Szałwia lekarska

149a] Szałwia lekarska - Salvia officinalis

Do celów leczniczych zbiera się liście oraz ziele, które jest od nich nieco uboższe w związki czynne.

Uwaga: Liście, kwiaty i olejek eteryczny szałwii stosowane w nadmiarze mogą być toksyczne dla

układu nerwowego. Jest ona 2 razy bardziej toksyczna niż piołun.

Liść szałwii działa dezynfekująco, przeciwzapalnie, wykrztuśnie, rozkurczowo, ściągająco.

Pobudza serce i nerwy, wzmacnia żołądek, zmniejsza przekrwienie błon śluzowych

i skóry oraz mikrokrwawienia z nadmiernie rozszerzonych lub uszkodzonych naczyń włosowatych.

W przewodzie pokarmowym wyciągi z szałwii hamują intensywny wzrost saprofitycznej

flory bakteryjnej. Przeciwdziałają nadmiernej fermentacji i bolesnym wzdęciom spowodowanym stanem skurczowym w jelitach i gromadzeniu się gazów.

Przetwory z szałwii działają estrogennie i pobudzają miesiączkowanie w przypadkach, gdy jest ono zbyt skąpe.

Nalewka lub wyciąg płynny hamują wydzielanie potu i nadmierną laktację u matek karmiących.

Sprzyjają zapładnianiu. Powiększają ciśnienie krwi.

Działają też przeciwcukrzycowo, pobudzają korę nadnercza, działają również moczopędnie, tonizująco, uspokajająco. Działają nowotworowo, antyseptycznie i oczyszczająco na krew.

Zewnętrznie działają ściągająco, gojąco na blizny, antyseptycznie. Wzmacniają skórę.

Napar: 2 łyżeczki liści szałwii zalać 1 szkl wrzątku, naparzać pod przykryciem 10 min, przecedzić.

Pić 2 razy dziennie po 0,5 szkl przed jedzeniem w nieżycie żołądka i jelit, biegunce, we wzdęciach,

nadmiernej laktacji u matek karmiących.

Dla pobudzenia apetytu zaleca się 2 łyżki naparu 2 razy dziennie 30 min przed jedzeniem.

Ten sam napar stosuje się do płukania jamy ustnej i gardła, sporządzania przymoczek na skórę, obmywania zewnętrznych narządów płciowych, tamponów dopochwowych i irygacji.

Można dodać 20 kropli Azulanu lub Azucalenu na 1/4 szkl naparu używanego na zewnątrz.

Do irygacji można rozcieńczyć napar równą ilością wody.

Napar z liści szałwii popijać 2 razy dziennie po 0,5 szkl przy zaburzeniach trawienia, biegunkach,

nerwicach żołądka, nocnych potach, nieżytach górnych dróg oddechowych, cukrzycy, białych upławów, zaburzeniach miesiączkowania, reumatyzmie, nieżytach dróg moczowych.

Zewnętrznie do płukania jamy ustnej, gardła, przy anginie, zapalenia okostnej, pleśniawkach, zapaleniu migdałków, szkorbucie.

Sproszkowane liście można dodawać do grochu, kapusty, wieprzowiny - działają jak napar.

Szałwia wchodzi w skład Diabetosan, Pektosanu, Neopektosanu, Septosanu, Tannosanu, Vagosanu;

przetwory - Hemostin.

Płynny wyciąg szałwiowy: 200g świeżych liści szałwii zmiksować z 200ml etanolu [wódki] 40%, odstawić na 30min i przecedzić do butelek.

Brać do 20 kropli w kieliszku wody 3 razy dziennie jako środek przeciwpotny, pobudzający trawienie, hamujący laktację.

Można również 1/2 łyżeczki tego wyciągu na 1/4 szkl naparu szałwiowego z 1 łyżeczką Azulanu i 1g

boraksu - stosować do płukania jamy ustnej i gardła.

Płukanka: 1 łyżeczkę płynnego wyciągu szałwiowego na 1/4 szkl wody lub 1/4 szkl naparu z szałwii z 1 łyżeczką Azulanu i 1g boraksu do płukania jamy ustnej i gardła w pleśniawkach, anginie i stanach ropnych.

Przeciw piegom: liść szałwii, kwiat lipy, ziele krwawnika, kłącze pięciornika w równych częściach - 1 łyżkę mieszanki na 1 szkl wrzątku. Pić 2 razy dziennie.

Przewlekły nieżyt tchawicy: liść szałwii, liść mięty, kwiat rumianku - w równych ilościach - 1 łyżkę mieszanki na 1 szkl wrzątku - do płukania gardła lub co kwadrans jeden duży łyk - połykać powoli.

Ischias: 2 części szałwii, 1 część mięty i 1 część rumianku. Garść ziół rozparzyć na płótnie i przyłożyć na bolące miejsce.

Nadmierne poty: liść szałwii - 40, liść orzecha włoskiego 10, liść melisy 10, ziele krwawnika 20, ziele skrzypu 20. Zrobić odwar i popijać po 0,5 szkl 3 razy dziennie.

Nalewka szałwiowa: 25g suchych rozdrobnionych liści zalać 100ml alkoholu 70% i macerować 14 dni,

często wstrząsając, przecedzić, wycisnąć wytrawione liście, połączone płyny przechowywać w lodówce.

Pić po 0,5 łyżeczki w 1/4 szkl wody jako lek hamujący laktację i przeciwpotny.

Zewnętrznie - do płukania jamy ustnej i gardła oraz do przymoczek.

Liść szałwii wchodzi w skład proszku i tytoniu przeciwastmatycznego Astmosan oraz papierosów Neoastmosan, używanych w stanach duszności spowodowanych skurczem oskrzeli i dychawicy oskrzelowej u osób starszych.

Destylowany z liści i ziela olejek jest składnikiem pasty Fitolizyna stosowanej pomocniczo w kamicy moczowej.

Środek przeciw łysieniu: stosować do pocierania skóry głowy nalewkę szałwiową zmieszaną z rumem w równych ilościach.

Przy braku miesiączki, zaburzeniach miesiączkowania, bezpłodności stosować 1-2 razy dziennie czopek z 0,25g wyciągu płynnego z szałwii, 1g masła kakaowego i 1g wosku białego.

149b] Szałwia lekarska

Skład chemiczny: przede wszystkim olejki eteryczne [z toksycznym tujonem], duża ilość garbników, pseudogarbników, trójterpeny, gorycze, Wit B1, C i bliżej nieokreślony związek estrogenny oraz żywice.

Działanie: hamuje rozwój bakterii chorobotwórczych, środek przeciw zapaleniom, pobudzający tworzenie soków żołądkowych, przeciw nadmiernemu poceniu się, przeciw cukrzycy, regulujący miesiączkowanie, do pielęgnacji skóry.

Można używać naparu samej szałwii do picia i do płukania gardła, przemywań, okładów itp.

Posiada antyseptyczne działanie przy gronkowcu złocistym.

Jest też częstym składnikiem mieszanek ziołowych - także aromatycznych, piersiowych -

nie tylko o wyżej opisanych znaczeniach.

Stosuje się przy zaburzeniach trawienia - pobudza tworzenie żółci i soków żołądkowych

oraz czynności wątroby.

Napar: 5-10g liści na 1 szkl wrzątku. Zażywa się po 1-3 łyżeczki 2-4 razy dziennie.

Taki sam napar do przemywań, okładów itp.

Do użytku zewnętrznego można też przygotować napar z 10-15g ziół na 1 szkl wody.

149c] Szałwia lekarska

Działanie: przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, żółciopędne.

Hamuje wydzielanie potu, pobudza miesiączkowanie.

Stosuje się w stanach zapalnych błon śluzowych przewodu pokarmowego, bólach brzucha, wzdęciach, biegunkach, nieżytach jamy ustnej, gardła i krtani, kaszlu, początkowych objawach cukrzycy, pobudliwości nerwowej, nadczynności tarczycy i niektórych zatruciach.

Napar: 1-2 łyżeczki zalać 1/2 szkl wrzątku, parzyć pod przykryciem 15min, przecedzić. Pić 1-3 razy

dziennie po 1/3 szkl przed jedzeniem w nieżycie żołądka i jelit, biegunce, wzdęciach.

Uwaga: Dawki wyższe niż zalecane mogą spowodować nudności.

Mniejsze dawki są używane jako przyprawa.

149d] Szałwia lekarska

Od czasów starożytnych szałwia uważana była za lek na bezpłodność. Ma bardzo szerokie zastosowanie.

W celach leczniczych wykorzystywane są liście szałwii.

Szałwia zawiera olejek eteryczny, garbniki pirokatechinowe, flawonoidy, fenolokwasy, goryczkę,

prowitaminę A, wit B1, C, PP, a także sole mineralne.

Działanie: przeciwpotne, przeciwzapalne, żołądkowe, dezynfekujące, przeciwcukrzycowe.

Działanie przeciwpotne wyciągów z liści szałwii występuje już po 2-3 godzinach od spożycia i trwa 1-3 dni.

Od dawna znano przeciwzapalne właściwości szałwii wewnętrznie i zewnętrznie stosowanej.

Szałwia hamuje rozmnażanie wielu rodzajów bakterii Gram dodatnich i Gram ujemnych, a także odpornych na antybiotyki, unieczynnia toksyny bakteryjne.

Zatrzymuje krwawienia z przewodu pokarmowego i zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych. Pobudza wydzielanie soku żołądkowego.

Jest korzystna w leczeniu chorób wątroby przebiegających z upośledzonym wytwarzaniem żółci lub po toksycznym uszkodzeniu wątroby.

Przywraca prawidłową czynność skurczową jelit, znosi skurcze jelit.

Ułatwia trawienie i przyswajanie pokarmów, działa wiatropędnie.

Ma także właściwości obniżania poziomu cukru we krwi, co może być korzystne w leczeniu cukrzycy.

Jest to jednak działanie stosunkowo słabe i może uzupełniać jedynie działanie innych leków przeciwcukrzycowych.

Szałwia może być korzystna w leczeniu stanów wzmożonej ogólnej potliwości w

chorobach gorączkowych, w nadczynności tarczycy, a także nadmiernej potliwości na tle zaburzeń nerwicowych i okresu przekwitania.

Może być także używana do płukania gardła przy anginie.

Wyciągów z szałwii można używać do przemywania i kompresów w przypadku trudno gojących się ran

oraz czyraków, a także zapalenia skóry.

Napar: 1 łyżkę suszonego ziela zlać 1 szkl wrzątku i odstawić na 10min. Pić 1-3łyżek 2-4 razy dziennie.

Napar ten można stosować do okładów, przemywań, płukań, kompresów.

Kataplazmy: zaparzyć ziele szałwii wrzątkiem i zawinąć w kawałek płótna lub gazy. Przykładać na chore i zbolałe miejsce.

Szałwię w mieszankach dobrze jest łączyć z kwiatami malwy czarnej, korzeniami lukrecji i szyszkami

chmielu [regulujące miesiączkowanie].

Szałwia wchodzi w skład mieszanek Septosan, Pektosan, Tannosan.

149e] Szałwia lekarska

Inne nazwy: salwia, szołwija, szałwija.

Na świecie jest około 500 gatunków szałwii, ale tylko szałwia lekarska i szałwia muszkatołowa mają u nas zastosowanie w lecznictwie.

Szałwia muszkatołowa [Salvia selarea] jest wykorzystywana głównie do produkcji olejku.

Surowcem jest ziele lub liść szałwii.

Szałwia zawiera olejek eteryczny [w nim tujon, cyneol, borneol i pinen], gorycze, garbniki, żywice, gumy, kwasy organiczne [fumarowy, nikotynowy, jabłkowy], sole mineralne [potas, wapń, fosfor, sód, mangan, cynk, bor, miedź, molibden, dużo żelaza i magnezu]. flawonoidy, wit B1, P i C, prowitamina A, saponiny, fenole oraz bliżej nieznaną substancję o właściwościach przeciwpotnych.

Szałwia już w starożytności cieszyła się ogromną popularnością.

W Egipcie dla zwiększenia populacji po epidemiach liście jej dodawano do potraw.

Już sama nazwa świadczyła o właściwościach leczniczych [salvare - leczyć i uzdrawiać].

Znalazła tez swoje miejsce w mitologii greckiej, była symbolem zdrowia i długowieczności.

Uważano ją za doskonały lek w chorobach kobiecych, zalecano ją przeciw drżeniem rąk, niedowładom.

Leczono nią także udary mózgu i porażenia.

Uważano ją za roślinę świętą [Francja], a w wielu krajach łączono z kultem Matki Boskiej.

Wiązano z nią też liczne gusła i zabobony oraz praktyki magiczne.

Do Polski szałwię sprowadzono w XVI wieku [benedyktyni i cystersi].

Na przestrzeni wieków zainteresowanie szałwią w Polsce nie zmalało.

Dawne przepisy lecznicze wykorzystuje do dziś medycyna ludowa, traktując szałwię jako lek uniwersalny na wszelkie dolegliwości.

Szałwia ma działanie przeciwzapalne, ściągające, orzeźwiające, przeciwskurczowe, kojące, bakteriobójcze [działa nawet na gronkowce złociste], przeciwzapalne, przeciwcukrzycowe, przeciwbiegunkowe, żółciopędne, regulujące trawienie, pobudzające krwawienie miesięczne i uspokajające.

Najczęściej jest stosowana w nieżycie przewodu pokarmowego, przy nadmiernej fermentacji, w chorobach wątroby, jako środek przeciwcukrzycowy, przy nadmiernym poceniu się.

Zewnętrznie - w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła, anginie, przy stanach zapalnych i ropnych dziąseł i skóry oraz w oparzeniach.

Wchodzi w skład leków ziołowych Diabetosan, Neopektosan, Pektosan, Septosan, Tannosan, Vagosan, Gastrogran, Astmosan, Neoastmosan, Fitolizyna.

W warunkach domowych szałwia jest środkiem uspokajającym bóle żołądka, przeciwwymiotnym i przeciwpotnym.

Bywa stosowana na zmniejszenie pokarmu u kobiet [laktacja].

Zewnętrznie jest używana do płukania gardła i jamy ustnej przy bólu zębów i schorzeniu dziąseł, jak

również przy oparzeniach.

Napar: 1 łyżkę liści na 1 szkl wrzątku, parzyć 15min. Pić po 0,5 szkl 3 razy dziennie.

W zaburzeniach żołądkowych taki napar pije się co 2 godz.

Można go także stosować w połączeniu z czarnymi jagodami lub w postaci nalewki.

Nalewka szałwiowa: 80g suchych liści i 1 litr białego gronowego wina wrzącego lub zimnego, macerować przez tydzień. Pić taką nalewkę 3-4 razy dziennie.

W chorobie reumatycznej i w schorzeniach skóry np przy egzemie i oparzeniu można stosować kąpiele ziołowe w naparze ziela szałwii. Dużą garść ziół zalewa się wrzątkiem, parzy pod przykryciem 15min, odcedzić i wlać do wanny.

Kompresy pod ceratką lub okłady z naparu stosuje się przy owrzodzeniach żylakowych i przy

odmrożeniach. W tym celu 1 szklankę ziół zalewa się wrzątkiem i tak otrzymaną gęstą ciepłą masą okłada się chore miejsce.

Uwaga: Olejku szałwiowego nie należy używać w warunkach domowych bez wyraźnych zaleceń

lekarza, ponieważ środek ten może wywołać uczulenie.

Świeże liście szałwii wkładane do skarpetek lub bezpośrednio do obuwia i co kilka godzin zmieniane skutecznie zwalczają nadmierne pocenie się nóg.

Odwar z ziela służy jako dodatek do mycia włosów przy ich wypadaniu i łupieżu, dla pobudzenia i wzmocnienia cebulek, a także do farbowania siwych włosów.

W tym celu 1 łyżkę naturalnej herbaty i 1 łyżkę szałwii zalewa się 2 szkl wrzątku i gotuje na wolnym ogniu około 2godziny.

Dla konserwacji, po wystudzeniu dodaje się do odwaru trochę wódki lub wody kolońskiej.

Płyn taki wciera się codziennie przez 5 dni, a włosy barwią się na kolor ciemnobrunatny i bardzo się wzmacniają.

Suszone liście szałwii bywają dodawane do tytoniu fajkowego, ponoć tytoń taki przy paleniu rozjaśnia

myśli.

149f] Szałwia lekarska

Działanie: wiatropędne, przeciwskurczowe, przeciwbakteryjne, ściągające, przeciwzapalne.

Klasyczny środek do leczenia stanów zapalnych jamy ustnej, gardła i migdałków, ponieważ olejki

eteryczne szałwii działa łagodząco na błony śluzowe.

Szałwia może być wykorzystana zewnętrznie w postaci płynu do płukania ust i gardła w stanach zapalnych i krwawieniach dziąseł, zapaleniu języka oraz zapaleniu jamy ustnej.

Jest doskonałym środkiem na owrzodzenie jamy ustnej [afty].

Pomaga w zapaleniu krtani, gardła, migdałków podniebiennych oraz ropniu około migdałkowym.

Szałwia jest także skutecznym środkiem wiatropędnym, często wykorzystywanym przy

niestrawności. Można jej używać do zmniejszenia wydzielania mleka.

Stosowana w postaci okładów przyspiesza gojenie się ran.

Uwaga: Nie jest wskazana w ciąży, ponieważ pobudza skurcze mięśni macicy.

Napar: 1-2 łyżeczki zalać 1 szkl wrzątku, trzymać pod przykryciem 10min. Pic 3 razy dziennie.

Płyn do płukania ust: 2 łyżeczki szałwii zalać 0,5 litrem wody, doprowadzić do wrzenia i odstawić pod przykryciem na 15 min.

Płukać intensywnie gorącym płynem przez 5-10 min kilka razy dziennie.

149g] Szałwia lekarska „Wróżka” nr 5 2001r

W mitologii greckiej była symbolem zdrowia i długowieczności.

Ludzie średniowiecza uważali ja za roślinę świętą i łączyli ją z Kultem Matki Boskiej oraz że Bóg

obdarzył ją właściwościami leczniczymi i mocą chronienia przed złym okiem, demonami i czarownicami.

Do Polski sprowadzili ją benedyktyni i cystersi w XVI wieku.

Niemal natychmiast zrobiła furorę i jako lek i jako remedium na złe czary.

Leczono nią niemal wszystko. Wierzono np, że „3 listki szałwii rankiem żute uchronią na cały dzień przed dżumą i morowym powietrzem”

Odwar zalecano „do płukania gęby i gardła, a w rozwolnieniu dziąseł, w grzybkach i psuciu się gęby”

Współczesna nauka odkryła w szałwii - zwłaszcza w jej liściach - mnóstwo substancji leczniczych.

Obok soli mineralnych [żelaza, magnezu, potasu, fosforu, wapnia, sodu, manganu, cynku, miedzi i

molibdenu], witamin B1, C, PP oraz prowitaminy A - także żywice, kwasy organiczne, flawonoidy, przeciwskurczowy, wiatropędny i przeciwbakteryjny olejek eteryczny, pobudzające wydzielanie soku żołądkowego gorycze, odtruwające saponiny i garbniki, które zapobiegają nadmiernemu poceniu się.

Ziele to łagodzi więc wszelkie stany zapalne; działa kojąco, antybakteryjnie - radzi sobie nawet z

gronkowcem złocistym i orzeźwia, zapobiega cukrzycy, łagodzi biegunkę, wspomaga trawienie, pracę wątroby, pobudza wydzielanie żółci i … uspokaja.

Naparem z szałwii warto płukać zmienione chorobowo dziąsła i gardło oraz okładać zaatakowane reumatyzmem bądź przypadłościami skórnymi - egzemę.

Leczy tez owrzodzenia żylakowe, odmrożenia i oparzenia.

Świeże liście ziela wkładane do butów zapobiegają poceniu się stóp.

Natomiast płukanie włosów jej odwarem chroni je przed wypadaniem i łupieżem i nadaje piękny połysk. Połączony z naparem herbaty czarnej przyciemnia włosy.

Maseczki zawierające szałwie oraz tonik [słaby napar] łagodzą podrażnienia cery: wypryski i liszaje, odświeżają skórę.

Botaniczna nazwa szałwii pochodzi od łacińskiego „salvare” co oznacza „ratować” - świadczy to właśnie o tym, ze szałwię stosowano jako lek na wszystko.

149h] Szałwia lekarska - Salvia officinalis

Surowcem jest liść - Folium Salviae,

Liście zawierają olejek eteryczny - ok. 2-3% (składniki: tujon - 50%, cyneol - 15%, kamforę - 8%, borneol, pinen), tiaminę, czyli aneurynę, (wit. B1) - 800-850 mg/100 g (!), wit. C - 400-420 mg/100 g, wit. PP - do 12 mg/100 g, żywice, lakton diterpenowy - karnozol, trójterpeny (germanikol, kwas ursolowy, kwas oleanolowy), garbniki katechinowe - do 14% (średnio 8%), flawonoidy (astragalina, apigenina, luteolina), kwas fumarowy - ok. 0,1%, sytosterol.

Szałwia działa przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo, przeciwwirusowo, pierwotniakobójczo, przeciwpotnie, przeciwzapalnie, przeciwropnie, odwaniające, przeciwbólowe, lekko uspokajająco, słabo moczopędnie i żółciopędnie; zmniejsza wydzielanie i produkcję mleka oraz śluzu, hamuje krwawienia z uszkodzonych naczyń, zmniejsza stężenie glukozy we krwi, przyśpiesza gojenie się ran, owrzodzeń, wyprysków i znikanie pryszczy.

Wskazania: nieżyt żołądka i jelit, biegunka, stany zakażeniowe i zapalne przewodu pokarmowego, ból brzucha, odbijanie, zaburzenia trawienne na tle nadmiernej fermentacji, nudności, wymioty, nieżyty układu oddechowego i moczowego, przeziębienie, schorzenia skórne, poty nocne i nadmierne pocenie się, choroby alergiczne, cukrzyca, niemiły zapach z ust, stany zapalne i ropne gardła oraz jamy ustnej, bóle wątroby i trzustki, zapalenie przydatków, upławy.

Zewnętrznie (płukanki, przemywanie, pędzlowanie nalewka, nasiadówki, lewatywy, kąpiele): stany

zapalne warg sromowych i pochwy, zapalenie spojówek i gałki ocznej, łzawienie, pieczenie oczu (zażywać jednocześnie preparat mineralno-witaminowy w dużej dawce!), trądziki, ropnie, liszaje, oparzenia, odparzenia, opryszczki, łojotok, wągry, przetłuszczające się włosy z tłustym łupieżem i in.

Wraz z zabiegami zewnętrznymi stosować szałwię wewnętrznie (doustnie).

Napar: 2 łyżki liści zalać 1-2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po

100-200 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 25 ml, 20-25 kg - 45 ml, 30-35 kg - 60-80 ml, 3-4 razy dz.

Do płukania stosować napar z 3 łyżek suszu na 1 szkl. wrzątku.

Nalewka szałwiową (szałwiówka): pół szkl. liści zalać 300 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżeczki lub stosować zewnętrznie. Do płukania: 1 łyżka nalewki na 100-150 ml wody.

Olej szałwiowy - Oleum Salviae: pół szkl. liści szałwii zalać 150 ml oleju lub oliwy o temp. 50-60 stopni C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować.

Stosować do wcierań przy nieżytach układu oddechowego, przeziębieniach, chorobach zakaźnych, po zmarznięciu, przy osłabieniu i zmęczeniu.

Olej wcierać w całe ciało, prócz głowy, a potem udać się do łóżka i wypić mieszankę ziołową leczącą daną chorobę.

Olej szałwiowy można też stosować jako przyprawę do pieczonego drobiu, wołowiny, wieprzowiny, sosów i sałatek.

Zamiast oleju szałwiowego do wcierań można stosować mocną nalewkę szałwiową - Tinctura Salviae.

Rp. nalewka szałwiowa - 10 ml, nalewka goździkowa - 10 ml, nalewka majerankowa - 10 ml, nalewka tymiankowa - 10 ml,, nalewka hyzopowa - 10 ml, nalewka omanowa - 10 ml, nalewka miętowa - 10 ml, nalewka walerianowa - 10 ml, miód - 50 ml

Wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce; dzieci - pół łyżeczki 4 razy dz.

Wskazania: nieżyt układu oddechowego, kaszel, przeziębienie, nieprzyjemny zapach z jamy ustnej,

choroby zakaźne i alergiczne typu pyłkowicy.

Rp. liść szałwii - 2 łyżki, kwiat lipy - 1 łyżka, liść melisy - 1 łyżka., kwiat rumianku - 1 łyżka, kwiat wrzosu - 1 łyżka, ziść babki - 1 łyżka, ziele majeranku - 1 łyżka, kminek - 2 łyżki

Wymieszać. 3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-200 ml.

Dzieci - 100-150 ml; niemowlęta - 1-2 łyżeczce płynu 3-4 razy dziennie.

Wskazania: zaburzenia trawienia, bóle brzucha, zaparcia, nieżyt jelit i żołądka, choroby wątroby,

pęcherzyka i dróg żółciowych oraz trzustki, nieżyt układu moczowego i oddechowego, brak apetytu.

149i] SZAŁWIA ZWYCZAJNA (Salvia officinalis)

Surowcem leczniczym jest liść - Folium Salvia.

Liść szałwii zawiera garbniki pirokatechinowe do 13. procent, kwasy wielofenolowe (chlorogenowy, kawowy), olejek eteryczny (tujon, cyneol), sapogeniny trójterpenowe, związek goryczowy, witaminy B1, C, sole mineralne.

Szałwia wykazuje działanie przeciwpotne, przeciw zapalne, przeciw bakteryjne, zmniejsza

przepuszczalność ścian naczyń woskowatych i hamuje drobne krwawienia w przewodzie pokarmowym, pobudza wydzielanie soku żołądkowego i działa wiatropędnie, niezależnie od wieku pacjenta.

Szałwia działa odtruwająco, również na toksyny bakteryjne.

Znane jest również przeciw skurczowe działanie szałwii na jelita i zwieracz bańki wątrobowo - trzustkowej, w wyniku czego przywrócone zostają naturalne perystaltyczne ruchy okrężnicy poprawiając trawienie i przyswajanie składników pokarmowych.

Wyciągi z szałwii wpływają także na obniżenie poziomu cukru we krwi w początkowych stadiach cukrzycy.

Nie należy podawać doustnie przez czas dłuższy większych dawek szałwii, gdyż mogą wywołać skutki uboczne (nudności, kurcze). Wyższe dawki nie powinny być podawane w ostrym nieżycie żołądka.

149j Szałwia lekarska - Salvia officinalis

Historia: Znana już w starożytności jako roślina lecznicza, a także magiczna. Grecy i Rzymianie stosowali ją jako lekarstwo na ukąszenia węża, problemy ze wzrokiem, utratę pamięci.

W średniowieczu stosowano ją jako lek na przeziębienia, gorączkę, padaczkę, choroby wątroby i zaparcia. Uważano ją również za afrodyzjak. Arabscy uczeni twierdzili, iż spożywanie szałwii przedłuża życie.

W starożytnym Rzymie zbiorom szałwii jako rośliny magicznej towarzyszyły określone zwyczaje.

Surowiec zielarski: Liście (Folium Salviae) szałwii zawierają od 2,5 do 3% olejku lotnego, który zawiera m.in. tujon, cyneol, kamforę i pinen.

Ponadto szałwia zawiera garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne, gorycze, duże ilości witaminy B1

(ok. 850 mg%), witaminy PP oraz karoteny (witaminy A) i duże ilości witaminy C.

Działanie: Poprawia pracę układu trawiennego, obniża poziom cukru we krwi, a napary z szałwii łagodzą zapalenia gardła i skóry. Ponadto działa kojąco na depresję, zmęczenie, wyczerpania.

Napar z szałwii stosuje się przy nadmiernym poceniu nocnym, zwłaszcza u gruźlików i neurotyków.

Dzięki bakteriobójczym właściwościom stosuje się szałwię także zewnętrznie do płukania jamy ustnej,

gardła, przy ropnym zapaleniu dziąseł, pleśniawce i przy anginie. Napar szałwii stosuje się także do

okładów na trudno gojące się rany, owrzodzenia żylakowate nóg a także jako dolewkę do kąpieli w

chorobach reumatycznych, wysypkach i innych schorzeniach skórnych.

Herbatka z liści łagodzi przeciwdziała biegunce, służy też do irygacji pochwy w upławach. Dalej jest także (słabym) środkiem przeciwgrzybiczym, oraz przeciwkaszlowym, łagodzącym dolegliwości występujące w okresie menopauzy, skutecznym w ślinotoku.

Suszona szałwia może być przechowywana do 3 lat w szczelnym opakowaniu. Po tym okresie traci swój zapach.

Powinny jej unikać kobiety w ciąży.

149k] Szałwia lekarska

Jest jedną z najcenniejszych roślin leczniczych Europy.

Od najdawniejszych czasów była stosowana jako swojego rodzaju panaceum na wszelkie schorzenia.

W średniowieczu znane było powiedzenie: "Contra vim mortis crescit salvia in hortis"

lub "Kto ma szałwię w ogrodzie, tego bieda nie ubodzie".

Szałwię opisywano już w starożytności (Hipokrates, Pliniusz Starszy i Dioskorydes) jako środek

moczopędny, stosowany przeciw podagrze, gruźlicy, padaczce, w artretyzmie i in.

Albertus Magnus przypisywał tej roślinie własności irracjonalne, przekraczające

normalne pojmowanie przyrody.

Nazywano ją w pewnym okresie rośliną "świętą".

Surowcem leczniczym są liście lub gęsto ulistnione wierzchołki pędów.

W liściach występuje olejek eteryczny (do 2,5%) -stąd charakterystyczny, korzenny zapach surowca

- oraz substancje o charakterze garbników (polifenole).

Liść szałwii stosuje się przede wszystkim zewnętrznie w postaci naparów jako skuteczny lek

przeciwzapalny, odkażający i ściągający do płukania gardła i jamy ustnej w anginie, chrypce, zapaleniu

dziąseł oraz w formie okładów na trudno gojące się rany.

Wewnętrznie surowiec podaje się w postaci naparu, nalewki lub ekstraktu w nieżytach i stanach zapalnych przewodu pokarmowego, wzdęciach oraz przewlekłych biegunkach.

Ostatnio przypisuje się surowcowi aktywność przeciwcukrzycową.

Długotrwałe przyjmowanie przetworów z szałwii do wewnątrz nie jest wskazane, ze względu na

toksyczne właściwości olejku szałwiowego, w którym występuje m.in. tujon.

Napar przeciwko zapaleniu gardła, jamy ustnej i dziąseł

Mieszamy po 50 g szałwii, rumianku, liści brusznicy, mięty pieprzowej. 2 łyżki stołowe mieszanki

zalewamy 500 ml wody i zagotowujemy. Płuczemy naparem chore miejsca kilka razy w ciągu dnia.

SZAŁWIA LEKARSKA

Właściwości lecznicze:

Wewnętrznie:

Liść działa dezynfekująco, przeciwzapalnie, wykrztuśnie, rozkurczowo, ściągająco, pobudza serce i nerwy, wzmacnia żołądek, zmniejsza przekrwienie błon śluzowych i skóry oraz mikrokrwawienia z nadmiernie rozszerzonych lub uszkodzonych naczyń włosowatych. W przewodzie pokarmowym wyciągi z szałwii hamują intensywny wzrost saprofitycznej flory bakteryjnej, przeciwdziałają nadmiernej fermentacji i bolesnym wzdęciom spowodowanym stanem skurczowym w jelitach i gromadzeniem się gazów, powiększają ilości wydzielonej żółci. Przetwory z szałwii działają egzogennie i pobudzają miesiączkowanie w przypadkach, gdy jest ono zbyt skąpe. Nalewka lub wyciąg płynny hamują wydzielanie potu, nadmierną laktację u karmiących matek, działają też przeciwcukrzycowo, pobudzają korę nadnercza, działają moczopędnie, powiększają ciśnienie krwi, działają tonizująco i uspokajająco, działają przeciwnowotworowo i antyseptycznie, oczyszczająco na krew, sprzyjają zapłodnieniu.

Zewnętrznie:

Działają ściągająco, gojąco blizny, antyseptycznie, wzmacniają skórę.

Wskazania lecznicze:

Wewnętrznie:

Anemia, astma, biegunka, bezpłodność, brak sił, bóle i zawroty głowy, gorączka z przerwami, neurastenia, brak łaknienia, apopleksja z krwotokiem, dolegliwości nerwowe, drgawki, paraliż, chroniczny nieżyt oskrzeli, obfite pocenie się rąk, niedostateczne wydzielanie moczu, niedociśnienie tętnicze krwi, miesiączkowanie bolesne i zaburzenia miesiączkowania, podatność na powstawanie raka, okres poprzedzający poród, zapalenie węzłów chłonnych pachy, przerost układu chłonnego, zapalenie oskrzeli, chroniczny nieżyt żołądka, osłabienie pracy układu trawiennego, schorzenia wątroby, płuc, dróg moczowych, wzmocnienie rekonwalescentów, uszkodzenie włosowatych naczyń krwionośnych w ścianie jelit, wrzód żołądka i dwunastnicy, skurcz jelit, niedokwaśność soku żołądkowego, początkowe objawy cukrzycy, nadmierna pobudliwość nerwowa, nadczynność tarczycy, zatrucia pokarmowe, dychawica oskrzelowa u osób starszych, kamica moczowa.

Zewnętrznie:

Afty, angina, astma, atoniczne rany i owrzodzenia, ból zęba, białe upławy, debilność dziecięca, dermatozy (egzemy), dezynfekcja mieszkań, swędzenia pochwy, ukąszenie osy, łysienie, zapalenie jamy ustnej, zapalenie krtani, skrofuloza, stany zapalne dziąseł i gardła, swędzące wypryski, stłuczenia, lekkie oparzenia, żylaki nóg, podudzi, odbytu, czyraki, skaleczenia drobne.

Szałwia lekarska (Sahia officinalis L.)

Inne nazwy: szałwia, salwia, szalwija, szalwja, szałwija, szołwija.

Angielska: Sagę. Francuska: Sauge officinale. Niemiecka: Echte Salbei. Rosyjska: Rzestier słabitielnyj.

Szałwia od zarania wieków była symbolem zdrowia i długowieczności.

O uzdrawiających właściwościach świadczy już jej nazwa, bowiem safoare znaczy leczyć, uzdrawiać.

W starożytnej Grecji uprawiano ją nie tylko jako roślinę leczniczą, ale również przyprawową.

Po Grecji szałwia szybko zadomowiła się również w Italii.

Pisali o niej najbardziej wytrawni w historii znawcy ziołolecznictwa: Hipokrates (zalecał ją m.in. w

udarach mózgu), Dioskorides (uważał zioło za doskonały lek w chorobach kobiecych), Pliniusz (stosował szałwię przeciw drżeniu rąk i niedowładom) i wielu innych.

Z imperium rzymskiego za Alpy szałwia przedostała się prawdopodobnie dzięki zakonnikom.

W każdym razie, jak pisze M. Nowiński w Dziejach upraw i roślin leczniczych - „Już w IX wieku

pospolita była w wirydarzach klasztornych w Europie Środkowej.

Wymieniają ją Kapitularze Karola Wielkiego, pisze o niej Św. Hildegarda, a później Walafridus Strabus w jednym z pierwszych w ogóle średniowiecznych dzieł ogrodniczych poświęca szałwii aż 444 wiersze i stawia ją na pierwszym miejscu jako uprawną roślinę ogrodową".

Do Anglii to cenione zioło dotarło jeszcze przed najazdem Normanów, w średniowiecznej Francji

uważano je wprost za roślinę świętą, do Polski w XVI wieku szałwię sprowadzili benedyktyni i cystersi.

Jest ziołem owianym legendami. Jedna z nich podaje nawet, że pod krzewem szałwii spoczęła święta

Rodzina w czasie swojej ucieczki do Egiptu, a roślina za to, że otrząsnęła kwiecie i ułożyła miękki dywan - otrzymała od Boga nadzwyczajną moc niesienia ulgi cierpiącym.

Z szałwią wiążą się też liczne gusła i praktyki magiczne. Jeszcze w XVIII wieku w wielu krajach Europy wierzono, że zjadanie jej liści i wypowiadanie odpowiednich formułek chroni przed wpływem demonów.

Szałwia spożywana w maju czynić miała człowieka nawet nieśmiertelnym, ale uschnięcie korzeni tej

rośliny rosnącej w ogródku przy domu oznaczać miało niechybnie nieszczęście w rodzinie.

Za to jakby na przekór inne przysłowie stwierdzało wręcz, że „Śmierć tego nie ubodzie, u kogo szałwia w ogrodzie...".

Roślina pochodzi ze śródziemnomorskiej strefy Europy Południowej, gdzie w stanie naturalnym rośnie najczęściej na słonecznych wapiennych wzgórzach. Uprawiana jest w całej niemal Europie, a także w Ameryce Północnej.

W Polsce spotykamy ją nie tylko na dużych plantacjach zielarskich, ale także dość powszechnie w

ogródkach wiejskich, w miejskich ogródkach przydomowych i na działkach.

Cała roślina wyróżnia się silnym, swoistym zapachem, zbliżonym nieco do aromatu kamfory, a liście i

łodygi mają cierpko-gorzkawy smak.

Roślinę, nie występującą u nas w stanie dzikim, uprawiamy w ogrodzie na glebie żyznej, bogatej w wapń, średnio wilgotnej.

Liście służące jako przyprawa i surowiec zielarski możemy zbierać w końcu sierpnia już w pierwszym

roku uprawy, a w drugimi następnych - w maju i na początku czerwca, jeszcze przed zakwitnięciem rośliny, a także jesienią, od września aż do pierwszych przymrozków.

Najważniejszym składnikiem liści i ziela szałwii jest olejek eteryczny, nadający roślinie wspomniany już swoisty zapach, zawierający liczne terpeny, m.in. kamforę, tujon, cyneol, borneol i pinen.

Szałwia zawiera też kwasy organiczne (m.in. jabłkowy, fumarowy, nikotynowy), garbniki, gorycze, żywice, saponiny, fenole, witaminy (A, Bl 5 P i C), biopierwiastki (m.in. żelazo, magnez, mangan,

cynk, miedź, molibden, wapń), a także bliżej nieznaną substancję o właściwościach przeciwpotowych.

Roślinie przypisuje się przede wszystkim działanie przeciwzapalne, ściągające, przeciwskurczowe, bakteriobójcze i przeciwpotne.

Napar z szałwii. 1 łyżkę suszonego ziela lub samych liści zalewamy szklanką wrzącej wody i parzymy pod przykryciem przez 15 minut. Pijemy 1/2 szklanki 3 razy dziennie w zaburzeniach żołądkowych, w stanach zapalnych błon śluzowych przewodu pokarmowego, w nadmiernej fermentacji jelit i towarzyszących jej bólach brzucha, dla pobudzenia miesiączkowania u kobiet.

Zewnętrznie naparu używamy przede wszystkim do płukania gardła i jamy ustnej przy bólu zębów i schorzeniach dziąseł.

Wyciąg alkoholowy. 2 łyżki suszonego ziela zalewamy 0,25 1 70% spirytusu i odstawiamy na 14 dni w ciemne miejsce, często wstrząsając. Po przecedzeniu wyciąg przechowujemy w lodówce. Pijemy 1/2

łyżeczki od herbaty w 1/4 szklanki wody raz dziennie jako lek przeciwpotny.

Kąpiel w szałwii. 100 g liści parzymy przez 20 minut, w 1 l wody, przecedzamy i wlewamy do wanny napełnionej do połowy. Taka 25-minutowa kąpiel łagodzi nerwobóle, bóle mięśniowe, kostne i

stawowe, działa łagodząco na skórę, np. przy egzemie i oparzeniach.

Kataplazmy. Zaparzamy na 2-3 minuty ziele szałwii wrzątkiem, zawijamy w gazę lub lniane płótno i przykładamy na bolące miejsca, np. przy owrzodzeniach żylakowych i przy odmrożeniach.

Ziele szałwii wchodzi w skład takich gotowych mieszanek zielarskich, jak Septosan , Pektosan , Tannosan , a także proszku i tytoniu przeciwastmatycznego Astmosan i papierosów Neoastmosan .

Wszechstronne właściwości lecznicze szałwii lekarskiej zachwala łacińskie dzieło pt. O zachowaniu

zdrowia (przekład F. Chotomskiego):

Szalwija wzmacnia nerwy i rąk leczy drżenie,

Febrę silną przemaga, ciała bezwładnienie.

Ale niemal chyba wszystko o szałwii jako leku znaleźć można w Zielniku Hieronima Spiczyńskiego

(lekarza króla Zygmunta Augusta) wydanym w 1556 roku. Oto krótkie fragmenty z tego dzieła: „Taż

polewka (szałwiowa - przyp. autora) pita mocz nad przyrodzenie zatrzymany pędzi. Prędkie porodzenie

czyni; przeto długo i ciężko rodzącym dać pić i woniać. Włosy czarno farbuje, kładąc ją w ług, albo je

sokiem jej nacierając. (...) Wrzody złe, sprośne i ciało rozjadające, wymywając je wodą szałwiowa albo radniej sokiem a prochem jej zasypując, leczy i zawiera (...). Paniom brzemiennym jest bardzo użyteczna do używania, zwłaszcza liście (...). Z piołunem szałwia warzona czerwoną niemoc (czerwonkę) leczy (...).

Włosy opadłe i opierzchłe z parchów na głowie czyni porosłe, sokiem szałwiowym często nacierając (...). Zawrotu głowy jest lekarstwem. (...) Żołądkowi szałwia bardzo użyteczna, a zwłaszcza zimnemu, bo go rozgrzewa i posila, wilgotności złe w nim traci (...). Chęć do jedzenia utraconą naprawia z potrawami warzona (...)".

W następnych wiekach zainteresowanie szałwią w Polsce nie malało i można powiedzieć, że trwa do dziś... Moim zdaniem, częściej powinniśmy pić, zamiast herbaty — napary szałwiowe, a już na pewno bardziej docenić tę roślinę jako niezwykle cenną przyprawę. No i spróbujmy zasadzić ją również w... doniczce stojącej na oknie.

---