu udzielenia wsparcia siłom włoskim w Afryce Północnej pobitym przez Brytyjczyków
afro - sposób ułożenia włosów, tak aby fryzura tworzyła kształt kuli.
Aggiornamento - uwspółcześnienie Kościoła katolickiego, jeden z celów i haseł Soboru Watykańskiego II.
akcja afirmatywna - polityka stosowana w wielu krajach, w Polsce najczęściej kojarzona z działaniami wielu uniwersytetów i korporacji, a także rządu USA, mającymi na celu wyrównanie szans Afroamerykanów w edukacji i karierze zawodowej
akwalung - sprzęt, aparat umożliwiający przebywanie płetwonurkowi pod wodą
Alcatraz - wyspa niedaleko San Francisco. Znajduje się na niej nieczynne więzienie o zaostrzonym rygorze, działające od 1934 do 1963.
Aleatoryzm - kierunek w muzyce współczesnej polegający na wprowadzeniu elementu przypadku zarówno w pracy kompozytorskiej, jak i wykonawczej. Jego rozwój nastąpił w latach 50. XX wieku.
Alija - żydowska imigracja do Palestyny, a po 1948 roku do współczesnego państwa Izrael. Tak Żydzi określają "powrót do ojczyzny swoich ojców".
Alergia - patologiczna, jakościowo zmieniona odpowiedź tkanek na alergen
Alianci - termin oznaczający sojuszników, sprzymierzeńców. Stosowany jest przede wszystkim do członków koalicji antyhitlerowskiej podczas II wojny światowej,
Anaboliki - grupa steroidów pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, która ma silne działanie anaboliczne tzn. powodujące przyspieszenie dzielenia się komórek tworzących określone tkanki organizmu zwierząt i ludzi.
anioł śmierci
antena paraboliczna - antena służąca do odbioru lub nadawania sygnału z satelitów telekomunikacyjnych
antybiotyki - są lekami przeciwbakteryjnymi, które mają za zadanie niszczyć bakterie chorobotwórcze lub hamować ich wzrost
antygeny - jest to substancja (związek chemiczny) mająca zdolność wywoływania reakcji immunologicznej (np. tworzenie przeciwciał).
Antykoncepcja - wszelkie działania zapobiegające zapłodnieniu.
Antymateria - układ antycząstek. Antycząstki to cząstki elementarne podobne do występujących w zwykłej materii, ale o przeciwnym znaku ładunku elektrycznego
archetyp - elementy strukturalne nieświadomości wspólne wszystkim ludziom na świecie
aparatczyk - pracownik aparatu politycznego
apartheid - teoria głosząca konieczność osobnego rozwoju społeczności różnych ras, a także bazujący na tej teorii system polityczny panujący w Republice Południowej Afryki do połowy lat 90. XX wieku, oparty na segregacji rasowej.
Asamblaz - w sztuce - kompozycja z przedmiotów gotowych, trójwymiarowa odmiana kolażu.
asfaltowa dżungla - dramat amerykański z 1950 w reżyserii Johna Hustona
an pair - program łączący cechy wymiany młodzieży i programu zatrudnienia cudzoziemców, w którym uczestnicy otrzymują darmowe zakwaterowanie i wyżywienie, a czasami również niewielkie kieszonkowe od rodziny goszczącej, w zamian podejmując się udziału w pracach domowych i opieki nad dziećmi.
Ausweis - zaświadczenie (z miejsca pracy, o inwalidztwie itp.), mogące dać pewne szanse zwolnienia z robót przymusowych, wywózki, łapanki itd.
Autostrada - ang. motorway, freeway) oznaczona symbolem A- droga publiczna o ograniczonej dostępności, przeznaczona wyłącznie do ruchu pojazdów samochodowych, charakteryzująca się bezkolizyjnymi skrzyżowaniami oraz podzielona na pasy ruchu dla różnych szybkości i kierunków (co najmniej dwa w każdą stronę, oddzielone pasem zieleni lub barierami).
AWACS - amerykański system wczesnego ostrzegania, używany m.in. przez nato
azyl podatkowy -
baby sitter- opiekunka do dzieci wynajęta zwykle na krótki czas, gdy rodziców nie ma w domu
bananowe republiki- określenie małych, politycznie niestabilnych państw należących do tzw. krajów Trzeciego Świata, rzadziej innych, gospodarczo zależnych od eksportu jednego surowca i rządzonych w niedemokratyczny sposób, zazwyczaj przez dyktatora lub reżim wojskowy
banda czworga- nazwa odnosząca się do czwórki radykalnych i skrajnie lewicowych działaczy Komunistycznej Partii Chin (KPCh), którzy odgrywali czołową rolę w czasie rewolucji kulturalnej, a po śmierci Mao Zedonga usiłowali przejąć władzę
bank nasienia-inaczej bank spermy-miejsce składania i przechowywania spermy w stanie zamrożenia, która pobierana jest od dawcy metodą naturalną bez indywidualnego przeznaczenia
bankomat- - automatyczne urządzenie służące przede wszystkim do wypłaty gotówki za pomocą magnetycznej lub inteligentnej (mikroprocesorowej, chipowej) karty płatniczej, służą także do drukowania potwierdzeń, dostarczania informacji o stanie konta, przyjmowania wpłat na konto itp. operacji.
Bauhaus- uczelnia artystyczna powstała w Weimarze z połączenia Akademii Sztuk Pięknych i Szkoły Rzemiosł Artystycznych w 1919 r., później działająca w Dessau (dziś Dessau-Roßlau) i Berlinie. Działała do 1934 r. Została utworzona przez Waltera Gropiusa[1]. Używane również potocznie lub nieściśle jako nazwa stworzonego przez nią kierunku architektonicznego, jednego z odłamów niemieckiego modernizmu
BB-
BBC- (skrót od British Broadcasting Corporation, Brytyjska Korporacja Nadawcza) - główny brytyjski publiczny nadawca radiowo-telewizyjny, największa tego rodzaju instytucja na świecie.
(The) Beastles- zespół rockowy z Liverpoolu, istniejący od 1960 do 1970, najpopularniejsi muzycy wszech czasów. W historii amerykańskiego rynku fonograficznego nikt nie sprzedał więcej płyt niż oni.
(Mur) berliński - system umocnień długości ok. 156 km. Od 13 sierpnia 1961 do 9 listopada 1989 oddzielał Berlin Zachodni od Berlina Wschodniego. Był jednym z najbardziej znanych symboli zimnej wojny i podziału Niemiec.
bezpaństwowcy- inaczej apatrydzi, czyli osoby, które żadne państwo nie uznaje za swoich obywateli, czyli osoby nie posiadające żadnego obywatelstwa
bezwarunkowa kapitulacja- umowa poddania się nieprzyjacielowi bezwarunkowo
bikini- nazwa dwuczęściowego damskiego kostiumu kąpielowego/plażowego, składającego się z fig i biustonosza
bliskie spotkania- zaobserwowanie niezidentyfikowanych obiektów latających np.UFO
biust silikonowy - biust po zabiegu chirurgicznym - umieszczeniu implantów silikonowych pod każdą piersią w celu zwiększenia jej rozmiaru i poprawy kształtu
(Der) Blaue Reiter- Błękitny Jeździec, założone w 1911 w Monachium stowarzyszenie awangardowych artystów
(Die) Blaue Vier- elitarne stowarzyszenie artystyczne, założone w 1924 przez dawnych członków grupy Der Blaue Reiter, a ówczesnych profesorów Bauhausu: W. Kandinsky'ego, P. Klee i L. Feiningera.
Blitzkrieg - (niem. wojna błyskawiczna), termin oznaczający błyskawiczne uderzenie wojskowymi siłami zbrojnymi (powietrznymi, morskimi i lądowymi) na dany kraj.
„Blok”- zespół państw
Bloody Mary- Krwawa Mary- koktajl alkoholowy przygotowany najczęściej z wódki, soku pomidorowego i przypraw. Stał się popularny w latach 50. XX wieku.
Blues- gatunek muzyczny wywodzący się ze śpiewów Afroamerykanów z południa USA, z pewnymi wpływami muzyki folk
Błędy i wypaczenia- okres stalinizmu i kultu jednostki w Polsce
Błękitna Rapsodia- tytuł kompozycji na fortepian i orkiestrę George'a Gershwina z 1923 roku
Body art- (ang. sztuka ciała) - kierunek w sztuce, w którym materiałem i środkiem ekspresji jest ciało artysty
Bolero- muzyczna forma taneczna i hiszpański taniec ludowy
Bomba demograficzna - Eksplozja demograficzna - określenie szybkiego tempa przyrostu rzeczywistego liczby ludności w danym regionie
Bomba atomowa - jedna z broni jądrowych, broni masowego rażenia,czerpie swoją energię z reakcji rozszczepienia ciężkich jąder atomowych (np. uranu lub plutonu) na lżejsze pod wpływem bombardowania neutronami. Rozpadające się jądra emitują kolejne neutrony, które bombardują inne jądra, wywołując reakcję łańcuchową.
Bomba listowa- jedna z rodzajów bomb pocztowych, w rozmiarze listu, bądź książki
Bossa nova- (port. "nowa fala") jest stylem muzyki brazylijskiej spopularyzowanym przez Jobima, de Moraesa i Gilberto
Boska Greta- szwedzka aktorka. Czterokrotnie nominowana do Oscara. Ma na swoim koncie 27 ról w filmach fabularnych.
Boska Sara- Sara La Fountain- Finka z amerykańskim paszportem, gwiazda programów międzynarodowych
„Bór”- pseudonim Tadeusza Komorowskiego, generała dywizji Wojska Polskiego, dowódcy Armii Krajowej
Breakdance- rodzaj tańca, wymagający dobrych predyspozycji fizycznych, kondycji oraz wysokiego poczucia rytmu.
Broadway- (ang. szeroka droga) - ulica w Nowym Jorku, w dzielnicy Manhattan; jedna z najdłuższych ulic na świecie. Biegnie od Manhattanu aż do miasta Albany. W jej środkowej części (w regionie Times Square) mieszczą się liczne teatry (rozrywkowe i musicalowe) stanowiące centrum teatralne USA.
Broń biologiczna- broń B - rodzaj broni masowego rażenia, w której ładunkiem bojowym są patogenne mikroorganizmy (np. laseczki wąglika) lub wirusy (np. wirus ospy prawdziwej).
Brudna wojna- ogólna nazwa działań prowadzonych przez argentyńską juntę (władzę wojskową) w latach 1976-1983 i mających na celu sterroryzowanie opozycji.
(Die) Brücke-ugrupowanie niemieckich artystów ekspresjonistów, które powstało w Dreźnie w 1905 roku.
Brunatne koszule- oddziały szturmowe Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników-niemiecka partia polityczna, zwana potocznie nazistowską, sprawująca totalitarną władzę w III Rzeszy
Brygady Międzynarodowe-formacje zbrojne zagranicznych ochotników, które walczyły po stronie republikańskiej w czasie wojny domowej w Hiszpanii, w latach 1936-1939.
Buchenwald- niemiecki obóz koncentracyjny założony w Ettersberg w pobliżu Weimaru (Turyngia, Niemcy). Funkcjonował od lipca 1937 roku do końca wojny
Bungy- Bungee jumping (skok na bungee) to skakanie z dużej wysokości na długiej, elastycznej linie wykonanej zwykle z około tysiąca gumowych włókien
„burza”- Akcja "Burza" - akcja wojskowa zorganizowana i podjęta przez oddziały zbrojne Armii Krajowej przeciw wojskom niemieckim, w końcowej fazie okupacji niemieckiej, bezpośrednio przed wkroczeniem wojsk radzieckich, prowadzona na terenach II Rzeczypospolitej.
baypass- By-pass, bypass, pomosty naczyniowe, przeszczepy naczyniowe, sztucznie wykonane zespolenie naczyniowe, omijające chorobowo zmieniony odcinek naczynia krwionośnego. Najczęściej przeprowadza się połączenia aortalno-wieńcowe, łącząc tętnicę piersiową wewnętrzną z odcinkiem tętnicy wieńcowej, poza miażdżycowym zwężeniem.
call girl- kobieta uprawiająca prostytucję na wezwanie telefoniczne.
camp david- 1)ośrodek wypoczynkowy rządu USA, gdzie znajduje się znana rezydencja Prezydenta Stanów Zjednoczonych, 2) Porozumienie Camp David zostało podpisane 18 września 1978 roku przez egipskiego prezydenta i izraelskiego premiera
Cape Canaveral-przylądek znajdujący się na południowo-wschodnim wybrzeżu USA, we wschodniej części półwyspu Floryda. Znajduje się tu ośrodek lotów kosmicznych im. J. F. Kennedy'ego oraz Stacja Sił Powietrznych Cape Canaveral.
Capo di tutti capi- 'głowa (wszystkich) głów'; naczelny przywódca Mafii
Casco- rodzaj ubezpieczenia środków transportu i ich wyposażenia (bez ładunku) na wypadek uszkodzenia, rozbicia, spalenia, kradzieży itp. Dla przykładu autocasco obejmuje ubezpieczenie samochodu, aerocasco - samolotu.
Catering- usługa zewnętrzna dla firm; podmiot wykonuje we własnym zakresie (własne zaplecze, materiały, transport) obsługę gastronomiczną przyjęć, imprez, bankietów i konferencji
CB-radio-system łączności radiowej w paśmie obywatelskim
CC-
Centralne państwa- sojusz istniejący w okresie I wojny światowej. W jego skład wchodziły: Cesarstwo Niemieckie, Monarchia Austro-Węgierska, Carstwo Bułgarii i Imperium Osmańskie. Przeciwnikiem państw centralnych była Ententa.
Centralizm demokratyczny- wskazuje na bezwzględną moc obowiązującą decyzji władz organów wyższych dla organów niższego szczebla, obieralność wszystkich organów władzy oraz zasadę podporządkowania się woli większości.
Cenzura- kontrola publicznego przekazywania informacji, ograniczająca wolność publicznego wyrażania myśli i przekonań. Polega na weryfikacji audycji radiowych, telewizyjnych, widowisk, Internetu itp. przez organy państwowe z punktu widzenia ich zgodności z prawem, polityką państwową, obronnością
Cercle et carré- międzynarodowa awangardowa grupa artystyczna, założona 1930 w Paryżu, która głosiła hasła abstrakcji konstruktywistycznej i geometrycznej (co uwidaczniała nazwa grupy "Koło i Kwadrat").
Chanel No.5- perfumy wprowadzone na rynek przez francuską kreatorkę mody Gabrielle "Coco" Chanel
Ché- rewolucjonista i pisarz argentyński, jedna z głównych postaci rewolucji kubańskiej.
Cichociemni- żołnierze Polskich Sił Zbrojnych zrzucani na spadochronach do okupowanej Polski podczas II wojny światowej w celu walki z niemieckim okupantem oraz organizowania i szkolenia polskiego ruchu oporu w kraju.
„Cichy Don”- epopeja powieściowa rosyjskiego pisarza Michaiła Szołochowa, która została wydana w 4 tomach w latach 1928-1940.
Collage- 1)technika artystyczna- kolaż, 2) warszawska grupa muzyczna, legenda polskiego art rocka
Campiegne- kończący I wojnę światową traktat rozejmowy pomiędzy Ententą i Cesarstwem Niemieckim, uzgodniony 11 listopada 1918 roku o godzinie 5:00 rano w wagonie kolejowym w lesie pod Compiègne. Rozejm wszedł w życie tego samego dnia o godzinie 11:00.
Concorde- naddźwiękowy samolot pasażerski o napędzie turboodrzutowym, który powstał jako produkt międzynarodowego porozumienia między Francją i Anglią
Contra-
COP-Centralny Okręg Przemysłowy -ośrodek przemysłu ciężkiego budowany w 1936-1939 w południowo-centralnych dzielnicach Polski. Był jednym z największych przedsięwzięć ekonomicznych II Rzeczypospolitej.
Cosa Nostra- (wł. nasza rzecz, nasza sprawa) - włoskie określenie współczesnej odmiany tajnej organizacji przestępczej (mafii) w USA, wzorującej się na dawną mafię sycylijską
Cotton club- amerykański film z 1984 roku w reżyserii Francisa Forda Coppoli. Inspirowana autentycznymi wydarzeniami opowieść o walce pomiędzy czarnymi i białymi gangsterami o wpływy w Harlemie.
Cud nad Wisłą- Bitwa warszawska - bitwa stoczona w dniach 12-25 sierpnia 1920 w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Uznana za 18. na liście przełomowych bitew w historii świata, zdecydowała o zachowaniu niepodległości przez Polskę i nierozprzestrzenieniu się rewolucji komunistycznej na Europę Zachodnią.
Curzona Linia- proponowana linia demarkacyjna (linia (strefa) odgraniczająca w czasie zawieszenia broni lub rozejmu walczące wojska, często też tymczasowa granica państwowa ) wojsk polskich i bolszewickich opisana w nocie z dnia 11 lipca 1920 roku, wystosowanej przez brytyjskiego Ministra Spraw Zagranicznych lorda Curzona
Cywilizacja obrazkowa- okres zastępowania słowa pisanego obrazem-początki telewizji na świecie
Czarna dziura- obiekt astronomiczny, który tak silnie oddziałuje grawitacyjnie na swoje otoczenie, że nawet światło nie może uciec z jego powierzchni (prędkość ucieczki jest większa od prędkości światła).
Czarna skrzynka- rejestrator danych/parametrów lotu, rekorder awaryjny to urządzenie rejestrujące parametry lotu samolotu.
Czarna Sotnia- oficjalnie Związek Narodu (Ludu) Rosyjskiego- masowa organizacja nacjonalistyczna, monarchistyczna i antysemicka działająca w Cesarstwie Rosyjskim.
Czarny Czwartek- 24 października 1929 roku, dzień, w którym ceny akcji na Nowojorskiej Giełdzie Papierów Wartościowych gwałtownie spadły, co obecnie uznawane jest jako jeden z objawów rozpoczynającego się Wielkiego Kryzysu.
Czarny wtorek-
Czarnobyl- opuszczone miasto na Ukrainie, w obwodzie kijowskim, u ujścia rzeki Usz do Prypeci. Miasto znane głównie ze względu na oddaloną o 18 kilometrów elektrownię jądrową, w której wydarzyła się największa w dziejach katastrofa atomowa.
Czerwona książeczka- Cytaty z Przewodniczącego Mao na Zachodzie nazywane także Małą czerwoną książeczką - była "biblią" hunwejbinów (komunistycznej organizacji młodzieżowej działającej w Chinach) w okresie rewolucji kulturalnej (1966-1976).
Czerwone Brygady- osławione włoskie ugrupowanie terrorystyczne, utworzone 20 października 1970 przez Curcio, Cagol, Triano, Semeria, Simoni, w związku z brakiem (według nich) skuteczności działania mniej radykalnych organizacji lewicowych.
„Czerwone Maki”- Czerwone maki na Monte Cassino - pieśń wojskowa związana z bitwą o Monte Cassino. Tytuł pieśni nawiązuje do kwiatów, które w czasie bitwy rozkwitały właśnie na zrytych pociskami wzgórzach.
czerwoni- radykalno-demokratyczny obóz polityczny w Królestwie Polskim w czasie powstania styczniowego przeciwstawny "białym", wywodzący się z działaczy nielegalnych kółek wojskowych i młodzieżowych lat 1856-1860 oraz organizatorów patriotycznych manifestacji 1860-1861.
Czerwoni Khmerowie- ekstremistyczne ugrupowanie kambodżańskich komunistów.
Czetnicy- członkowie serbskich oddziałów partyzanckich w czasie II wojny światowej, wiernych królowi Piotrowi II Karadziordziewiciowi. Nazwa "Czetnicy" pochodzi od serbskiego słowa "czeta", oznaczające oddział.
Czołg- gąsienicowy wóz bojowy, przeznaczony do walki z siłami przeciwnika na krótkich i średnich dystansach za pomocą prowadzenia ognia na wprost.
Czystki etniczne- deportację i przymusowe, masowe usuwanie lub wypędzanie osób z ich domów, jawne naruszanie praw tych osób w celu przemieszczenia lub zniszczenia grup etnicznych. Stanowi formę ludobójstwa.