II. Zagadnienia z postępowania administracyjnego.

1. Zakres obowiązywania Kodeksu Postępowania Administracyjnego

Kodeks postępowania administracyjnego normuje postępowanie przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych, rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnej Art. 1. KPA normuje również postępowanie w sprawach dotyczących rozstrzygania sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i organami administracji rządowej, między organami i podmiotami gdy są powołane z mocy prawa ufa na podstawie porozumień do załatwiania indywidualnych spraw, rozstrzyganych decyzją administracyjną. Poza tym KPA normuje postępowanie przed organami państwowymi, organami jednostek samorządu terytorialnego oraz przed organami organizacji społecznych w sprawach skarg i wniosków. KPA nie stosuje się do postępowania w sprawach karno- skarbowych, w sprawach należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz w sprawach wynikających z podległości służbowej pracowników organów państwowych i państwowych jednostek organizacyjnych. Do postępowania w tych sprawach stosuje się jednak przepisy KPA dotyczące skarg i wniosków. Przepisów KPA nie stosuje się także w sprawach unormowanych w ustawie; Ordynacja Podatkowa, z tym, że w tych sprawach stosuje się przepisy dotyczące udziału prokuratora.

Zakres obowiązywania przepisów KPA o ogólnym postępowaniu administracyjnym.

Zakres ten charakteryzuje się najczęściej w taki sposób, ze udziela się odpowiedzi na pytanie o zakres podmiotowy i zakres przedmiotowy. Mówi się jakie organy prowadzą postępowanie w trybie przepisów Kodeksu i w jakiej sprawie. Przepisy KPA o ogólnym postępowaniu adm. stosują przede wszystkim organy adm. publicznej o znaczeniu ustrojowym- organy, które zostały powołane do wykonywania adm. publicznej. Są to przede wszystkim organy adm. rządowej i organy samorządu terytorialnego. Kodeks wymienia też drugą grupę podmiotów stosujących przepisy KPA. Są to organy inne niż organy adm. rządowej czy samorządu terytorialnego, lub inne podmioty (organy organizacji społ., organy przedsiębiorstw państwowych, spółek). Ta druga grupa organów może stosować przepisy KPA, gdy zostaną te organy lub podmioty powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień zawartych z organami administracyjnymi, rządowej lub samorządu terytorialnego. do załatwiania indywidualnych spraw w drodze decyzji adm.

Przepisy KPA mogą stosować organy adm. w znaczeniu ustrojowym i funkcjonalnym, czyli te, które wykonują pewne zlecone funkcje z zakresu adm. Drugim elementem określenia zakresu jest wskazanie zakresu przedmiotowego- czyli wskazanie sprawy, w której stosowane są przepisy KPA. Tą sprawą, która jest przedmiotem postępowania adm., jest sprawa należąca do właściwości organów, które mają stosować przepisy KPA, o charakterze indywidualnym i zewnętrznym, załatwiana w drodze decyzji administracyjnej.

Występują tu 3 przesłanki:

- wskazania rodzaju sprawy - musi być to sprawa należąca do właściwości organów stosujących przepisy KPA

- wskazania charakteru sprawy - pewne cechy, którym ta sprawa ma odpowiadać. Sprawa ta musi być indywidualna i zewnętrzna. Oznacza to, że nie przepisy KPA

- wskazania charakteru sprawy - pewne cechy, którym ta sprawa ma odpowiadać. Sprawa ta musi być indywidualna i zewnętrzna. Oznacza to, że nie wszystkie sprawy będą załatwiane w trybie przepisów

KPA, ale tylko takie, które mają charakter indywidualny i zewnętrzny. Pod pojęciem sprawy indywidualnej należy rozumieć podwójną konkretność. Oznacza to, że musi to być sprawa dotycząca imiennie konkretnego adresata - podmiotu i dotycząca konkretnej sytuacji tego podmiotu. Zewnętrzność oznacza, że ta sprawa musi być sprawą dotyczącą podmiotu, który nie znajduje się w podległości organizacyjnej, służbowej lub zakładowej wobec podmiotu, który podejmuje rozstrzygnięcia.

- wskazanie prawnej formy - musi to być forma decyzji administracyjnej. Sprawa załatwiana w trybie przepisów KPA o ogólnym postępowaniu adm. musi należeć do właściwości danego organu i musi być załatwiana w formie decyzji adm. Jeśli jest załatwiana w formie decyzji, to musi być indywidualna i zewnętrzna. Jeżeli będziemy mieli do czynienia z indywidualną i zewnętrzną sprawą i do załatwienia tej sprawy będzie powołany jeden z wymienionych organów, a przepis prawa nie będzie wyraźnie wskazywał innej formy załatwienia sprawy niż decyzja adm., to znaczy, że sprawę mamy załatwić w drodze decyzji adm. a w konsekwencji stosować przepisy KPA o ogólnym postępowaniu adm.

2. ZASADY OGÓLNE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Zasady ogólne wywodzą się z artykułów 6-16 czyli rozdział 2 działu pierwszego kodeksu postępowania administracyjnego. Są one obowiązującymi normami, a nie tylko zaleceniami. Ustalają wytyczne działania organów stosujących kodeks postępowania administracyjnego zarówno w postępowaniu jurysdykcyjnym jak i w postępowaniu skargowym.

Można wyodrębnić następujące zasady:

1. Zasada praworządności działania organu

2. Zasada prawdy obiektywnej

3. Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu jednostki

4. Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu

5. Zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa

6. Zasada dwuinstancyjności postępowania

7. Zasada trwałości decyzji administracyjnej,

8. Zasada sądowej kontroli decyzji administracyjnej

9. Zasada wpływu wychowawczego na obywateli

10. Zasada przekonywania

11. Zasada udzielania informacji faktycznej i prawnej stronom i uczestnikom

12. Zasada ugodowego załatwiania spraw o spornych interesach stron

13. Zasada szybkości i prostoty postępowania

14. Zasada pisemności

1. Zasada praworządności działania organu

Wynika z art. 6 k.p.a., który stanowi, że organy administracji państwowej działają na podstawie przepisów prawa. Wynika z niej, że decyzje administracyjne mogą być oparte wyłącznie na ustawie zaś do organu prowadzącego postępowanie należy przestrzeganie aby prawo nie było naruszone. Podstawą wydania decyzji nie mogą być akty prawa wewnętrznego.

2. Zasada prawdy obiektywnej

Wynika z art. 7 k.p.a., dotyczy ona wyjaśniania stanu faktycznego i prawnego w sprawie oraz stosowanych w tym zakresie środków dochodowych. Co do zasady obowiązek wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy spoczywa na organie administracyjnym, a wyjątki od tej zasady może przewidywać ustawa. Wyznacza on zakres postępowania dowodowego, przeprowadza dowody z urzędu, poucza strony o ich uprawnieniach w toku postępowania dowodowego. Organ przy badaniu okoliczności sprawy powinien zbadać cały materiał dowodowy, powoływać świadków, biegłych, badać dokumenty tak, aby był przekonany, że stan faktyczny został ustalony. Po zakończeniu postępowania ocenia cały materiał dowodowy.

3. Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu jednostki

Wzgląd na interes społeczny nie może być podstawą działania administracji, gdyż taką podstawą może być tylko przepis prawa. Interes społeczny i słuszny interes obywateli powinny być uwzględnione przy wykładni stosowanych norm prawnych, o ile jest to możliwe i dopuszczalne w myśl zasad wykładni prawa, zwłaszcza gdy organ administracji stosuje pojęcia oceniające lub nieokreślone, albo gdy decyzja zleży od jego uznania.

4. Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu

Oznacza, że organ ma obowiązek zapewnić stronie możliwość udziału we wszystkich czynnościach poszczególnych stadiów postępowania a także zawiadamiania strony o czynnościach w których może ona brać udział i w których musi brać udział dla ich ważności i skuteczności procesowej.

Gdy strona bez własnej winy nie mogła uczestniczyć w postępowaniu, stanowi to podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego.

Przejawy tej zasady w postępowaniu administracyjnym są bardzo liczne:

• prawo wglądu do akt sprawy z możliwością złożenia zażalenia na odmowę wglądu do akt

• prawo zgłaszania środków dowodowych

• prawo wzięcia udziału w przeprowadzaniu dowodu

• w trakcie rozprawy administracyjnej prawo zadawania pytań świadkom, biegłym, zadawania pytań i składania wyjaśnień

• prawo wypowiadania się co do całości zebranego materiału dowodowego

• prawo składania środków zaskarżenia

• prawo do żądania zawieszenia postępowania lub umorzenia postępowania

wyjątek - art.10 § 2 - organ może odstąpić od czynnego udziału strony w postępowaniu w przypadku, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na:

• niebezpieczeństwo dla zdrowia lub życia ludzkiego

• grożącą, niepowetowaną szkodę materialną

Jednak w tej sytuacji organ musi wskazać przyczyny odstąpienia od tej zasady i sporządzić protokół lub adnotację. Uniemożliwienie stronom wzięcia udziału w postępowaniu stanowi kwalifikowaną wadę tego postępowania i jest przyczyną do wznowienia postępowania.

5. Zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa

Jest przestrzegana wtedy, gdy organ dba o zachowanie w toku postępowania zasady równości traktowania stron, wątpliwości rozstrzyga na korzyść uczestników postępowania, zachowuje stałość rozstrzygnięć, nie wykorzystuje zmian w prawie do zaskakiwania niespodziewanymi czynnościami. Jeśli w postępowaniu będą przestrzegane pozostałe zasady to na pewno będzie to budziło zaufanie obywateli do organów państwa. Postępowanie powinno być prowadzone rzetelnie i szybko a pracownicy organu powinni być uprzejmi, informować obywatela o stanie sprawy, pouczać, wyjaśniać, sprawy powinny być rozstrzygane w podobny sposób.

6. Zasada dwuinstancyjności postępowania

Została wyrażona w art. 15 k.p.a., który stanowi że postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. Polega ona na dwukrotnym rozpatrzeniu i rozstrzygnięciu przez dwa różne organy tej samej sprawy wyznaczonej treścią zaskarżonego rozstrzygnięcia. Organ odwoławczy nie weryfikuje decyzji wydanej w pierwszej instancji a ponownie rozpoznaje sprawę. Najważniejszą konsekwencją tej zasady jest to że od każdej decyzji niestatecznej przysługuje odwołanie do organu wyższego stopnia nad organem, który wydał zaskarżoną decyzję . Zasada dwuinstancyjności wynika także z innych przepisów k.p.a. dotyczących

odwołań od decyzji i zażaleń na postanowienia.

7. Zasada trwałości decyzji administracyjnej

Według art. 16 § 1 k.p.a. decyzje od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji są ostateczne. Mogą one być zaskarżone do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem na zasadach i w trybie określonym w odrębnych ustawach. Celem tej zasady jest ochrona praw nabytych przez strony.

Decyzja staje się ostateczna gdy:

- upłynął termin do złożenia odwołania( 14 dni )

- nie zostanie zaskarżona do drugiej instancji.

Każda decyzja drugiej instancji jest ostateczna z chwilą jej wydania.

8. Zasada sądowej kontroli decyzji administracyjnej

Wyrażona w art. 16 k.p.a., nadaje ona możliwość zaskarżenia decyzji lub postanowienia do sądu administracyjnego. Niezawisły sąd posiada kompetencję do uchylenia zaskarżonego aktu lub stwierdzenia jego nieważności (niezgodności z prawem) . Jest podstawową zasadą chroniącą stronę przed nadużyciami organu i umożliwiającą kontrolę rozstrzygnięć dokonywanych przez organy administracyjne.

9. Zasada wpływu wychowawczego na obywateli

Związana jest z kulturą administrowania a jej skutki są powiązane z kształtowaniem postaw wobec prawa obowiązującego. Wpływ wychowawczy dotyczy przede wszystkim osób uczestniczących w postępowaniu jako strony lub inni uczestnicy postępowania oraz tych osób, na których prawa lub obowiązki może mieć wpływ wynik sprawy.

10. Zasada przekonywania

Zgodnie z art. 11 k.p.a., organy administracyjne moją obowiązek wyjaśniania stronom zgodność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, aby w ten sposób doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu. Zasada ta wyraża postulat pierwszeństwa przekonywania przed stosowaniem środków przymusu. Realizowana jest przez uzasadnienie decyzji. Nie pozbawia administracji publicznej prawa stosowania przymusu dla spowodowania wykonania jej decyzji, gdy zobowiązany dobrowolnie nie wykonuje swoich obowiązków.

11. Zasada udzielania informacji faktycznej i prawnej stronom i uczestnikom

Zasada ta sprowadza się do tego, że organ administracyjny ma obowiązek należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływa na ustalenie ich praw i obowiązków, które są przedmiotem postępowania. Na organie administracyjnym spoczywa obowiązek o to aby strony i inni uczestnicy postępowania nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa. W tym celu może udzielać niezbędnych wskazówek i wyjaśnień.

12. Zasada ugodowego załatwiania spraw o spornych interesach stron

Stosuje się ją, gdy w postępowaniu biorą udział co najmniej dwie strony, a ich interesy są sporne. W takiej sytuacji sprawa może być załatwiona w drodze ugody administracyjnej zawartej przed organem, który prowadzi postępowanie. Organ ma obowiązek nakłaniania stron do zawarcia takiej ugody zaś każda ze stron posiada prawo do załatwienia sprawy w takiej formie.

13. Zasada szybkości i prostoty postępowania

Jest jedną z najważniejszych zasad tego postępowania. Wiąże się z szeregiem przepisów kpa wiążących organy terminami dokonywania czynności i załatwiania spraw. Treścią obowiązku jest więc prowadzenie czynności postępowania administracyjnego z możliwie najniższym nakładem kosztów, eliminowaniem zbędnych działań procesowych oraz unikaniem sytuacji powodujących zwłokę. Organ powinien załatwić sprawę bez zbędnej zwłoki. Jeżeli chodzi o sprawy, które można rozpatrzyć na podstawie danych przedstawionych przez stronę lub posiadanych przez organ w rejestrach, ewidencjach, organ powinien taką sprawę załatwić bezzwłocznie. W pierwszej i w drugiej instancji termin ten wynosi 1 miesiąc. Wyjątkiem są sprawy szczególnie skomplikowane, które wymagają szerszego postępowania, rozprawy administracyjnej i wtedy przedłużony termin wynosi 2 miesiące.

14. Zasada pisemności

Postępowanie administracyjne jest prowadzone w formie pisemnej co oznacza, że wszystkie sprawy powinny być załatwiane w tej formie. Przepisy wyjątkowo umożliwiają odstąpienie od formy pisemnej na rzecz formy ustnej, gdy przemawia z tym interes strony, strona się na to zgadza lub wyraźnie tego żąda. W takiej sytuacji, jeżeli czynność dokonywana jest w formie ustnej to zarówno treść jak i istotne motywy takiego załatwienia sprawy muszą być utrwalone w aktach sprawy w formie protokołu lub podpisanej przez strony adnotacji. Czasami przepisy prawa wyraźnie zastrzegają dla jakiejś czynności formę pisemną.

3. Organy administracji publicznej w postępowaniu administracyjnym.

Co to jest organ administracyjny?

Organ administracyjny jest to człowiek lub grupa ludzi, znajdujących się w strukturze administracji publicznej posiadających upoważnienie do stosowania środków przymusu, powołanych w celu realizacji norm prawa administracyjnego i działających na podstawie zasady legalności.

Organem państwowym jest instytucja działająca w imieniu i na rzecz państwa.

Zasadniczymi podmiotami postępowania administracyjnego są organy administracji publicznej, które prowadzą postępowanie oraz strony tego postępowania. Oprócz tego mogą wystąpić uczestnicy postępowania na prawach stron -funkcje tą może pełnić prokurator, RPO i organizacja społeczna. Mogą również wystąpić w postępowaniu podmioty, które pełnią funkcję w postępowaniu wyjaśniającym takie jak np. świadkowie czy biegli. Z funkcją organów administracji publicznej mogą być powiązane nie tylko organy decydujące w sprawie, ale również organy współdziałające. A oprócz tego może z funkcją uczestników na prawach strony jest powiązana organizacja społeczna, która może wystąpić, nie tylko, jako podmiot na prawach strony, ale podmiot, który ma ograniczone prawa, czyli podmiot, który jedynie wyraża swój pogląd w postępowaniu w formie opinii.

Organ administracji

Rodzaje

Organy administracji dzielą się na centralne i terenowe. Zasięg centralnych obejmuje obszar całego państwa. Wśród centralnych organów administracji rządowej wyodrębnić należy naczelne, które pełnią zwierzchnią rolę nad pozostałymi. Rada Ministrów koordynuje i kontroluje pracę organów administracji rządowej.

Kompetencje

Kompetencje terenowych organów administracji obejmują określoną część terytorium państwa, zwykle właściwą dla danej jednostki podziału terytorialnego kraju - województwa, powiatu, gminy. Rada gminy jest takim organem. O organach administracji można też mówić w kontekście ich zadań. Organy kompetencji ogólnej zajmują się wszystkimi dziedzinami lub co najmniej większą częścią na danym terenie. Takim organem jest np. wojewoda czy rada gminy. Organy o kompetencji szczególnej zarządzają jedną dziedziną (np. minister).

Podział organów:

- naczelne, centralne i terenowe organy administracji rządowej,

- organy samorządu terytorialnego w województwie, powiecie, gminie.

Fachowym aparatem pomocniczym Rady Ministrów, premiera i wicepremierów jest Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. Szef Kancelarii, powoływany i odwoływany przez premiera, zazwyczaj wchodzi w skład Rady jako minister - członek Rady Ministrów.

Do kategorii organów prowadzących postępowanie należą:

1. Terenowe organy administracji rządowej

2. Ministrowie i centralne organy administracji rządowej

3. Organy jednostek samorządu terytorialnego

4. Organy samorządu zawodowego

5. Organy państwowych i komunalnych jednostek organizacyjnych

6. Organy organizacji społecznych

Jest to pojęcie szeroko rozumiane, -bo to mogą być zarówno organy administracji rządowej, organy centralne, terenowe, zespolone, niezespolone, mogą to być organy administracji samorządowej, mogą to być inne podmioty w tym i organizacje społeczne, które są powołane na podstawie ustawy lub na podstawie porozumienie do wydawania decyzji administracyjnych. Niekiedy dla określenia tej funkcji mówi się, że to są podmioty, które dysponują tzw. właściwością ogólną, czyli z właściwością do tego, aby być w ogóle podmiotem, który może wydać decyzje administracyjną. Określenie tego organu administracji publicznej, które występuje w słowniczku w art. 5 § 2 pkt 3,4,5,6 kpa -ma znaczenie również dla postępowania przed sądami administracyjnymi. Po to żeby organy mogły prowadzić sprawę danego typu, rozstrzygać konkretną sprawę indywidualnej osoby muszą być spełnione jednocześnie przesłanki właściwości szczególnej i jednocześnie dany organ lub pracownik organu nie może podlegać wyłączeniu. Tu nie chodzi o wyłączenia spod zakresu kpa, bo już jesteśmy na tym etapie, gdy kpa się stosuje wobec tych organów, tylko o włączenie z konkretnej sprawy.

Właściwość organu (szczególnej)

Przepisy o właściwości są niesłychanie istotne, dlatego, że zgodnie z kpa organ administracji publicznej powinien na każdym etapie postępowania przestrzegać z urzędu swojej właściwości rzeczowej i miejscowej -art. 19 kpa, (ponieważ rodzajem rzeczowej jest instancyjna to wszystkie te właściwości. Nie strona decyduje o właściwości organu tylko przepisy, a organ musi tego przestrzegać z urzędu i na każdym etapie postępowania. Pod tym względem postępowanie administracyjne różni się od postępowania sądowego. W postępowaniu administracyjnym właściwość może się zmieniać w toku postępowania i to powoduje konieczność przeniesienia sprawy do innego organu. Natomiast przed sądem jest przyjmowana reguła odmienna -tam gdzie postępowanie został wszczęte to tam się kończy i to jest zasada. To oznacza, ze na każdym etapie postępowania, jeszcze przed wydaniem decyzji sprawdzić, czy przypadkiem nie zmieniła się właściwość, bo konsekwencją jest nieważność decyzji i postępowania, bo decyzja wydana z naruszeniem właściwości na podstawie art. 156 § 1 pkt 1 kpa jest nieważna.

1. Właściwość rzeczowa -art. 20 kpa oznacza, że właściwość rzeczowa nie wynika z kodeksu tylko wynika z przepisów odrębnych. Wynika np. z ustawy o opiece społecznej, która określa, jakie organy są właściwe do wydawania takich zasiłków, a jakie do innych. Należy spojrzeć do ustaw szczególnych, które określają rodzaj spraw i wskazują, jakie organy wydają, jakie decyzje. Problem się zaczyna wtedy, jeżeli takich przepisów nie ma. Najpierw zaglądamy do przepisów szczególnych, dopiero jak nie ma przepisów szczególnych korzystamy z domniemań, ponieważ w procedurze jest zasada nakazu rozstrzygnięcia. W związku z tym nie może być luk, nie może być takiej sytuacji, że nie wiemy, kto sprawę rozstrzyga, jeżeli jest w ogóle możliwość nałożenia pewnych uprawnień czy obowiązków. Musimy znaleźć organ właściwy przy pomocy pewnych reguł. Czyli najpierw ustawa szczególna jak nie ma to korzystamy z domniemań. Tych domniemań a prawie administracyjnym jest kilka.

1. Jeżeli jest sprawa lokalna to należy do gminy -znaczy to, że jeżeli przepis nie określa, że coś jest z zakresu administracji rządowej, a wynika, że chodzi o zaspokajanie potrzeb lokalnych to my musimy wyznaczyć, jako organ właściwy rzeczowo, organ gminy, (czyli wójta, burmistrza, prezydenta). Ale uwaga, bo czasem przepisy szczególne np. w sprawach budowlanym zawierały taką kompetencję, że w tych i tych sprawach to, co do zasady właściwy będzie starosta. W związku z tym należy jeszcze patrzeć czy jakieś ustawy szczególne nie wprowadzają jeszcze innych domniemań.

2. Domniemanie na rzecz wojewody w zakresie administracji rządowej, inne organy administracji rządowej tylko wtedy, gdy ustawa będzie wyraźnie określała ich kompetencje

3. Domniemanie na rzecz województwa (samorząd) w zakresie spraw ponad lokalnych

W sytuacji sporu albo, gdy w żaden sposób nie można rozstrzygnąć lub jest wątpliwość to po to właśnie jest instytucja rozstrzygania sporów o właściwość. Przepisy przewidują w art. 22 kpa rozstrzyganie sporów o właściwość. Generalnie zasadą jest, ze spory o właściwość rozstrzyga organ stopnia wyższego. Jeżeli takiego organu nie ma to dopiero wtedy rozstrzyga sąd administracyjny. Natomiast spory kompetencyjne, czyli spory między administracja rządową administracją samorządową rozstrzyga Naczelny Sąd Administracyjny. Problem jest wtedy, gdy jest spór między sądem powszechnym a organem administracji, bo taki spór może nastąpić np. w zakresie ubezpieczeń społecznych lub nieruchomości -na tle tego, kto ma rozpatrywać odwołanie. Przepisy kodeksu nie przewidują rozstrzygania takich sporów (pomiędzy sądami a organami administracyjnymi)

1. Właściwość instancyjna -jest odmianą właściwości rzeczowej, właściwość rzeczowa, bowiem wskazuje nam organy I instancji właściwe ze względu na zakres sprawy. To, co uzyskujemy przy pomocy wyżej wymienionych metod to jest ustalenie organu I instancji. Natomiast organy II instancji wynikają już z porównania regulacji kodeksowej z regulacją ustaw szczególnych -art. 17 kpa określa organy wyższego stopnia, a wiec organy II instancji. Według tego artykułu zasada jest następująca:

• I instancja -organy samorządu terytorialnego (a także kierownicy służb, inspekcji i straży działający w imieniu tych organów)

II instancja -SKO -chyba, że ustawa szczególna stanowi inaczej

• I instancja -wojewoda

II instancja -właściwi ministrowie (ze względu na zakres rzeczowy

• w przypadku innych organów administracji publicznej -odpowiednie organy nadrzędne lub właściwi ministrowie lub organy sprawujące nadzór nad ich działalnością

1. Właściwość miejscowa -w zasadzie uregulowana kpa -określa ją art. 21 kpa (najważniejszy § 1 pkt 3 -zasada, pkt 1 i 2 są to wyjątki)

Art. 21. § 1. Właściwość miejscową organu administracji publicznej ustala się:

1. w sprawach dotyczących nieruchomości - według miejsca jej położenia; jeżeli nieruchomość położona jest na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów, orzekanie należy do organu, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości,

2. w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy - według miejsca, w którym zakład pracy jest, był lub ma być prowadzony,

3. w innych sprawach - według miejsca zamieszkania (siedziby) w kraju, a w braku zamieszkania w kraju - według miejsca pobytu strony lub jednej ze stron; jeżeli żadna ze stron nie ma w kraju zamieszkania (siedziby) lub pobytu - według miejsca ostatniego ich zamieszkania (siedziby) lub pobytu w kraju.

§ 2. Jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej w sposób wskazany w § 1, sprawa należy do organu właściwego dla miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postępowania, albo w razie braku ustalenia takiego miejsca - do organu właściwego dla obszaru dzielnicy Śródmieście w m. st. Warszawie.

Naruszenie przepisów o właściwości wywołuje konsekwencje w postaci nieważności decyzji i to niezależnie od tego, o jaki rodzaj niewłaściwości chodzi -zgodnie art. 156 § 1 pkt 1 kpa. Tą wadę można, co prawda konwalidować upływem czasu 10 lat, ale to może pociągać za sobą konsekwencje w postaci odszkodowania, -jeśli szkoda rzeczywiście nastąpiła. W związku z tym, że organ na każdym etapie postępowania strzec swojej właściwości, ze w przypadku, kiedy wpływa podanie do organu to organ już na samym początku misi się zastanowić czy jest właściwy w sprawie. Zasad jest następująca, że jeżeli strona wnosi podanie do organu niewłaściwego to ten organ w przypadku, gdy uznaje się za niewłaściwy jest zobowiązany przekazać podanie organowi właściwemu -zgodnie z art. 65 kpa, to przekazanie następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie, a w konsekwencji skarga do sądu administracyjnego. Przy czym strona nie traci terminu gdyby dla określonej czynności był termin materialno prawny. Może się również zdarzyć, że podanie zawiera kilka spraw i organ jest właściwy tylko w niektórych, a co do niektórych nie. Wówczas organ powinien uczynić zadość w sprawie, w której jest właściwy na podstawie art. 66 § 1 kpa, natomiast zgodnie z § 2 powinien zawiadomić wnoszącego w drodze postanowienia, na które służy zażalenie i skarga do sądu administracyjnego, że powinien w ciągu 14 dni wnieść podanie do organu właściwego i jeżeli on w tym terminie złoży podanie to znowu ma zachowany termin. Natomiast, jeżeli podanie wniesiono do organu niewłaściwego, a okazuje się, że organem właściwym jest sąd powszechny lub takiego organu w ogóle nie można ustalić na podstawie danych to wtedy zwraca się podanie z odpowiednią informacją w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. Nie można jednak zwrócić podania stwierdzając, ze właściwy jest sąd powszechny, jeżeli sąd powszechny wcześniej uznał się już w danej sprawie za niewłaściwy.

Ministrowie wchodzą w skład rządu. Wykonując jego zadania, są zarazem jednoosobowymi, odrębnymi organami administracji rządowej. Ministrowie dzielą się na: kierujących określonymi działami administracji rządowej - są szefami poszczególnych resortów, wypełniających zadania wyznaczone im przez premiera - są to tzw. ministrowie bez teki.

Minister resortowy, jako naczelny organ administracji w postępowaniu administracyjnym, wydaje akty administracyjne (decyzje), które mają charakter ostateczny i podlegają kontroli Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Wykonawcą zadań należących do określonego ministra jest ministerstwo. Jest to struktura pomocnicza dla ministra.

Centralne organy administracji rządowej

Działają poza wyodrębnionymi działami administracji (resortami) kierowanymi przez ministrów. Kierownicy (szefowie) centralnych urzędów nie wchodzą w skład Rady Ministrów. Co prawda ich kompetencje rozciągają się na cały kraj, ale są podporządkowane naczelnym organom administracji rządowej, np. Prezesowi Rady Ministrów, i mają ograniczone uprawnienia kierownicze oraz możliwości stanowienia regulacji prawnych. Premierowi podlega np. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów czy Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Natomiast ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych - Komendant Główny Policji, Komendant Główny Straży Granicznej, Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej, Szef Obrony Cywilnej Kraju.

Swego rodzaju urzędami centralnymi są też inspekcje - np. Państwowa Inspekcja Pracy, lub agencje.

Administracja w terenie

Najważniejszym organem terenowej administracji rządowej jest wojewoda. Powołuje go i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Kompetencje wojewody obejmują wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej w województwie niezastrzeżone na rzecz innych organów tej administracji. Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa. Jako zwierzchnik zespolonej administracji rządowej kieruje i koordynuje jej działalność, zapewnia warunki do skutecznego działania oraz ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej prac.

Do wojewody należy nadzór nad samorządem gminy, powiatu i województwa. Wojewoda reprezentuje Skarb Państwa w odniesieniu do mienia powierzonego mu w celu wykonywania jego zadań.

Organy samorządu terytorialnego

Organami stanowiącymi i kontrolnymi poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego są odpowiednio: rada gminy, rada powiatu i sejmik województwa. Organem wykonawczym w poszczególnych jednostkach terytorialnych jest natomiast zarząd (w powiecie i województwie), którego rolą jest np. przygotowywanie projektów uchwał rady czy sejmiku albo projektowanie i wykonywanie budżetu, albo wójt bądź burmistrz czy prezydent (w gminach). Zarządy wykonują zadania przy pomocy odpowiednio: starostwa powiatu, urzędu marszałkowskiego oraz odpowiednich samorządowych jednostek organizacyjnych. Realizując zadania, zarząd podlega wyłącznie swojej radzie (sejmikowi).

4. Strony i inni uczestnicy postępowania administracyjnego.

UCZESTNICY POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO.

Jest to duża i niejednolita kategoria. Można wyróżnić tutaj wyraźnie 3 grupy podmiotów:

1. strona postępowania administracyjnego

2. uczestnicy na prawach strony (organizacja społeczna, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich)

3. inne podmioty - świadkowie, biegli, osoby posiadające przedmiot oględzin

I. Jest to kluczowy podmiot postępowania administracyjnego. Strona jest uczestnikiem

obligatoryjnym - bez strony nie ma postępowania administracyjnego.

STRONA (df. legalna art. 28) - stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku

dotyczy postępowanie, albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.

Z definicji tej wynikają 2 ujęcia strony:

a. ujęcie bierne - dotyczy sytuacji, w której organ administracji wszczyna postępowanie z urzędu i wzywa stronę do udziału w tym postępowaniu. W ocenie organu administracji osoba ta ma jakiś interes prawny lub obowiązek, którego dotyczy toczące się postępowanie.

b. ujęcie czynne - dotyczy sytuacji, w której inicjatywa wszczęcia postępowania należy do osoby, która składa wniosek o wszczęcie postępowania.

INTERES PRAWNY - jest to pewien łącznik między sferą stosowania prawa materialnego i procesowego. To rzeczywista, istniejąca i obiektywna potrzeba ochrony prawnej. Interes prawny strony powinien zawierać kilka cech:

powinien być osobisty, własny

musi być indywidualny, konkretny

dający się obiektywnie stwierdzić

musi być aktualny, a nie ewentualny

stroną jest każdy, kto żąda zaspokojenia tego interesu poprzez wydanie decyzji

Żeby wydać decyzję merytoryczną muszą istnieć podstawy prawne i faktyczne, które pozwolą nam uznać, że stroną postępowania jest wskazana osoba.

Brak podstaw prawnych żądania (brak legitymacji) przesądza o nieistnieniu interesu prawnego do załatwienia sprawy, co skutkuje odmową wnoszącej osobie przyznania przymiotu strony i w ogóle nie powoduje wszczęcia postępowania. Taka sytuacja ma miejsce, kiedy z podania w sposób oczywisty wynika, że właściwy w sprawie jest sąd powszechny tzn. sprawa nie ma charakteru administracyjnego prawo materialne nie przewiduje możliwości wydania decyzji w sprawie; sprawa ma charakter administracyjny, ale załatwiana jest w innej formie prawnej (nawet przez ten sam organ) np. decyzje planistyczne, normy z zakresu zagospodarowania przestrzennego np. autostrada, mosty itp.wnoszący domaga się wszczęcia postępowania i wydania decyzji w cudzej sprawie; wątpliwości powstają gdy sprawa nie jest klarowna - doktryna przyjmuje, że należy wszcząć postępowanie przyjmując domniemanie, że dana osoba jest stroną postępowania natomiast, gdy w dalszym biegu okazałoby się, że nie ma ona interesu prawnego postępowanie należy umorzyć jako bezprzedmiotowe

Jeżeli występuje brak podstaw faktycznych, czyli brak rzeczywistych podstaw istnienia możliwości przyznania określonego uprawnienia skutkuje to wydaniem przez organ decyzji merytorycznie odmownej, ale skierowanej do osoby będącej stroną postępowania.

ZDOLNOŚĆ PROCESOWA STRONY

Podmioty, które mogą być stroną postępowania administracyjnego zostały określone w art. 29 Kpa - są to:

osoby fizyczne

osoby prawne

państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne

organizacje społeczne

jak również jednostki nie posiadające osobowości prawnej

Oznacza to, że w postępowaniu administracyjnym stroną może być każda osoba fizyczna i każdy zespół ludzi o ile stanowi wyodrębnioną jednostkę organizacyjną. Natomiast bez znaczenia pozostaje kwestia posiadania osobowości prawnej dlatego, iż zdolność prawna jednostki bez osobowości prawnej musi być oceniona na podstawie przepisów szczególnych na mocy których taka jednostka powstała.

ZDOLNOŚĆ PROCESOWA - to zdolność do podejmowania w postępowaniu czynności osobiście lub przez pełnomocnika. Nie wszystkie podmioty, które mogą występować w postępowaniu posiadają zdolność procesową.

1. osoby fizyczne - zdolność procesowa osoby fizycznej uzależniona jest od zdolności do czynności prawnych tej osoby.a. pełna zdolność do czynności prawnych - osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, czyli osoby pełnoletnie i nie ubezwłasnowolnione posiadają pełną zdolność procesową

b. ograniczona zdolność do czynności prawnych - osoby fizyczne posiadające ograniczoną zdolność do czynności prawnych, czyli młodzież między 13 a 18 rokiem życia i osoby częściowo ubezwłasnowolnione mogą występować w ograniczonym zakresie w postępowaniu administracyjnym (ograniczona zdolność procesowa)

c. brak zdolności do czynności prawnych - osoby, które nie posiadają zdolności do czynności prawnych, czyli dzieci do lat 13 i osoby całkowicie ubezwłasnowolnione nie posiadają również zdolności procesowej. W takim przypadku osoby te działają w postępowaniu przez swoich przedstawicieli ustawowych.

Na podstawie wyroku z 1984r. NSA wskazał, że nie istnieje wymóg prawny, aby kurator osoby częściowo ubezwłasnowolnionej brał udział w każdym stadium postępowania, w którym osoba ta jest stroną. Za niezbędne należy uznać udział kuratora, gdy działanie samej strony jest nieudolne, a zwłaszcza, gdy argumentacja wskazuje, że nie zdaje sobie ona w pełni sprawy z celu i skutków prowadzonego postępowania.

Przedstawiciel - zgodnie z przepisami prawa cywilnego przedstawicielem ustawowym dla osób małoletnich są rodzice bądź opiekunowie, dla osób częściowo ubezwłasnowolnionych kuratorzy, a dla osób ubezwłasnowolnionych całkowicie opiekunowie.

Na mocy art. 34§1 organ administracji występuje do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby nieobecnej lub nie zdolnej do czynności prawnych, o ile przedstawiciel nie został już wyznaczony. Jeżeli więc osoba niezdolna do czynności procesowych nie ma przedstawiciela ustawowego organ administracji zobowiązany jest do wystąpienia z wnioskiem do sądu o wyznaczenie dla tej osoby takiego przedstawiciela. Organ administracji nie może sam wyznaczyć przedstawiciela nawet w przypadku konieczności podjęcia czynności nie cierpiącej zwłoki. Inaczej jest w przypadku osoby nieobecnej (np. nie ma tej osoby w kraju) - organ administracji występuje do sądu z wnioskiem o wyznaczenie dla niej przedstawiciela, ale w przypadku konieczności podjęcia czynności nie cierpiącej zwłoki organ sam wyznacza takiego przedstawiciela, który uprawniony jest do działania w postępowaniu do czasu wyznaczenia przedstawiciela przez sąd.

2. osoby prawne i jednostki organizacyjne

a. osoby prawne nabywają zdolność prawną na mocy przepisów ustawowych powołujących taką osobę prawną do życia np. Polska Akademia Nauk, Agencja Nieruchomości Rolnych; pozostałe osoby prawne uzyskują osobowość prawną z chwilą wpisania do określonego rejestru - Krajowy

Rejestr Sądowy - spółki prawa handlowego, stowarzyszenia, przedsiębiorstwa państwowe. Osoba prawna, która posiada osobowość prawną posiada także zdolność procesową.

b. zdolność prawna jednostki organizacyjnej, które nie mają osobowości prawnej musi być oceniana na podstawie przepisów szczególnych (akt na mocy którego ta jednostka powstaje) np. spółka jawna czy komandytowa.

Osoby prawne mają zawsze pełną zdolność do czynności prawnych, ale działają w postępowaniu administracyjnym przez swoje organy. Jednostka taka ma przedstawiciela ustawowego lub statutowego. W sytuacji, w której osoba prawna przejściowo nie ma organów przedstawicielskich organ administracji występuje z wnioskiem do sądu o wyznaczenie dla takiej osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej przedstawiciela, do czasu jego powołania organ administracji nie może podejmować żadnych działań.

PEŁNOMOCNICTWO STRONY - to upoważnienie do zastępowania strony, działania w jej imieniu i na jej rzecz w postępowaniu przed organem administracji publicznej lub przed sądem administracyjnym. Oparte jest na oświadczeniu woli reprezentowanego.

1. Kto może być pełnomocnikiem?Pełnomocnikiem strony może być każda osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Nie musi być to adwokat, radca prawny może być to członek rodziny.

2. Forma pełnomocnictwa

Pełnomocnictwo powinno być przekazane pisemnie lub zgłoszone ustnie do protokołu. Dokument pełnomocnictwa powinien być dołączony do akt sprawy, powinien być dołączony oryginał albo odpis urzędowo poświadczony (urzędowo nie znaczy notarialnie).

Ustawodawca uczynił wyjątek dla adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego, którzy mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa. Wyjątek uczyniony jest także w sprawach mniejszej wagi, gdzie organ w ogóle

nie musi żądać dokumentu pełnomocnictwa, jednakże spełnione muszą być tu 2 przesłanki: pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony nie ma wątpliwości co do zakresu i istnienia udzielonego pełnomocnictwasprawa mniejszej wagi - sprawa drobna polegająca na doniesieniu dokumentów, złożenia drobnych wyjaśnień (jest to kwestia ocenna)

członek najbliższej rodziny - art.83 Kpa

małżonek strony

wstępni

zstępni rodzeństwo strony powinowaci I-ego stopnia - teściowie, dzieci małżonka a także osoby pozostające w stosunku przysposobienia, opieki, kuratelidomownik - jest to osoba, która pozostaje ze stroną w jednym gospodarstwie domowym (stosujemy tu interpretację zawężającą domownika) - rodzeństwo małżonka, dalsza rodzina, dziecko naszego rodzeństwa, konkubent, konkubina; za domownika nie uznaje się tu lokatora wynajmującego pokój lub część domu

3. Zakres pełnomocnictwa

Otóż Kpa nie określa żadnych ram pełnomocnictwa, dlatego też stosujemy tutaj przepisy prawa cywilnego. Wyróżniamy:

pełnomocnictwo ogólne - do całego zakresu spraw

pełnomocnictwo rodzajowe - do określonego rodzaju spraw np. doradca podatkowy pełnomocnictwo szczególne - tylko do podejmowania jednej, szczególnej czynności np. do udziału w sprawie - adwokat, radca prawny

Pełnomocnik dokonuje czynności w postępowaniu w imieniu strony. Nie wszystkie jednak czynności będą mogły być podejmowane przez pełnomocnika (niedopuszczalność pełnomocnictwa). Strona nie może działać przez pełnomocnika, jeżeli charakter czynności wymaga jej osobistego działania np. złożenie przez stronę wyjaśnień, zeznań. Organ wzywając wówczas stronę musi wyraźnie zaznaczyć, że strona musi stawić się osobiście. Pominięcie pełnomocnictwa strony jest traktowane jak pominięcie strony. Ograniczenie więc jego udziału w postępowaniu będzie traktowane tak samo jak pominięcie strony i będzie naruszało zasadę czynnego udziału strony w postępowaniu. Będzie to również przesłanką uzasadniającą wznowienie postępowania administracyjnego ( art. 145§1 pkt 4 kpa - gdy strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu wznawia się postępowanie)

II. UCZESTNICY NA PRAWACH STRONY

Jest to kategoria czysto procesowa.Uczestnikami na prawach strony są podmioty, które nie są strona. Strona postępowania administracyjnego działa we własnym interesie, natomiast uczestnik na prawach strony działa w interesie cudzym.

Celem udziału uczestnika na prawach strony w postępowaniu nie jest ochrona jego interesu prawnego, lecz uczestniczenie w postępowaniu ze wzg. na interes innych podmiotów lub ze wzg. na interes publiczny.Przepisy określające uprawnienia tych podmiotów wynikają wyłącznie z Kpa. Ustawodawca

przewidział 3 kategorie tych podmiotów:

1. organizacja społeczna

2. prokurator

3. Rzecznik Praw Obywatelskich

Uczestnik na prawach strony jest podmiotem, któremu przysługują niemalże takie same prawa jak prawa strony. Ma on prawo do wszczęcia postępowania, do zgłaszania wniosków dowodowych, żądania udostępnienia akt, brania udziału w przeprowadzeniu dowodów, udziału w rozprawie administracyjnej, wnoszenia o zawieszenie i umorzenie postępowania, zgłaszania środków prawnych, skargi do sądu administracyjnego.

ORGANIZACJA SPOŁECZNA (art. 5§1 pkt 4 Kpa)

Organizacją społeczną są organizacje zawodowe (samorząd zawodowy, izby lekarskie, pielęgniarskie, radców prawnych, notariuszy itd.), organizacje samorządowe (samorząd gospodarczy, cechy rzemieślnicze, izby rolne), organizacje spółdzielcze (spółdzielnie inwalidów, spółdzielnie mieszkaniowe), oraz inne organizacje społeczne tzw. organizacje pożytku publicznego, ochotnicze straże pożarne, organizacje kombatanckie itd.

Organizacja społeczna - to dobrowolne zrzeszenie osób fizycznych lub prawnych wchodzące w skład aparatu państwowego, zmierzające do realizacji postawionych celów, które mają charakter niegospodarczy czyli edukacyjny, kulturalny, społeczny, oświatowy itd.

Organizacja społeczna w postępowaniu administracyjnym może występować w kilku rolach:

1. organizacja społeczna jako organ prowadzący postępowanie administracyjne organizacja społeczna jest organem administracji w znaczeniu funkcjonalnym, jeżeli jest na mocy przepisów prawa powołana do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej i takie przydanie jej tej funkcji nastąpiło np. Polski Związek Łowiecki, ZBOWID

2. organizacja społeczna jako strona postępowania administracyjnegoorganizacja społeczna jest stroną postępowania administracyjnego, kiedy żąda czynności organu ze wzg. na swój interes prawny albo obowiązek np. organizacja społeczna, która składa wniosek o pozwolenie budowlane

3. organizacja społeczna jako uczestnik na prawach stronyart. 31 ust. 1 i 2 kpa - gdy organizacja społeczna występuje w cudzej sprawie może ona

a. żądać wszczęcia postępowania administracyjnego - jest to jedyny przypadek, kiedy organ administracji wydaje postanowienie w wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania; organizacja społeczna może żądać wszczęcia postępowania administracyjnego, jeśli uzasadnione jest to jej celami statutowymi i gdy przemawia za tym interes społecznyb. żądać dołączenia jej do już toczącego się postępowania

Organizacja społeczna może być zarówno podmiotem popierającym stronę albo jej przeciwnikiem procesowym. W przypadku, gdy organ administracji odmówi organizacji społecznej wszczęcia postępowania przysługuje jej zażalenie na to postanowienie, a po wyczerpaniu tego środka skarga do sądu administracyjnego.

4. W 1980r. ustawodawca wprowadził rozwiązanie polegające na obowiązku zawiadamiania organizacji społecznej przez organ administracji publicznej o każdym przypadku sprawy, w której udział organizacji byłby uzasadniony

5. Organizacja społeczna nie będąca formalnie uczestnikiem na prawach strony może występować w postępowaniu w mniej sformalizowanej roli. Ustawodawca stworzył możliwość uczestniczenia w pewnych czynnościach postępowania lub także przedstawiania opinii organizacji w danej sprawie.

a. art. 31§5 kpa - organizacja społeczna nie będąca uczestnikiem na prawach strony może za zgodą organu administracji publicznej przedstawić swój pogląd w sprawie, wyrażony w uchwale lub oświadczeniu organu statutowego tej organizacji

b. art. 90§3 - jest to możliwość wzięcia udziału w rozprawie administracyjnej, albo też możliwość złożenia przed rozprawą oświadczenia lub dowodów dla jego poparcia

PROKURATOR

Po II wojnie światowej na wzór regulacji radzieckiej wprowadzono w kraju instytucję prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa. Dla prokuratury była to zawsze działalność uboczna i nietypowa. Kontrola ta była kontrolą zewnętrzną.W wyniku reform prokuratura została podporządkowana i podlega Ministrowi

Sprawiedliwości, a prokurator generalny i Minister Sprawiedliwości są tą samą osobą, dlatego też kontrola ta stała się formą kontroli wewnętrznej.Prokuratorzy działają w oparciu o ustawę z 1985r. o prokuraturze, do której wydany jest regulamin wewnętrzny działania jednostek prokuratury. Ustawa oraz regulamin przewidują sytuacje, w których możliwe jest włączenie prokuratora w postępowanie cywilne oraz w postępowanie administracyjne.

Dział IV Kpa określa prawa prokuratora:

1. prokurator ma prawo żądać wszczęcia postępowania administracyjnego w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem. Organ administracji jest w takim przypadku związany żądaniem prokuratora (nie może mu odmówić). Chwilą wszczęcia postępowania będzie data wpłynięcia wniosku od prokuratora.

2. prokurator ma prawo wzięcia udziału i wstąpienia do postępowania w każdym jego stadium ( w I albo w II instancji). Celem jest zapewnienie, aby samo postępowanie jak i wydane rozstrzygnięcie było zgodne z prawem. Prokurator w momencie zgłoszenia chęci wstąpienia do postępowania staje się z mocy samego prawa uczestnikiem na prawach strony. Korzysta on z szerszego zakresu uprawnień (prawo wglądu do akt sprawy).3. prokurator ma prawo składania środków prawnych m.in. składanie zażaleń, odwołań, skargi do sądu administracyjnego, ale wyposażony jest także w szczególny środek prawny zwany sprzeciwem prokuratora - w 3 grupach przypadków prokuratorowi przysługuje sprzeciw od decyzji ostatecznej:

a. w przypadkach uzasadniających wznowienie postępowania administracyjnego

(art.145, 145a) - na 9 przesłanek wymienionych w tych artykułach w dwóch przypadkach potrzebna jest zgoda strony na wniesienie sprzeciwu i tak:

gdy strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu

gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu na podstawie którego wydano decyzję administracyjną z konstytucją lub ustawami

W pozostałych 7 przypadkach prokurator decyduje sam i wniesienie sprzeciwu nie wymaga niczyjej zgody.

b. w przypadkach uzasadniających wszczęcie postępowania w celu stwierdzenia nieważności decyzji (art. 156§1)

c. w przypadkach uzasadniających zmianę lub uchylenie decyzji ostatecznej, z tym jednak zastrzeżeniem, że prokurator może wnieść sprzeciw tylko od decyzji wadliwej

Sprzeciw prokuratora powoduje wszczęcie właściwego postępowania (albo wznowienie postępowania albo stwierdzenie nieważności decyzji, albo postępowanie w celu zmiany lub uchylenia decyzji ostatecznej).Sprzeciw prokuratora od decyzji wydanej przez naczelny organ administracji publicznej może być złożony wyłącznie przez prokuratora generalnego.Sprzeciw prokuratora musi być załatwiony w terminie 30 dni od daty jego wniesienia. W razie niedotrzymania terminu stosuje się odpowiednio przepisy o niezachowaniu terminu.

4. Prokuratorowi oprócz sprzeciwu przysługuje skarga do sądu administracyjnego. Powstaje tu jednak wątpliwość czy prokurator może korzystać zamiennie czy razem. Otóż prokurator może korzystać z obydwu tych instrumentów prawnych o ile zachowana jest pewna kolejność. Może skorzystać z sprzeciwu o ile nie wniósł już skargi do sądu administracyjnego.

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

Jest to instytucja Ombudsmanna (zaczerpnięta z ustawodawstwa szwedzkiego). W Polsce działa on na podstawie ustawy z 1987r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich i na podstawie konstytucji. Rzecznik powoływany jest przez sejm na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy 35 posłów, za zgodą senatu.

Zadaniem Rzecznika jest strzeżenie praworządności, stoi on na straży praw i wolności obywateli, bada czy w skutek działania lub zaniechania działania organów administracji, organizacji czy instytucji obowiązanych do przestrzegania prawa, nie doszło do jego naruszenia lub nie doszło do naruszenia zasad współżycia społecznego i sprawiedliwości społecznej.Rzecznik pełni funkcje czysto kontrolne, działa z urzędu bądź na wniosek obywateli.

art. 22§3 pkt 5 - ustawodawca wymienia Rzecznika jako podmiot, który może wystąpić do sądu administracyjnego z wnioskiem o rozpatrzenie sporu kompetencyjnego.

W ustawie o Rzeczniku Praw Obywatelskich (art. 14 pkt 6) ustawodawca wskazuje, że Rzecznik w postępowaniu administracyjnym wstępuje w prawa prokuratora - złożenie wniosku o wszczęcie postępowania, dołączenie się do już toczącego się postępowania, składanie zażaleń itd. W doktrynie powstał jednak spór czy Rzecznikowi przysługują wszystkie prawa prokuratora z prawem złożenia sprzeciwu włącznie i tak: przedstawiciele pierwszego ze stanowisk twierdzą, że skoro na podstawie art. 16 pkt 6 Rzecznik może zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi, to wchodzi on we wszystkie prawa prokuratora z prawem wniesienia sprzeciwu włącznieprzedstawiciele drugiego stanowiska twierdzą, że jeżeli prawo wniesienia sprzeciwu przysługiwałoby Rzecznikowi to wyraźnie byłaby o tym mowa w przepisach prawa

W praktyce Rzecznik Praw Obywatelskich nie włącza się w postępowanie administracyjne.

5. Przebieg postępowania administracyjnego

Postępowanie administracyjne pozwala wprowadzić w życie normy materialnego prawa administracyjnego. Postępowanie administracyjne jest to procedura administracyjna. regulująca postępowanie przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych (czyli reguluje sferę zewnętrzną administracji).

Sprawy administracyjne obejmują również wydawanie zaświadczeń, załatwianie skarg i wniosków, a także rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy organami administracji rządowej a organami administracji samorządowej. Tryb i zakres podejmowanych przez organy administracji publicznej w postępowaniu administracyjnym jest regulowany przez proceduralne prawo administracyjne.

Właściwość organu administracji publicznej jest to zdolność tego organu do   rozpoznawania i rozstrzygania określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym. Właściwość poszczególnych organów administracji publicznej jest określana w ustawach i rozporządzeniach.

Właściwość rzeczowa organów administracji publicznej oznacza, że na ten organ został nałożony obowiązek załatwienia określonych spraw. Właściwość rzeczowa jest ustalana na podstawie przepisów materialnego prawa administracyjnego

Ustalenie właściwości rzeczowej nie wskazuje jeszcze konkretnego organu, który powinien zajmować się określoną sprawą. Po ustaleniu właściwości rzeczowej organu administracji publicznej należy ustalić, czy organ jest właściwy miejscowo do załatwienia sprawy. Ustalenie właściwości miejscowej polega na sprawdzeniu, czy sprawą powinien zajmować się organ administracji publicznej działający na określonym obszarze (np. gminy, powiatu czy województwa). Zasady ustalania właściwości miejscowej organów administracji publicznej zostały zapisane w kodeksie postępowania administracyjnego:

w sprawach dotyczących nieruchomości właściwy jest ten organ administracji, na którego terenie działania znajduje się nieruchomość (jeżeli nieruchomość położona jest na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów, orzekanie należy do organu, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości),

w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy właściwy jest ten organ, na którego terenie działania zakład pracy jest, był lub ma być prowadzony,

w innych sprawach - właściwy jest ten organ, na terenie którego mieszka lub ma siedzibę strona lub jedna ze stron postępowania administracyjnego, jeżeli jednak strona nie ma w kraju miejsca zamieszkania lub siedziby, to właściwość miejscową ustala się na podstawie miejsca pobytu. W przypadku, gdy żadna ze stron nie ma w kraju ani miejsca zamieszkania (siedziby), ani miejsca pobytu to właściwość miejscową ustala się według miejsca ich ostatniego zamieszkania (siedziby) lub pobytu w kraju,

jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej w wyżej opisany sposób, to sprawa należy do organu właściwego dla miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postąpowania, albo w razie braku ustalenia takiego miejsca - do organu właściwego dla obszaru dzielnicy Śródmieście w Warszawie.

Postępowanie administracyjne można podzielić na:

Postępowanie administracyjne jurysdykcyjne (rozstrzygające) - jest to postępowanie administracyjne, które kończy się wydaniem decyzji. W ramach tego postępowania wyróżnia się:

postępowanie administracyjne ogólne (uniwersalne) - normuje tryb powstawania zewnętrznych indywidualnych aktów administracyjnych ustalających lub tworzących pewne uprawnienia czy obowiązki. W ramach tego postępowania rozstrzygane są indywidualne sprawy w drodze decyzji administracyjnej. Podstawą prawną jest Ustawa z  dnia 14 czerwca 1960 roku - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. Nr 98 z 2000r., poz. 1071 z późn. zm.),

postępowanie administracyjne szczególne - jest stosowane wówczas, gdy  przepisy prawne wyłączają określone rodzaje spraw administracyjnych spod działania postępowania administracyjnego ogólnego. W postępowaniu administracyjnym szczególnym stosuje się przepisy zawarte w innych ustawach, a nie przepisy kodeksu postępowania administracyjnego (np. postępowanie podatkowe czy postępowanie celne).

Postępowanie administracyjne niejurysdykcyjne charakteryzuje się tym, że nie kończy się wydaniem decyzji administracyjnej. Jego celem jest potwierdzenie określonych faktów czy stanu prawnego lub wyjaśnienie i ocena funkcjonowania organów administracji publicznej. W ramach tego postępowania wyróżnia się:

postępowanie w sprawach wydawania zaświadczeń. Zaświadczenie jest urzędowym dokumentem potwierdzającym określony stan faktyczny lub  prawny (np. zaświadczenie o zameldowaniu, odpis skrócony aktu urodzenia). Zaświadczenie powinno być wydawane bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie siedmiu dni.

postępowanie w sprawie skarg i wniosków - jest realizacją zagwarantowanego każdemu w Konstytucji RP prawa składania petycji, skarg i wniosków do organów państwowych, samorządowych oraz do organizacji i  instytucji społecznych. Petycje, skargi i wnioski mogą dotyczyć interesu publicznego, interesu własnego lub interesu innej osoby. Złożenie skargi lub wniosku nie może powodować negatywnych konsekwencji wobec osoby, która tego dokonała,

postępowanie kompetencyjne ma miejsce wtedy, gdy kilka organów administracji publicznej uważa, że są organami właściwymi do rozstrzygania określonej sprawy administracyjnej lub gdy żaden z nich nie uważa się za  organ właściwy do rozstrzygania sprawy administracyjnej. Rozwiązanie sporu kompetencyjnego polega na wskazaniu, który organ jest uprawniony i   zobowiązany do załatwienia sprawy administracyjnej. Postępowanie kompetencyjne jest prowadzone przed organami administracji publicznej wyższego stopnia niż organy, między którymi występuje spór, lub przed sądami administracyjnymi.

Podmioty postępowania administracyjnego można podzielić na dwie grupy:

Organy administracji publicznej prowadzące postępowanie administracyjne. Postępowanie administracyjne może być prowadzone przez każdy z organów administracji publicznej zarówno rządowej, jak i samorządowej.

Uczestnicy postępowania administracyjnego, w grupie której wyróżnia się:

strony postępowania administracyjnego. Stroną postępowania administracyjnego jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo każdy, kto żąda czynności organu administracji publicznej ze względu na swój interes prawny lub  obowiązek. Stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne oraz nie  posiadające osobowości prawnej państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne. Osoby fizyczne nie posiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swych ustawowych przedstawicieli. Natomiast strony nie będące osobami fizycznymi działają przez swych ustawowych lub statutowych przedstawicieli. Strona postępowania administracyjnego może działać przez pełnomocnika, chyba że  charakter czynności wymaga jej osobistego działania. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie lub zgłoszone do protokołu. Obowiązkiem organu administracji publicznej przed wszczęciem postępowania administracyjnego jest sprawdzenie, czy podmiot zwracający się z wnioskiem o wszczęcie postępowania może być stroną tego postępowania.

podmioty uczestniczące w postępowaniu administracyjnym na prawach strony nie są wprawdzie stronami postępowania administracyjnego, gdyż postępowanie toczy się w cudzej sprawie, ale podmiotom tym przysługują wszelkie uprawnienia strony zapisane w kodeksie postępowania administracyjnego. Podmioty te mogą uczestniczyć we wszystkich czynnościach przeprowadzanych przez organ administracji publicznej w toku postępowania administracyjnego (np. w oględzinach), mogą zgłaszać wnioski dowodowe, uwagi do protokołu oraz przeglądać akta sprawy i sporządzać z  nich notatki. Podmiotami, które mogą uczestniczyć w postępowaniu administracyjnym na prawach strony są: organizacje społeczne, prokurator i Rzecznik Praw Obywatelskich. Prawo do uczestniczenia w postępowaniu administracyjnym na prawach strony może być przyznane na mocy przepisów materialnego prawa administracyjnego również innym podmiotom (np.   organy Inspekcji Ochrony Środowiska mogą uczestniczyć w  postępowaniu administracyjnym na prawach strony w razie stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie ochrony środowiska),

innych uczestników postępowania, którymi są świadkowie i biegli. Świadek jest to osoba fizyczna, która w ocenie organu prowadzącego postępowanie albo w ocenie strony posiada informacje, które mogą się przyczynić do  wyjaśnienia sprawy administracyjnej. Zeznania świadków są dowodem w     postępowaniu administracyjnym. Biegłym w postępowaniu administracyjnym jest natomiast osoba fizyczna, która posiada specjalistyczną wiedzę z określonej dziedziny. Jeżeli do rozstrzygnięcia sprawy będącej przedmiotem postępowania potrzebna jest taka wiedza, to organ administracji publicznej prowadzący postępowanie może powołać biegłego. Biegły wydaje opinię, która jest dowodem w postępowaniu administracyjnym.

Postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Wszczęcie postępowania na żądanie strony następuje najczęściej wówczas, gdy chodzi o  uzyskanie lub ustalenie istnienia pewnego uprawnienia (np. wszczęcie postępowania w sprawie wydania licencji pracownika ochrony fizycznej). Natomiast w wypadku nakładania na stronę określonych obowiązków mających na celu ochronę interesu państwa lub interesu społecznego postępowania wszczyna się z urzędu (np. w sprawie cofnięcia licencji wówczas, gdy pracownik ochrony wykonuje zadania z naruszeniem przepisów prawa). Organ administracji publicznej może ze względu na szczególnie ważny interes strony wszcząć z urzędu postępowanie także w sprawie, w której przepis prawa wymaga wniosku strony.

Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej.

O wszczęciu postępowania z urzędu lub na żądanie jednej ze stron zawiadamia się wszelkie osoby będące stronami w sprawie.

Po wszczęciu postępowania administracyjnego organ administracji publicznej przystępuje do załatwienia sprawy administracyjnej. Bez względu na to, czego sprawa dotyczy, obowiązkiem organu jest ustalenie stanu faktycznego i prawnego.

W bardziej skomplikowanych sprawach administracyjnych organ administracji publicznej rozpoczyna postępowanie wyjaśniające, które pozwala na wszechstronne wyjaśnienie stanu faktycznego i stanu prawnego oraz na wydanie decyzji. Przy wyjaśnianiu stanu faktycznego możliwe jest przesłuchanie świadka, biegłego i strony, dokonywanie oględzin i ekspertyz czy przeprowadzenie rozprawy, a także przyjmowanie podań od uczestników postępowania administracyjnego.

W postępowaniu administracyjnym konieczne jest ustalenie istnienia bądź nieistnienia określonych faktów. Fakty ustala się na podstawie środków dowodowych, czyli pewnych źródeł informacji. Oprócz zgromadzenia dowodów organ administracji publicznej w celu wyjaśnienia sprawy może przeprowadzić rozprawę administracyjną. Rozprawa administracyjna umożliwia zgromadzenie w tym samym czasie i miejscu wszystkich uczestników postępowania administracyjnego. Oprócz postępowania dowodowego i rozprawy administracyjnej w trakcie wyjaśniania niektórych spraw administracyjnych organ administracji publicznej prowadzący postępowanie może być zobowiązany do zwrócenia się do innego organu o zajęcie stanowiska. Zajęcie stanowiska może być dokonane w postaci wyrażenia opinii, zgody lub wyrażenia stanowiska w innej formie.

Kodeks postępowania administracyjnego zawiera pewne reguły postępowania wspólne dla całości postępowania. Noszą one nazwę zasad ogólnych. Zasady ogólne są normami prawnymi. Ich naruszenie rodzi podobne skutki prawne, jak naruszenie innych norm prawnych. W wielu wypadkach skutki te są kwalifikowane ze względu na zasadnicze znaczenie zasad ogólnych dla postępowania administracyjnego. Katalog zasad ogólnych obejmuje:

Zasada praworządności jest zasadą o charakterze fundamentalnym dla  demokratycznego państwa prawa. Wynika z niej obowiązek przestrzegania prawa zarówno przez prowadzący postępowanie organ jak i przez innych uczestników postępowania..

Zasada prawdy obiektywnej - nakazuje ona w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy..

Zasada uwzględniania interesu społecznego i interesu obywateli - wynika z  niej obowiązek uwzględniania z urzędu tych wartości o jakich jest mowa. Organy administracji publicznej przy załatwianiu spraw administracyjnych powinny dążyć do tego, aby uwzględniony był zarówno interes społeczny, jak również słuszny interes obywateli..

Zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów Państwa - organy administracji publicznej są zobowiązane prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów państwa oraz świadomość i kulturę prawna obywateli.

Zasada udzielania informacji prawnej stronom - organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego.

Zasada czynnego udziału strony w każdym stadium postępowania - strona może składać żądania dotyczące przeprowadzenia dowodu a organ powinien je uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca istotne znaczenie dla sprawy..

Zasada swobodnej oceny dowodów - jej treścią jest wymów, czy organ prowadzący postępowanie oceniał na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona.

Zasada dwuinstancyjności postępowania - oznacza, że w przypadku niezadowolenia strony z rozstrzygnięcia organu pierwszej instancji, można zwrócić się do organu drugiej instancji..

Zasada trwałości ostatecznych decyzji administracyjnych - głosi, że decyzje, od których nie służy odwołanie są ostateczne.

Zasada dopuszczalności zaskarżenia decyzji do sądu administracyjnego - decyzje organów administracji publicznej mogą być zaskarżane do sądów administracyjnych z powodu ich niezgodności z prawem.

7. Weryfikacja decyzji i postanowień w administracyjnym toku instancji

Składowymi elementami systemu weryfikacji decyzji i postanowień są:

Środki zaskarżenia- to instytucje procesowe, za pomocą, których uprawnione podmioty mogą żądać weryfikacji rozstrzygnięć administracyjnych w celu ich kasacji lub reformacji. Środki zaskarżenia są oparte na zasadzie skargowości, tj. służą one podmiotom uprawnionym do żądania uruchomienia określonego postępowania weryfikacyjnego. Nie dają podstawy do uruchomienia postępowania z urzędu. Drugą cechą środków zaskarżenia jest doprowadzenie do kasacji lub reformacji.

Klasyfikacja środków zaskarżenia:

Kryterium przesunięcia kompetencji do weryfikacji zaskarżonego rozstrzygnięcia na wyższą instancję. Wyróżnić tutaj można środki:

• Bezwzględnie dewolutywne- zawsze przesuwają sprawę do wyższej instancji;

• Względnie dewolutywne- powodują przesunięcie sprawy do wyższej instancji, tylko w razie nieuwzględnienia ich przez organ I instancji;

• Środki niedewolutywne- rozpatrywane przez organ wydający zaskarżane decyzje.

Kryterium zaskarżonego rozstrzygnięcia:

• Środki zwyczajne- służą do rozstrzygnięć nieostatecznych, wnosi się je, gdy strona jest niezadowolona z rozstrzygnięcia;

• Środki nadzwyczajne- są szeroko wymienione w KPA i OP.

Kryterium mocy prawnej wniesionego środka zaskarżenia:

• Środki bezwzględnie suspensywne- z mocy prawa wstrzymują wykonanie zaskarżonego rozstrzygnięcia;

• Środki względnie suspensywne- wstrzymanie wykonania zaskarżonego rozstrzygnięcia pozostawiają ocenie organu rozpatrującego środek zaskarżenia.

Kryterium możliwości wnoszenia danego środka zaskarżenia samodzielnie:

Środki samoistne;

Środki niesamoistne- można je wnieść tylko z innymi środkami zaskarżenia.

Środki nadzoru- to instytucje procesowe, za pomocą, których organy powołane do sprawowania nadzoru uruchamiają z urzędu postępowanie weryfikacyjne, które służy do wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji przez ich kasacje lub reformację.

Oparte są na zasadzie oficjalności oraz celu, którym jest wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego.

Odwołalność decyzji- to prawna możliwość kasacji lub reformacji decyzji z urzędu przez organ, który wydał decyzję. Oparta jest na zasadzie oficjalności oraz celu, którym jest wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego.

System weryfikacji decyzji może mieć konstrukcje czyste, bo są to cechy charakterystyczne zarówno dla środka zaskarżenia jak i nadzoru (należą tutaj odwołanie, wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy, zażalenie, sprzeciw, skarga do NSA) oraz konstrukcje mieszane, bo mają cechy charakterystyczne dla środków nadzoru i odwołalności (należą tutaj: wznowienie postępowania i stwierdzenie nieważności decyzji, uchylenie lub zmiana decyzji). System weryfikacji decyzji opiera się na weryfikacji decyzji w toku instancji jak również poza tokiem instancji (w trybach nadzwyczajnych).

I. Odwołanie.

Jest to środek zaskarżenia w postępowaniu administracyjnym. Należy do podstawowych środków zaskarżenia ze względu na krąg decyzji administracyjnych podlegającym zaskarżeniu jak i na szerokie podstawy zaskarżenia, które kwestionują legalność i zasadność decyzji. Prawo do odwołania wynika z art. 78 Konstytucji- „każdej ze stron przysługuje prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w I instancji". Zakres dopuszczalności odwołania jest oparty na zasadzie dwuinstancyjności (art. 15), wg, której każda sprawa indywidualna rozpoznana i rozstrzygnięta decyzją organu I instancji podlega w wyniku wniesienia odwołania ponownemu rozpoznaniu i rozstrzygnięciu przez organ II instancji. Od każdej decyzji nieostatecznej służy odwołanie. Wyjątkiem jest tutaj decyzja wydana w I instancji przez ministra, której nie służy odwołanie oraz decyzja wydana przez SKO w sprawach należących do zadań własnych samorządu terytorialnego. Odwrotnie jest w op. W tym przypadku stronom przysługuje odwołanie, które rozpatruje organ wydający decyzję. Nie są to, bowiem decyzje ostateczne. Stają się one ostateczne dopiero po upływie terminu do wniesienia odwołania. Od tego typu decyzji służy uprawnionym wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Od odwołania odróżnia go to, że nie ma on konstrukcji względnie dewolutywnej, jest rozpatrywany przez organ, który wydał zaskarżoną decyzję. Weryfikacja w postępowaniu odwoławczym nie obejmuje również decyzji o odszkodowaniu, gdyż można ich dochodzić również na drodze sądowej. Weryfikację decyzji w toku instancji wyłączają przepisy szczególne (np. prawo wodne). Strony mogą w obronie swojego interesu prawnego wystąpić na drogę postępowania sądowego.

Podmioty uprawnione do wniesienia odwołania:

Postępowanie odwoławcze jest oparte na zasadzie skargowości. Nigdy nie może zostać wszczęte z urzędu, może zostać tylko uruchomione na wniosek strony.

Uprawnionym do wniesienia odwołania jest podmiot, który:

• Twierdzi, że decyzja organu I instancji dotyczy jego interesu lub obowiązku prawnego;

• Ma zdolność do czynności prawnych i zdolność prawną.

Prawo do wniesienia odwołania nie przysługuje osobom, które nie spełniły przesłanek wynikających z art. 28, 29, 30. Osobom tym dla ochrony swoich interesów faktycznych służy postępowanie skargowo- wnioskowe. Jeżeli skarga dotyczy sprawy administracyjnej lub indywidualnej w fazie postępowania odwoławczego, to należy ją traktować jako materiał dowodowy. Kpa nie wprowadza ograniczeń formalnych ani materialnych dotyczących prawa odwołania strony. Prawo do odwołania ma nie tylko strona, która brała udział w postępowaniu zakończonym decyzją, ale też osoba, która nie brała udziału w postępowaniu, ale jest stroną w rozumieniu art. 28. Prawo do odwołania ma strona niezadowolona z rozstrzygnięcia zawartego w decyzji.

W op. podmiotom przysługuje odwołanie tylko do 1 instancji. Stosuje się tutaj przepisy KPA. Prawo do odwołania jest oparte na zasadzie rozporządzalności, która w kwestii cofnięcia odwołania jest ograniczona. Strona może cofnąć odwołanie przed wydaniem decyzji przez organ odwoławczy ze skutkiem prawnym tylko wtedy, gdy nie doprowadzi to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny. Skuteczność cofnięcia odwołania jest uzależniona od oceny organu odwoławczego. Strona ma tutaj możliwość skargi do NSA. Uprawnienie do wniesienia odwołania mają obok strony podmioty na prawach strony, tj. prokurator oraz organizacja społeczna.

Organizacja społeczna- wniesienie przez nią odwołania zależy od 2 przesłanek:

• Żądanie jest uzasadnione celami statutowymi.

• Przemawia za tym interes społeczny.

Przesłanki te oceniane są przez organ orzekający, który wszczyna postępowanie z urzędu lub dopuszcza organizację do udziału w postępowaniu ( w I instancji), jeżeli uzna przesłanki za uzasadnione. Od tego momentu organizacja ma prawo do wniesienia odwołania, jeżeli uczestniczy w postępowaniu I instancji.

Prokurator-, jeżeli bierze udział w postępowaniu I instancji, to przysługują mu prawa strony i ma on prawo do wniesienia odwołania. Jeżeli nie brał udziału w postępowaniu w I instancji-nie przysługuje mu prawo do wniesienia odwołania.

Uprawnienie do wniesienia odwołania ma również Rzecznik Praw Obywatelskich.

Forma i skutki prawne odwołania.

Postępowanie odwoławcze uruchamia czynność procesowa strony, jaką jest wniesienie odwołania. KPA nie wymaga zachowania szczególnej formy wniesienia odwołania ani też szczególnego uzasadnienia. Odwołanie poza wyrażeniem niezadowolenia z decyzji powinno mieć formę odpowiadającą ogólnym wymaganiom stawianym podaniom. Pojęcie podania jest rozumiane szeroko i obejmuje: żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia.

Odwołanie w OP, powinno zawierać zarzuty przeciwko decyzji, określać istotę i zakres żądania będącego przedmiotem odwołania oraz wskazywać dowody uzasadniające to żądanie.

Generalnie odwołanie powinno mieć formę pisemną. Może być wnoszone telegraficznie, dalekopisem, telefaksem lub poczta elektroniczną. Strona może również wnieść odwołanie ustnie do protokołu.

Warunek formalny odwołania to termin jego wniesienia. Musi być ono wniesione w terminie 14 dni od daty ogłoszenia (doręczenia decyzji) stronie. Odwołanie można wnieść za pośrednictwem organu, który wydał decyzję.

Odwołanie- jest środkiem bezwzględnie suspensywnym, bo z mocy prawa wstrzymuje wykonanie zaskarżonej decyzji, ale nie dotyczy to decyzji objętej klauzulą rygoru natychmiastowej wykonalności, lub, gdy decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy. W tych przypadkach organ może natychmiast wstrzymać wykonanie zaskarżonej decyzji. Op., nie przewiduje bezwzględnej suspensywności odwołania, bo wniesienie odwołania od decyzji organu podatkowego nie wstrzymuje jej wykonania. Odwołanie w op., -jest względnie suspensywne, decyzja może być wstrzymana na wniosek strony przez organ podatkowy, tylko ze względu na jej szczególnie ważny interes.

Wstrzymanie decyzji w op., następuje w formie postanowienia, które może być uchylone przez organ, który je wydał lub organ odwoławczy. Jeżeli odwołanie nie zostanie rozpatrzone w ciągu 2 miesięcy od dnia otrzymania odwołania, a decyzja nie zostanie wykona w całości lub części, to odwołanie przyjmuje ono charakter bezwzględnej suspensywności, a wykonanie decyzji podlega wstrzymaniu z mocy prawa.

Postępowanie odwoławcze przed organem I instancji. Czynności procesowe tutaj obejmują:

• Zawiadomienie stron o wniesieniu odwołania;

• Samokontrolę do własnej decyzji (tj. postępowanie odwoławcze przed organem I instancji) - opiera się na 2 kryteriach:

Kryterium formalne- wniesienie odwołania przez wszystkie strony. Organ musi ustalić czy odwołanie wniosły wszystkie strony, którym decyzja została doręczona lub ogłoszona. Jeżeli w sprawie uczestniczą inne strony, oprócz tych, którym doręczono decyzję, organ jest obowiązany je zawiadomić o złożeniu odwołania, zaś samokontrolę może wykonać tylko wtedy, gdy te strony wyrażą zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji, zgodnie z żądaniem zawartym w odwołaniu przypadku wniesienia odwołania przez prokuratora lub organizację społeczną, samokontrola może być uruchomiona, tylko wtedy, gdy odwołanie oprócz prokuratora lub organizacji społecznej wniosą wszystkie strony.

Samokontrola odbywa się w dwóch fazach:

a) Kontrola własnego postępowania- ponowne rozpoznanie i rozpatrzenie sprawy oraz ustalenie, czy może być zmienione stanowisko przyjęte w danej sprawie.

b) Konfrontacja stanowiska z żądaniem stron. W tej fazie organ może ustalić, że:

• Żądanie strony jest uzasadnione, więc czuje się kompetentny do uchylenia lub zmiany decyzji;

• Żądanie strony jest uzasadnione tylko częściowo, w związku z tym nie czuje się kompetentny do wzruszenia decyzji;

• Żądanie strony nie jest uzasadnione.

Kryterium merytoryczne- stanowisko organu musi się pokrywać ze stanowiskiem stron. Organ I instancji jest zobowiązany rozpatrzyć sprawę w ciągu 7 dni od dnia otrzymania odwołania, w postępowaniu podatkowym w terminie miesiąca.

Od nowej decyzji stronom służy odwołanie.

Postępowanie przed organem II instancji. Można je podzielić na 3 fazy:

Postępowanie wstępne- organ odwoławczy ustala tutaj, czy odwołanie jest dopuszczalne (do dwukrotnego rozpoznania, jeżeli nie to odwołanie jest niedopuszczalne) i czy zostało wniesione z zachowaniem terminu. Jeżeli strona uchybiła terminowi do wniesienia odwołania, a wystąpi o jego przywrócenie, to organ odwoławczy może ostatecznie zadecydować o jego przywróceniu.

Niedopuszczalność może wynikać z przyczyn:

a) Przedmiotowych - brak przedmiotu zaskarżenia, wyłączenie przez przepisy prawne możliwości zaskarżenia decyzji w toku instancji. Np. decyzja nie została wydana, lub czynność organu administracyjnego nie jest decyzją administracyjną.

b) Podmiotowych- odwołanie wnosi jednostka nie mająca legitymacji do jego wniesienia (tj. osoba trzecia lub strona, która nie brała udziału w postępowaniu przed I instancją) lub strona nie mająca zdolności do czynności prawnych.

Jeżeli odwołanie dotyczy interesu prawnego strony, to organ odwoławczy jest zobowiązany do rozpatrzenia jej odwołania, w przeciwnym przypadku wydawana jest decyzja o umorzeniu postępowania odwoławczego.

Negatywny wynik przeprowadzenia czynności w postępowaniu wstępnym skutkuje wydaniem postanowienia o niedopuszczalności odwołania lub uchybieniu terminowi. Są to postanowienia ostateczne, przy czym stronie służy skarga do NSA.

Postępowanie rozpoznawcze- jego przedmiotem jest ponowne rozpatrzenie sprawyindywidualnej rozstrzygniętej decyzją organu I instancji. Granice postępowaniarozpoznawczego są wyznaczone przez zasady ogólne kpa, a w szczególności przez zasadędwuinstancyjności, zasadę prawdy obiektywnej, zasadę praworządności.

W postępowaniu rozpoznawczym organ dokonuje oceny materiału dowodowego zebranego wpostępowaniu przed I instancją.

Organ może tutaj stwierdzić, że:

• Brak było rozpoznania sprawy w I instancji;

• Postępowanie w I instancji wymaga uzupełnienia, ponieważ nie zostały ustalone wszystkie istotne dla sprawy okoliczności faktyczne. Organ odwoławczy przeprowadza na wniosek lub z urzędu uzupełniające postępowanie dowodowe. Może je przeprowadzić sam lub zlecić je organowi, który wydał zaskarżoną decyzję.

Podjęcie decyzji:

Rozstrzygnięcie organu odwoławczego może być następujące:

• Utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję. Decyzja o utrzymaniu w mocy decyzji organu pierwszej instancji powinna być wydana wówczas, gdy rozstrzygnięcie organu odwoławczego pokrywa się z rozstrzygnięciem organu I instancji.

• Rozstrzygnięcie merytoryczne organu odwoławczego jest niezgodnie z rozstrzygnięciem organu I instancji. Organ odwoławczy uchyla zaskarżoną decyzję w całości lub części i w tym zakresie orzeka, co do istoty sprawy (decyzja merytoryczno -reformacyjna). Podstawą wydania takiej decyzji może być każdy rodzaj wadliwości. Może to być naruszenie przepisów prawa materialnego czy przepisów postępowania, ale także błędna ocena faktów.

Organ odwoławczy może także uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji (decyzja kasacyjna).Rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części.

Decyzję kasacyjną typową- organ odwoławczy uchyla zaskarżoną decyzję i nie rozstrzyga sprawy merytorycznie. Kpa wyklucza wydanie tzw. typowej decyzji kasacyjnej. Nie możliwe jest uchylenie decyzji przez organ odwoławczy bez merytorycznego rozpatrzenia sprawy bądź umorzenia postępowania albo bez przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji. Brak podstaw prawnych do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, powoduje wydanie decyzji kasującej decyzję organ I instancji i umorzenie postępowania w sprawie. Decyzję kasacyjną powodującą przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez organ I instancji. Organ stwierdza tutaj o istnieniu podstaw do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy indywidualnej. Organ odwoławczy może wydać decyzję kasacyjną i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia, gdy postępowanie w I instancji zostało przeprowadzone z rażącym naruszeniem norm prawa procesowego (tj. błędne przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego). Przekazując sprawę organ odwoławczy może wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy (art. 138 § 2). Decyzja kasacyjna może być podjęta wyłącznie w oparciu o przesłanki określone w art. 138 § 2 kpa. Drugim rodzajem tego typu decyzji jest decyzja kasacyjna wprowadzona ze względu na rozwiązania ustrojowe, w celu ochrony kompetencji organów jednostek samorządu terytorialnego.

Decyzje kasacyjne w OP.;

• Decyzja kasacyjna typowa- organ odwoławczy uchyla decyzje organu I instancji i umarza postępowanie w sprawie. Decyzję odwoławczą tego typu organ wydaje, gdy nie ma podstaw prawnych do merytorycznego załatwienia sprawy.

• Decyzja kasacyjna z przekazaniem sprawy

Organ odwoławczy uchyla decyzje organu I instancji w całości i sprawę przekazuje do ponownego rozpatrzenia właściwemu organowi podatkowemu, jeżeli sprawa została wydana z naruszeniem przepisów zawartych w art. 240 lub 247 op. Do tych wad należą:

Art. 240 op. Organ wznawia postępowanie w sprawie zakończonej decyzją ostateczną, jeżeli:

1) Dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe,

2) Decyzja wydana została w wyniku przestępstwa,

3) Decyzja wydana została przez pracownika lub organ podatkowy, który podlega wyłączeniu,

4) Strona nie z własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,

5) Wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji nie znane organowi, który wydał decyzję,

6) Decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu,

7) Decyzja została wydana na podstawie innej decyzji lub orzeczenia sądu, które zostały następnie uchylone lub zmienione w sposób mogący mieć wpływ na treść wydanej decyzji.

Art. 247 op., Organ stwierdza nieważność decyzji, która:

1) Została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości,

2) Została wydana bez podstawy prawnej,

3) Została wydana z rażącym naruszeniem prawa,

4) Dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną

5) Została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie,

6) Była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały,

7) Zawiera wadę powodującą jej nieważność na mocy wyraźnie wskazanego przepisu prawa,

8) W razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą.

W przypadku wystąpienia powyższych wad organ odwoławczy jest obowiązany uchylić decyzję i przekazać sprawę właściwemu organowi. W tym przypadku nie może on tutaj dokonać reformacji i umorzyć postępowania.

• Organ odwoławczy może uchylić w całości decyzję organu I instancji i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez ten organ, rozstrzygnięcie sprawy wymaga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego.

• Organ odwoławczy uchyla decyzję, w sprawach należących do właściwości organów samorządu terytorialnego, jeżeli przepisy prawa nie pozostawiają sposobu jej rozstrzygnięcia uznaniu organu samorządu terytorialnego.

Organ może zakończyć postępowanie odwoławcze umorzeniem postępowania, jeżeli stało się ono bezprzedmiotowe. Decyzja o umorzeniu postępowania odwoławczego jest ostateczne i powoduje, że decyzja pozostaje w obrocie prawnym.

Zakaz reformationis in peius (zakaz rozstrzygnięcia sprawy indywidualnej na niekorzyść strony).

Istotą tego zakazu jest to, że organ odwoławczy nie może zmienić rozstrzygnięcia zawartego w decyzji organu i instancji na niekorzyść odwołującej się strony, chyba, że zaskarżona decyzja narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny. Środki odwoławcze służą ochronie interesów strony, która nie powinna obawiać się ich stosowania. Natomiast pojęcie "rażącego naruszenia prawa", jak i "interesu społecznego" jest pojęciem nieostrym i jako takie podlega swobodnej ocenia organu administracyjnego.

II. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Jest to środek zaskarżenia przysługujący stronie w przypadku, gdy jest ona niezadowolona z decyzji wydanej przez ministra (strona może się zwrócić do tego organu o ponowne rozpatrzenie sprawy) lub SKO. Jest to środek niedewolutywny. Do wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy stosuje się przepisy o decyzji. Postępowanie podatkowe nie przewiduje tego typu środka zaskarżenia, bowiem od decyzji wydanej przez Ministra Finansów i SKO służy stronie odwołanie.

III. Zażalenie.

Jest to środek zaskarżenia służący od postanowień. Służy tylko na postanowienia. Prawo do wniesienia zażalenia ma strona i pozostali uczestnicy postępowania. Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia stronie. Ma taką samą treść i formę jak odwołanie. Zażalenie jest środkiem zaskarżenia względnie suspensywnym, bo wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia. Organ, który wydał postanowienie może jedynie wydać wstrzymanie jego wykonania, o ile jest to uzasadnione. Rozpatrzenie zażalenia następuje wg tych samych przepisów, służących odwołaniu.

9. Opłaty i koszty w postępowaniu administracyjnym

Przeprowadzenie postępowania administracyjnego wymaga poniesienia określonych kosztów. Rozdział IX określa, co stanowi opłaty i koszty oraz jakie są koszty ich ponoszenia. Strona ma obowiązek wpłaty należności tytułem opłat i kosztów. Nieuiszczenie w terminie należności może spowodować wszczęcie egzekucji administracyjnej. Są jednak sytuacje kiedy organ musi załatwić sprawę pomimo nieuiszczenia należności. Na postępowanie dotyczące wysokości kosztów służy zażalenie. Strona może być zwolniona od ponoszenia całości lub części należności. Fundamentalna różnica między opłatami administracyjnymi a kosztami postępowania polega na tym że z zasady organy administracji publicznej nie maja wpływu na wysokość pobieranych opłat- najczęściej ustalane są na podstawie ustawy z dnia 16 listopada 2006 o opłacie skarbowej, oraz w oparciu o rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 września 2007 r. w sprawie zapłaty opłaty skarbowej.Z kolei koszty postępowania administracyjnego ustalane są bezpośrednio przez organ na podstawie poczynionych wydatków związanych z prowadzeniem postępowania.

Opłaty administracyjne

Opłaty mogą mieć stawki stałe lub zmienne. Strona wnosząca do organu administracji publicznej o dokonanie pewnych czynności administracyjnej np. uzyskanie koncesji, wydanie zaświadczenia na wniosek zainteresowanego jest zobowiązany wnieść opłaty.

Przeanalizowania wymaga sytuacja gdy strona mimo ciążącego na niej obowiązku nie wnieście wymaganej opłaty. Wówczas zastosowanie znajduje artykuł 261 ustęp 1. Organ administracji publicznej prowadzącej postępowanie wyznacz stronie termin do wniesienia należności. Termin ten wynosi od 7 do 14 dni. W przypadku gdy tak się nie stanie, to zgodnie z art. 161 ustęp 2 wniesione podanie podlega zwrotowi lub czynność wymagająca opłaty zostanie zaniechana. Stronie przysługuje możliwość wniesienia zażalenia na postępowanie o zwrocie podania. Jednak już na same zaniechanie dokonania czynności z powodu nie wniesienia opłaty, które następuje w formie postępowania , nie służy zażalenie. Organ rozpatruje podanie, mimo nie uregulowania należności gdy względy społeczne lub ważny interes strony wymaga niezwłocznego załatwienia sprawy.

Strona zastanie zwolniona z opłaty jeśli wystąpią ustawowo określone przesłanki oraz zostanie złożony odpowiedni wniosek do organu załatwiającego dana sprawę. Postępowanie o zwolnieniu z opłaty może zostać wydane również z urzędu, który ma charakter uznaniowy i nie przysługuje na nie zażalenie. W zależności od okoliczności, organ jest uprawniony do zwolnienia strony z całości opłaty lub tylko ich części.

Koszty postępowania administracyjnego

Inaczej przedstawia się sprawa kosztów postępowania. Kodeks postępowania administracyjnego wyróżnia zaledwie trzy składnikami kosztów postępowania, jednak ich katalog pozostaje otwarty o czym stanowi art. 263 ustęp 2. Do ustawowo określonych kosztów zalicza się koszty podróży i inne należności wobec świadków, biegłych oraz stron. Ponadto do kosztów zalicza się przeprowadzenie oględzin rzeczy i doręczenie stronie pism.

Z reguły organ pokrywa koszty postępowania, wynika to z zasady prawdy obiektywnej, która stanowi, że organ jest zobowiązany z urzędu zbadać wszystkie okoliczności niezbędne do ustalenia stanu faktycznego. Dotyczy to zarówno pokrycia kosztów ekspertyz biegłego, osobistego stawiennictwa świadków czy przeprowadzenia oględzin.

Strona ponosi koszty, gdy będzie trzeba je poczynić z winy strony np. powtórzenie czynności, w których strona bezzasadnie nie wzięła udziału. W większości przypadkach to

organ ponosi koszty związane z postępowaniem, a gdy uzna dowód za zbędny może go nie dopuścić uznając za bezprzedmiotowy.

Podsumowując opłaty i koszty postępowania służą opłaceniu czynności postępowania administracyjnego, w przypadku opłat ponosi je strona(chyba że zostanie z nich zwolniona) natomiast koszty postępowania są podzielone między stronę i organ z czego to organ w dużej mierze powinien być nimi obarczony

Koszty egzekucyjne w postępowaniu administracyjnym

Z egzekucją przeprowadzaną podczas postępowania administracyjnego wiążą się określone dodatkowe opłaty, które uiścić powinien co do zasady zobowiązany. Szczegółową

specyfikację kosztów, a także zasady ich uiszczania zawiera ustawa z dnia 17 czerwca 1996 r. Postępowanie egzekucyjne w administracji.

Wysokość opłat w egzekucji należności pieniężnych i niepieniężnych

Egzekucja należności pieniężnych i niepieniężnych prowadzi do różnych rodzajów kosztów, związanych z naturą danego postępowania. Szczegółowe wyliczenie opłat w egzekucji należności pieniężnych zawiera art. 64 ustawy, z zastrzeżeniem możliwości ich

podwyższenia w stopniu odpowiadającym wzrostowi cen towarów i usług konsumpcyjnych (art. 64d ustawy). Najbardziej istotne należności to:

a. Za zajęcie wynagrodzenia za pracę - 4 % egzekwowanej należności, nie mniej jednak niż 2 zł 50 gr.;

b. Za pobranie pieniędzy na miejscu i zobowiązanego - 5 % kwoty pobranej należności, nie mniej jednak niż 2 zł 50 gr.;

c. Za zajęcie ruchomości - 6 % kwoty egzekwowanej należności, nie mniej jednak niż 6 zł 80 gr.

Co do egzekucji należności niepieniężnych, to opłaty reguluje art. 64a ustawy. Są to między innymi:

a. Za odebranie rzeczy ruchomej- 6 zł 80 gr.;

b. Za odebranie nieruchomości - 68 zł;

c. Za wydanie postanowienia o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia - 10 % nałożonej grzywny, nie więcej jednak niż 68 zł.

Koszty egzekucyjne

Koszty egzekucyjne są ostateczną kwotą, związaną z prowadzeniem egzekucji, która obciąża co do zasady zobowiązanego.

Składają się na nie następujące sumy:

a. Opłaty egzekucyjne, opisane szczegółowo wyżej;

b. Wydatki egzekucyjne, poniesione faktycznie przez organ w związku z prowadzeniem egzekucji. Są to, między innymi:

• opłata za ogłoszenia w prasie,

• należności świadków, biegłych i rzeczoznawców,

• opłata za zastosowanie przymusu bezpośredniego.

Ustawa przewiduje jednak sytuacje, gdy do zapłaty kosztów egzekucyjnych zobowiązany będzie:

a. wierzyciel- jeżeli nie mogą być one ściągnięte od zobowiązanego, a nie zachodzi podstawa do umorzenia kosztów, obciążenia nimi obcego kraju ani budżetu państwa.

Drugą podstawą nałożenia na wierzyciela obowiązku zwrotu kosztów jest sytuacja, gdy spowodował on niezgodne z prawem wszczęcie i prowadzenie egzekucji.

b. Obce państwo- jeżeli dochodzenie należności na jego wniosek stwarza szczególne problemy, powoduje powstanie znacząco wysokich kosztów egzekucyjnych lub wiąże się z walką z zorganizowaną przestępczością.

Umorzenie i rozłożenie na raty kosztów egzekucyjnych

W wyjątkowych wypadkach może dojść do umorzenia całości lub części kosztów egzekucyjnych. Uzasadnia to:

a. Ważny interes publiczny,

b. Nieściągalność od zobowiązanego dochodzonej należności, lub wykazanie przez zobowiązanego, że nie jest w stanie ponieść kosztów egzekucyjnych bez znacznego uszczerbku dla swojej sytuacji finansowej,

c. Sytuacja, gdy ściągnięcie tylko tych kosztów spowodowałyby niewspółmierne koszty egzekucyjne.

Innym udogodnieniem przewidzianym przez ustawę jest możliwość rozłożenia na raty

należności. Wchodzi to w rachubę ze względu na ważny interes zobowiązanego, który w razie niekorzystnego dla niego rozstrzygnięcia może złożyć w jego przedmiocie zażalenie.

Koszty obciążające wierzyciela

Poza podstawową zasadą, w myśl której to zobowiązany uiszcza koszty egzekucyjne, to wierzyciela obciążają wydatki związane z przekazaniem mu egzekwowanej należności lub przedmiotu, ściągane bezpośrednio z sum uzyskanych przez organ. Ponadto, wierzyciel obowiązany jest do uiszczenia tzw. opłaty komorniczej - tj. kwoty przypadającej organowi, który dokonał czynności egzekucyjnych. Nie pobiera się opłaty komorniczej od:

a. kwot wpłaconych po wystąpieniu wierzyciela z żądaniem zawieszenia albo umorzenia postępowania egzekucyjnego;

b. należności ściągniętych przez organ egzekucyjny będący jednocześnie ich wierzycielem;

c. należności dochodzonych na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przez urząd skarbowy lub jego naczelnika;

d. należności dochodzonych na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przez organ wykonujący, chyba że niezgodne z prawem wszczęcie i prowadzenie egzekucji spowodowało obce państwo.

33

33

---