6. Rola edukacji w rozwoju człowieka. (edukacja szkolna , rodzina, jak to jest w kolejnych etapach życia, czy edukacja jest potrzebna w kolejnych etapach życia, jak na nas wpływa).

Edukacja szkolna:

● Harmonijna realizacja (przez nauczycieli) zadań w zakresie nauczania, kształcenia umiejętności i wychowania.

● Tworzenie wzajemnie uzupełniających się i równoważnych wymiarów pracy każdego nauczyciela.

● Wspieranie rozwoju uczniów.

● Organizowanie procesu uczenia się.

Kolejne etapy życia:

I. Niemowlęctwo i wczesne dzieciństwo(do 6 r.ż):

● uczenie się chodzenia

● uczenie się przyjmowania stałego pokarmu

● uczenie się mówienia

● uczenie się kontroli nad wydalaniem

● uświadomienie sobie różnic płci, skromności seksualnej

● tworzenie się pojęć i uczenie się mowy do opisu rzeczywistości społecznej i fizycznej

● nabywanie gotowości do czytania

II. Średnie dzieciństwo(6-11/12 r.ż):

● uczenie się sprawności fizycznej

● wytwarzanie zdrowych postaw wobec siebie i wzrastającego organizmu

● uczenie się ról kobiecych i męskich

● rozwijanie umiejętności czytania, pisania, liczenia

● rozwijanie pojęć potocznych

● rozwijanie świadomości, moralności

● osiągnięcie niezależności osobistej

● rozwijanie postaw wobec grup społecznych, instytucji, kategorii społ.

WCZESNE DZIECIŃSTWO

a) 0-1 wiek niemowlęcy,

● 2-3 doba umiejętność naśladowania opiekuna w mimice: radość, smutek, we wczesnym okresie rozwoju rodzice są

odpowiedzialni za włączenie dziecka w interakcje, dostarczenie kontekstu i wsparcia dla komunikacyjnego

zachowania dziecka.

● rozwój ról związanych z płcią (zaczynając od kolorów ubranek na dziewczynki/chłopcy, gry , zabawy)

● przywiązanie = emocjonalna więź małego dziecka i opiekuna

- jest pierwszą ścisła reakcją z inną osobą

- wpływa na późniejsze reakcje z innymi:

• przyjacielskie nastawienie wobec innych

• stopień niezależności społecznej

• temperament

• zaangażowanie emocjonalne wobec innych

● Zachowania sprzyjające przywiązaniu (RODZIC -DZIECKO)

• trzymanie na rękach

• dotykanie

• uśmiechanie się

• utrzymanie kontaktu wzrokowe

● Wskaźniki przywiązania:

1. odruch uśmiechania się (0-1 m.ż)

- reakcja uśmiechu

● noworodek reaguje w ten sposób na bodźce zewn. (np. dotyk) i wewnętrzne (np. bańka gazu w żołądku)

2. uśmiech społeczny (2-3 m.ż. )

● prawdziwy uśmiech, bo wywołuje go np. obecność matki, dźwięk itp.

3. reakcja witania ( 2-3 m.ż)

● dziecko grucha, śmieje się, ma szeroko otwarte oczy -> czyli reakcja witania

● + silne ruchy rąk i nóg -> ożywienie

4. selektywny uśmiech społeczny (5-6 m.ż. -> całe życie)

● dziecko śmieje się gdy tylko kogoś zna (matka, rodzina)

5. lęk przed obcymi (od 6m.ż.)

● dziecko porównuje rysy twarzy obcych z rysami np. matki i dlatego występuje zahamowanie wzgl. obcych.

6. lęk przed rozstaniem (od g m..ż.)

● rozdzielenie z opiekunem zwykle prowadzi do zdecydowanego protestu i rozpaczy niemowlęcia

● nauka rozróżniania uczuć w kontaktach z dorosłymi.

● nauka języka przez matkę,

● eksploracja otoczenia, gdy jest zachęcone przez matkę

b) 2-3r.ż. wiek poniemowlęcy

● w 2 r.ż. dziecko pragnie przebywać z dorosłymi znanymi, które wzbudzają w nim pozytywne przeżycia

● chętnie uczestniczy w codziennych czynnościach

● jeżeli w wieku 5 miesięcy było zachęcane do zabawy a nie ograniczone, to teraz dziecko posiada wyższy poziom

zabawy symbolicznej. Dziecko naśladuje w dużym stopniu matkę.

● rozwój uczuć (2-3 r.ż.): zazdrość, duma, wstyd, wina, zakłopotanie

● dziecięcy natywizm: przeciwstawianie się prośbom i poleceniom osób dorosłych ( przekora).

ŚREDNIE DZIECIŃSTWO (od 4-6 lat) = WIEK PRZEDSZKOLNY

● przywiązanie które powstało wcześniej jest podstawą rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka

● rozwój mowy, wypowiadania się

● nabycie zdolności zaradczych - manipulacja innymi poprzez swoje zachowanie np. przytulanie

● rodzice zachęcają dzieci do wyrażania pozytywnych emocji, a hamowania negatywnych (smutek , mniej

wybuchów złości)

● rodzice wskazują jakie to są kulturalne zachowania -> ułatwia to dziecku pozytywne relacje interpersonalne

● rozwój społeczny -> socjalizacja - opanowanie przez jednostkę wiedzy o swojej grupie (np. rodzinie) oraz

wiedzy o rolach społecznych, a także do opanowania przyjętych w tej gr. standardów i wartości.

● zabawa np. w mamę, lekarza - dziecko poznaje w ten sposób role społeczne, ale dziecko woli się bawić z

rówieśnikami - bo czuje, że relacje są równoważne

● rozwój empatii i zachowań prospołecznych poprzez:

1. modelowanie - dorośli są przykładem

2. indukcje - wyjaśnienie przez dorosłego, które odwołuje się do dziecięcej ambicji np. chęć stania się dorosłym i

troski o innych.

● pobudzenie przez dorosłego do aktywności fizycznej

● opieka rodzicielska

PÓŹNE DZIECIŃSTWO = MŁODSZY WIEK SZKOLNY 7-10/12 lat

● dziecko jest w szkole; jest już mniej bezpośredni wpływ rodziców

● pojawiają się rówieśnicy, którzy są także ważni w życiu młodego człowieka ale rodzina cały czas jest na równi z

nimi.

● dziecko osiąga dojrzałość szkolną = czyli potrafi rozstać się z matka ,

kontrolować swoje emocje (lęk, złość itd.)

● zyskanie poczucia kompetencji poza domem (ocena nauczyciela)

nabycie kompetencji:

- komunikacyjnych

- naukowych

- emocjonalnych (kontrolnych)

● dzieci potrzebują korzystnej atmosfery domowej szczególnie podczas lat szkolnych

-> pozytywna atmosfera rodzinnego domu niesie za sobą zwykle konsekwentnie stosowaną dyscyplinę, zachętę

do nabycia przez dziecko społecznych i emocjonalnych kompetencji, uwzględnia też potrzeby rozwojowe

dziecka

● duża ilość niekontrolowanych nieraz prze rodziców godzin spędzonych przed TV:

• powoduje agresję

• utrwala stereotypy związane z płcią np. prezenter mówi a dziewczyna to na ozdobę

• ale też edukuje

10. Eriksonowska teoria rozwoju osobowości psychospołecznej.

Kryzys - to okres przejściowy, zwrotny w cyklu życiowym człowieka, charakteryzuje się szczególnym

niezrównoważeniem możliwości i wymagań, szczególnym uwrażliwieniem, wzrostem potencjału od

zmiany i nowego przystosowania. Obejmuje 3 fazy

1) powstawanie i narastanie problemów

2) szczególnej wrażliwości

3) rozwiązywanie problemu - centralna instancją, która dokonuje syntezy i integracji naszych doświadczeń

(plan rozwoju EGO)

Zdrowie psychiczne jest procesem pomyślnie przebiegającym w rozwoju człowieka, w którym zdobywa sukcesywnie następujące cechy i zdolności.

I. stadium/kryzys -> poczucie ufności/ nieufności - 1r.ż. (kryzys narodzin), brak zaufania.

• Zależy od opieki, zaspokajanie potrzeb, jedzenia, przewijania itd. ( w zależności od stopnia reagowania otoczenia społecznego na pojawiające się potrzeby dziecka, rodzi się w nim ufność do świata dając nadzieje na otrzymanie pomocy w sytuacjach trudnych. Gdy te podstawowe potrzeby nie są zaspokojone dzieci stają się podejrzliwe, pełne lęku i nie maja zaufania do otoczenia).

• 8-9 m-c -> kryzys okresu ząbkowania- chce się wyrwać z opiekuńczych rąk matki, samodzielne poznawanie najbliższego świata (matka przetrzymuje dziecko - dziecięcy autyzm wew. blokada)

• Ciepły emocjonalny kontakt z dziećmi, empatia

• Dziecko nabiera tendencji do otwierania się albo wycofania z kontaktów społecznych.

II. s/k -> poczucie autonomii - 2,3 r.ż. wstyd i zwątpienie, odrębność własnego ciała

• Dziecko bada granice na co może sobie pozwolić ,

• Trening porządków i czystości,

• Nadmiar zakazów, wyręczanie i ograniczenie swobody może w efekcie dać utratę zaufania do siebie i własnych sił dziecka

• Przyzwolenie z kolei i stwarzanie sytuacji dających szansę poznania i ćwiczenia własnych sprawności powinno owocować rozwojem woli i samokontroli

III. s/k -> inicjatywa lub poczucie winy - 4,5 r.ż. aktywne wkraczanie w świat zabawy (różnicujące się na zabawy

dziewczęce i chłopięce)

• Problem relacji z rodzicem - kompleks Edypa, Elektry, osłabia ok. 5 r.ż. w efekcie socjalizacji wyobrażeń funkcji rodziców

• Wiele pytań, jak rodzice na nie reagują, czy je zbywają,

• Seksualność , masturbacja ( a co tam masz?)

• Chwalone za inicjatywę, pomysły i fantazję odważnie podejmuje kolejne kroki ku światu

• Jeśli jego zachowanie jest oceniane jako niewłaściwe, bywa zawstydzane lub krytykowane - zaczyna czuć się winne. Prowadzić to może do zahamowania aktywności poznawczej, kontaktów społecznych.

IV. s/k -> przedsiębiorczość (produktywność) lub poczucie niższości - 6-11r.ż.

• Faza istotna w procesie socjalizacji . Nauczyciel musi dzieci chwalić, wyróżniać, zauważyć

• Poczucie niższości - napięcie gdy nie docenia się dziecka, wyśmiewane i nieumiejętnie motywowane do pracy

• Dziecko korzysta w większym stopniu z umysłowych i materialnych narzędzi społeczeństwa - ważne jest spostrzeganie siebie w roli nabywającego wiedzę i nowe umiejętności,

• Duże znaczenie nabiera poleganie na ocenie autorytetów

• Poczucie własnej kompetencji i wiara w siebie jest wspomagana serdeczne towarzyszenie rodziców bądź wychowawców

11. Hevighurst - koncepcja zadań rozwojowych.

NIEMOWLĘCTWO I WCZESNE DZIECIŃSTWO: 0 - 6 lat

• Uczenie się chodzenia

• Uczenie się przyjmowania stałego pokarmy (1-2 lat)

• Uczenie się mówienia ( 6 lat umiejętność mowy)

• Uczenie się kontroli nad wydalaniem

• Uczenie się rozróżnić płci ( faza falliczna: 4 - 5 lat). Budzenie się zainteresowań płciowych.

• Uczenie się pojęć do opisu rzeczywistości fizycznej i społecznej

• Nabywanie gotowości do czytania

ŚREDNIE DZIECIŃSTWO: 6 - 9 lat ( młodszy wiek szkolny)

• Uczenie się sprawności fizycznej do zabaw. Grupa zabawowa.

• Wytwarzanie zdrowych postaw wobec samego siebie i wzrastającego organizmu.

• Uczenie się przebywania z rówieśnikami. Grupa zadaniowa.

• Uczenie się ról kobiecych i męskich. Oddzielenie się chłopców od dziewczynek.

• Rozwijanie się pojęć potocznych na bazie rozmów. Umiejętność porozumiewania się w życiu codziennym.

• Nauka czytania, pisania i liczenia.

• Rozwijanie świadomości moralnych i skali wartości.

• Przechodzenie od heteronomii do autonomii norm i wartości.

• Osiąganie niezależności osobistej. Pomoc rodzicom, organizowanie zajęć wśród rówieśników.

• Rozwijanie postaw wobec grup społecznych i instytucji.

Podsumowanie: zwolnienie tempa rozwoju, nastawienie organizmu na proces dojrzewania. Utrwalenie doświadczeń już zdobytych.

Harmonizacja rozwoju: hamowanie funkcji już ukształtowanych w najwyższym stopniu, przyśpieszenie rozwoju funkcji nieukształtowanych.

Rozwijanie odporności na wysiłek, infekcje, problemy, sukcesy.

Okres „ciszy przed burzą” (kryzysem).

12. Poznawczo-rozwojowa teoria Piageta

Rozwój inteligencji i dominujące w niej rodzaje struktury:

1. Inteligencja sensoryczno-motoryczna (0-2 r.ż):

Schemat czynnościowy-wewnętrzny schemat, który dziecko wykonuje np. Schemat postukiwania, podrygiwania(schemat czynności wtórnych), ssania(schemat czynności pierwotnych);

● stałość i obiektywność przedmiotu;

● asymilacja funkcjonalna- klasy obiektów (np. przedmioty do potrząsania),

asymilacja uogólniająca- przenoszenie danego odruchu na inne przedmioty;

asymilacja różnicująca-relacja między elementem oznaczającym i oznaczanym

● funkcja symboliczna-zdolność do przywoływania nieobecnych przedmiotów i zjawisk

2.Wyobrażenia przedoperacyjne (2-6/7 r.ż):

Schemat oglądowy-związany z percepcją, szczególna uwaga przypisana wyglądowi rzeczy i zjawisk;

Schemat umysłowy-określanie relacji między częściami w całości-orientacja w przestrzeni

3.Operacje konkretne (7-11/12 r.ż):

Operacje konkretne- rodzaj czynności umysłowych przebiegających na podanych informacjach

● myślenie logiczne

● zdolność do decentracji

Rozwój dokonuje się w toku asymilacji i akomodacji; ma charakter ciągły; każda poprzednia struktura jest podstawą budowania następnej; jeden etap warunkuje pojawienie się następnego.

16. Okres niemowlęcy - ogólna charakterystyka rozwoju ( okres noworodkowy, pozostałe

miesiące ).

LOKOMOCJA

3 m-c - > obrót z pleców na bok

5 m-c -> z brzucha na plecy

6 m-c -> z pleców na brzuch

8 m-c -> samodzielne siadanie i pełzanie

10-11 m-c -> prowadzą do raczkowania

12-13 m-c -> chodzenie

POSTAWY CIAŁA

Od 0-3 m-c życia -> pierwotna kifoza

Od 3-4 m-c życia -> lordoza szyjna z umiejętnością trzymania głowy

Od 9-12 m-c życia -> lordoza lędźwiowa w efekcie pionizacja ciała.

Rozwija się aparat ruchu: kościec i mięśnie.

MANIPULACJA

Dziecko przechodzi od manipulacji niespecyficznej (dziecko nie uwzględnia struktury przedmiotu) w wieku niemowlęcym, do manipulacji specyficznej, stanowiącej podstawę zabaw konstrukcyjnych w wieku poniemowlęcym. Rozwija się kompetencja eksploracyjna dziecka.

CHWYT

łokciowo - dłoniowy -> na zasadzie symetrii dziecko wyciąga dwie ręce do przedmiotu

( 4-5 m-c)

dłoniowy - prosty -> chwyt małpi, nakładkowy, nie używa kciuka ( 6 m-c)

nożycowy -> odwodzenie i przywodzenie kciuka, utrzymuje po jednym przedmiocie w każdej

ręce ( 7-8 m-c )

pęsetkowy -> ( 9- 10 m )

POCZĄTKI MYŚLENIA

Kształtuje się inteligencja sensoryczno - motoryczna. Której podstawową strukturą są schematy czynnościowe zmieniające swą postać w ciągu 2 pierwszych lat życia. Podstawową formą zachowania dziecka są relacje okrężne, podlegające rozwojowi. Odkrywa ono stałość i obiektywność przedmiotów w otoczeniu. Tworzą się pierwsze schematy funkcjonalnych obiektów i funkcjonalnych relacji. Przechodzi od rozwiązywania problemów metodą czynnego eksperymentowania do używania w tym celu kombinacji myślowych. Rozwija się zdolność do zastępowania symbolami nieobecnych przedmiotów i zjawisk.

KOMUNIKACJA

W wieku niemowlęcym rozwija się zdolność różnicowania się dźwięków mowy ludzkiej. W kontaktach konwersacjo - podobnych z matką dziecko odkrywa rytm komunikacyjny oraz otrzymuje materiał językowy niezbędny do uczenia się języka. W zachowaniu komunikacyjnym dominują środki niewerbalne: śmiechy, gesty, płacz, spojrzenia, ruchy ciała, mimika, wokalizacja czyni produkowanie dźwięków mniej lub bardziej zbliżonych do dźwięków mowy.

RELACJE RODZIC - DZIECKO ( UWAGA będzie śmiesznie -> ta dziewczyna która to opracowywała - bo to

jest przepisane z notatek koleżanki - napisała, że nie wie czy to jest dobrze bo nie

może tego znaleźć ;p )

Źródłem przeżyć dziecka są jego kontakty z dorosłymi

• 1 m-c -> reaguje na podniecenie czy niepokój osoby która je karmi i odmawia przyjęcia pokarmu , wyraża

mimicznie zadowolenie czy też radość.

• 2 m-c -> ożywia się w kontakcie z dorosłymi, uspokaja się pod wpływem pieszczotliwego przemawiania.

• 3 m-c -> odwzajemnia uśmiech dorosłego.

• 4 m-c -> mimicznie wyraża złość czy smutek.

• 5 m-c -> reaguje strachem na nieznane osoby.

• 7 m-c -> potrzebuje zwrócić na siebie uwagę dorosłego płacząc, gaworząc.

• 8 m-c -> wyraża mimicznie strach.

• 10 m-c -> naśladuje ruchy dorosłego, włącza go do zabawy

• 11,12 m-c -> wyraża mimicznie nieśmiałość, wstyd.

17. Rozwój aktywności i przystosowanie dzieci w 1 roku życia:

1. Rozwój ruchowy niemowlęcia:

1. rozwój motoryczny - kontrola ruchów głowy, siedzenie, przewracanie, chwytanie drobnych przedmiotów

2. rozwój lokomocji - umiejętność pełzania, raczkowanie, samodzielne stawanie, samodzielne kroki,

3. rozwój manipulacji - odruch chwytny, 4 stadia chwytania, koordynacja wzrokowo - ruchowa, schematy czynnościowe

2. Rozwój procesów poznawczych:

1. poznawanie najbliższego otoczenia - koncepcja rozwoju spostrzeżeń Szumana, świat monosensoryczny, potem polisensoryczny, eksperymenty dziecka z przedmiotem, czynności eksploracyjne

2. przejawy inteligencji - proces asymilacji i akomodacji

3. przygotowawcza faza rozwoju mowy - pozawerbalne formy komunikacji - gesty wskazujące, reprezentujące, komunikacja sotensywna, krzyk, postękiwanie

4. gruchanie

5. gaworzenie - echolalia

6. naśladownictwo słów - kojarzenie słów z przedmiotem, osobą

g) porozumiewanie się z dorosłymi - konswersacjopodobne kontakty, intersubiektywność pierwotna i wtórna

3. Rozwój emocjonalny i społeczny:

1. początki emocji i uczuć - uczucia krótkotrwałe, labilne, gniew, strach, zadowolenie, stan ogólnego podniecenia, przywiązanie, reakcje na inne dzieci

2. kontakty uczuciowe i społeczne - pojawia się uśmiech, tzw. kompleks radosnego ożywienia, wzrost potrzeby kontaktów społecznych

18. Kierunki rozwoju i osiągnięcia - wiek poniemowlęcy (2 - 3r.ż)

1. ROZWÓJ FIZYCZNY - ruchy dziecka składają się ze skomplikowanych, schierarchizowanych, specyficznych reakcji mięśniowych

a) ROZWÓJ UKŁADU NERWOWEGO

• ośrodkowy układ nerwowy( mózg, rdzeń przedłużony) - rozwija się szybko we wczesnych latach dzieciństwa, zasada gotowości - zdolność dziecka do wykonywania zadań ruchowych, zależna od dojrzewania neuronów i układów mięśniowego i kostnego

• lokomocja - zdolność przemieszczania się z jednego miejsca w drugie

2 - 3m.ż / unosi klatkę piersiową

4 - 5m.ż / siedzi na kolanach dorosłego

6 - 7m.ż / samo siedzi

8 - 10m.ż / raczkuje

11 - 12 m.ż / podciąga się do pozycji stojącej na meblach

12 - 15m.ż / chodzi samo

• chwytanie - ujmowanie przedmiotów między palce i przeciwstawiający się im kciuk

2 - 3m.ż / brak kontaktu aż przedmiotem

4 - 5m.ż / tylko dotyka przedmiot

6 - 7m.ż / chwyt dłoniowy

9 - 10m.ż / wyższy chwyt dłoniowy

11 - 12m.ż / chwyt między kciuk i pozostałe palce

12 - 15m.ż / chwyt obcążkowy

• stadium bazgrołów - rozwój tej czynności wymaga kontroli neuromięśniowej i koordynacji wzrokowo - ruchowej

2. ROZWÓJ UMYSŁOWY

a) stadium rozwoju sensoryczno - motorycznego wg J. Piageta

• AKTYWNOŚĆ ODRUCHOWA

• PIERWOTNE REAKCJE OKRĘŻNE

• WTÓRNE REAKCJE OKRĘŻNE

• KOORDYNACJA SCHEMATÓW WTÓRNYCH

• REAKCJE OKRĘŻNE 3 STOPNIA

• WYKRYWANIE NOWYCH SPOSOBÓW DZIAŁANIA ZA POMOCĄ KOMBINACJI MYŚLOWYCH

b) rozwój pojęć

• POJĘCIA KSZTAŁTU I WIELKOŚCI

• P. PRZESTRZENNE

• P. KLAS

• P. CZASU

c) rozwój mowy - psycholingwistyka

• MOWA - akt fizyczny formowania i kolejno wypowiadanych dźwięków języka mówionego

• JĘZYK - system reguł gramatycznych i semantycznych, które sprawiają, że nasza mowa posiada znaczenie

• TEORIE ROZWOJU MOWY - behawioralna, uczenia się społecznego(Bandura), biologiczna(Chomsky)

• STADIA ROZWOJU MOWY - krzyk, głużenie i gaworzenie, holofraza(stadium jednego wyrazu),

wczesne zdania, zdania telegraficzne

d) myślenie konkretno - wyobrażeniowe

3. OSOBOWOŚĆ I ROZWÓJ SPOŁECZNY

a) przywiązanie - czemu sprzyja trzymanie na rękach, przytulanie, uśmiechanie ,...

b) rozwój ról społecznych związanych z płcią

• identyfikacja płciowa

• stereotyp roli płciowej

c) rozwój emocjonalny - emocje i zachowania emocjonalne

• płacz

• śmiech i humor

• lęk i niepokój

• gniew i agresja - pojawia się, gdy zablokowane są możliwości osiągnięcia danego celu

19. Warunki prawidłowego rozwoju i wychowania dzieci w wieku od 0 do 3 lat.

Okres wczesnego dzieciństwa:

1. Umożliwianie prawidłowego rozwoju somatycznego.

2. Zapewnianie dziecku odpowiedniej ilości wypoczynku.

3. Wspomaganie podczas zdobywania umiejętności panowania nad własnym ciałem. Umożliwianie dziecku przemieszczania się w przestrzeni.

4. Rozwijanie kompetencji eksploracyjnych dziecka poprzez zabawy.

5. Komunikacja z dzieckiem od gestów i mimika do mowy.

6. Rozwijanie emocji poprzez kontakt najpierw z dorosłymi, a później z dziećmi.

7. Naśladownictwo jako podstawowa forma wychowania.

8. Kształtowanie osobowości małego dziecka biorąc pod uwagę jego temperament.

20. Wiek przedszkolny- ogólna charakterystyka

1.Przedział czasowy:
Od 3 do 7 lat

2. Rozwój
Nadal występuje bardzo dynamiczny rozwój, pojawiają się problemy wychowawcze (problem dojrzałości szkolnej)

A) Motoryka
● Wzrost koordynacji, szybkości i precyzji ruchów, pojawiają się synkinezje, czyli przyruchy, albo ruchy towarzyszące ( przy wycinaniu, które wymaga precyzji dziecko, pojawiają się dodatkowe ruch np. poruszanie ustami)
● Pod koniec okresu wymaga się od dziecka by samo się ubierało jadło opanowało podstawowe nawyki higieniczne. (pod warunkiem prawidłowej opieki wychowawczej)

B) Procesy poznawcze
● Charakterystyczny jest rozwój spostrzeżeń, lecz występują problemy z analizą i syntezą danych. ( Np. problem z odwzorowaniem figur na papierze)
● Wzrasta zdolność rozumowanie, rozwiązuje proste zagadki, tworzy pojęcia. Dziecko jednak spostrzega rzeczy mało istotne, głównie to, co widzi lub to, co aktualnie przyciąga jego uwagę. Taki sposób myślenia nazywa się konkretno-obrazowym. Sposób ten jest nieodwracalny dziecko nie potrafi wrócić do punktu wyjścia.
-● Pojawia się zdolność rozumowania przyczynowo-skutkowego (pytania typu-co to jest?)


C) Mowa
● Zasób słownictwa wzrasta z 1000 do 4000 słów
● Zwiększa się liczba czasowników i przymiotników oraz wzbogaca się ich treść
● Postępuje gramatyzacja mowy
● Dzieci doskonalą zdolność komunikacji z bardzo ubogiej treściowo do bardziej bogatszych i dostosowanych do potrzeb jednak argumentacja jest słaba i bardzo emocjonalna często prowadząca do kłótni

D) Sfera emocjonalna
● przejawy emocji-są one jednak bardzo niestałe
● emocje wyrażane są werbalnie
● Wzrost znaczenia wyobrażeń w wyrażaniu emocji sprawia, iż dzieci boją się ciemności, snów
● Pojawia się ocena moralna i estetyczna
● Rozległa sfera kontaktu z rówieśnikami
● Nabierają znaczenia pewne nabyte cechy osobowości, ujawniają się pierwsze nastawienia i postawę wobec siebie, swojej i odmiennej płci

Najważniejsze osiągnięcia tego okresu - zdaniem M. Tyszkowej to:
● dążenie do samodzielnego i odpowiedzialnego podejmowania różnych działań,

● odczuwanie siebie samego jako podmiotu własnych działań i przeżyć,
● odkrywanie świata zewnętrznego innych ludzi,
● zdobywanie znacznego zasobu wiedzy o świecie,
● pojawienie się obok zabawy początków świadomego uczenia się i pracy.

21. Rozwój fizyczny i motoryczny dziecka w wieku przedszkolnym.

I Rozwój fizyczny:

● opada tempo najintensywniejszego rozwoju fizycznego

● ogólny wzrost ciała i zmiana jego proporcji

● ok. 5 roku życia- ok. 110cm wzrostu i 19,5kg masy ciała

● niewielkie różnice pomiędzy chłopcami a dziewczynkami w przebiegu rozwoju

● pod koniec 6 roku życia- obwód głowy to ok. 90% obwodu głowy dorosłego człowieka

● mózg rozwija się wraz ze wzrostem czaszki

● wypustki komórek nerwowych uzbrajają się w otoczkę mielinową

● wzrasta rozmiar i liczba dendrytów we wszystkich warstwach kory mózgowej

● poprawia się transmisja i łączenie się impulsów nerwowych

● rozwój mięśni- ok. 75% przyrostu ciężaru ciała

1. Zmiany fizyczne w okresie wczesnego dzieciństwa:

● sylwetka staje się szczupła i smukła przez gwałtowny wzrost długości ciała oraz udział
w licznych zajęciach fizycznych (rozwój budowy ciała i mięśni)

● zmiany form postawy ciała => wpływ czynników:

+ siła grawitacji (u dzieci centrum oddziaływań grawitacji znajduje się w tułowiu, wraz
z wiekiem przesuwa się ku dolnym partiom tułowia, co ułatwia utrzymanie równowagi ciała w pozycji stojącej)

+ typ budowy ciała (waga, wzrost, siła kości, jedność mięśni)

+ przebieg rozwoju (fazy rozwoju i stadialność)

+ interakcja ze środowiskiem (odżywianie, odpoczynek, aktywność)

● chodzenie - ciężar ciała przenosi się na wewnętrzną część stopy- zapadanie się stopy na powierzchni stawu

skokowego)

2. Wpływ odżywiania na rozwój.

● bardzo ważne jest zdrowe i prawidłowe odżywianie się

● zapotrzebowanie ok. 1400 - 1800 kcal/dobę

● podstawowe składniki pokarmowe: tłuszcze, białka, węglowodany, mleko, jajka, pełnowartościowe produkty

zbożowe, warzywa, owoce, pokarmy z wit. D i B complex

II Rozwój sprawności motorycznej

● Motoryka duża => wymaga koordynacji ruchów dużych partii ciała (upadanie, skakanie, zabawy na huśtawce,

bieganie)

● Motoryka mała => wymaga koordynacji działania drobnych części ciała, przede wszystkim rąk [przewracanie

kartek, pisanie, praksje (ruchy związane z posługiwaniem się narzędziami, wykonywane sprawnie)]

● rozwój mięśni

● coraz szybszy czas reakcji

● doskonalenie koordynacji wzrokowo-ruchowej

● pogłębianie się ogólnej świadomości własnego ciała

● obowiązek znajomości rodziców i opiekunów wydolności fizycznej dziecka , w celu umożliwienia mu jak

najlepszego rozwoju

● istnieje związek pomiędzy rozwojem fizycznym a dobrym samopoczuciem psychicznym dziecka (dbałość o

odpowiednie materiały i wyposażenie otoczenia, unikanie porównań i wywoływania presji na dziecku, cierpliwość

wobec malucha, ćwiczenie każdego rodzaju sprawności ruchowej

1. Stadia rozwoju

● rozwój sprawności motorycznej przebiega według sekwencyjnego wzorca

A) faza poznawcza- dziecko dąży do zrozumienia sprawności ruchowej. Krytyczna rola świadomości-> rozwijanie

pewnych strategii lub odwoływanie się do wzorców

B) faza skojarzeniowa- uczenie się metodą prób i błędów (błędy są później naprawiane). Strategia „co zrobić” z fazy

wcześniejszej, zmienia się w „jak to zrobić”

C) faza automatyczna- niewielka liczba błędów, czynności są już sprawnymi reakcjami (eupraksje- płynne,

automatyczne ruchy narzędziami)

2. Rozwój sprawności motorycznych i artystycznej twórczości

● wraz ze sprawnością motoryczną rozwija się sprawność manualna oraz spostrzegawczość dziecka

● prace artystyczne przyczyniają się do rozwoju precyzyjnych ruchów rąk (np. chwytanie- 1 rok życia- dziecko

trzyma kredkę mocno i prymitywnie. Ruchy całym ramieniem. 4 rok życia- kredka trzymana pewnie przez trzy

palce stopy , poruszana przez zgięcie i wyprostowanie palców

● pod koniec okresu przedszkolnego dzieci rysują rozpoznawalne dla odbiorców obrazki

● koło- następstwo kolistego bazgrania: później są linie poziome, pionowe, krzyże, kwadraty, trójkąty, romby

(kolejność według stopnia trudności )

● tworzenie daje dzieciom radość i satysfakcje

● pierwsze kształty i formy- izolacjonizm- niezależne znaki na papierze; nie mają wartości kojarzeniowej

(asocjacyjnej [trudne słowo])

● wraz z rozwojem form i kształtów, rośnie świadomość zakresów ruchów (ekonomia)

● wraz z wiekiem powstają konstrukcje różnych form i kształtów

● między 4-5 rokiem życia- pierwsze obrazy (w sensie takich poważnych, zaplanowanych przedsięwzięć na kartce

A4)

● pierwsza rozpoznawalna konstrukcja to człowiek a raczej jego symbolizacja (koła i kreski)

22. Aktywność umysłowa dziecka w wieku przedszkolnym.

● myślenie konkretno-wyobrażeniowe

● myślenie nie stanowi jeszcze odrębnej, samodzielnej czynności poznawczej; jest podporządkowane zadaniom

praktycznym , przejawia się w rozwiązywaniu problemów podczas zabawy i codziennych zajęć.

● myślenie SYNPRAKTYCZNE związane z konkretnym celem

● w trakcie działania wykorzystuje narastające doświadczenie

● uświadamia sobie poszczególne składniki działalności własnej i cudzej (Szuman1955)

● łączenie czynności poznawczych z procesami myślowymi(przejście do działań celowych i zorganizowanych)

● kształtuje się umiejętność posługiwania narzędziami, intelektualizacja operacji narzędziowych

● od oglądowo-ruchowego i sytuacyjnego myślenia dziecko przechodzi do myślenia oglądowo-obrazowego opartego

na wrażeniach

● przekształcenie czynności pierwotnie zewnętrznych w wewnętrzne procesy podmiotu(L.S. Wygotski wiąże to

przeniesienie z teorią rozwoju społeczno-kulturowego

● 7-8r.ż. myślenie prelogiczne(Piaget) niezgodne z zasadami poprawnego rozumowania logicznego, nie potrafi

wyciągnąć wniosków na podstawie indukcji i dedukcja

● okres wyobrażeń przedoperacyjnych

● od 3r.ż. dziecko zaczyna posługiwać się indywidualnymi symbolami, opartymi na wyobrażeniach

● 4-5.5r.ż. szybki rozwój obrazów umysłowych , rozbieżność między obrazami statycznymi i transformacyjnymi

● brak rozumienia pojęć stałości w wieku 4-5, dopiero w wieku5-7.(7-8stalość masy, 9-10 stałość ciężaru, 11-12

stałość objętości)

● Powyżej 6 r.ż. czynności umysłowe organizują się w określone struktury logiczne

● po koniec wieku przedszkolnego potrafi składać, odwracać i łączyć elementy w obrębie jakiejś całości

Od 4r.ż. okres tzw. „myślenia magicznego”, występuje ANIMIZM - nadawanie cech żywych przedmiotom martwym, ANTROPOMORFIZM-doszukiwanie się w otoczeniu cech ludzkich, ARTYFICJALIZM - świat został stworzony dla zaspokojenia ludzkich potrzeb

● utożsamiają ruch z życiem-co się rusza jest żywe, a jak się zatrzyma będzie martwe

● w wieku 6 lat przechodzi od pojęć prostych do bardziej złożonych , od ogólnych do szczegółowych

● w wieku szkolnym posługują się pojęciami potocznymi, dopiero w wieku szkolnym opanowuje pojęcia naukowe

● genetyczna kolejność tworzenia definicji w wieku przedszkolnym z pr4zewagą definicji: celowych, użytkowych,

funkcjonalnych. Około 5r.ż. pojawiają się definicje opisowe

● około 5r.ż. mają tendencję o tworzenia zbiorów figuralnych (na zasadzie kojarzenia)

● 3r.ż.in tresuje się przyczynami, przewiduje skutki

● 5r.ż. uzasadnia swoje sądy i decyzje

● 4-5r.ż. dostrzegają nieodwracalność zdarzeń, 6-7r.ż. dostrzegają i uzasadniają

● 4r.ż. uczenie się prostych form wnioskowania

● Dynamika rozwoju rozumowania polega na wzbogaceniu i różnicowaniu się jego form wraz z wiekiem oraz na

zmianie stylu poznawczego w przebiegu tej czynności.

● 4-5r.ż. wykrywanie niedorzeczności w obrazkach, 6-7r.ż. uzasadnia i podaje właściwe rozwiązanie

● wyróżnia się 3 strategie uczenia się:

1. metodą prób i błędów

2. mieszana

3. optymalna

23. Rozwój społeczny i emocjonalny dziecka w wieku przedszkolnym.

ROZWÓJ EMOCJONALNY

• podst. Dla rozw. emocjonalnego dz. Są osiągnięcia w rozw. poznawczym, językowym, obrazu własnej osoby,

• 2 - 6 r.ż - dz. Rozumie coraz lepiej swoje emocje i innych osób, zdobywa zdolność regulowania ekspresji własnych emocji,

• 2r.ż wzrost zdolności i skłonności do mówienia o własnych emocjach, dzieci komentują i wyjaśniają reakcje emocjonalne innych osób,

• młodsze dzieci przedszkolne potrafią właściwie oceniać przyczyny podstawowych reakcji emocjonalnych (zwracają uwagę bardziej na czynniki zewnętrzne niż wewnętrzne)

• przewidują co może zrobić rówieśnik w zabawie , który przejawia określone emocje,

• uczą się umiejętności zaradczych (np. przytulanie się )

• wzrost świadomości

• w tym wieku na wyrażanie pozytywnych emocji maja wpływ rodzice, oni udzielają wskazówek co służy kulturowej kontroli emocji kształtowanie pozytywnych relacji interpersonalnych

• 2 - 3r.ż pojawia się duma, wstyd, wina, zazdrość, zakłopotanie

• do niektórych emocji potrzebna jest obecność innej osoby ( duma i zazdrość są wynikiem interakcji z otoczeniem)

• bardziej świadome znaczenia porażki (mogą cierpieć przez porównywania się do innych osób)

• w późniejszym wieku maja zdolność porównywania się z osobami słabszymi w celu podniesienia poczucia własnej wartości,

ROZWÓJ SPOŁECZNY

• z dwóch pkt widzenia: 1) jako integrowanie się dzieci w grupie społeczna (socjalizacja), 2) jako kształtowanie się jednostki w grupie (kształtowanie wzorów przezywania, myślenia, działania w różnych sytuacjach)

• socjalizacja opanowanie przez jednostkę wiedzy o swojej grupie oraz wiedzy o rolach społecznych, opanowanie przyjętych w tej grupie standardów i wartości

• dla dzieci w wieku przedszkolnym szkoła uczenia się społecznego jest zabawa (wg Wygotskiego) urzeczywistnianie potrzeb, realizacja motywów działania, dążeń dziecka,

• ważne są zabawy w role dziecko poznaję istotę danej roli, dziecko jest pozornie swobodne w zabawie, a tak naprawdę jest ograniczone przez ustanowione reguły,

• ewolucja zabawy to ewolucja stosunku dziecka do reguł ( od sytuacji pozorowanych z utajonymi regułami - mama , lekarz do sytuacji pozorowanych z jawnymi regułami - gra w szachy)

• przez zabawę dziecko eksploruje własną tożsamość płciową (dorośli na różne sposoby informują dziecko o jego płci przez imiona ubrania, zabawki , wystroje pokoju)

• zabawa to nawiązanie i rozwój kontaktów społecznych z rówieśnikami,

• dzieci w zabawie czuja się bardziej odpowiedzialne za wspólne działania

• 3-6r.ż stabilizacja zabaw samotnych i równoległych ( stanowią one połowę czasu przeznaczonego na zabawę)

• pod koniec okresu przedszkolnego dzieci są zdolne do zabaw zespołowych (wspólny cel i plan działania)

• zabawy tematyczne negocjowanie i kompromisy (rozwój umiejętności współpracy z innymi)

• wg Wygotskiego zabawa ma podwójny plan afektywny: dziecko odgrywa przeżycia bohatera a równocześnie samo przezywa odgrywanie roli nauka regulowania własnych uczuć i rozumienie uczuć innych osób

• w wieku przedszkolnym dzieci niezwykle rozumieją przyjaźń (przyjaciel to partner do zabawy, dzieci dzielą się zabawkami, kierują do przyjaciół prośby, pozdrowienia, i częściej ze sobą przebywają)

• stadia przyjaźni (wg Selmana) od 5r.ż do dorosłości :

• wczesne przyjaźnie maja charakter tymczasowości (pod uwagę brane są tylko czynniki zewnętrzne konfliktu, podejście egocentryczne)

• w kolejnym stadium dzieci widzą konflikty jako wywoływane przez jednego z partnerów (przeprosiny lub odejście wystarcza do rozw konfliktu)

• dorastający uważają dopiero, że konflikt ma źródło w samej przyjaźni i obie strony musza zaakceptować rozwiązanie

• badania wskazują ze przyjaźnie w wieku przedszkolnym cechuje wzajemność partnerów i niezależność od fizycznych uwarunkowań

• zachowania prospołeczne to empatia, udzielanie pomocy, działanie i współdziałanie korzystne dla innych a nie bezpośrednio dla osoby czyniącej dobro,

• empatia podzielenie doświadczeń emocjonalnych innych osób (dostrzeganie, rozumienie, podzielanie przeżyć innej osoby), u dzieci w tym wieku ma charakter stadialny (wg Hoffmana stadia rozwoju empatii):

• stadium 1 1r.ż - dziecko nie jest świadome istnienia innych osób (dziecko krzyczy jeśli inne dzieci tez krzyczy)

• stadium 2 2r.ż - dziecko świadome samego siebie jako odrębnej jednostki i jego reakcja na przeżycia innych zmienia się, trudności z utrzymaniem pkt widzenia innej osoby

• stadium 3 dziecko coraz lepiej rozumie polecenia językowe i inne symbole, empatyzacja z ludźmi dzięki językowi

• stadium 4 6-9r.ż - dzieci dostrzegają ze inni ludzie mają własne przeżycia i zauważają ze wiążą się z większym doświadczeniem, są świadome ze inne osoby są zdolne do empatyzowania z grupa osób i mogą zajmować się polityką czy pracą społeczną

• dzieci w wieku przedszkolnym zwracają uwagę na sytuacje w jakiej znajdują się inni

• dzieci w wieku 3-4r.ż są bardziej skłonne do zachowań prospołecznych w stosunku do osób z którymi maja koleżeńskie relacje

• dzieci starsze maja zdolność do empatyzowania z osobami których w rzeczywistości nie spotkały (bohaterami bajek, filmów)

• rodzice i wychowawcy obserwują u dzieci negatywne zachowania takie jak agresja i brak posłuszeństwa

• agresja działanie, które podejmowane jest z intencją szkodzenia innym,

• agresja u dzieci ma 2 formy: 1) instrumentalna występuje w dążeniu do osiągania czegoś upragnionego, popychanie innego dziecka, uderzanie, zanika wraz z wiekiem 2) wroga agresja zorientowana na osobę- sprawienie bólu innej osobie, wzrasta między 4 a 7r.ż

• różnic między zachowaniami chłopców a dziewczynek powiększają się w 2,3r.ż u dziewczynek zachowanie agresywne zmniejszają się do 2r.ż a potem nieznacznie rosną natomiast u chłopców ciągle rosną

• 1-2r.ż - wzrost agresji instrumentalne skierowanej na rodzeństwo (do18m.ż - dokuczanie i agresja fizyczna)

• pod koniec 2r.ż częściej dzieci dokuczają rodzeństwu niż zadają ból

• z wiekiem nasilają się formy agresji werbalnej - grożenie, dokuczanie, obrażanie

24. Przedszkole a rozwój dziecka (rola przedszkola).

Pójście do przedszkola jest bardzo ważnym momentem nie tylko, dlatego, że wiążę się z opuszczeniem na dłuższy czas domu rodzinnego i rozstanie z rodzicami. Ma ono znaczący wpływ na rozwijające się dziecko:

• Pokonanie kryzysu adaptacyjnego (spowodowanego rozłąką z rodzicami) przyczynia się do nabycia umiejętności szybszego przystosowania się do nowego środowiska.

• Choć przedszkole nie decyduje o przebiegu rozwoju fizycznego dziecka może mieć duży wpływ na kształt (liczne zabawy ruchowe, zajęcia gimnastyczne, zajęcia korekcyjne wad postawy, wczesne wykrycie nieprawidłowości w rozwoju dziecka, rozpoznanie lateralizacji)

• Wraz ze wzrostem zakresu pamięci dzieci zaczynają stosować strategie zapamiętywania: powtarzanie i organizowanie. W przedszkolu strategie te są najczęściej i wykorzystywane i stosowane w formie celowej i planowej zabawy, która ma umożliwić szybsze opanowanie materiału. Metodyczne jego przygotowanie umożliwia logiczna organizację materiału a przez to zwiększa szanse na zapamiętanie wiedzy (nauka przez zabawę: wierszyki, zajęcia tematyczne, gry, wyliczanki, układanki)

• Poprzez liczne zabawy w porównywanie, dziecko uczy się odróżniać od siebie cechy przedmiotów, osób. Szeregując i klasyfikując dziecko uczy się tworzyć zależności. Wszystkie zabawy i prace wykorzystujące te metody pozwalają na rozwój myślenia u dziecka. Zwiększają jego szybkość, sprawność i efektywność (ćwiczenie czyni mistrza)

• Poprzez bardzo liczne w przedszkolu prace plastyczne i manualne dziecko rozwija umiejętności rysunkowe, artystyczne, manualne, rozwija twórcze myślenie, wyraża swoje emocje, ćwiczy precyzje ruchów, dokładność i solidność wykonania, ćwiczy rękę do pisania.

• Przedszkole odgrywa ogromną role w rozwoju mowy. Pozwala na prawidłowe opanowanie dużej ilości słów (zwłaszcza słownictwa tematycznego oraz codziennego), przyczynia się do stopniowej zmiany dziecięcych neologizmów prawidłowymi formami, eliminuje słownictwo nieodpowiednie oraz zbyt potoczne na rzecz języka literackiego i użytkowego zgodnego z prawidłowymi formami.

• Przedszkole rozwija umiejętności narracyjne (opowiadanie) oraz konwersacyjne. Umożliwia opanowanie podstawowych zwrotów potrzebnych do poprowadzenia rozmowy. Dzieci uczą się odróżniać formy wypowiedzi (pytania, twierdzenia, rozkazy), uwzględniać punkt widzenia odbiorcy, modyfikować swoje komunikaty w zależności od potrzeb odbiorcy (inaczej od innych dzieci, inaczej od rodziców itp.)

Największy wpływ przedszkole wywiera jednak na sferę osobowościową i emocjonalną dziecka:

• U dziecka uczęszczającego do przedszkola następuje znacznie szybciej proces socjalizacji.

• Rozwój emocjonalny współpostępuje z: ocena przyczyn podstawowych relacji emocjonalnych, zdolnością regulowania i kontrolowania własnych emocji i pragnień (konieczność posłuszeństwa wobec wychowawcy i współpracy z innymi), rozumieniem wyznaczników dobrego zachowania.

• Rozwój społeczny wyznaczony jest gównie przez zabawy. Zabawy w role umożliwiają opanowanie reguł społecznych. Zabawa stwarza możliwości do nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami i wchodzenie z nimi w interakcje. Wspólnie podejmowane zadania sprawiają poczucie odpowiedzialności i umiejętności współpracy. Pod koniec wieku przedszkolnego dzieci są już zdolne do zabaw zespołowych (w domu brak ich możliwości).

• Przedszkole daje dzieciom możliwość nawiązywania przyjaźni. Choć są one często wciąż egocentryczne i tymczasowe to stanowi to podwaliny pod późniejsze głęboki więzi wieloletnie przyjaźnie.

• W przedszkolu dziecko nabywa zachowania prospołeczne m.in. empatie, solidarność, współprace.

Kształtowanie tych postaw odbywa się głównie przez:

Modelowanie - dorośli zachowują się tak jak chcieliby, żeby zachowywały się dzieci

Indukcję - podawanie wyjaśnień odwołujących się do dziecięcej ambicji (np. a czy ty byś chciał, żeby ktoś

zniszczył twoją pracę).

• Rozwój moralny nie posiada jeszcze właściwego wymiaru. Dzieci nie popełniają czynów, aby uniknąć kary, uzyskać nagrodę lub z powodu szacunku do dorosłych, którzy narzucają reguły. Dzieci kierują się moralnością heteronomiczną tzn. że nie uwzględniają intencji jedynie rozmiar czy skutki przewinienia. Dlatego w okresie tym brak demokracji w wychowaniu. Wychowawczynie narzucają pewien określony zbiór reguł i same określają wymiar kar, gdyż dzieci nie są jeszcze gotowe do prawidłowej i słusznej oceny.

• W przedszkolu dzięki kontaktom z innymi dziećmi i wychowawcami ujawniają się cechy osobowości dziecka. Następuje wzmocnienie cech pozytywnych i przydatnych oraz powolne eliminowanie lub popraw cech, które utrudniają dziecku funkcjonowanie (ogólnie i w sensie społecznym).

• W przedszkolu następuje szczególnie silna identyfikacja płciowa (wyrażana w zabawach i doborze partnerów życiowych)

• Przedszkole szczególnie silny wpływ wywiera na opanowanie umiejętności samokontroli. Dzieci uczą się kontrolować swoje emocje o postępowanie (konieczne by móc funkcjonować w grupie). Stają się zdolne do planowania swoich działań systematyczności, dostosowania się do próśb i zaleceń oraz kulturowych norm bez konieczności zewnętrznej kontroli.

Samodzielność, jaką daje dziecku przedszkole m.in. w zakresie samoobsługi, umiejętności nawiązywania kontaktów, radzenia w sytuacjach problemowych oraz możliwość pewnego uniezależnienia się od obecności rodziców (brak konieczności ich ciągłej obecności) pozwala dziecku nie tylko na pokonaniu lęków związanych z pójściem do szkoły, ale także pozwala na efektywną współpracę z zespołem oraz osiąganie sukcesów. Przedszkole wspiera rozwój dziecka. Pozwala mu wejść w środowisko pozadomowe bez lęku, daje poczucie bycia niezależnym i ma duży wpływ na dalszy rozwój.

25. Wpływ zabawy na rozwój dziecka

● zabawa jest społeczną aktywnością

● zabawy grupowe w okresie wczesnego dzieciństwa, pozbawia dzieci egocentryzmu

● grupowe zabawy- krótki (10-15 min.) bo dzieci się nie mogą dogadać- brak organizacji- szybkie zmiany grup i

zabaw

● ekstrawertycy- łatwiej im się bawić w grupach

● zabawy grupowe uczą dzieci, ze pewne zachowania są oczekiwane, że trzeba postępować według pewnych reguł,

jak ważne jest dzielenie się i współpraca

● ważna jest pomoc i nadzór rodziców oraz inicjowanie od czasu do czasu ich zabaw- dzieci biorą przykład z

rodziców- ma to wpływ na ich kontakty z rówieśnikami

● rodzice powinni stwarzać dzieciom dobre warunki do zabaw

● nie wolno ograniczać dziecka, aby nie zniszczyć jego spontaniczności (ale bez żadnych skrajności z tą wolnością)

Rodzaje zabaw

A) zabawy w tym wieku umożliwiają rozwój koordynacji mięśniowej, doskonalenie sprawności motorycznej,

budowę pewności siebie (zabawy zorganizowane, animowane przez opiekuna lub rówieśnika)

● dzieci znają swoje możliwości i wiedzą co mogą zrobić a czego nie (pod względem spr. fizycznej)

B) zabawy „na niby”

● są rezultatem rozwijających się zdolności poznawczych, społecznych i emocjonalnych- uczy rozwiązywać

problemy, wchodzić w interakcje społeczne

● używanie w zabawie „na niby” symboli (ilość symboli wzrasta wraz z wiekiem)

● rozwijanie się wyobraźni dziecka

C) zabawy socjodramatyczne- naśladowanie i identyfikowanie się z wzorcami zachowań dorosłych (np. zabawa w

lekarza, piekarza, fryzjera, itd.)

● uczenie się doświadczeń związanych z zawodem, roli płci

● chęć przystosowania się do idei, według których żyją inni ludzie

● zachęca dziecko do wykorzystywania swych zdolności poznawczych tj: umiejętności językowe, abstrakcyjne

myślenie, itp.

● uczy kompromisu, tolerancji i liczenia się z innymi

26 Dojrzałość szkolna jako problem psychologiczny. (problem ewentualnych zmian w edukacji związanych z obniżeniem poziomu obowiązków).

• Pomyślny przebieg kształcenia(od 6 roku życia), jego powodzenie zależy od stanu, w jakim dziecko 6-7 letnie do niego przystępuje, zależy od gotowości dziecka do podjęcia nauki, od jego dojrzałości szkolnej.

• Start dzieci do nauki szkolnej jest nierówny. O przygotowaniu do podjęcia obowiązków szkolnych rodzice muszą pomyśleć nie w wieku 7 ani 6 lat, lecz praktycznie już w chwili jego urodzenia. Rzeczywiste przygotowanie do szkoły zaczyna się już wtedy. Składa się ono z dwóch etapów:
  a) długofalowego, obejmującego cały wiek przedszkolny
  b) bezpośredniego, dokonującego się w ostatnim roku przed rozpoczęciem nauki, a szczególnie nasilonego w miesiącach poprzedzających przekroczenie progu szkolnego.

• W wieku 7 lat zachodzą bardzo istotne zmiany ilościowe i jakościowe w całym rozwoju fizycznym i psychicznym dziecka. W naszym systemie szkolnym i przy naszej strukturze programowej zmiany te łączą się z faktem rozpoczęcia nauki. Dziecko osiąga wtedy dojrzałość szkolną.

• Zastanawiając się, czy dziecko jest dojrzałe do nauki szkolnej, należy wziąć pod uwagę trzy aspekty wchodzące w skład rozwoju psychofizycznego dziecka. Są to:
  - rozwój umysłowy ;
  - rozwój fizyczny ;
  - rozwój społeczny.

• Jeśli cały rozwój psychiczny i fizyczny dziecka jest prawidłowy, to w wieku 6-7 lat jest ono zdolne do podjęcia obowiązków szkolnych.

• Na dojrzałość szkolną składają się więc wpływy czynników biologicznych, środowiskowych, wychowawczych.
  

• Przez prawidłowy rozwój psychiczny rozumiemy odpowiedni do wieku dziecka:

- zasób pojęć

- wiadomości

- stan mowy z uwzględnieniem zasobu słów oraz prawidłowej artykulacji
- swobodą wypowiadania się
- zdolność zapamiętywania

- zdolność myślenia przyczynowo-skutkowego i wnioskowanie.

• Podsumowując rozważanie nad dojrzałością i przygotowaniem dzieci do nauki szkolnej, można stwierdzić, że rola rodziców polega na:

a) dbałości o zdrowie fizyczne dziecka
b) kształtowanie prawidłowej wymowy, rozwoju słownictwa poprzez częsty kontakt z dzieckiem, rozmowy, zapewnienie mu towarzystwa rówieśników
c) rozwijanie logicznego myślenia
d) wyrobieniu umiejętności słuchania, koncentracji uwagi
e) wyrobieniu umiejętności spostrzegania istotnych szczegółów, analizowania i syntetyzowania
f) dbałości o prawidłowy rozwój ruchowy dziecka
g) nauczanie szanowania pomocy szkolnych
h) rozbudzaniu zainteresowania szkołą
i) przygotowanie do samodzielności w obsługiwaniu siebie
j) wyrobieniu umiejętności współżycia w grupie
k) stwarzaniu odpowiednich warunków do odrobienia lekcji

• W przypadku dziecka wstępującego do szkoły konieczne jest, aby:

- miało już wyrobioną zdolność koncentracji uwagi,
- umiejętność uczenia się „na żądanie”, a nie według potrzeby
- umiejętność odtwarzania prostych kształtów, co wymaga odpowiednio sprawnej ręki.

• Bardzo istotną rzeczą jest odpowiednia motywacja i zainteresowanie nauką, szkołą.

• Z chwilą rozpoczęcia nauki zmienia się środowisko dziecka oraz stawiane mu wymagania..

• Dla wszystkich dzieci początek nauki stanowi bardzo ważny okres w ich życiu. Zmianie ulega cała psychika dziecka. Siódmy rok życia, ustalony jako wiek, na który przypada obowiązek szkolny, ma swoje uzasadnienie w prawach rozwoju psychicznego dziecka.

• Fakt prawidłowego działania narządów zmysłowych ma bardzo istotne znaczenie dla należytego przystosowania się dziecka do wymogów szkoły i pracy w szkole.

• Dla prawidłowego rozwoju sfery uczuciowej dziecka istotny jest okres przedszkolny. Dzieci chodzące do przedszkola mają znacznie łatwiejszą sytuację w przystosowaniu się do nowych warunków.
  

• Biorąc pod uwagę fakt, że losy dziecka w szkole pod wpływem wielu czynników mogą się zmieniać w sposób mniej lub bardziej korzystny dla niego, należy przyjąć, że dojrzałość szkolna stanowi problem nie tylko przy wstępowaniu do szkoły, ale przez cały okres nauki, szczególnie zaś przy przejściu dziecka do nowych etapów nauczania.

27. Szkoła a rozwój dzieci i dorastających (podstawówka, gimnazjum, szkoła średnia). Co wynika z cech tych

instytucji.

Szkoła podstawowa: średnie dzieciństwo

1. Szkoła uczy podstaw do przyszłego samodzielnego życia.

2. Rozwija się sfera poznawcza, dziecko uczy się dostosowywania do wielu nowych zwyczajów i wymagań, do zachowania nakierowanego na rozwiązywanie zadań, do podporządkowywania się autorytetowi, do kontroli impulsów.

3. Bardzo ważna jest rola nauczyciela, który pod wieloma względami pełni funkcję zastępczego rodzica, dziecko przywiązuje się nie do niego. Zachowanie nauczyciela wpływa na postępowanie ucznia:

• Nauczyciele są skuteczni wówczas, gdy okazują uczniom ciepło, zrozumienie, wsparcie i współczucie. Często chwalą, są empatyczni i przyjacielscy. Tacy, którzy przejawiają autentyczność, ciepło i serdeczność w kontaktach z dziećmi, zachęcają je do korzystnego zachowania, do konstruktywnych nastawień, świadomych postaw wobec pracy w szkole i mniej agresywnego zachowania.

• Nieskuteczni często wytwarzają atmosferę zbyt restrykcyjną, są zależni, wywołują poczucie ograniczonej własnej wartości i ujawniają brak samokontroli. Są mniej życzliwi w wyrażaniu swoich opinii o uczuciach, bardziej krytyczni.

28. Problem adaptacji dziecka do szkoły (aspekt 1-szych doświadczeń, ich wpływ na dalsze losy).

● rozpoczęcie nauki szkolnej związane jest z przełomem

● zmiana środowiska związana jest z koniecznością przystosowania się do nowych warunków

● dziecko 7-letnie dysponuje niewielkim zasobem umiejętności i strategii przystosowawczych

● J. Piaget wyróżnił ASYMILACJE (proces polegający na włączaniu inf. z zewnątrz do struktur wewen. organizmu,

których podstawowa forma jest schemat) i AKOMODACJE (przekształcanie schematu, włączanie inf. z zewnątrz

do schematów, które jednostka posiada, lub do schematów, które jednostka pod wpływem inf. wypracowuje)

● wpływ na przystosowanie maja czynniki ENDOGENNE (płeć, wiek, indywidualne cechy układu nerwowego, stan

zdrowia, ogólny poziom psychoruchowego rozwoju dziecka) oraz czynniki EGZOGENNE (środowisko szkolne,

domowe)

● przystosowanie szkolne utrudniają: opóźniony rozwój inteligencji, dysharmonijny rozwój psychiczny, zaburzenia

dynamiki procesów nerwowych, opóźniony poziom analizy/syntezy wzrokowej/słuchowej, nieprawidłowa opieka

rodzina, brak współpracy rodziny i szkoły

● dziecko musi się zapoznać z nowym budynkiem, rozmieszczeniem sal lekcyjnych, poznaje nowych kolegów i

nauczycieli

● pierwsze doświadczenia dziecka maja istotny wpływ na jego dalszy rozwój: dziecko, które źle się czuje w szkole,

będzie później zamknięte w sobie, może mieć problemy z nauka i problemy w kontaktach z rówieśnikami,

zaniżoną samoocenę itd.

● istota role odgrywa nauczyciel-powinien być miły, sympatyczny, pomocy, dawać dziecku oparcie

● takie problemy maja nie tylko dzieci, które pierwszy raz idą do szkoły, ale także dzieci, które w wyniku reformy

częściej niż kiedyś są zmuszone do zmiany szkoły (egzamin po 6 klasie szkoły podst., gimnazjum, liceum)

29. Grupa rówieśnicza a rozwój dziecka.

Rozwój społeczny

Poprzez obcowanie z grupą rówieśniczą dziecko rozwija się społecznie.

Rozwój społeczny można rozpatrywać z dwóch punktów widzenia:

1) jako integrowanie się dzieci w grupę społeczną (socjalizacja)

2) jako kształtowanie się jednostki w grupie, czyli proces dochodzenia do unikatowych wzorów przeżywania, myślenia i działania w różnych sytuacjach.

Dzięki przebywaniu w grupie rówieśniczej ( a tym samym i socjalizacji) jednostka opanowuje wiedzie o swej grupie jak i o rolach społecznych, a także opanowuje przyjęte w tej grupie standardy i wartości. (dzieci w wieku przedszkolnym właśnie dzięki zabawie z rówieśnikami uczą się tego wszystkiego).

Grupa a rozwój umiejętności społecznych.

Dzięki wchodzeniu w liczne sieci kontaktów, dzieci rozwijają umiejętności zarówno interpersonalne, jak i związane z własnym funkcjonowaniem (poznawcze, afektywne, wykonawcze).

Rozwój kompetencji społecznych w okresie późnego dzieciństwa obejmuje: lepsze rozumienie sytuacji społecznych, poszerzenie wiedzy o ludziach i zjawiskach społecznych, rozwój w zakresie wnioskowania społecznego, a także poznawanie i trening nowych zachowań oraz ról.

Grupa odgrywa szczególną rolę w przyswajaniu przez dziecko norm społecznych dotyczących funkcjonowania w układach wzajemnej zależności, takich jak:

• Komunikowanie się,

• Okazywanie i doświadczanie przyjaźni,

• Podporządkowywanie się oraz kierowanie innymi

Kontakty z rówieśnikami a rozwój emocjonalny.

Badania H. Grunebauma i L. Salomona

Rozwój relacji rówieśniczych od wczesnego dzieciństwa do okresu dorastania. W kształtowaniu się kontaktów interpersonalnych między dziećmi wyróżnili następujące stadia:

1) wiek przedszkolny- jednokierunkowe asystowanie;

Dzieci mają już ulubionych kolegów i potrafią zaprzyjaźniać się. Jednak przyjaźń uzależniona jest od możliwości i woli kolegi do bawienia się w sposób, w jaki życzyłoby sobie dziecko

2) 6-8 r. ż. - partnerstwo oraz współdziałanie;

Dziecko może przeżywać członkowstwo w różnych grupach rówieśniczych doświadczając poczucia przynależności.

3) 9-12 r. ż. - przyjaźń i wymiana wynikająca z wzajemnego porozumienia;

Rozpoczyna się okres nawiązywania bliskich i opartych na stawianiu wymagań, więzi emocjonalnych z przyjaciółmi tej samej płci. Przygotowuje on do preferowania intymnych relacji uczuciowych z osobami płci przeciwnej w okresie dorastania.

Kontakty z rówieśnikami pozwalają również dziecku zawiązać przyjaźnie i nauczyć się czym jest przyjaźń, jak traktować kolegów by się z nim przyjaźnili. Nawiązywanie przyjaźni stanowi dla dzieci podstawę do różnicowania i doskonalenia uczciwości. Mają one szanse trenowania empatii, altruizmu i wyrażania gniewu w nieagresywny sposób. Uczą się takich pojęć, jak: zobowiązanie, lojalność, solidarność, odpowiedzialność. Poznają również takie kategorie uczuć, jak pragnienie chronienia przyjaciół przed niebezpieczeństwem i cierpieniem, wstawiania się za nimi, gdy są karani, oraz dzielenia z nimi ich doli: przeżywania radości z powodu ich sukcesu i smutku z powodu porażki.

Rozwój osobowości

Grupa rówieśnicza ma duży wpływ na rozwój dziecka. Przez obcowanie z rówieśnikami dziecko gromadzi i opracowuje doświadczenia pochodzące z porównania: 1) siebie z innymi, 2) siebie w różnych rolach i pespektywach,

3) swoich różnych stanów podczas spełnienia określonej roli.

Poprzez obcowanie z rówieśnikami dziecko kształtuje własną podmiotowość, uczy się stopniowo integrować wiedze o sobie z różnych punktów widzenia : perspektywy sprawcy, obserwatora czy uczestnika zdarzenia, wiedząc ze jest stale tą samą osobą.

30. Rozwój fizyczny i motoryczny dziecka w młodszym wieku szkolnym(7- 12)

● dzieci uzyskują kontrolę nad zdolnościami motorycznymi i doskonalą te, których nie potrafiły opanować

wcześniej, wzrasta ogólna koordynacja i równowaga, udoskonalenie rożnych form aktywności fizycznej

Rozwój fizyczny

● miedzy 6 i 8 r.ż. chłopcy wyżsi od dziewczyn w 9r.ż. różnice nieznaczne, po ukończeniu 9 r.ż. przeciętna

dziewczynka jest wyższa niż przeciętny chłopiec ten trend utrzymuje się aż do skoku rozwojowego w okresie

dorastania, kiedy chłopcy doganiają i następnie prześcigają dziew. pod względem wzrostu

● 8 r.ż różnice ciężaru ciała nieznaczne, w 9r.ż. dziew. cięższe, w okresie dorastania (skok rozwojowy) chł. ciężsi

● istnieją duże różnice indywidualne w tempie rozwoju fiz.

Zmiany w proporcjach ciała i wyglądzie zew.

● budowa ciała bardziej szczupła bo zmniejsza się grubości tk. tłuszczowej i zachodzą zmiany w jej

rozmieszczeniu

● po 6 r.ż. tułów jest 2x dłuższy i 2x szerszy niż po urodzeniu, żebra zmieniają swe położenie z poziomego na

bardziej ukośne, wzrost długości rak i nóg

● brak wyraźnych różnic w proporcjach ciała związanych z płcią

● zmiana struktury twarzy np. .czoło płaskie, szczeka wydłuża się i bardziej zarysowana, twarz powiększa się,

„szczerbaty uśmiech”, pomiędzy 11 a 12 r.z- żeby stale

Rozwój mięśni, szkieletu i narządów wew.

● chłopcy maja więcej tk. mięśniowej, dziewczynki tłuszczowej

● szybki jest wzrost mięsni (wskutek przeciążenia - liczne uszkodzenia)

● prawidłowy rozwój mięsni i nerwów = wzrost precyzji ruchu

● szkielet nadal tworzy ośrodki kostnienia, w których proces kostnienia w kości

● kości staja się twarde i sztywne dzięki minerałom wapniowi i fosforowi

● wzrost szkieletu szybszy niż mięśni i więzadeł wiec częste zwichnięcia stawów i wady postawy

● skokom rozwojowym często towarzysza bole mięśniowe

● ukl. krążenia rozwija się w ciągłym ale powolnym tempie

● częstość akcji serca obniża się, ciśnienie krwi podnosi, tętno w granicach 85-100uderzen na minutę, serce stale

rośnie aż do okresu dorastania

● mózg osiąga swa dojrzałą wielkość ale nadal nie jest w pełni wykorzystywany

● układ oddechowy pracuje bardziej ekonomicznie i ujawni większa elastyczność

● ukl. trawienny bardziej wydajny; wydalanie, wydzielanie, trawienie, wchłanianie bardziej uregulowane

Rozwój zdolności motorycznych

● proces usprawniania koordynacji ruchowej i udoskonalania płynności ruchów

● liczne osiągnięcia w zakresie tzw. dużej motoryki (angażującej cale ciało): od 6r.z.opanowane skakanie na

skakance, wrotki, rower; po 7 r.ż. bieganie, skakanie, rzucanie łapanie piłki, trafianie do celu

● tzw. mała motoryka ( koordynacja ruchów rak) rozwija się w wolniejszym tempie, dzieci nabierają biegłości w

pracach zręcznościowych, odręcznym pisaniu, czyszczeniu zębów, czesaniu, zawiązywaniu sznurówek, itp.

● następuje stopniowe eliminowanie niepotrzebnych ruchów

● od 6r.z chłopcy przewyższają dziew. w koordynacji oka i reki oraz oka i nogi

● dziewczynki w równowadze często przeganiają chłopców aż do 8 lat, później wyrównanie

● do ukończenia 6,7 lat szybkość chl i dziew wyrównana, później chłopcy szybciej

● zręczność i siła poprawia się z roku na rok, w sile chl przewyższają dziew

31. Rozwój poznawczy dzieci w młodszym wieku szkolnym 7-12 lat

Podstawowe znaczenie ma uwaga-dziecko mogąc skupić się na treści zadania, jest zarazem zdolne do zdobycia zorganizowanego doświadczenia.

Dzięki uwadze możliwe jest uzyskanie potrzebnych informacji, przetworzenie ich i zapamiętanie, za pośrednictwem:

• ukierunkowanego przeglądu eksponowanych bodźców (scanningu)

• eliminacji bodźców zbędnych lub nieadekwatnych do oczekiwań

• zahamowania działań impulsywnych

• selekcji i kontroli reakcji właściwych

Do 5 r.ż. - uwaga mimowolna

5-7 r.ż - uwaga kontrolowana przez wewnętrzne reguły poznawcze.

W miarę dojrzewania dzieci staja się : systematyczne, elastyczne, coraz mniej egocentryczne, stosują wiedze w praktyce.

Stopień skupiania uwagi ma odzwierciedlenie w postępach w nauce.

Dalszy rozwój pamięci.

Pamięć mechaniczna pamięć logiczna

• Tendencja do porządkowania i kategoryzowania informacji

• Doskonalenie zapisu i organizacji inf. (reprezentacje pojęciowe)

• Starają się zrozumieć treść tego czego się uczą

• Samodzielna analiza, przekształcanie

• Stosowanie metapamięci w zróżnicowany sposób

• Wykorzystują strategie pamięciowe:

• Do momentu rozpoczęcia nauki- strategie niewerbalne, np. dotykanie, wskazywania palcem

• Między 6-7 r.ż. a 10r.ż.- wyliczanie, powtarzanie, semantyczne organizowanie, tworzenie wskazówek, opracowywanie(elaboracja)

• 10 r.ż. hierarchiczna kategoryzacja

Zmiany w zakresie myślenia,

• myślenia przedoperacyjnegodo stadium operacji konkretnych

• myślenie logiczne

• wnioskowanie o charakterze przyczynowo-skutkowym

• myślenie przyczynowo-skutkowe możliwe jest dzięki: zdolności do wewnętrznego odwracania czynności, decentracji i tworzenia sekwencji słownych, ruchowych i myśleniowych oraz tworzenia serii

Rozwój moralny

Model J. Piageta

1.Stadium realizmu moralnego (5-7 r.ż.)

• moralność heteronomiczna- reguły społeczne narzucone z zewnątrz

• Immanentna sprawiedliwość- przy złamaniu czy naruszeniu reguły zawsze towarzyszy kara

• Kryterium odpowiedzialności obiektywnej

2.Stadium relatywizmu moralnego (8-11 r.ż. )

• traktowanie reguł społecznych jako umów stworzonych przez ludzi dla określonych celów

• stosowanie norm zależnie od sytuacji, np. kłamstwo w szlachetnych celach

• moralność autonomiczna- 10- 11 r.ż., postępowanie zgodne z wyznawanymi przez siebie normami

• okres moralnego pryncypializmu- satysfakcjonujące postępowanie zgodne z normą

Stadia w rozwoju moralnym według L. Kohlberga

1.Moralnośc przedkonwencjonalna - poniżej 9 r.ż. , przyjmowanie przez podmiot egocentrycznej perspektywy

2.Wzajemna korzyść w interakcjach z innymi

3.Moralność konwencjonalna - umiejętność przejęcia punktu widzenia członka grupy społecznej

4.Dominacja perspektywy ”Prawa i porządku społecznego”- ścisłe przestrzeganie praw i obowiązków

32. Rozwój społeczny i emocjonalny dziecka w wieku 7-12 lat

Rozwój społeczny

1.Rozwój społecznych relacji z innymi

• kontakty społeczne na terenie klasy szkolnej i poza nią jednym z najważniejszych tematów dziecięcych rozmów i wypowiedzi

• H.Sullivan - wyodrębnił szereg wewnętrznych procesów przez które dziecko wypracowuje sobie własne standardy, zastępując nimi dotychczasowe:

• społeczne podporządkowanie się

- początkowo dziecko ocenia swoich rówieśników kierując się tym jak są oni postrzegani przez osoby reprezentujące społeczny autorytet (policjant, dyrektor)

-później pojawia się społeczna akomodacja- proces uświadamiania sobie, że między ludźmi istnieją różnice

• różnicowanie osób będących źródłem autorytetu ,wynikające z porównywania ich miedzy sobą a także określonych klas osób z innymi

- pojawia się tendencja do uzgadniania treści swej świadomości z przewidywanymi oczekiwaniami innych

- internalizacja wzorców kontroli czynności

2.Rola grupy rówieśniczej w życiu dziecka

1. Grupa a socjalizacja

• stopniowe liczenie się z opinia kolegów

• rówieśnicy staja się modelami wzorów myślenia , spostrzegania, oceniania i reagowania, i sposobów komunikowania się, maja wpływ na postawy , preferencje i wybory

• grupa uczy dziecko pojęcia normy i posłuszeństwa wobec norm jawnych ,a później także i ukrytych

• grupa umożliwia trening ról społecznych

• otoczenie społeczne oddziałuje na dziecko przez system kar i nagród i mechanizmy tzw. Wpływu społecznego

Grupa a rozwój umiejętności społecznych

• lepsze rozumienie sytuacji społecznych

• poszerzenie wiedzy o ludziach i zjawiskach społecznych

• rozwój w zakresie wnioskowania społecznego

• poznawanie i trening nowych zachowań

• grupa odgrywa role w przyswajaniu przez dziecko norm społ. dot. funkcjonowania w układach wzajemnie zależności :komunikowanie się, okazywanie i doświadczanie przyjaźni, podporządkowanie i kierowanie innymi

• Wygotski- relacje podczas uczenia się pełnią funkcję stymulatora rozwoju emocjonalnego, poznawczego, społ., moralnego,

• typowe formy zabaw z innymi tworzą atmosferę dla nowych umiejętności

3. Kontakty z rówieśnikami a rozwój emocjonalno-społeczny

• w kształtowaniu się kontaktów interpersonalnych wyróżniamy trzy stadia

1. wiek przedszkolny-jednokierunkowe asystowanie : dzieci mają ulubionych kolegów, przyjaźń u uzależniona od kolegi

2. 6.-8.r.ż. - partnerstwo i współdziałanie : członkostwo w różnych grupach, opanowywanie agresji

3. 9.-12.r.ż. - przyjaźń i wymiana wynikająca z wzajemnego porozumienia : bliskie przyjaźnie z os. tej samej płci , pod koniec okresu późnego dzieciństwa przyjaźnie z os. płci przeciwnej

4. Znaczenie akceptacji ze strony rówieśników

• istnienie związku między doznawaniem sukcesów lub porażek na terenie grupy a poczuciem kompetencji, oraz akceptacją i szacunkiem ze strony grupy (Erikson)

• akceptacja ze strony klasy związana z eksponowanymi społecznie osiągnięciami dziecka

• na akceptację ze strony grupy mogą liczyć dzieci które osiągają sukcesy w zadaniach i sprawnościach cenionych przez nauczycieli i rówieśników

• bycie mało atrakcyjnym , doznawanie porażek może wpływać ujemnie na samopoczucie, powodować pesymistyczne spostrzeganie siebie

• doznawanie niepowodzeń społecznych prowadzi do przekonania że się jest niegodnym akceptacji, ta obawa przed odrzuceniem jest powodem zachowania dystansu, a w efekcie poczucia osamotnienia

Rozwój emocjonalny

• rozszerza się krąg przedmiotów, zjawisk, zdarzeń i spraw które wywołują u dziecka reakcje emocjonalne

• zmienia się i różnicuje w sposób istotny charakter jego emocjonalnych doznań

• rozwój procesów poznawczych dokonujący się w związku z procesem uczenia się rozwija uczucia poznawcze, kształtuje zainteresowania

• panowanie nad emocjami w sytuacjach szkolnych ,wobec rówieśników, pohamowanie ich i zaplanowanie

• zdolność do przeżywania trwających dłużej stanów emocjonalnych lub nastrojów uczuciowych, mogą być pozytywne i negatywne

• stwarzanie warunków do aktywności ruchowej powoduje u dziecka pozytywny nastrój

• hamowanie aktywności powodem „wybuchów” afektu

• przyczyną złego samopoczucia- niepowodzenia szkolne

• najwyższa formą życia emocjonalnego są rozwijające się uczucia wyższe - trwały , określony i uświadomiony w pewnym stopniu stosunek emocjonalny do ludzi, przedmiotów, zjawisk

powstawanie i przejawianie się emocji i uczuć wyższych : poznawczych, moralnych , estetycznych i społecznych ma szeroki podstawy biologiczne i społeczne

33. Krystalizowanie się osobowości dziecka w wieku 7-12 lat.

● Na sytuację rozwoju osobowości ma wpływ zewnętrzna obiektywna sytuacja dziecka i systemu wymagań, jakie

stawia mu otoczenie.

● elementami wpływającymi na całokształt osobowości są: wymagania środowiska, wymagania dziecka wobec

samego siebie, bagaż z którym dziecko wkracza w dany okres rozwojowy, ukształtowane możliwości i potrzeby w

poprzednim etapie

● Do rzędu zjawisk osobowości należą złożone procesy motywacji, postawy, wartości, zainteresowania, uczucia,

preferencje.

● Temperament-stopień energii życiowej, tonus ogólny, dynamika zachowania. Temperament jest względnie stałym

elementem osobowości człowieka.

● Z. Włodarski wyróżnił typy dzieci nadpobudliwych i zahamowanych

● dzieci o słabym typie układu nerwowego gorzej znoszą wysiłek umysłowy, następuje zahamowanie i niedostateczna aktywność umysłowa, wykazują wzmożoną aktywność ruchowa- zwłaszcza poza szkołą, znacznie rzadziej agresywne werbalnie i fizycznie(nie ma typów czystych i ogromny wpływ ma środowisko wychowawcze).

● w tym wieku występuje silna motywacja do uczenia się, która wynika z poczucia poważniejszej roli społecznej . W

toku rozwoju osobowości większe znaczenie zaczynają mieć przekonania i z nich wynikająca aktywność.

● w wieku przedszkolnym jest niejasny charakter zainteresowań , w znacznym stopniu odzwierciedlają one

zainteresowania najbliższego otoczenia

● kontakt z teatrem i filmem oraz bezpośrednie uczestnictwo w takich zjawiskach ma ogromny wpływ na rozwój

osobowości dziecka-reakcje zmieniają się wraz z wiekiem, zanikają około 12-15r.ż.(uwewnętrznienie).

● w młodszym wieku szkolnym dzieci nie mają jasno określonych zainteresowań-interesują się wszystkim, na

czołowe miejsce wysuwa się jednak sport i ruch

● główną rozrywkę intelektualną dzieci w wieku 7-11r.ż. stanowi czytanie

O dojrzałości możemy mówić wtedy, gdy dziecko jest:

● świadome fikcyjności postaci i sytuacji(konieczna dalsza praca nad rozbudową wyobraźni dziecka)

● dostrzeganie umowności, odróżnianie aktora od roli, rzeczywistości od obrazu przedstawionego

● reaguje na scenografię i muzykę, zdając sobie sprawę, że są one istotnym elementem widowiska

Rozwój moralny wg Piageta:

● Heteronomia-moralność przymusu lub realizmu moralnego(uznaje sprawiedliwość wszelkich nakazów i zakazów

wydawanych przez dorosłych, posłuszeństwo w obliczu widma kary albo niezadowolenia rodziców)

● Autonomii -moralność współdziałania i współpracy.

● Sądy moralne i postawy kształtują się i krystalizują się w sytuacjach życia społecznego dziecka.

● ANOMIA-zwracanie uwagi na przykrość lub przyjemność jaką wywołuje dane zachowanie

● HETERONOMIA- świadomość obowiązywania zasad moralnych, ale ich akceptacja odbywa się pod naciskiem

autorytetu

● SOCJONOMIA- przestrzeganie norm uzależnione jest od zjawisk z życiu społecznym jednostki

● AUTONOMIA- najistotniejsze jest wewnętrzne przekonanie jednostki o słuszności stosowanej zasady

● Interioryzacja norm moralnych dokonuje się stopniowo i przebiega łącznie z rozwojem uczuć społeczno-

moralnych.

● PRYNCYPIALIZM MORALNY- uznawanie norm i przestrzeganie ich nie ze względu na środowisko społeczne,

lecz dla nich samych.

● przystosowanie jednostki do wymagań otoczenia kształtuje się w wyniku funkcjonowania społecznego.Wytwarzają

się względnie stałe, dające się przewidzieć reakcje jednostki na określone sytuacje. Zachowanie dzieci jest sprawą

bardzo złożoną i trudną do przewidzenia.

34. Problemy rozwojowe i wychowawcze wieku młodszego szkolnego.

Jest to okres pomiędzy 6 a 12 r.ż nazywany przez E. Eriksona wiekiem pracowitości albo poczucia niższości (jest związany z kształtowaniem się poczucia kompetencji i skuteczności w działaniu).

1. ROZWÓJ ROCESÓW POZNAWCZYCH.

• czytanie, pisanie, liczenie

Dziecko w tym okresie musi już charakteryzować się dojrzałością szkolną. Jest to okres nauki czytania i pisania co wymaga niezbędnych zdolności w zakresie analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej, odpowiedniego poziomu słuchu fonetycznego, i wymowy głosek, sprawności manualnej i koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Początkowo jest to jedynie graficzne odwzorowywanie, potem pisanie ze słuchu aż do zapisywania własnych zdań i automatyzacji tych czynności.

• uwaga, pamięć, myślenie

Uczenie się ukierunkowywania uwagi, systematyczności i elastyczności.

Pamięć z mechanicznej przechodzi w logiczną, początek porządkowania i kategoryzowania informacji.

Przejście od stadium myślenia przedoperacyjnego do stadium operacji konkretnych.

Pojawienie się myślenia logicznego, pozwalającego na wnioskowanie przyczynowo-skutkowe.

Zdolność do decentralizacji poznawczej (ujmowanie rzeczywistości z różnych punktów widzenia).

• rozwijanie pojęć potocznych, przydatnych w codziennym życiu

• rozwój rozumowania moralnego

przejście od realizmu moralnego do relatywizmu poprzez początkowe rozumienie nienaruszalności i stałości reguł , odpowiedzialności obiektywnej (czyli liczenia się tylko ze skutkami a nie motywami czynu) do moralności autonomicznej.

• uczenie się ról kobiecych i męskich

Dziecko zaczyna budować w sobie model zachowania właściwego dla własnej płci, zaczyna ulegać stereotypom przekazywanym przez otoczenie.

• uczenie się sprawności fizycznych, potrzebnych w codziennych zabawach

Potrzeba aktywności jest bardzo duża, a dziecko uczy się ją ukierunkowywać do konkretnych zadań.

2. KSZTAŁTOWANIE SFERY DZIAŁAŃ, DZIECKO JAKO SPRAWCA DZIAŁAŃ.

Rozwój kompetencji związanych ze skutecznym działaniem.

• rozwija się pracowitość, systematyczność ( poprzez stałe zadania, obowiązki, celową aktywność) i samodzielności (osiąganie niezależności osobistej). W wyniku różnych czynności wzbogaca się wiedza dziecka o sobie, o sposobach rozwiązywania problemów.

• komunikacja słowna staje się bardziej złożona

• wzrost zdolności do kierowania się regułami, wzmożona fascynacja rozpoznawaniem reguł

• dziecko nabywa przekonanie o własnej skuteczności, jeśli jednak zostaje ono zaburzone poprzez niepowodzenia pojawia się poczucie niższości

3. ZMIANY W DOŚWIADCZENIACH SPOŁECZNYCH.

Jest to okres wejścia w nowe środowisko (poza bezpośrednim wpływem rodziców) i przyjęcia roli ucznia.

• uczenie się przebywania z rówieśnikami

Dziecko zaczyna być np. w przedszkolu uczestnikiem grupy zadaniowej, ważne jest dla niego akceptowanie przez grupę, występuje przyswajanie standardów grupy rówieśniczej, uczenie się norm by być lubianym, akceptowanym.

• rozwijanie postaw wobec grup społecznych, instytucji, kategorii społecznych np. pracy, zawodów

4. ROZWÓJ OSOBOWOŚCI.

• wytwarzanie zdrowych postaw wobec siebie i wzrastającego organizmu

Dziecko potrafi w elementarnym stopniu zadbać o siebie i dostosowywać ta troskę do zewnętrznych okoliczności.

• kształtowanie świadomości siebie jako podmiotu własnych działań

Gromadzenie doświadczeń poprzez porównywanie siebie z innymi, siebie w różnych rolach i perspektywach, swoich różnych stanów podczas pełnienia określonej roli.

1. Rozwój poznawczy u Piageta:

• Istotą rozwoju poznawczego jest rekonstrukcja i reintegracja wcześniejszych sposobów myślenia i kształtowanie się nowych, bardziej adekwatnych i zrównoważonych struktur poznawczych. Przejście od jednostronnego sposobu myślenia związanego z czynnościami na przedmiotach, poprzez odwracalne operacje umysłowe na reprezentacjach konkretnych przedmiotów i zdarzeń do myślenia abstrakcyjnego i hipotetyczno-dedukcyjnego.

• Asymilacja polega na włączeniu struktur zewnętrznych do już istniejących struktur wewnętrznych.

• Akomodacja to proces polegający na dostosowaniu już istniejących struktur wewnętrznych do struktur asymilowanych.

• Operacje formalne, jako „operacje na operacjach”, tworząc zamknięty system działań logicznych, są (zdaniem Piageta) najlepiej zrównoważonymi formami poznania.

• Rozwój poznawczy człowieka przebiega w sposób nieodwracalny w stałej sekwencji zdefiniowanych przez niego stadiów, w kierunku operacji formalnych.

• Rozwój człowieka po adolescencji polega na stopniowym konsolidowaniu i stabilizowaniu się formalnych sposobów rozumowania logicznego lub na wyrównywaniu ewentualnych opóźnień rozwojowych.

1. Właściwości myślenia dorosłych:

• myślenie dorosłych jest relatywistyczne, kontekstualne i/lub dialektyczne

• z wiekiem wzrasta akceptacja relatywistycznych założeń i sprzeczności w rozwiązywanych problemach

• relatywizm w myśleniu wymaga osiągnięcia przez ludzi poziomu myślenia formalno- operacyjnego

• dialektyczne myślenie jest postformalne, tj. następuje po osiągnięciu przez jednostkę piagetowskiego stadium operacji formalnych.

1. Twórczość w myśleniu człowieka

• Myślenie dywergencyjne- wtedy gdy jednostka rozwiązuje problem, który nie ma jednego poprawnego rozwiązania, lecz wiele możliwych i wymaga wytworzenia wielu nowych, oryginalnych rozwiązań

• Zdolność do myślenia dywergencyjnego wzrasta systematycznie w okresie od adolescencji, aż do późnej dorosłości

2. Rozwój procesów spostrzegania

• Piaget: rozwój spostrzeżeń dokonuje się według tych samych praw jakościowych w całym życiu człowieka, a zmiany zachodzące z wiekiem w efektach spostrzegania mają jedynie charakter ilościowy i są ciągłe

• Wraz z doskonaleniem się percepcji u dzieci i młodzieży obserwujemy wzrost pojemności uwagi, która leży u podstaw procesów przetwarzania informacji i może powodować wzrost efektywności spostrzegania

• Niedoskonałość percepcji może być efektem kłopotów z podzielnością a także selektywnością uwagi

1. Pamięć

• Sensoryczna. Ostrość widzenia lub też wrażliwość słuchowa, bardzo słaba u niemowląt, wyraźnie poprawia się w dwóch początkowych latach życia. W średnim dzieciństwie efekty adaptacyjne systemów widzenia i słyszenia wykazują właściwości porównywalne z wrażliwością sensoryczną ludzi dorosłych. Wrażliwość ta jest coraz mniejsza w dorosłości i szczególnie w okresie starzenia się człowieka.

• Krótkotrwała. Po okresie dorastania zakres pamięci bezpośredniej w zadaniach wymagających odtworzenia szeregu wprost, nie ulega większym zmianom, aż do późnej starości

• Długotrwała. Wraz rozwojem myślenia i zdolności jednostki do organizowania treści efekty pamięciowe są bardziej trwałe, aż do okresu dorastania. W dalszym życiu trwałość efektów zapamiętywania pogarsza się.

• W przeciwieństwie do dorastającej młodzieży, u której obserwuje się doskonalenie się strategii zapamiętywania ludzie starzejąc się mają coraz większe kłopoty z przykazywaniem informacji z bloku pamięci krótkotrwałej do długotrwałej

• Starsi ludzie przejawiają deficyty na najgłębszym, semantycznym poziomie przetwarzania informacji

• W okresie od adolescencji do późnej dorosłości liczba elementów prawidłowo rozpoznawanych nie zmienia się, ale wyraźnie spada liczba prawidłowych przypomnień.

48. Rozwój emocji i uczuć w człowieku.

okres prenatalny

● pierwsze emocje odczuwane są już w łonie matki - dziecko odczuwa proste emocje jest to albo zadowolenie albo

dyskomfort, w zależności od odczuć matki. Dziecko odczuwa przyjazny lub wrogi świat (łożysko spełnia role

madiatora)

● różne substancje chemiczne docierają do dziecka przez łożysko np. adrenalina wywołując zmianę pracy różnych

narządów np. przyspieszenie tętna (ma to wpływ na późniejszy rozwój po urodzeniu np. płaczliwość dziecka, kolki)

● jako niemowlę dziecko wyraża przez emocje swoje potrzeby np. przez płacz potrzebę jedzenia, przez uśmiech zadowolenie

wczesne dzieciństwo:

● wiek poniemowlęcy dziecko wprost wyraża swoje pragnienia i potrzeby, pragnie komunikacji z dorosłymi, mówi o

swoich emocjach (, że boli, że śmieszne, że nie lubi, że chce)

● rozumie emocje innych (smuci się gdy mam płacze, pyta dlaczego płacze itp.)

● reakcje są gwałtowne i zmienne, szybko przechodzą w przeciwieństwa

● między 2 a 3 rokiem życia przejawia złożone emocje jak zazdrość, dumę, poczucie winy, zakłopotanie

● zaczynają rozumieć strukturę społeczna

● dostrzegają potrzebę zabawy z rówieśnikami

średnie dzieciństwo. Wiek przedszkolny:

● mówienie i refleksja nad własnymi uczuciami

● dzieci potrafią przewidzieć zachowanie innych dzieci w zabawie na podstawie okazywanych przez nich uczuć

● przez emocję potrafią manipulować zachowaniami innych

● potrafią radzić sobie z problemami co powoduje rzadsze wybuch złości i gniewu.

● mają świadomość porażki i sukcesu

Późne dzieciństwo:

● rozwój moralności

● rozumienie dobra i zła

● kształtowanie własnego ja (poznawanie siebie)

● wpływ rówieśników, środowiska, rodziny, kultury na rozwój emocjonalny. (to co będzie miało największy wpływ

na dziecko w zależności od przekazania mu dobrych czy złych wartości - to będzie kształtowało jego emocje w

dalszym życiu)

Adolescencja:

● czas buntu (im więcej złych emocji tym większy bunt)

● kształtowanie swojej tożsamości

● bardzo silne emocje (częsta huśtawka nastrojów)

● potrzeba autorytetu

● potrzeba bycia kimś ważnym (osiągnięcia czegoś)

● potrzeba samodzielności

● zmiany fizyczne mają duży wpływ na emocje (np. pierwsza miesiączka, lub niezadowolenie ze swojego ciała -

podatność np. na bulimie)

● czas pierwszej miłości

● wiele skrajności np. miłości - nienawiść (ambiwalencja)

● W następnych etapach następuje stabilizacja

● w dużej mierze wszystko zależy od ukształtowanego charakteru, uczuciowości człowieka.

Wg Havilanda- Jonesa, Glebelta i stapleya można wyróżnić trzy fazy w rozwoju emocjonalnym człowieka:

1. Faza nabywania - obejmuje trzy aspekty procesów emocjonalnych : odruchowe reakcje emocjonalne, temperamentalne właściwości emocji oraz nabywanie określeń podstawowych kategorii emocjonalnych.

2. Faza doskonalenia - następuje modyfikacja wysyłanych przez dziecko sygnałów, jak również powiązanie ich kontekstem społecznym.

3. faza transformacji to przekształcenie całego systemu emocjonalnego człowieka włączenie go do procesów myślenia, uczenia się i działania.

49. Rozwój społeczny i przystosowanie w ontogenezie (Eriksona, Hevighursta)

Okres wczesne dzieciństwo:

• kontakt fizyczny zwłaszcza z matką, rozwijanie pierwszych form kontaktu społecznych

• uczenie się mówienia, wykonywanie prostych poleceń

• uczenie się kontroli nad samym sobą

• potrzeba stabilności emocjonalnej, stabilnego i harmonijnego środowiska

• określenie własnego „ja” w relacji z dorosłymi, badanie granic własnej woli

• podatność na krytykę, dziecko wątpi w swoją wartość

• urealnienie relacji z rodzicami ok.5 r.ż.

Okres średnie dzieciństwo:

• uczenie się przebywania z rówieśnikami

• potrzeba bycia produktywnym, potrzeba sukcesu

• uczenie się ról kobiecych i męskich, budowanie określonego modelu zachowania

• rozwijanie postaw wobec grupy społecznej, instytucji

• socjalizacja

Okres adolescencji:

• budowanie nowych bardziej dojrzałych więzi z rówieśnikami obojga płci

• ukształtowanie roli męskiej i kobiecej, typowej dla własnej płci w danym środowisku

• osiąganie niezależności emocjonalnej od rodziców i innych dorosłych

• przygotowanie do małżeństwa i życia w rodzinie

• przygotowanie do kariery zawodowej i niezależności ekonomicznej

• dążenie do postępowania dojrzałego społecznie

• może wystąpić konformizm

Okres wczesna dorosłość:

• wybór małżeństwa lub partnera

• założenie rodziny, prowadzenie domu, wychowanie dzieci

• rozpoczęcie pracy zawodowej

• przyjmowanie odpowiedzialności obywatelskiej

• znalezienie pokrewnej grupy społecznej

• zdolność do pomagania, wspierania

Okres średnia dorosłość:

• osiągnięcie dojrzałej odpowiedzialności społecznej

• utrzymanie zadowalającej sprawności zawodowej

• traktowanie współmałżonka jako osoby

• przystosowanie się do starzenia się własnych rodziców

Okres późnej dojrzałości:

• żywe kontakty z rodziną i towarzyskie

• pogodzenie się ze śmiercią współmałżonka

• przyjmowanie zmiennych ról społecznych

• model człowieka starego - pozytywna wartość życia, pozytywny wpływ na młodego człowieka

50. Rozwój moralny człowieka wg Kohlberga.

• Rozwój moralny zależy od rozwoju umysłowego, czyli od intelektu. Przebiega w dających się przewidzieć stadiach, odpowiadających stadiom rozwoju intelektualnego. W miarę jak zmieniają się zdolności spostrzegania i rozumienia, rozwijający się człowiek wchodzi na wyższy poziom rozwoju moralnego.

• Gdy rozwój umysłowy osiągnie poziom dojrzałości, taki też powinien być poziom rozwoju moralnego. W innym przypadku osobę uważa się za moralnie niedojrzałą, będącą pod względem jednej ze sfer rozwojowych na poziomie dziecka.

Kohlberg ujmuje rozwój moralny w ramach trzech poziomów:

1.Przed konwencjonalny (wiek przedszkolny i młodszy wiek szkolny). Wyróżnia się tu:

● stadium „kary i posłuszeństwa” cechuje się unikaniem kar

● „relatywizm instrumentalny”. zdominowane jest kierowaniem się przez jednostkę motywami hedonistycznymi

2. Konwencjonalny-13-16 rok życia. Wyróżnia się tu:

● stadium „dobry chłopiec/dziewczyna”, wyrażające się potrzebą uzyskania przez jednostkę akceptacji innych osób

● stadium „prawo i porządek”. w którym dominuje zależność od silnego autorytetu

3. Postkonwencjonalny - po 16 roku życia do 20 roku życia. Wyróżnia się tu:

● stadium „umowy społecznej i legalizmu” troska o wartości społeczności

● stadium „uniwersalnych zasad sumienia”. "Dobry chłopiec/ dziewczynka" człowiek zdolny jest do refleksji nad własnym sumieniem i głęboko zakorzenionymi zasadami, wchodzącymi w skład osobowości jednostki

Każda czynność jest oceniana jako dobra albo zła. Bierze się pod uwagę intencje jednostki, nie tylko konsekwencje danej czynności. Zachowanie zgodne z ogólnie przyjętymi normami społecznymi i rodzinnymi. „prawo i porządek” Podobnie jak w stadium poprzednim reguły i normy społeczne muszą być postrzegane. Przejawia się szacunek dla autorytetów.

7

---