SPIS TREŚCI
WSTĘP
Prezentowana praca to cykl scenariuszy, pod wspólnym tytułem: „Świat - uroda i zagrożenia”, przeznaczonych do realizacji na języku polskim w klasie piątej szkoły podstawowej.
Scenariusze zakładają korzystanie przez uczniów z podręcznika „To lubię” dla klasy piątej M. Jędrychowskiej i Z. Kłakówny, który odpowiada Programowi nauczania języka polskiego w klasach IV - VI pt. „To lubię” zatwierdzonemu do użytku szkolnego przez ministra edukacji narodowej w 1999 roku (decyzja nr DKW - 4014 - 127/99).
Scenariusze te uwzględniają integrację różnych dziedzin sztuki i obszarów wiedzy, szczególną wagę nadając korelacji literatury i plastyki z przyrodą i ekologią. Problemy ekologiczne są rzeczywistością, stąd potrzeba wprowadzania tematyki ekologicznej do szkół, nie tylko na lekcje przyrody czy ochrony środowiska.
W mało znanej dziś rozprawie: „Kultura a natura”, stanowiącej fundamenty nowoczesnej ideologii ochrony przyrody, Jan Gwalbert Pawlikowski napisał: „kultura wyszła z przyrody i nosiła na sobie długo jej cechy, potem zwróciła się przeciwko niej”. To zdanie lapidarnie ujmuje charakterystyczne dla dziejów kultury europejskiej zjawisko przeciwstawnego traktowania kultury i natury, co zasadniczo wpłynęło na eksploatatorską postawę człowieka wobec przyrody.
Dobór zawartych w scenariuszach treści, mających być przedmiotem rozważań i refleksji, ma pozwolić uczniom dostrzec urodę otaczającego świata, wskazywać istniejące zagrożenia oraz kształtować humanitarne i proekologiczne postawy wobec świata zwierząt i przyrody nieożywionej. Problemy ekologiczne nie mogą być bagatelizowane, ale też nie powinny stanowić jedynej treści wychowania ekologicznego. Trzeba uczyć obcowania z nietkniętą przyrodą, budzić wrażliwość na piękno natury i fascynację potęgą żywiołów. Dzieciom niezbędny jest kontakt estetyczny z niezniszczoną przyrodą. Nie wystarczy samo wytykanie problemów. Należy wskazywać odpowiednie do wieku uczniów propozycje pozytywnych rozwiązań. Dzieci nie mogą nabrać przekonania, że zwierzęta i rośliny są godne zainteresowania wtedy, kiedy grozi im wymarcie, a rzeki wówczas, kiedy przeradzają się w ściek. Dlatego w scenariuszach znalazło się miejsce na pokazanie konkretnej działalności polskich proekologicznych organizacji i zainteresowanie dzieci tą działalnością.
W ramach kształcenia sprawności językowej w scenariuszach znalazły się ćwiczenia doskonalące formy wypowiedzi: opis i opowiadanie.
W doborze i klasyfikacji metod korzystałam z doświadczeń M. Nagajowej, S. Bortnowskiego oraz A. Janus - Sitarz, która przedstawiła współczesne podejście do dotychczasowej wiedzy metodycznej w nauczaniu języka polskiego.
Cechą charakterystyczną większości zastosowanych metod nauczania jest aktywizowanie uczniów, stąd obok metod tradycyjnych: pogadanki, wykładu, heurezy, zastosowałam metody nastawione na współdziałanie w grupach zadaniowych: metaplan i projekt oraz metody pozwalające uczniom na nieskrępowaną ekspresję i wyrażanie siebie: gry dramatyczne, elementy dramy i przekład intersemiotyczny.
Metoda przekładu intersemiotycznego, będąca próbą nauczania niewerbalnego, polegająca na przekształcaniu tekstu na rysunek, znak, diagram, taniec, pantomimę, scenariusz czy inscenizację, jest bliska zabawie, stąd jest często stosowana w pracy z uczniami szkoły podstawowej.
Scenariusze wyznaczyły ważną rolę pracy domowej, której celem ma być nie tylko utrwalenie wiadomości i umiejętności wprowadzonych i ćwiczonych w szkole, ale również pobudzenie uczniów do samodzielnego myślenia i twórczych działań. Praca domowa zaproponowana na zajęciach kończących cykl tematyczny: ”Świat - uroda i zagrożenia” nawiązuje do zagadnień omawianych na pięciu kolejnych lekcjach i jest formą podsumowania realizowanej tematyki.
SCENARIUSZ NR 1
(do realizacji na 2 jednostkach lekcyjnych)
TEMAT: ARTYSTYCZNY OBRAZ ŚWIATA
CELE LEKCJI:
- uświadomienie roli artystów jako nauczycieli patrzenia na świat i podziwiania świata;
wskazanie na obecność w tekstach kultury sfery sacrum;
kształcenie umiejętności odczytywania przesłania utworu literackiego oraz odbioru dzieła malarskiego, muzycznego i wyrażania własnych refleksji;
przygotowanie do uczestnictwa w kulturze;
kształcenie umiejętności pracy ze Słownikiem języka polskiego;
bogacenie słownictwa uczniów poprzez gromadzenie wyrazów pokrewnych
i bliskoznacznych wokół hasła „ARTYSTA”;
kształcenie umiejętności rozpoznawania epitetów i wskazania ich funkcji w tekście poetyckim;
kształcenie umiejętności swobodnego wypowiadania się na zadany temat (opis obrazu)
METODY:
pogadanka heurystyczna;
przekład intersemiotyczny;
burza mózgów;
elementy opisu;
praca z obrazem i tekstem;
eksponująca: wystawka reprodukcji obrazów i zdjęć.
FORMY PRACY: praca indywidualna, praca w grupie zadaniowej.
MATERIAŁY I ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
podręcznik do języka polskiego dla klasy V: „To lubię” M. Jędrychowskiej i Z. Kłakówny;
wiersz J. Kulmowej „Kiedy Bóg...”
reprodukcja obrazu Vincenta van Gogha „Kruki nad polem zboża”;
wystawka reprodukcji dzieł mistrzów malarstwa różnych epok zatytułowana
„Uroda świata na płótnach mistrzów;”
wystawka reprodukcji zdjęć z czasopisma „National Geographic;”
nagranie koncertu „Cztery pory roku” Antonio Vivaldiego;
papier i przybory do rysowania.
PRZEBIEG LEKCJI:
Czynności organizacyjne. Podanie tematu lekcji.
Poinformowanie uczniów o przekształceniu pracowni języka polskiego w małą galerię sztuki i zorganizowanie przez członków Szkolnego koła plastycznego dwóch wystaw:
reprodukcji uznanych dzieł mistrzów malarstwa różnych epok,
reprodukcji zdjęć artystów - fotografików pracujących dla czasopisma „National Geographic”.
Zaproszenie uczniów do zwiedzania wystawy nr 1 zatytułowanej: „Uroda świata na płótnach mistrzów” (zał.1.1)
Przypomnienie o właściwym zachowaniu odbiorców sztuki w muzeach i galeriach. Pouczenie uczniów, że w celu najkorzystniejszej percepcji dzieła sztuki plastycznej należy odpowiednio zbliżać się lub oddalać od oglądanego obiektu.
Swobodne wypowiedzi uczniów na temat obejrzanych obrazów. Zebranie „metodą burzy mózgów” skojarzeń dotyczących tematyki dzieł, będących jednocześnie odpowiedzią na pytanie: „Co można zawrzeć pod pojęciem „URODA ŚWIATA”?
Uczniowie podchodzą do tablicy i zapisują własne skojarzenia tworząc słoneczko.
RADOŚĆ
MIŁOŚĆ PRZYRODA
ZWIERZĘTA KWIATY
WESELI LUDZIE NATURA
ROŚLINY
Ponieważ burza mózgów w formie najprostszej jest to spontaniczne zgłaszanie intuicyjnych , więc nieprzemyślanych do końca, często nieprawdopodobnych, dziwacznych, szalonych wniosków, teorii czy interpretacji, które się zapisuje (bardzo często w formie słoneczka z promieniami), stąd pozwalamy dzieciom na zapis każdego skojarzenia, nie porządkujemy dziecięcych wniosków w fazie wstępnej. Dopiero po wyczerpaniu się dziecięcych pomysłów dokonujemy wspólnej weryfikacji.
Oglądanie przez uczniów reprodukcji obrazu „Kruki nad polem zboża” Vincenta van Gogha (zał.1.2)
Obraz ten należy do ostatnich płócien w tragicznym życiu malarza, który od początku do końca swej artystycznej działalności poszukiwał maksymalnej intensywności kolorystycznej w swoich pejzażach, martwych naturach czy portretach.
Swobodne wypowiedzi uczniów na temat wrażeń wywołanych odbiorem obrazu.
Opis obrazu (ćwiczenia w formie ustnej) ze zwróceniem szczególnej uwagi na kolorystykę.
Uporządkowanie uczniowskich wypowiedzi w formie wspólnie uzupełnianej tabeli.
„KRUKI NAD POLEM ZBOŻA” - V. VAN GOGHA |
||
ŚWIAT PRZEDSTAWIONY OBRAZU |
KOLORYSTYKA
|
NASTRÓJ |
zboże, pole, kruki, ścieżka, niebo, obłoki |
żółty - żółć błękitny - błękit (barwy dominujące)
czarny - czerń biały - biel zielony - zieleń brązowy - brąz (barwy o mniejszym natężeniu) |
radości, ciepła, optymizmu lub grozy, niepokoju, rodzącego się napięcia |
Zapis dotyczący kolorystyki jest jednocześnie krótkim ćwiczeniem językowym polegającym na określeniu nazw kolorów w formie przymiotnika i rzeczownika.
Wykonane ćwiczenie powinno wyzwolić pytanie : „ Czy obraz holenderskiego malarza oddaje radość obcowania z przyrodą , czy też przeciwnie , raczej wyraża niepokój i zagubienie w świecie.
Uczniowie formułują wnioski na temat stanu ducha autora obrazu (swobodne wypowiedzi uczniów).
Malarz zachwycony wiejskim pejzażem i jego urodą chciał się podzielić swą radością z potencjalnymi „ odbiorcami” obrazu.
Nauczyciel prowadzi rozmowę z uczniami w taki sposób, aby, po konfrontacji obrazu „Kruki nad polem zboża” z obrazami obejrzanymi wcześniej w klasowej galerii, mogli dojść do ogólnego wniosku, że przyroda jest częstym natchnieniem dla malarzy.
Zacytowanie uczniom słów mistrza V. van Gogha:
„ Przeżywam przerażającą jasność w momentach, gdy przyroda jest tak piękna. Nie mam już świadomości samego siebie, a obrazy powstają jak we śnie”
Cytat może być potwierdzeniem słuszności wniosków wyciągniętych przez uczniów w ćwiczeniu 5d
Wprowadzenie do rozmowy z uczniami wątku snu. Próba objaśnienia porównania: „obrazy powstają jak we śnie” i zastanowienie się, co łączy sztukę ze snem.
Pożądane odpowiedzi:
Sen jest wyrazem tego, co jest ukryte w człowieku, wyrazem jego uczuć pragnień i przeżyć. Marzenia i obrazy senne są niezależne od naszej woli, nie potrafimy nimi kierować. Podobnie jest z artystą i tworzoną przez niego sztuką. Artysta nie do końca jest świadomy, co go zainspirowało do stworzenia takiego właśnie dzieła i dlaczego wyobraźnia podpowiedziała mu nadanie dziełu określonej formy.
6) Praca w grupach zadaniowych nad znalezieniem odpowiedzi na pytanie: „Kim jest artysta?”
Podział klasy na 5 grup i przydzielenie poszczególnym grupom zadań.
GRUPA I - metodą burzy mózgów zbiera i zapisuje skojarzenia wokół hasła „ARTYSTA”
GRUPA II - metodą burzy mózgów zbiera i zapisuje skojarzenia wokół hasła „ARTYZM”
GRUPA III- metodą burzy mózgów zbiera i zapisuje skojarzenia wokół hasła „DZIEŁO SZTUKI”
GRUPA IV- korzystając ze „Słownika języka polskiego” definiuje pojęcia: artysta i artystyczny
GRUPAV - korzystając ze „ Słownika języka polskiego” definiuje pojęcia: artyzm i dzieło sztuki
Przedstawienie przez liderów grup zadaniowych efektów pracy .Weryfikacja pomysłów, np.:
CZŁOWIEK TWORZĄCY DZIEŁA SZTUKI
AKTOR MALARZ
CZŁOWIEK WRAŻLIWY RZEŹBIARZ
TWÓRCA
PIĘKNY
ZWIĄZANY ZE SZTUKĄ HARMONIJNY
ESTETYCZNY
ARTYZM - mistrzostwo, talent, zdolność tworzenia dzieł sztuki, biegłość w sztuce, umiejętność tworzenia rzeczy pięknych.
DZIEŁO SZTUKI - utwór, wyrób artystyczny, obraz, rzeźba, efekt pracy artysty.
Praca z wierszem J. Kulmowej „Kiedy Bóg...”:
Kiedy Bóg stworzył niebo z pląsającym obłokiem
i ziemię
różową o świcie
i czarnobiałą srokę
i brzozę która tak ślicznie jesienią staje się ruda
to zapragnął w swojej miłości
żeby ktoś z Nim oglądał te cuda.
Wtedy stworzył człowieka
żeby patrzał i radował się do łez
jak On sam
który ciągle się dziwi
że świat jest
jaki jest.
Wiersz pochodzi z podręcznika j. polskiego dla klasy piątej „ To lubię” - str.135
Odczytanie wiersza przez nauczyciela.
Szukanie przez uczniów związków wiersza z obrazem V. van Gogha (indywidualna praca z tekstem).
Związki:
podobna tematyka: przyroda, pejzaż,
barwne, malarskie i dynamiczne obrazy poetyckie w pierwszej zwrotce:
„niebo z pląsającym obłokiem”
„ziemia różowa o świcie”
„czarnobiała sroka”
„brzoza, która tak ślicznie jesienią staje się ruda”
- podobny nastrój: radość, optymizm.
Konkretyzacja plastyczna jednego z czterech obrazów poetyckich - rysunek kredkami na kartkach z bloku rysunkowego.
Tego typu zadanie jest realizacją metody przekładu intersemiotycznego.
Kiedy uczniowie rysują, nauczyciel włącza nagranie koncertu „Wiosna” z „Czterech pór roku” A. Vivaldiego (zał.1.3) i informuje uczniów, iż ten utwór muzyczny jest, podobnie jak obraz van Gogha i wiersz J. Kulmowej, efektem zachwytu jego twórcy nad urodą świata przyrody.
Prezentacja prac uczniów, umieszczonych w klasowej galerii. Prace uczniów złożyły się na plastyczną (malarską) wizję świata opisanego w wierszu J. Kulmowej.
Analiza i interpretacja wiersza J. Kulmowej:„ Kiedy Bóg...” metodą heurezy.
Istotą tej metody jest kierowanie myśleniem i działalnością uczniów za pomocą kolejnych zadań. Wykonując je, zdobywają i poszerzają wiedzę oraz doskonalą umiejętności
Pytania nauczyciela skierowane do uczniów
|
Pożądane odpowiedzi |
1)Kto stworzył kolorowy świat, o którym mowa w wierszu?
|
(Wniosek dość trudny do wyciągnięcia przez uczniów. Może zaistnieć potrzeba dodatkowego naprowadzania uczniów poprzez nawiązanie do konkretyzacji plastycznej z poprzedniego ćwiczenia w celu uświadomienia cudu istnienia kolorowego świata) |
2) Dlaczego Bóg stworzył człowieka?
|
|
3) Który fragment wiersza zawiera nawiązanie do biblijnego określenia „ na obraz i podobieństwo Boga.”
|
- stworzył człowieka „ (...) jak On sam .' |
4) Jakie właściwości, cechy posiada Artysta - Bóg?
|
|
5) Które wyrazy w wierszu uczyniły go kolorowym? Przypomnijcie,jak nazywamy takie środki poetyckie. |
Są to epitety wyrażone przymiotnikami.
|
Wypowiedzi uczniów na temat roli artystów w przekazywaniu wiedzy o otaczającym świecie nieartystom jako podsumowanie tematyki zajęć.
Prawdopodobne podsumowanie :
Artyści poprzez swe dzieła: obrazy, utwory muzyczne, utwory poetyckie uczą patrzenia na świat i podziwiania go.
Rozdanie dzieciom kart ewaluacyjnych służących jednocześnie nauczycielowi do ustalenia ocen za aktywność na zajęciach. (zał.1.4)
Praca domowa:
Zaproponowanie uczniom zabawy w początkujących poetów pt. „Dotknięcie poezji.”
Komentarz do zadania :
Poezja posługuje się innym językiem niż język codzienny. Język poetycki działa na wyobraźnię i uczucia czytelnika bądź słuchacza. Spróbuj inaczej niż zazwyczaj opisać słowa: obłok i ziemia. Opisz je poprzez smak, dotyk, dźwięk, zapach i ruch. Inaczej mówiąc, jeśli mógłbyś dotknąć obłok, co poczułbyś? Jeśli mógłbyś usłyszeć ziemię, to jaki miałaby ona dźwięk?
Wypełnij tabelkę:
Słowo |
smak |
dotyk |
dźwięk |
zapach |
ruch |
obłok |
|
|
|
|
|
ziemia |
|
|
|
|
|
SCENARIUSZ NR 2
TEMAT: DZIĘKUJEMY ZA TO, ŻE JESTEŚMY „W KRATKĘ.”
CELE LEKCJI:
kształcenie umiejętności odczytywania przesłania utworu literackiego i wyrażania własnych refleksji;
zapoznanie z faktem zróżnicowania ekspresji artystycznej: liryka religijna i świecka;
uświadomienie uczniom kategorii podmiotu lirycznego (bez terminologii) i kategorii odbiorcy;
zapoznanie z postacią księdza Jana Twardowskiego;
bogacenie słownictwa uczniów poprzez gromadzenie antonimów i wprowadzenie pojęć: pointa i tolerancja;
doskonalenie umiejętności rozpoznawania epitetów, określania sposobów ich wyrażania i funkcji w tekście poetyckim;
kształcenie umiejętności praktycznego wykorzystywania wiedzy z zakresu nauki o języku dotyczącej rzeczownika i przymiotnika;
rozwijanie wyobraźni i intelektu dziecka poprzez udział w grach dramatycznych;
kształcenie wyobraźni plastycznej;
rozwijanie postawy tolerancji i akceptowania odmienności drugiego człowieka.
METODY:
pogadanka;
elementy heurezy;
elementy dramy;
praca z tekstem i obrazem;
eksponująca: wystawka reprodukcji zdjęć;
puzzle plakatowe.
FORMY PRACY: indywidualna, w parach, zbiorowa.
MATERIAŁY I ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
podręcznik do języka polskiego dla klasy V: „To lubię” M. Jędrychowskiej i Z. Kłakówny;
wiersz: „Podziękowanie” J. Twardowskiego;
wystawka reprodukcji zdjęć z czasopisma „National Geographic”;
nagranie: „Dziwny jest ten świat” Cz. Niemena;
stare czasopisma, widokówki, reklamy, papier pakowy, nożyczki, klej, taśma klejąca;
Słownik wyrazów obcych;
zdjęcia księdza Jana Twardowskiego z książki: „Dzień po dniu” A. Iwanowskiej.
PRZEBIEG LEKCJI:
Czynności organizacyjne.
Poinformowanie uczniów, iż temat lekcji zostanie zredagowany przez nich w końcowej fazie zajęć i że wybór tematu będzie ich suwerenną decyzją.
Kontrola pracy domowej. Prezentacja przez uczniów opracowanych w domu pomysłów na poetycki opis desygnatów słów: obłoki i ziemia. Ocena odczytanych zadań.
Nawiązanie przez nauczyciela do tematyki poprzednich zajęć i do rozważań dotyczących artystycznej wizji świata. Uświadomienie uczniom faktu, że na obraz naszej rzeczywistości składa się nie tylko subiektywne piękno, propagowane w obrazie świata kreowanym przez artystów, lecz również brzydota, zło i sprawy wstydliwe dla wrażliwego człowieka.
Zaproszenie uczniów do zwiedzenia, w klasowej galerii, wystawy nr 2 zatytułowanej: „Jest się czym cieszyć i jest się czym martwić.” (zał.2.1)
Jest to wystawa reprodukcji zdjęć zamieszczonych w różnych numerach czasopisma National Geographic”.
W trakcie oglądania zdjęć uczniowie wysłuchują utworu Cz. Niemena „ Dziwny jest ten świat.”(zał.2.2) Tekst piosenki koresponduje z obrazem świata wyłaniającym się z prezentowanych reprodukcji.
Praca uczniów w sześciu grupach zadaniowych metodą puzzli plakatowych
Opis ćwiczenia:
Przydzielenie grupom materiału ilustracyjnego: widokówki, reklamy, stare czasopisma oraz arkusza papieru pakowego, kleju i taśmy klejącej.
Każda grupa wycina z papieru puzzle. (zał. 2.3)
Członkowie poszczególnych grup otrzymują po jednym elemencie, na który naklejają wydzierane z materiału ilustracyjnego fragmenty - skojarzenia na temat: „NASZ ŚWIAT.”
Po ułożeniu i sklejeniu wszystkich części powstanie sześć dużych plakatów wykonanych techniką kolażu.
Plakaty powinny wykazać fakt dostrzegania przez dzieci zróżnicowania świata.
Odczytanie przez nauczyciela tytułu wiersza J. Twardowskiego „Podziękowanie” (poinformowanie uczniów, iż sam wiersz będzie przedmiotem rozważań w dalszej części lekcji)
Nawiązanie do tytułu wiersza i zadanie uczniom pytania o to, czym jest podziękowanie we wzajemnych relacjach między ludźmi.
Pożądane odpowiedzi:
Podziękowanie to wyrażenie wdzięczności słowem lub gestem komuś, kto mi pomógł, ustąpił mi miejsca, dał mi coś dobrego do zjedzenia, wybaczył mi, okazał się dobrym kolegą, itp.
Odegranie przez uczniów krótkich scenek pokazujących sytuację podziękowania.
To ćwiczenie należy do gier dramatycznych, które w klasie piątej można wprowadzać we wszystkich dogodnych sytuacjach. Przy każdej grze należy pamiętać o tym, by niczego uczniom nie sugerować i nie wskazywać jednych uczniów jako wzoru dla innych. Nauczyciel proponuje, by dzieci same wyrażały to, co czują, co przeżywają, czego doznają. Każda gra, każde ćwiczenie angażujące emocjonalnie jest właściwym osiągnięciem.
Krótkie przybliżenie sylwetki autora wiersza - Jana Twardowskiego i pokazanie uczniom zdjęć księdza (zał. 2.4) pochodzących z książki - kalendarza pt. „Dzień po dniu.”
Jan Twardowski to ksiądz, filozof, poeta. Jego wiersze należą do liryki religijnej. W kręgu zainteresowań poety znajduje się Bóg - stwórca świata, świat oraz człowiek żyjący w świecie dobra i zła.
Odczytanie przez nauczyciela wiersza księdza Jana Twardowskiego .
„ Podziękowanie”
Dziękuję ci że nie jest wszystko tylko białe albo czarne
za to że są krowy łaciate
bladożółta psia trawka
kijanki od spodu oliwkowozielone
dzięcioły pstre z czerwoną plamą pod ogonem
pstrągi szaroniebieskie
brunatnofioletowa wilcza jagoda
złoto co się godzi z każdym kolorem i nie przyjmuje cienia
policzki piegowate
dzioby nie tylko krótkie albo długie
przecież gile maja krótkie a dudki krzywe
za to
że niestałość spełnia swe zadanie
i ci co tak kochają że bronią błędów
tylko my chcemy być wciąż albo - albo
i jesteśmy na złość stale w kratkę.
Odwołanie się do wiedzy uczniów i zapytanie, z jakiego typu wypowiedzią kojarzy im się wiersz księdza Jana Twardowskiego.
Pożądane odpowiedzi :
Wiersz przypomina modlitwę.
Następnie przy pomocy nauczyciela (zadanie może sprawić dzieciom kłopot) uczniowie dzielą znane im z autopsji modlitewne wypowiedzi na błagalne, pochwalne i dziękczynne. „Podziękowanie” klasyfikują jako modlitwę dziękczynną. Nauczyciel sugeruje, że wiersz Jana Twardowskiego zaliczamy do liryki religijnej.
Praca z tekstem poetyckim „Podziękowanie”
Odpowiadanie przez uczniów na pytanie:„Za co dzieci dziękowały kolegom w scenkach oraz komu i za co dziękuje osoba mówiąca w wierszu?” Zestawienie w dwóch kolumnach podziękowań dzieci i osoby mówiącej w wierszu (podmiotu lirycznego)
DZIECI DZIĘKOWAŁY KOLEGOM ZA: |
OSOBA MÓWIĄCA W WIERSZU DZIĘKOWAŁA BOGU, STWÓRCY ZA: |
|
|
Wykonywanie ćwiczeń polegających na dopisywaniu do podanych rzeczowników odpowiednich przymiotników pełniących w wierszu funkcje epitetów, oddających kolorystykę i kształt obrazów poetyckich.
RZECZOWNIKI |
PRZYMIOTNIKI (EPITETY) |
FUNKCJA EPITETÓW W WIERSZU |
krowy kijanki dzięcioły pstrągi policzki dzioby |
łaciate oliwkowozielone pstre szaroniebieskie piegowate krótkie, długie |
oddają kolorystykę i kształt elementów składających się na obrazy poetyckie. |
Po uzupełnieniu tabeli próba udzielenia odpowiedzi na pytanie:„Na jakie cechy świata wskazują dopisane epitety?”
Pożądane odpowiedzi:
Świat nie jest jednoznaczny, jednorodny, jednokolorowy, jest zróżnicowany, wielokształtny, ma różne odcienie.
W celu uświadomienia dzieciom nie tylko obrazowo - dosłownego sensu wiersza, lecz również abstrakcyjno- metaforycznego, nauczyciel proponuje uczniom do wykonania ćwiczenie polegające na gromadzeniu antonimów, czyli wyrazów przeciwstawnych, odnoszących się do człowieka.
Dobieranie antonimów (praca w parach), wychodząc od przeciwstawienia z wiersza:
białe - czarne
ciepły - zimny
dobry - zły
mądry - głupi ,itp.
Po tym ćwiczeniu uczniowie mają do rozstrzygnięcia kwestię, jaki właściwie jest człowiek. Nauczyciel stosuje metodę pogadanki heurystycznej, kierując myśleniem i działalnością uczniów, za pomocą kolejnych zadań , dąży do sformułowania przez nich ostatecznych wniosków.
Pytania nauczyciela skierowane do uczniów |
Pożądane odpowiedzi |
1) Czy można dzielić ludzi na dwie przeciwstawne kategorie, tak jak w ćwiczeniu z antonimami? |
|
2) Za co wobec tego dziękuje Bogu osoba mówiąca w wierszu? (Na tym etapie rozważań uczniowie utożsamiają podmiot liryczny z poetą.) |
|
3) Kto z was wie, co to jest pointa? Jeżeli uczniowie nie znają tego terminu nauczyciel objaśnia go. |
- Jest to zakończenie utworu: dowcipne, często zaskakujące, oddające jego sens w efektowny sposób. |
4) Kto potrafi znaleźć fragment wiersza mogący być jego pointą? |
„ Chcemy być wciąż albo- albo i jesteśmy na złość stale w kratkę.” |
5) Jak powinien brzmieć temat naszej dzisiejszej lekcji? (giełda pomysłów) |
Temat: - Dziękujemy za to, że jesteśmy w kratkę. |
6) Dlaczego wiersz „ Podziękowanie” jest wezwaniem do tolerancji i akceptowania odmienności? |
|
Podsumowanie przebiegu lekcji, ocena postawy i aktywności uczniów.
Wypełnienie karty ewaluacji zajęć( zał.2.5)
Większość ćwiczeń wykonywanych na lekcji wymagała od uczniów ustnych wypowiedzi, formułowania wniosków, dzielenia się swymi przemyśleniami i refleksjami, zatem nauczyciel powinien skrupulatnie ocenić aktywność klasy na zajęciach.
Pomocna w tej kwestii powinna okazać się karta ewaluacji zajęć i oceny aktywności uczniów
Praca domowa ( można wybrać jedną z propozycji).
Napisz opowiadanie pt. „Jestem w kratkę.”
Dokonaj konkretyzacji plastycznej, dowolną techniką, określenia: „Jestem w kratkę.”
SCENARIUSZ NR 3
TEMAT: SŁONIE ŁZY
CELE LEKCJI:
kształcenie umiejętności odczytywania przesłania utworu literackiego i dzieła plastycznego oraz wyrażania własnych refleksji;
kształcenie wyobraźni plastycznej ;
zapoznanie z poezją Wisławy Szymborskiej poprzez lekturę „Zwierząt cyrkowych”;
zapoznanie uczniów z tradycją organizowania widowisk z udziałem zwierząt oraz z kulisami metod treserskich w cyrku;
uświadomienie odpowiedzialności człowieka za los zwierząt;
kształcenie umiejętności swobodnego wypowiadania się na zadany temat (opis, opowiadanie);
doskonalenie umiejętności rozpoznawania środków stylistycznych: epitetów, porównań
i metafor; określanie ich funkcji w tekście poetyckim;
przygotowanie do uczestnictwa w kulturze.
METODY:
pogadanka;
elementy wykładu informacyjnego;
heureza;
praca z tekstem i obrazem;
eksponująca: film;
FORMY PRACY:
indywidualna i zbiorowa.
MATERIAŁY I ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
podręcznik do języka polskiego dla klasy V: „To lubię” M. Jędrychowskiej i Z. Kłakówny;
wiersz W. Szymborskiej „Zwierzęta cyrkowe”;
film J. Kawalerowicza „Quo vadis”;
nagranie „Marsza gladiatorów” J. Fucika;
rekwizyty związane ze sztuką cyrkową: cylinder, maska klowna, obręcz klatka, piłeczki do żonglowania;
reprodukcja plakatu A.Pągowskiego „Circus”;
reprodukcje zdjęć Koloseum i mozaik z walkami gladiatorów;
artykuł „Słonie łzy” - J.Podgórska ,Polityka nr 34,sierpień 2003
PRZEBIEG LEKCJI:
Czynności organizacyjne.
Nawiązanie do poprzedniej lekcji, kontrola i ocena pracy domowej - opowiadanie lub konkretyzacja plastyczna na temat: „ Jestem w kratkę”.
Podanie i zapis tematu zajęć.
Wprowadzenie w tematykę lekcji.
Ćwiczenia wstępne mają w ciekawy sposób zachęcić, a nawet zmusić uczniów do wysiłku intelektualnego, wyrwać ich z monotonii metod i obojętności na literaturę. Mają służyć uzmysłowieniu faktu, że zanim powstanie wiersz, poeta( nie podmiot liryczny)coś ważnego zobaczył, coś istotnego przeczytał, coś w jakiś okolicznościach przeżył.
a) Prezentacja przez nauczyciela rekwizytów związanych z widowiskami cyrkowymi: cylindra, maski klowna, obręczy, bata, piłeczek do żonglowania, klatki dla papug. Pokazowi towarzyszy melodia „ Marsza gladiatorów” J. Fucika (zał.3.1) - jest to marsz rozpoczynający większość widowisk cyrkowych.
b) Odwołanie się do życiowych doświadczeń uczniów i zapytanie o skojarzenia, jakie budzą pokaz i melodia.
Uczniowie bezbłędnie kojarzą prezentację z cyrkiem, czyli okrągłym namiotem z areną w środku i amfiteatralnie wznoszącymi się rzędami krzeseł, w którym odbywają się występy klownów, popisy akrobatyczne czy popisy tresowanych zwierząt.
c) Swobodne wypowiedzi uczniów na temat wizyt w cyrku.
Z wypowiedzi uczniów wynika, że przepadają za widowiskami cyrkowymi. Lubią występy klownów, komików i pokazy akrobatyczne. Szczególnie zapadły im w pamięć występy z udziałem tresowanych zwierząt.
Uczniowie konkludują, że widowiska cyrkowe są wesołą i przyjemną rozrywką dla ludzi w różnym wieku.
Pogadanka nauczająca na temat tradycji organizowania różnych przedstawień i widowisk mających służyć rozrywce, sięgającej zamierzchłej przeszłości.
Uczniowie klasy piątej realizują na lekcjach historii zagadnienia z zakresu historii starożytnej, więc nauczyciel odwołuje się do widowisk organizowanych w starożytnym Rzymie.
Pokazanie uczniom materiału ilustracyjnego przedstawiającego Koloseum oraz sceny z walk gladiatorów.( zał. 3.2) i( zał.3.3) .
Zaprezentowanie przez uczniów wiedzy historycznej na temat funkcji, jaką pełniło w starożytnym Rzymie Koloseum i tego, czym były walki gladiatorów.
Uzupełnienie i uporządkowanie wypowiedzi uczniów przez nauczyciela.
Koloseum to rzymski amfiteatr, w którego centrum stała drewniana arena, na której walczyli gladiatorzy. Pod miejscem dla publiczności znajdowały się liczne pomieszczenia, w tym klatki dla zwierząt.
Do Koloseum mogło wejść 50000 widzów. Wszyscy mieli numerowane siedzące miejsca. Do budynku prowadziło 80 wejść. Najbardziej ulubionymi rozrywkami Rzymian były walki gladiatorów, czyli specjalnie szkolonych do walki niewolników, którzy walczyli ze sobą bądź z dzikimi zwierzętami.
Pokazanie uczniom fragmentu filmu „Quo vadis” w reżyserii J. Kawalerowicza (zał.3.4) - scena rozgrywająca się na arenie Koloseum, przedstawiająca lwy atakujące chrześcijan - jako przykład krwawych widowisk z udziałem zwierząt, w których lubowali się mieszkańcy Rzymu.
Powrót do rozważań na temat współczesnych widowisk cyrkowych pytaniem o to, w jaki sposób ludzie są informowani o występach cyrku w ich mieście czy miejscowości.
Pożądane odpowiedzi :
Na słupach i tablicach w całym mieście pojawiają się afisze i plakaty informacyjne.
Praca z plakatem A. Pągowskiego „Circus” (zał.3.5)
Wcześniejsze ćwiczenia oraz obejrzany fragment filmu miały wywołać w uczniach mieszane uczucia, czy udział zwierząt w takich widowiskach jest równie miłą „rozrywką” dla nich jak dla człowieka.
Obserwacja przez uczniów kolorystyki oraz tworzących plakat detali i relacji między nimi; krótki opis plakatu (ćwiczenie ustne).
Pożądane odpowiedzi:
Plakat A. Pągowskiego „Circus” przedstawia niebieskiego słonia, którego duże uszy przypominają skrzydła kolorowego: czerwono-żółto-niebieskiego motyla.
Ukierunkowana rozmowa o plakacie: „Co czuje ten słoń”?
(Tytuł plakatu „Circus” naprowadza rozważania dzieci w kierunku słonia występującego w cyrku)
Pożądane odpowiedzi:
Jestem ciężki, ważę kilka ton, ciężko stąpam po ziemi, a jednocześnie mając uszy - skrzydła, leciutko, zwinnie i delikatnie latam w powietrzu.
To ćwiczenie jest trudne dla uczniów i przy formułowaniu wniosków będzie dość duży udział nauczyciela.
Ukierunkowana rozmowa na temat intencji plastyka, który swemu plakatowi nadał przeciwstawną (oksymoroniczą) kompozycję. Zadaniem uczniów, którym plakat wydaje się dziwny, jest stwierdzenie, czy słoń ze skrzydłami to tylko żart autora, czy też chęć poinformowania odbiorców o czymś ważnym, ale w sposób ukryty, metaforyczny, przenośny.
Pożądane wnioski: (interpretacja plakatu)
Skoro plakat jest dziwny, niedorzeczny, absurdalny, to może sytuacja, do której nawiązuje, czyli występy zwierząt w cyrku, też jest niedorzeczna, przeciwna prawom natury, tak jak słoń ze skrzydłami motyla zamiast uszu.
Pogadanka nauczyciela na temat sytuacji i warunków życia dzikich zwierząt występujących w cyrku. Uzmysłowienie uczniom faktów:
Dzikie zwierzęta zostały wyrwane ze swego naturalnego środowiska i muszą żyć w sztucznym świecie stworzonym im przez człowieka.
Przygotowanie przez tresera zwierząt do występów wiąże się często z biciem, poddawaniem szokowi elektrycznemu, czyli ze znęcaniem się nad nimi.
Zwierzęta są transportowane i trzymane w ciasnym klatkach.
Nauczyciel przytacza fragmenty artykułu prasowego: „ Słonie łzy” ?(zał. 3.6):
„Cyrk to hermetyczny świat, dlatego tak trudno znaleźć dowody na znęcanie się nad zwierzętami, choć wiadomo, że tresura to proceder okrutny”
„Słonie, które w naturze przemierzają ogromne przestrzenie, w cyrkach przykute łańcuchami za przednią i tylną nogę mogą się tylko kiwać.”
Były treser Georg Lewis opowiada: „ Mieliśmy tylko dwa tygodnie do premiery, więc musieliśmy przyspieszyć prace ze słoniami. Sadie najmłodsza była płochliwa i przestraszona. Nie mogła zrobić swoich trików i uciekała z areny. Złapaliśmy ją, sprowadziliśmy z powrotem, powaliliśmy na ziemię i zaczęliśmy karać za głupotę. Nagle przestaliśmy ją tłuc i spojrzeliśmy po sobie. Sadie płakała jak człowiek.”
Odczytanie przez nauczyciela wiersza „Zwierzęta cyrkowe” W. Szymborskiej.
Przytupują do taktu niedźwiedzie,
skacze lew przez płonące obręcze,
małpa w żółtej tunice na rowerze jedzie,
trzaska bat i muzyczka brzęczy,
trzaska bat i kołysze oczy zwierząt,
słoń obnosi karafkę na głowie,
tańczą psy i ostrożnie kroki mierzą.
Wstydzę się bardzo, ja - człowiek.
Źle się bawiono tego dnia:
nie szczędzono hucznych oklasków,
chociaż ręka dłuższa o bat
cień rzucała ostry na piasku.
Analiza i interpretacja „Zwierząt cyrkowych” metodą pogadanki heurystycznej.
Wcześniejsza analiza i interpretacja plakatu „ Circus” oraz pogadanka na temat tresury zwierząt sprzyja właściwemu odbiorowi utworu.
Pytania nauczyciela skierowane do uczniów |
Pożądane odpowiedzi |
|
1) Z czym kojarzy się wam I zwrotka wiersza? |
I strofa sprawia wrażenie dynamicznej relacji z widowiska cyrkowego. |
|
2) Jakie kolejne obrazy można wyodrębnić w relacji z widowiska cyrkowego? |
Kolejne obrazy:
|
|
3) Które fragmenty wiersza mącą radosny nastrój widowiska? Dlaczego? |
Radosny nastrój został zmącony prze słowa: „trzaska bat” „bat kołysze oczy zwierząt”, ponieważ „bat” kojarzy się z przedmiotem do karcenia, do wymuszania posłuszeństwa i bicia.
|
|
4) Jakie środki artystycznego wyrazu zastosowała poetka w wierszu? Spróbujcie określić ich funkcję. |
ŚRODEK ARTYSTYCZNY : |
FUNKCJE: |
|
POWTÓRZENIE: „trzaska bat” „trzaska bat” |
„trzaska bat” Podkreślenie faktu wymuszania posłuszeństwa zwierząt |
|
EPITETY: płonące obręcze żółta tunika huczne oklaski cień ostry |
Oddanie barwnej, plastycznej i dźwiękowej strony cyrkowego widowiska |
|
PRZENOŚNIE: (metafory) ”bat kołysze oczy zwierząt” „ręka dłuższa o bat” |
Podkreślenie okrucieństwa człowieka.
|
5) Jak rozumieć słowa: „Wstydzę się bardzo, ja człowiek” ( Uświadomienie uczniom, że są to słowa będące podsumowaniem dezaprobaty poetki, dla zilustrowanej w wierszu ludzkiej postawy wobec zwierząt). Czego wstydzi się „człowiek”? |
Człowiek wstydzi się, że:
|
Rozdanie dzieciom kart ewaluacyjnych służących jednocześnie nauczycielowi
do ustalenia ocen za aktywność na zajęciach (zał.3.7).
Praca domowa: Zredaguj opowiadanie pt. „Noc w cyrku”.
SCENARIUSZ NR 4
TEMAT: ZWIERZĘ NIE JEST RZECZĄ!
CELE LEKCJI:
kształcenie umiejętności odczytywania przesłania utworu literackiego i wyrażania własnych refleksji;
kształcenie umiejętności odczytywania sensu tekstów niewerbalnych;
kształcenie wyobraźni plastycznej;
doskonalenie umiejętności redagowania opisu obrazu;
doskonalenie umiejętności współtworzenia spektaklu;
kształcenie umiejętności praktycznego wykorzystania wiedzy z zakresu nauki o języku dotyczącej równoważników zdania;
bogacenie słownictwa ucznia poprzez wprowadzenie pojęcia: happening
i gromadzenie słownictwa oddającego stosunki przestrzenne;
uwrażliwienie na potrzeby i krzywdę zwierząt;
uświadomienie znaczenia działań w obronie życia zwierząt i ich siedlisk.
METODY:
pogadanka;
wykład informacyjny;
elementy dramy (rola);
przekład intersemiotyczny (utwór poetycki- pantomima);
burza mózgów;
praca z tekstem i materiałem ilustracyjnym;
projekt;
FORMY PRACY: praca w grupach, praca zbiorowa
ŚRODKI DYDAKTYCZNE I MATERIAŁY:
podręcznik do języka polskiego dla klasy V: „To lubię” M. Jędrychowskiej i Z. Kłakówny;
wiersz: „Modlitwa konia z transportu” B. Borzymowskiej;
materiał ilustracyjny pokazujący wykorzystanie zwierząt przez człowieka;
kilka numerów „Współodczuwania” - Biuletyn Ogólnopolskiej Kampanii „Zwierzę nie jest rzeczą”;
opakowanie po kosmetykach z „króliczkiem”;
papier, klej, taśma klejąca, przybory do pisania i rysowania, nożyczki;
materiały informacyjne „Klubu Gaja”;
nagranie „Marsza gladiatorów” J. Fucika.
PRZEBIEG LEKCJI:
Czynności organizacyjne. Zapis tematu lekcji.
Nawiązanie do tematyki poprzednich zajęć, których celem było uświadomienie uczniom faktu bezwzględnego traktowania zwierząt tresowanych na potrzeby występów cyrkowych.
Odczytanie przez kilku uczniów prac domowych- opowiadań pt. „Noc w cyrku”.
Zaproponowanie uczniom zabawy w cyrk i zorganizowanie widowiska cyrkowego na podstawie tekstu „Zwierzęta cyrkowe”.
To ćwiczenie ma być formą kontroli stopnia zrozumienia przez uczniów przesłania wiersza.
Podjęcie przez uczniów decyzji o nadaniu przedstawieniu formy pantomimy, czyli przedstawienia niemego, w którym akcja jest wyrażana przez aktorów (mimów) za pomocą gry twarzy, ruchów i gestów, za względu na fakt, iż bohaterami inscenizacji będą przede wszystkim zwierzęta, które przecież nie mówią.
Podział uczniów na grupy i przydział zadań:
grupa organizatorów przedstawienia: opracowuje projekt plakatu informacyjnego o widowisku i pisze program;
grupa scenografów: przygotowuje dekoracje, rekwizyty i maski zwierząt;
grupa aktorów (mimów) i reżyser opracowują występ, omawiają gestykulację, ruchy i sposób wcielenia się w rolę niedźwiedzi, lwa, małpy, słonia, psów, tresera i publiczności;
grupa fotoreporterów: uwiecznia występy kolegów na potrzeby kroniki klasowej;
grupa muzykologów: przygotuje oprawę muzyczną.
W ćwiczeniu (pantomima) nauczyciel stosuje jedną z technik dramowych - technikę roli, której istotą jest bycie w roli , a nie odgrywanie roli. Na ten fakt uczula uczniów, którzy podjęli aktorskie wyzwania.
Prezentacja i omówienie wrażeń, jakie spektakl zrobił na uczniach nie występujących w roli.
Oprawę muzyczną stanowił „ Marsz gladiatorów” J. Fucika.
Pogadanka nauczyciela na temat historii wzajemnych związków między człowiekiem a zwierzęciem.
(Nawiązanie do zagadnień omawianych na lekcjach historii w klasie piątej)
Od milionów lat człowiek zamieszkuje świat wspólnie z różnymi zwierzętami. Jeszcze dwa miliony lat temu życie naszych przodków nie różniło się prawie wcale od życia ich najbliższych krewnych ze świata zwierzęcego.
W świecie, w którym żył człowiek pierwotny, obowiązywało okrutne prawo, aby silniejszy mógł przetrwać - słabszy musiał zginąć. Na pozór w owej walce z drapieżcami człowiek skazany był na zagładę. Jednak stopniowo wydźwignął się ze świata zwierzęcego na wyższy szczebel, aby następnie podporządkować swej władzy zwierzęta.
Człowiek otrzymał od natury broń potężniejszą od kłów i pazurów. Bronią był jego mózg, niezwykle doskonały w porównaniu z mózgiem zwierząt.
Człowiek przestał być zwierzęciem, od świata zwierząt odróżniał go fakt tworzenia i trwania w kulturze. Jednak w dalszym ciągu byt człowieka był związany z otaczającymi go zwierzętami, które w bezwzględny sposób sobie podporządkował jak silniejszy słabszego.
Praca w grupach zadaniowych z materiałem ilustracyjnym.
Przydzielenie grupom materiału ilustracyjnego (zał. 4.1), (zał. 4.2), przedstawiającego zwierzęta w służbie człowieka na przestrzeni wieków oraz opakowań po kosmetykach z „króliczkami”.
Wykonywanie przez poszczególne grupy, metodą burzy mózgów, ćwiczenia polegającego na wypisywaniu w formie równoważników zdań, przykładów wykorzystywania zwierząt przez człowieka i znaczenia zwierząt w życiu ludzi.
Pomysłów ma dostarczyć materiał ilustracyjny.
Pożądane odpowiedzi:
Żywienie się mięsem zwierząt.
Ubieranie się w skóry zwierząt.
Pies przyjacielem człowieka i stróżem jego domu.
Psy przewodnikami niewidomych.
Psy pełniące służbę w wojsku, policji i na granicy - wykrywanie narkotyków.
Zwierzęta wykorzystywane jako środek transportu.
Wyręczanie człowieka w pracy przez zwierzęta.
Wykorzystywanie zwierząt do eksperymentów naukowych.
Dostarczanie rozrywki człowiekowi:
walki byków
walki kogutów
zwierzęta cyrkowe
Przygotowanie uczniów do ćwiczeń redakcyjnych.
Rozdanie uczniom instrukcji dotyczącej redagowania opisu.
Opis nie jest dla uczniów nową formą wypowiedzi, więc instrukcja jest tylko pewnym uporządkowanym przypomnieniem wiadomości. Celem tej części lekcji nie jest poznanie zasad redagowania opisu, lecz doskonalenie tej umiejętności.
Instrukcja:
Opis - krok po kroku.
Opisywany przez nas przedmiot (widok, obraz, postać) musimy najpierw poddać dokładnej obserwacji;
Zastanawiamy się, jaki przyjąć porządek opisu, w jakiej kolejności przedstawiać poszczególne elementy opisywanej całości;
Sporządzamy plan opisu;
Przekształcamy plan w tekst ciągły, dbając o stylistyczną poprawność naszego tekstu.
b) gromadzenie na tablicy słownictwa oddającego stosunki przestrzenne, które może się okazać pomocne przy redagowaniu opisu obrazka.
Słownictwo oddające stosunki przestrzenne:
Na pierwszym planie, na drugim planie, w centrum obrazu, przy, obok, koło, w pobliżu, w głębi, z tyłu z przodu, na wprost, z boku, ponad, poniżej, po przeciwnej stronie, itp.
c) Ćwiczenie redakcyjne w parach: opis obrazka.
(Uczniowie wybierają jeden obrazek spośród materiału ilustracyjnego z poprzedniego ćwiczenia).
Prezentacja efektów działalności redakcyjnej.
Rozmowa z uczniami na temat ich kontaktów z problematyką zwierzęcą.
(Nauczyciel musi pokierować rozmową w taki sposób, aby uczniowie podali nie tylko przykłady negatywnych zachowań ludzi wobec zwierząt, ale również przykłady działalności obrońców praw zwierząt)
Podane przez uczniów przykłady złego traktowania zwierząt przez ludzi:
pies przywiązany do drzewa i skazany na śmierć głodową;
nieludzki transport koni przeznaczonych na rzeź;
znęcanie się chłopców z podwórka nad kotami.
Podane przykłady pozytywnej działalności na rzecz zwierząt:
coraz większa świadomość problemu wśród ludzi;
działalność różnych organizacji walczących o prawa zwierząt;
pojawiające się w telewizji i prasie hasło: `Zwierzę nie jest rzeczą”.
Źródłem wiedzy uczniów była autopsja, telewizja, radio, prasa, Internet.
Wykład informacyjny nauczyciela na temat działalności bielskiego Stowarzyszenia Ekologiczno - Kulturowego: Klub Gaja, który w 1997r. ustanowił ogólnopolski Dzień Praw Zwierząt, w celu propagowania aktualnych problemów dotyczących ochrony zwierząt.
W okolicach 22 maja każdego roku w całym kraju są organizowane prelekcje, koncerty, wystawy, projekcje filmów, akcje uliczne, happeningi.
Prawdopodobnie nauczyciel będzie musiał dokładniej wytłumaczyć uczniom znaczenie słowa „happening”.
Happening - zdarzenie, tworzenie wielowątkowych sytuacji wg scenariusza dopuszczającego udział przypadku;
ruch artystyczny zapoczątkowany w Stanach Zjednoczonych, propagujący taki rodzaj twórczości (wg Słownika wyrazów obcych J. Tokarskiego)
Przybliżenie działań Klubu Gaja poprzez pokazanie uczniom różnych numerów czasopisma „Współodczuwanie” wydawanego przez Stowarzyszenie (zał.4.3) (zał.4.4), (zał.4.5.)
Odczytanie przez nauczyciela wiersza „Modlitwa konia z transportu” B. Borzymowskiej (zał. 4.6).
Praca domowa:
Zaproponowanie uczniom włączenia się w przygotowanie Dnia Praw Zwierząt
w szkole.
Zadanie będzie realizowane metodą projektów, która zakłada dłuższy cykl działań, także pozaszkolnych, podporządkowanych wcześniejszym ustaleniom. Projekt pozwala uczniom na realizowanie dłuższych przedsięwzięć o charakterze interdyscyplinarnym i polega na samodzielnej pracy uczniów, którzy realizują postawione im zadania w grupach zadaniowych.
Ponieważ projekt będzie realizowany przez uczniów klasy piątej po raz pierwszy, więc nauczyciel stara się podpowiadać zadania adekwatne do możliwości organizacyjnych i wykonawczych jedenastolatków.
OPIS PROJEKTU
ZADANIA |
TERMIN |
ODPOWIEDZIALNI |
Gromadzenie i opracowywanie materiałów informacyjnych (Internet, prasa). |
|
Grupa I korzystająca z pomocy nauczyciela informatyki. |
Wykonanie plakatów propagujących Dzień Praw Zwierząt. |
|
Grupa II korzystająca z pomocy nauczyciela plastyki. |
Zorganizowanie happeningu zawierającego symboliczne scenki na temat „ Zwierzę nie jest rzeczą”. |
|
Grupa III korzystająca z pomocy nauczyciela języka polskiego. |
Wykonanie kolorowych papierowych Pegazów - symbolizujących wolne konie oraz króliczków - symbolizujących produkty nie testowane na zwierzętach. Papierowe zwierzęta będą rozdawane osobom, które wezmą udział w zbiórce pieniędzy na karmę dla psów ze schroniska. |
|
Grupa IV korzystająca z pomocy nauczyciela plastyki i pedagoga szkolnego. |
Prezentacje wykonanych prac. |
22 V w trakcie szkolnych obchodów Dnia Praw Zwierząt. |
Wszystkie grupy. |
Samoocena i ewaluacja. |
Na języku polskim po prezentacji. |
Wszystkie grupy pod kierunkiem swoich liderów. |
Podsumowanie zajęć, ocena postawy i aktywności uczniów
SCENARIUSZ NR 5
TEMAT: ŚWIAT W STANIE ZAGROŻENIA
CELE LEKCJI:
kształcenie umiejętności odczytywania przesłania utworu literackiego i wyrażania własnych refleksji;
zapoznanie z problemami degradacji środowiska naturalnego;
doskonalenie umiejętności rozpoznawania epitetów i personifikacji oraz określania ich funkcji w tekście poetyckim;
kształcenie wyobraźni plastycznej;
bogacenie słownika ucznia poprzez gromadzenie słownictwa wokół hasła „ekologia”;
doskonalenie umiejętności swobodnego wypowiadania się na zadany temat;
doskonalenie umiejętności redagowania opowiadania twórczego;
kształcenie myślenia, wnioskowania i uogólniania;
wykształcenie poczucia odpowiedzialności za stan środowiska;
rozwijanie wyobraźni ekologicznej.
METODY:
pogadanka;
heureza;
przekład intersemiotyczny (tekst poetycki - komiks);
praca z tekstem i obrazem;
metaplan;
eksponująca: film.
FORMY PRACY:
indywidualna, grupowa, zbiorowa.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE I MATERIAŁY:
wiersz „Chora rzeka” J. Papuzińskiej;
film „Wielkie cuda natury”;
film „Dziesięć największych klęsk żywiołowych świata”;
materiał ilustracyjny w ujęciu humorystycznym na temat ekologicznych bolączek świata;
reprodukcja obrazu Giotta „Kazanie św. Franciszka do ptaków”;
fragment przemowy Wielkiego Wodza Indian z plemienia Dawamish;
karty z adresami ekologicznych organizacji;
papier, przybory do rysowania i wycinania.
PRZEBIEG LEKCJI:
Czynności organizacyjne.
Pokazanie uczniom fragmentów dwóch filmów (zał.5.1):
„Wielkie cuda natury”;
„Dziesięć największych klęsk żywiołowych świata.”
Pierwszy film przybliża odbiorcy najbardziej spektakularne cuda natury: Dolinę Śmierci w Kalifornii, Ayers Rock w Australii, Kilimandżaro w Afryce oraz walory wielu znanych parków narodowych w Afryce, Europie, Australii i Stanach Zjednoczonych.
Drugi film informuje o różnych klęskach żywiołowych nawiedzających naszą planetę: huraganach, lawinach śniegu, wybuchach wulkanów, trzęsieniach ziemi, pożarach, powodziach, plagach gryzoni i tornadach.
Swobodne wypowiedzi uczniów na temat obejrzanych filmów. Wyciągnięcie następujących wniosków:
Człowiek otrzymał od Matki Ziemi w użytkowanie wspaniałe dobra.
Mimo postępu technicznego człowiek nadal nie potrafi uciec przed gniewem rozszalałej przyrody.
Rozdanie uczniom kolorowych obrazków (zał. 5.2), które w sposób humorystyczny pokazują ekologiczne bolączki współczesnego świata. Zadaniem dzieci jest odpowiedzieć na pytanie, jakiej tematyce będą podporządkowane zajęcia. Uczniowie twierdzą, że będą omawiane problemy niszczenia przez człowieka naturalnego środowiska, czyli zagadnienia, którymi zajmuje się ekologia.
Termin ekologia, jako nauka zajmująca się badaniem wzajemnego oddziaływania żywych organizmów i ich relacji ze środowiskiem, w którym żyją, jest uczniom znany w związku z realizacją w klasie V przedmiotu: przyroda i ścieżki ekologicznej.
Sformułowanie i zapis tematu.
Odczytanie przez nauczyciela wiersza J. Papuzińskiej „Chora rzeka”
Śniła się kotkowi rzeka,
wielka rzeka, pełna mleka...
Tutaj płynie biała rzeka.
Ale to jest chora rzeka.
Jak tu pusto!
Drzewo uschło...
Cicho tak -
ani ptak,
ani ważka, ani komar, ani bąk,
ani gad, ani płaz, ani ślimak,
ani żadna wodna roślina,
ani leszcz, ani płoć, ani pstrąg,
nikt już nie żyje tutaj,
bo rzeka jest zatruta.
Sterczy napis: „zakaz kąpieli”.
Mętna opar nad wodą się bieli.
Chora rzeka
nie narzeka
tylko czeka, czeka, czeka,...
Podział klasy na grupy zadaniowe w celu dokonania konkretyzacji plastycznej (w formie krótkiego komiksu) wiersza „Chora rzeka” jako przygotowanie do analizy i interpretacji utworu poetyckiego.
Prezentacja prac plastycznych.
Opracowanie wiersza „Chora rzeka” metodą heurezy.
PYTANIA NAUCZYCIELA |
POŻĄDANE ODPOWIEDZI UCZNIÓW |
|
Niektórzy uczniowie stwierdzili, że wiesz jest aluzją do utworu „Kotek” J. Tuwima: „Śniła mi się wielka rzeka / wielka rzeka pełna mleka / Aż po samo dno” |
|
Problem zanieczyszczenia rzek (problematyka ekologiczna). |
3 Jaka jest rzeka z wiersza? |
Rzeka: wielka, pełna mleka, biała, chora, zatruta; „mętna opar nad wodą się bieli” |
4. Jakie środki artystyczne zastosowała poetka, żeby opisać rzekę? |
Epitety: wielka, biała, chora, mętna, zatruta. |
5. Jak zachowuje się rzeka w czasie choroby? |
Rzeka -płynie, nie narzeka, „tylko czeka, czeka, czeka” |
6. Jaki środek artystyczny zastosowała poetka, aby pokazać zachowanie rzeki? |
Uosobienie (personifikacja) - rzeka zachowuje się jak człowiek |
7. Jak sądzicie, czy łatwo byłoby wam nauczyć się tego wiersza na pamięć? |
Tak, bo wiersz jest bardzo rytmiczny, a ostatnie wyrazy w wersach rymują się, czyli brzmią tak samo albo podobnie, np.: rzeka - mleka, tak - ptak, tutaj - zatruta. |
8. Na co czeka chora rzeka? |
Na lekarstwo, na pomoc ludzi. |
Pogadanka nauczyciela na temat wzrostu świadomości ekologicznej wśród ludzi, którzy rozumieją, że zdrowe, naturalne środowisko wymaga opieki i rozsądnego gospodarowania jego zasobami, zaś to już zdegradowane - pomocy ze strony ekologów i naukowców, którzy szukają sposobów, by przywrócić życie skażonej ziemi, zanieczyszczonej rzece czy umierającemu lasowi.
Nauczyciel rozdaje dzieciom karty z adresami różnych organizacji ekologicznych, działających w Polsce jako dowód na konkretną działalność polskich ekologów (zał.5.3). Mówiąc o ekologicznej świadomości współczesnego człowieka nauczyciel podaje przykłady podobnego myślenia o przyrodzie w przeszłości:
Zwrócenie uwagi na postać włoskiego kaznodziei i misjonarza żyjącego na przełomie XII i XIII wieku - świętego Franciszka z Asyżu, który z wielkim szacunkiem odnosił się do przyrody, otaczał opieką wszelkie stworzenia, nazywał je „mniejszymi braćmi”.
W 1980 roku Ojciec Święty Jan Paweł II ogłosił św. Franciszka patronem ekologii.
Zilustrowanie wypowiedzi reprodukcją obrazu Giotta „Kazanie św. Franciszka do ptaków” (zał.5.4).
Przeczytanie uczniom fragmentów mowy, którą w 1855 roku wygłosił Wielki Wódz Indian z plemienia Dawamish do prezydenta USA Franklina Pierce'a . Słowa te brzmią jak testament pozostawiony na pożytek i ku przestrodze współczesnego człowieka:
„(...) wszystkie rzeczy są ze sobą wzajemnie połączone. Co spotyka Ziemię, spotyka także synów tej Ziemi. Musicie uczyć swoje dzieci, że Ziemia pod waszymi stopami jest prochem naszych praojców. Uczcie wasze dzieci tego, czego my uczymy nasze: Ziemia jest naszą Matką. Los Ziemi jest także losem jej synów. Jeżeli ludzie plują na Ziemię, opluwają samych siebie. Wiemy bowiem: Ziemia nie jest własnością człowieka, to człowiek należy do Ziemi - to wiemy. Wszystko jest ze sobą złączone jak krew, co wiąże jedną rodzinę. Wszystko jest złączone. Co się przydarza Ziemi, przydarzy się także synom tej Ziemi. To nie człowiek stworzył tkaninę życia, jest w niej tylko małą nitką. Co uczynicie tkaninie, uczynicie samym sobie.”
Praca w grupach metodą metaplanu nad znalezieniem odpowiedzi na pytanie, jak pomóc „chorej rzece” z wiersza J. Papuzińskiej.
Metaplan jest to metoda stosowana w nowoczesnym zarządzaniu, pozwalająca na postawienie diagnozy sytuacji, a następnie wskazanie możliwości rozwiązania trudnego problemu. Metoda ta została przeniesiona do praktyki szkolnej jako zespołowy zapis narady nad skomplikowanymi sprawami .
Przebieg pracy:
określenie przez nauczyciela problemu, który będzie przedmiotem dyskusji prowadzonej metodą metaplanu,
przygotowanie przez uczniów w grupach pięcioosobowych plakatu ilustrującego dyskusję,
dyskusja w grupach i zapis wniosków,
prezentacja efektów pracy.
SCHEMAT METAPLANU
zakaz kąpieli
możliwość kąpieli
Jak być powinno? Zdrowa rzeka.
Jak jest? Chora rzeka.
Dlaczego nie jest tak, jak być powinno? Dlaczego rzeka jest chora?
W N I O S K I
|
Podsumowanie przebiegu lekcji, ocena postawy i aktywności uczniów. Wypełnienie karty ewaluacji zajęć (zał. 5.5).
Praca domowa:
Napisz opowiadanie z elementami opisu na jeden z tematów:
„Jest się czym cieszyć i jest się czym martwić”,
„Świat - uroda i zagrożenia”,
„Pragnę wam opowiedzieć o tym, jak zmienić to, co boli, na to, co cieszy”.
Tematy opowiadań nawiązują do zagadnień omawianych na pięciu kolejnych lekcjach i są formą podsumowania realizowanej tematyki, zaś wybór opowiadania z elementami opisu ma być podsumowaniem ćwiczeń doskonalących umiejętność redagowania tych dwóch form wypowiedzi.
BIBLIOGRAFIA
Arends R., Uczymy się nauczać, Warszawa 1994
Baluch A., Poezja współczesna w szkole podstawowej, Warszawa 1984
Beckett W., Historia malarstwa. Wędrówki po historii sztuki Zachodu, Warszawa 2003
Bortnowski S., Jak się uczyć poezji?, Warszawa 1998
Bortnowski S., Scenariusze półwariackie, Warszawa 1997
Chrząstowska B., Lektura i poetyka, Warszawa 1987
Chrząstowska B., Wysłouch, S., Poetyka stosowana, Warszawa 1987
Collins A., Język ciała, gestów i zachowań, Warszawa 2003
Dyduchowa A., Metody kształcenia sprawności językowej uczniów, Kraków 1988
Elkington J., Zielony przewodnik młodego konsumenta, Warszawa 1992
Famielec J., Straty i korzyści ekologiczne w gospodarce narodowej, Warszawa-Kraków 1999
Film w szkolnej edukacji humanistycznej, red. E. Nurczyńska- Fidelska, Warszawa 1993
Gut H.., Ścieżka ekologiczna dla klas 4-6,Warszawa 2000
Iwanowska A., Dzień po dniu, Warszawa 1995
Janus-Sitarz A., Polonista w szkole, Kraków 2004
Jędrychowska M., Kłakówna Z., To lubię, Kraków 2000
Jędrychowska M., Kłakówna Z., To lubię. Książka nauczyciela kl.5, Kraków 2000
Kolbuszewski J., Literatura i przyroda. Antologia ekologiczna, Katowice 2000
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki ogólnej, Warszawa 1973
Kuziak M., Rzepczyński S., Jak pisać, Bielsko-Biała 2003
Ligęza W., O poezji Wisławy Szymborskiej. Świat w stanie korekty, Kraków 2001
Machulska H., Pruszkowska A., Drama w szkole podstawowej, Warszawa 1997
Maszczyńska -Góra G., Ekspresja i wyobraźnia ,w:” Język polski w szkole” 1990/91 z. IV
Maurer G., I ty chronisz środowisko, Kraków 1991
Nagajowa M., A B C metodyki języka polskiego, Warszawa 1995
Nagajowa M., Jak uczyć języka polskiego w kl. IV-VI, Warszawa 1996
Nawrocka-Szmulewicz J., Szczepańska E., Język polski w gimnazjum. Podręcznik metodyczny dla nauczyciela, Płock 2000
Orłowski B., Zwierzęta w służbie człowieka, Warszawa 1988
Podgórska J., Słonie łzy, w: „Polityka'' 2003, nr 34
Pyłka-Gutowska E., Ekologia z ochroną środowiska, Warszawa 1997
Rau K., Ziętkiewicz E., Jak aktywizować uczniów, Poznań 2000
Rowlands David, Zanieczyszczenie środowiska a człowiek, Warszawa 1995
Solak J., Gry dramatyczne w klasach IV-V, w: ”Język polski w szkole”1983/84, z.3
Stone J., Pasja życia. Opowieść o van Goghu, 1971
Ślusarczyk M., Organizacja jednostki lekcyjnej, w:” Język polski w szkole”1985/86 z.VI
Tatarkiewicz W., Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1975
Twardowski J., Jak tęcza co sobą nie zajmuje miejsca, Warszawa 1997
Wiśniewska G., Uczyć polskiego bawiąc i wychowując, Kielce 1999
Wolfrum Ch., Książka o zagrożonych zwierzętach, Kraków 1995
Wolski J., Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 1994
„Współodczuwanie” 2001, nr 17
„Współodczuwanie” 2002, nr 19
„Współodczuwanie” 2002, nr 21
„Współodczuwanie” 2002, nr 23
„Współodczuwanie” 2003, nr 27
Zaleski, W., Święci na każdy dzień, Warszawa 1989
J. Kolbuszewski, Literatura i przyroda. Antologia ekologiczna, Katowice 2000, s.5
M. Nagajowa, ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1995
S. Bortnowski, Kłopoty z klasyfikacją metod nauczania, w: Polonista w szkole, red. A. Janus - Sitarz, Kraków 2004
A. Janus - Sitarz, Polonista w szkole, Kraków 2004
A.Janus-Sitarz, Polonista w szkole, Kraków 2004,s.75
J.Stone,Pasja zycia. Opowieść o van Goghu, Warszawa 1971
M.Jędrychowska ,Z.Kłakówna ,To lubię, Kraków 2000
M.Nagajowa, ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1995
G. Wiśniewska., Uczyć polskiego bawiąc i wychowując, Kielce 1999,s.23.
J.Solak, Gry dramatyczne w klasach IV-V ,w: Język polski w szkole, 1983/1984 z.3,s.45
A Iwanowska, Dzień po dniu, Warszawa 1995,s.5
S.Bortnowski,Scenariusze półwariackie, Warszawa 1997,s.9
J.Podgorska, Słonie łzy,”Polityka”,2003,nr 34.
H.Machulska, A.Pruszkowska, Drama w szkole podstawowej, Warszawa 1997,s.25
B.Orłowski, Zwierzęta w służbie człowieka, Warszawa 1988,s.8
M.Kuziak, S.Rzepczyński, Jak pisać, Bielsko-Biała,2003,s.40
A.Janus - Sitarz, Polonista w szkole, Kraków 2004,s.78
J. Kolbuszewski ,Literatura i przyroda. Antologia ekologiczna, Katowice 2000,s.374.
W. Zaleski, Święci na każdy dzień, Warszawa 1989, s.603.
G. Maurer, I ty chronisz środowisko, Kraków 1991, s.114
J. Nawrocka-Szmulewicz,E.Szczepańska ,Język polski w gimnazjum. Podręcznik metodyczny dla nauczyciela,
Płock 2000, s. 29
40
URODA ŚWIATA
ARTYSTA
ARTYSTYCZNY