Zapobieganie przeciążeniom narządu ruchu siatkarzy

2007-07-18

W opinii wielu specjalistów medycyny sportowej - najczęstszą przyczyną dysfunkcji i uszkodzeń z przeciążenia jest wczesna specjalizacja w sporcie. Nagminnie dzieciom „wybiera się” dyscypliny sportowe bez dokładnej analizy ich stanu zdrowia, oraz właściwej oceny predyspozycji. Sam trening również budzi wiele zastrzeżeń - dzieci ćwiczą tylko wybrane i monotonne wzorce ruchowe, które w konsekwencji powodują sumowanie się szkodliwych mikrourazów, tak typowych dla danej dyscypliny sportu oraz następowe zmiany pourazowe.

To właśnie błędy treningowe są najczęstszą przyczyną przewlekłych chorób narządu ruchu dzieci i młodzieży nie przygotowanych w wystarczającym stopniu do monotonnych wysiłków fizycznych. Podejmowane próby przyspieszenia kariery sportowej - kosztem ograniczania treningu ogólnorozwojowego i tzw. „zabawy w sport” nie powinny mieć miejsca.

Obecnie rozróżnia się 5 głównych typów „uszkodzeń sportowych” u dzieci i dorastającej młodzieży z podziałem na: kręgosłup, bark, biodro i miednicę, kolano oraz staw skokowy i stopę:

• TYP PIERWSZY: złamania powolne (tzw. przeciążeniowe), rozwijające się podstępnie, wywołujące początkowo różnego rodzaju dolegliwości - począwszy od dyskomfortu aż po ostre dolegliwości bólowe. W tym typie uszkodzeń, objawy radiologiczne występują dopiero po 6-8 tygodniach, dlatego tak ważna jest znajomość tej formy patologii oraz znajomość specyfiki obciążeń treningowych.

• TYP DRUGI: do tej grupy zalicza się stany zapalne więzadeł i ścięgien, powstałych na tle ich naderwań oraz przyczepów mięśniowych - a zwłaszcza w miejscu przyczepów kostnych i okolicach stawów.

• TYP TRZECI: dotyczy uszkodzeń torebek stawowych i narządów pomocniczych mięśni (troczków, powięzi, kaletek), będących konsekwencją stanów zapalno-przeciążeniowych.

• TYP CZWARTY: charakteryzuje patologię stawową, tzw. złamania kości podchrzęstnej, zużycie powierzchni stawowych oraz zwichnięcia i podwichnięcia nawykowe (stany destabilizacji stawowej).

• TYP PIĄTY: to charakterystyczne uszkodzenia umiejscowione w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa. W tym typie uszkodzeń dominują:
  uszkodzenia mechaniczne (zaniedbane naderwania układu więzadłowo-torebkowego i mięśni przy- i okołokręgosłupowych,
  uszkodzenia płytek wzrostowych trzonów kręgów,
  dolegliwości będące wynikiem przedwczesnego zużycia się krążków międzykręgowych,
  kręgoszczelina,
  kręgozmyk

URAZ SPORTOWY

Uraz sportowy definiuje się jako uraz, którego można doznać w trakcie uprawiania aktywności fizycznej o charakterze sportowym, głównie w czasie treningów i zawodów - powodujący wystąpienie obrażenia sportowego. Jego następstwem jest wyłączenie czasowe lub całkowite z dalszego udziału w aktywności sportowej.

Klasyfikacja ogólna urazów i obrażeń sportowych - w zależności od przyczyny lub czynnika wywołującego.

Obrażenia - jako następstwo udziału w aktywności sportowej (które dzieli się na):

PIERWOTNE - wpływ czynników zewnętrznych (zewnętrzna siła):

• ludzie (sporty kontaktowe),

• sprzęt sportowy (rakieta tenisowa, kij hokejowy, piłka), jednorazowy lub powtarzający się,

• pojazd mechaniczny (rower, motocykl, samochód), wypadek,

• wpływ środowiska.

WTÓRNE - jako rezultat leczonych, nie leczonych lub źle leczonych wcześniejszych obrażeń:

• wczesne (wkrótce po urazie),

• późne (nawet po wielu latach).

Charakterystyka obrażeń zawodników trenujących piłkę siatkową.

Aktywność fizyczna o charakterze sportowym wiąże się niejednokrotnie z występowaniem wypadków i urazów - a w ich konsekwencji - uszkodzeń określanych jako obrażenia sportowe.

W większości sytuacji dotyczą one młodych ludzi, w pełni aktywności zawodowej oraz w najlepszej kondycji fizycznej. Dla przykładu, obrażenia sportowe stanowią około 10% wszystkich rodzajów obrażeń. Zdaniem Widuchowskiego:...”zdecydowana większość obrażeń sportowych spowodowana jest działaniem energii mechanicznej”, a wśród najczęstszych przyczyn należy wymienić:

1. Urazy w bezpośredniej walce sportowej.

2. Urazy i przeciążenia powstające w czasie treningu np.: nieprawidłowo wykonywane ćwiczenie, zbyt duże obciążenia, nieodpowiednia rozgrzewka.

3. Zbyt szybkie podjęcie aktywności fizycznej po doznanym wcześniej urazie lub zachorowaniu.

4. Wadliwy lub nieodpowiedni sprzęt sportowy.

5. Nieodpowiedni stan boiska lub obiektu sportowego.

6. Trudne warunki atmosferyczne.

7. Inne przyczyny - na przykład z winy kibiców

Typowe obrażenia w piłce siatkowej

1. Przeciążenia w obrębie kończyn górnych

Zestawienie tzw. „miejsc ryzyka” zagrożonych zmianami przeciążeniowymi w obrębie pochewek ścięgnistych nadgarstka i ręki.

Topografia miejsc podatnych na urazy w obrębia palców.

Wybarwione zdjęcie Rtg zwichniętego palca.

2. Przeciążenia w obrębie kończyn dolnych

Lokalizacja złamań kości i uszkodzeń ścięgien z przeciążenia.

Topografia miejsc zagrożonych zmianami przeciążeniowymi w obrębie stawu kolanowego.

Zestawienie tzw. „miejsc ryzyka” zagrożonych zmianami przeciążeniowymi w obrębie pochewek ścięgnistych stopy.

Topografia zmian przeciążeniowych w obrębie ścięgna Achillesa.

Entezopatia rozcięgna podeszwowego tzw. „ostroga piętowa”.

3. Przeciążenia w obrębie kręgosłupa

Przeciążeniami w obrębie kręgosłupa, a konkretnie bólami krzyża, jest szczególnie zagrożona młodzież uprawiająca dyscypliny sportowe związane z ciągle powtarzającymi się ruchami:

• zginania,

• prostowania,

• przeprostu,

• skłonów bocznych,

• rotacji w odcinku piersiowo-lędźwiowym kręgosłupa.

Kręgoszczelinę należy zdefiniować jako specyficzną „przerwę” w okolicy między-wyrostkowej kręgu co zostało przedstawionej na poniższej rycinie.

Schemat kręgoszczeliny w obrębie odcinka lędźwiowego kręgosłupa.

Okolica między-wyrostkowa to cienka struktura kostna położona między górnymi i dolnymi wyrostkami stawowymi łuku kręgowego. Tym samym uszkodzenia na tym poziomie mają charakter:

• reakcji przeciążeniowych,

• złamań powolnych,

• złamań „prawdziwych” - czyli przerwanie ciągłości tkanki kostnej w obrazie Rtg.

Powszechnie przyjmuje się dwie hipotezy tłumaczące powstawanie „przerwy” w części między-wyrostkowej kręgu:

Pierwsza: zakłada istnienie przyczyny genetycznej (wrodzona predyspozycja do niedorozwoju odcinka między-wyrostkowego kręgu),

Druga: zakłada, że istnienie kręgoszczeliny jest wadą nabytą i powstaje w wyniku sumowania się nacisków i przeciążeń w lędźwiowym odcinku kręgosłupa.

Do dyscyplin, które szczególnie predysponują do wytworzenia się kręgoszczeliny zaliczyć należy piłkę siatkową.

Ze względu na dużą - a czasami zbyt dużą - aktywność fizyczną młodocianych sportowców ich narząd ruchu, a zwłaszcza kręgosłup, podlega znacznym przeciążeniom. Konsekwencją takiego stanu rzeczy - w przypadku szkodliwego sumowania się mikrourazów - mogą pojawić się różnorodne dysfunkcje bólowe.

Najczęściej do tego typu dysfunkcji dochodzi w przypadkach określonego podłoża:

• kręgoszczelina,

• powolne złamania zmęczeniowe,

• ukryte rozszczepy kręgosłupa,

• zapalenia krążka międzykręgowego,

• wrodzone stenozy kanału kręgowego,

• zarastanie otworów międzykręgowych.

Zapobieganie przeciążeniom narządu ruchu u siatkarzy

Zawodnicy uprawiający piłkę siatkową - w czasie gry jak i podczas treningu, muszą wielokrotnie „przechodzić” przy nagłym napięciu mięśni grzbietu z pozycji pełnego wyprostu do zgięcia kręgosłupa. Dodatkowo muszą wykonać sporą liczbę wysokich skoków, którym towarzyszą zwykle ruchy skrętne tułowia. Właśnie te gwałtowne zmiany pozycji zmniejszają zdolności przystosowawcze zarówno krążków międzykręgowych jak i mięśni grzbietu. Zakładając, że mecz siatkówki trwa ok.1,5h, tego typu obciążenia dla każdego zawodnika powtarzają się około 100 razy. W czasie samej gry, stale wzrastające w krążku międzykręgowym ciśnienie zwiększa rozciągliwość pierścienia włóknistego. Wówczas jądro miażdżyste - przy stale powtarzających się nadmiernych naciskach - traci zdolność hydratacji (nawodnienia) i ulega stopniowej degradacji.

A zatem jak można zapobiegać przeciążeniom kręgosłup i generalnie całego narządu ruchu w grupie zawodników uprawiających piłkę siatkowa?

Odpowiedź na to pytanie nie jest taka oczywista, bowiem każdy organizm ma „swoje tempo rozwoju” natomiast najczęściej treningi są prowadzone z reguły jednakowo dla wszystkich zawodników danej formacji. Natomiast profilaktyka choroby przeciążeniowej narządu ruchu w grupie zawodników uprawiających piłkę siatkową powinna uwzględniać cały asortyment stabilizatorów i ochraniaczy, które w znacznym stopniu pozwolą zmniejszyć ryzyko wystąpienia pełnych objawów choroby.

Dlatego też na poniższych fotografiach przedstawiono niektóre współczesne rozwiązania (ortezy, ochraniacze) stosowane przez wielu lekarzy, trenerów jak i samych zawodników uprawiających piłkę siatkową.

Standardowe ochraniacze stawu kolanowego (nakolanniki).

Stabilizatory pneumatyczne firmy Medicast zalecane przy zmianach przeciążeniowych rzepki.

Stabilizator podrzepkowy firmy McDavid.

Stabilizatory (ochraniacze) firmy Medicast i McDavid stawu skokowego.

Stabilizator (but pneumatyczny) firmy Aircast stosowany w leczeniu urazów stawu skokowego, stopy i ścięgna Achillesa.

Stabilizatory neoprenowe firmy McDavid stosowane w uszkodzeniach ścięgna Achillesa i stawu skokowego.

Stabilizatory neoprenowe firmy McDavid stosowane w uszkodzeniach ścięgna Achillesa i stawu skokowego.

Stabilizator neoprenowy firmy McDavid stosowany w uszkodzeniach stawu barkowego.

Stabilizatory neoprenowe firmy McDavid stosowane w uszkodzeniach aparatu torebkowo-więzadłowego stawu łokciowego.

Stabilizator i ochraniacz neoprenowy firmy McDavid stosowane w leczeniu i profilaktyce choroby przeciążeniowej stawu śródręczno-nadgarstkowego.

---