Hyzop lekarski

50a] Hyzop lekarski- Hyssopus officinalis

Inne nazwy: izop, józefek, józefka.

Surowcem przyprawowym i leczniczym jest kwitnące ziele hyzopu.

Ziele zawiera olejek eteryczny, garbniki, flawonoidy, sole mineralne [potas, wapń, fosfor, magnez, sód, bor, molibden, glin, kobalt, cynk, żelazo oraz w większej ilości mangan i miedź], żywice, kwasy organiczne i glikozydy.

Hyzop należy do roślin znanych już w starożytności.

Obecnie hyzop rzadko bywa stosowany w medycynie. Niekiedy jako lek przeciwpotny, wykrztuśny, żołądkowy, ściągający i przeciw robakom. Pobudza także wydzielanie soków żołądkowych.

Zewnętrznie zaleca się go do płukania gardła oraz jako środek gojący na rany i ubytki skóry.

Napar: 1 łyżeczkę suchego ziela na 1 szkl wrzątku, pić 2-3 razy dziennie po 0,5 szkl jako środek przeciwpotny oraz pobudzający apetyt.

50b] Hyzop lekarski

Do zbioru odcina się łodygi razem z kwiatami [wykorzystuje się zakwitające górne części pędów zebrane w VII-VIII. Kwitnie w VII i w VIII. Suszyć ostrożnie - liście łatwo odpadają.

Można rozmnażać przez dzielenie starych pędów lub nasiona.

Działanie: przeciwpotne podobne jak u szałwii - za pośrednictwem układu nerwowego.

Używa się go jako leku pomocniczego przy schorzeniach górnych dróg oddechowych - szczególnie zaleca się pacjentom w wieku podeszłym.

Zewnętrznie przy zapaleniu gardła do płukania itp.

Zazwyczaj przygotowuje się napar lub odwar z 1 łyżeczki ziela na 1 szkl wody lub 2g na 1,5 szkl [nadaje się do okładów].

Wewnętrznie zaleca się napar z 2 łyżeczek ziela na 2 szkl wody- pić po 1/3 szkl 2-3 razy dziennie, lub odwar z 1,5 łyżeczki na 1,5 szkl wody- pić jako środek ściągający lub przeciwpotny.

Odwar zawiera więcej garbników.

Zbiory hyzopu dokonuje się tuż przed kwitnieniem, gdyż wówczas ziele jest najbardziej wartościowe. Liście osmykuje się z rośliny, szybko suszy w przewiewnym miejscu ocienionym.

Jest to roślina wieloletnia.

Hyzop jest to również przyprawa o mocnym korzennym zapachu, cierpko gorzkawym smaku.

Świeżymi liśćmi przyprawia się zupy grochowe, fasolowe, ziemniaczane i jarzynowe.

Aromatyzuje sosy, duszone warzywa, drób, majonezy, twarogi.

50c] Hyzop lekarski

Dobry środek wykrztuśny na kaszel, stosowany przy przeziębieniu.

Działa wiatropędnie, poprawia apetyt i wspomaga trawienie.

Dobry jako płukanka na ból gardła ze względu na właściwości bakteriostatyczne.

Ziele to jest stosowane do leczenia ciężkiego przeziębienia, kaszlu i kataru w przebiegu tych schorzeń. Ma działanie przeciwwirusowe, stosuje się również w niestrawności.

W Psalmach Dawida napisane jest „Pokropisz mnie hyzopem, a będę oczyszczony, obmyjesz mnie, a ponad śnieg bielszy się stanę”

50d] Hyzop lekarski

Działanie: wykrztuśne, przeciwpotne, przeciwzapalne, rozkurczowe na przewód pokarmowy, znosi uczucie bólu i pełności.

Stosuje się w nieżytach przewodu pokarmowego, wzdęciach, braku apetytu, biegunce, przewlekłych nieżytach gardła i oskrzeli.

Napar: 1,5 łyżki hyzopu wsypać do termosu, zalać 2 szkl wrzątku, zamknąć termos i odstawić na 1 godz, przecedzić. Pić po 1/4 szkl 2-4 razy dziennie na 1 godz przed

jedzeniem w zaburzeniach trawiennych, a po jedzeniu - środek wykrztuśny.

Uwaga: po 2 tygodniach stosowania trzeba zrobić 10-cio dniową przerwę.

Uwaga: w rzadkich wypadkach może wywołać oznaki zatrucia.

50e] Hyzop lekarski

Surowcem jest ziele hyzopu zbierane w początkach kwitnienia. Suszyć je w temperaturze nie wyższej niż 35 stopni.

W suchym zielu znajduje się ok. 1% olejku, 8% garbników, flawonoidy, kwasy polifenolowe i fitosterole.

Hyzop znajduje zastosowanie w leczeniu nieżytów przewodu pokarmowego, wzdęć, trudności w trawieniu, braku apetytu, długotrwałych biegunek, nieżytu oskrzeli i nadmiernej potliwości.

Hyzop zewnętrznie służy do płukanek stosowanych w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła.

Napar: 1-1,5 łyżki ziela na 1 szkl wody. Pić 1/3-1/2 szkl 3 razy dziennie po jedzeniu. Do płukanek ten sam napar.

W lecznictwie ludowym hyzop bywa zalecany jako środek wykrztuśny, moczopędny, pobudzający, przyspieszający gojenie się ran.

50f] Hyzop lekarski

Ziele hyzopu stosuje się jako lek przy chorobach dróg oddechowych.

Jest to również środek poprawiający trawienie, moczopędny i zmniejszający pocenie.

Zażywa się go w postaci naparu: 1 łyżka ziela na 2 szkl wrzątku. Pić 2-3 razy dziennie po 1/2 szkl.

Ostrogorzkawy smak, cierpki i silny kamforowy zapach sprawiają, że suszone listki hyzopu są świetną przyprawą do tzw mdłych potraw jak zupa fasolowa i ziemniaczana, twaróg, pasztet, pieczeń cielęca.

Ziele i olejek są również stosowane jako zaprawa do likierów i wina [wermutu].

W lecznictwie ludowym napar z ziela stosowany jest jako środek wykrztuśny przy przewlekłym nieżycie oskrzeli, astmie oskrzelowej, schorzeniach przewodu pokarmowego.

Jest moczopędny, wiatropędny, pobudzający.

Używany również przy nadmiernej potliwości i do płukania gardła.

50g] Hyzop lekarski „Wróżka”

Hyzop współcześnie uchodzi za dobry środek łagodzący bóle menstruacyjne [w przeszłości kobiety

piły mocny napar z hyzopu, aby pozbyć się kłopotu], gośćcowe, nerkowe i pęcherzyka żółciowego.

Przeciwzapalny, uspokajający, wzmacniający i odflegmiający.

W Anglii stosuje się go przy leczeniu ciężkich przeziębień i kaszlu, chorobach gardła, zwalczania opryszczki oraz na wszelkie dolegliwości żołądka i jelit.

Hyzop poprawia trawienie, przywraca prawidłowy ruch jelitom, znosi uczucie bólu i pełności spowodowane nagromadzeniem się gazów [jest wiatropędny].

Poprawia apetyt, umożliwia lepsze przyswajanie składników odżywczych.

Jest moczopędny, pomaga więc „oczyścić nerki” Działa ściągająco przyspieszając gojenie się ran.

Zwalcza nadmierną potliwość i łagodzi problemy z cerą.

Okłady z hyzopu zalecane są na sińce, poparzenia, ukąszenia owadów.

Uwaga: Nie powinny go stosować kobiety w ciąży, bo hyzop ma właściwości poronne - w większym stężeniu wywołuje skurcze.

Niebezpieczne jest również przedawkowanie go - mogą się wówczas pojawić objawy zatrucia.

Więcej cennych składników zawierają rośliny kwitnące na niebiesko niż te żółte.

Płukanka antybakteryjna: 2 łyżki hyzopu zalać 2 szkl wody, podgrzewać 20min nie zagotowując, odcedzić. Ciepłym wywarem płukać jamę ustną i gardło przy wszelkich stanach zapalnych.

Napar na żołądek: 1 łyżeczkę ziela zalać 1 szkl wrzątku, odstawić pod przykryciem na 15min, odcedzić. Pić 2-3 razy dziennie po 1/2 szkl przy problemach z układem pokarmowym np przy niestrawności, wzdęciach, zatruciach.

Przeciwpotna mieszanka ziołowa: po 1 łyżce hyzopu, szałwii, liści orzecha włoskiego i kwiatu maku polnego - wymieszać. 1 łyżeczkę mieszanki zaparzyć w 1 szkl wrzątku, zostawić pod

przykryciem 10min, odcedzić. Pić 3 razy dziennie po 1/3 szkl.

Ten napar działa na ośrodkowy układ nerwowy wpływając hamująco na wydzielanie potu.

Oliwka hyzopowa: garść świeżego ziela zalać w słoju 1 litrem oliwy z oliwek lub olejem słonecznikowym. Słój zamknąć i odstawić na 2 tygodnie, potem odcedzić dobrze odciskając zioła i przelać do butelki.

Smarować na oparzenia, wrzody, trudno gojące się rany, a od czasu do czasu także twarz - wygładzi

i odświeży cerę.

50h] Hyzop lekarski

Działanie: przeciwskurczowe, wykrztuśne, napotne, wspomagające układ nerwowy, przeciwzapalne, wiatropędne, wspomagające wątrobę i regulujące miesiączkowanie.

Hyzop ma przede wszystkim działanie przeciwskurczowe, związane z olejkami eterycznymi.

Podaje się go podczas kaszlu, zapalenia oskrzeli oraz przewlekłego nieżytu nosa.

Właściwości napotne sprawiają, że jest skuteczny w zapobieganiu przeziębień.

Jako środek wspomagający układ nerwowy może być używany do łagodzenia lęków, histerii oraz tzw napadów padaczkowych.

Uwaga: hyzopu nie wolno stosować w czasie ciąży.

Napar: 1-2 łyżeczki ziela zalać 1 szkl wrzątku, trzymać pod przykryciem 10-15min, pić 3 razy dziennie.

50i] Hyzop lekarski

Wywodzi się z regionu śródziemnomorskiego. Surowiec: ziele.

Zawartość: sporo olejku eterycznego (do 1%), z którego wyodrębnić można m.in.: kamfen, pinen i cyneol, fitosterol, trójterpeny i flawonoidy.

Roślina zyskała uznanie człowieka jeszcze w starożytności, ciesząc się wówczas wielką sławą. Stanowiła wtedy nie tylko doskonałą przyprawę kulinarną i lekarstwo, ale była też wykorzystywana w sprawowaniu obrzędów kultowych wśród ludów Azji Mniejszej.

Dzisiaj znajduje zastosowanie przede wszystkim w kuchni.

Napar (1 łyżka stołowa suszu na 1 szklankę wrzątku, parzyć pod przykryciem 15 - 20 minut), pity

2 - 3 razy dziennie po 1/2 szklanki stosowany jest w leczeniu zaburzeń trawienia - wzdęć, nadmiernej fermentacji jelitowej, nieżytów żołądka i jelit.

Ponadto można go również stosować jako dość dobry środek wykrztuśny i odkażający (służący do leczenia stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i dziąseł), oraz wzmacniający układ oddechowy, pokarmowy i nerwowy..

Herbatka z ziela hyzopu i liści szałwii połączonych ze sobą w równych proporcjach to doskonały środek zmniejszający wydzielanie potu.

Medycyna ludowa napar hyzopowy zaleca w nieżycie oskrzeli, kaszlu z przeziębienia, zapaleniu płuc, wczesnym stadium gruźlicy i astmie.

Ponadto miał on - jak dawniej sądzono - przynosić ulgę w katarze, działać przeciwgorączkowo, łagodzić bóle mięśniowe i nerwobóle.

Do płukania gardła w jego stanach zapalnych używano herbatki z ziela z dodatkiem miodu i mocnego octu (po 1 łyżeczce obydwu na 1 szklankę naparu).

Co mówią stare księgi?

„Smak hyzopowy gorzkawy, rozgrzewający, zapachu jest miłego.

W kaszlach i inszych płuc chorobach, z innej pochodzących przyczyny, użytym być może, równie i

jako i w kaszlach flegmistych, bez bólu piersi, gorączki i febry.

Pomaga także na krótki oddech, umacnia żołądek, używając go najlepiej można, pijąc listeczki jak herbatę.

Gdzie zaś powyższe postrzegać się nie daje przypadłości, tam użycie jego nie tylko nieskuteczne,

lecz owszem szkodliwe być może.

Do płukania flegmistego gardła, gotowany z wodą, wiele służy, rozrzedzając zgęszczoną zbyt flegmę. Może być użyty i do bólów gardła zapalającej natury, lecz w takim razie, trzeba go dodatkiem octu winnego, niezbyt jednak kwaskowato zaprawić. (J. Dziarkowski, XIX wiek) Liście i kwiat mają

zapach mocno aromatyczny; używają się do zaprawy potraw.

W medycynie domowej, liście nalane jak herbata, rano, rano i wieczór zażywane, skuteczne są w dolegliwości piersi; żołądek też wzmacniają.

W zapaleniu gardła toż nalanie z dodatkiem octu i miodu do płukania służy. (Józef Gerald -Wyżycki, XIX wiek)”

50j] Hyzop lekarski

Ziele zbierane w czasie kwitnienia w lipcu i sierpniu. Suszy się rozpostarte cienką warstwą lub też jako wiązki zawieszone na sznurze w temperaturze 40° C.

Ma przyjemny, korzenny zapach i gorzki smak. Jest rośliną leczniczą, a głównie przyprawową. Najważniejszymi składnikami hyzopu są: olejek lotny, dający aromatyczny zapach, dość liczne, działające ściągająco garbniki, flawony i inne substancje dotąd mało zbadane.

W medycynie ludowej surowiec hyzopu stosowany jest w postaci naparu jako środek wykrztuśny, przy przewlekłych schorzeniach oskrzeli. Jest także środkiem przeciwpotnym.

W zaburzeniach przewodu pokarmowego stosowany jest również jako środek przeciwskurczowy i wzmagający trawienie, ale przyjmowany tylko w niewielkich ilościach.

Uwaga: przedawkowany działa odwrotnie, wręcz szkodliwie. Wywołuje podrażnienie i pobudza nadmiernie ośrodki nerwowe.

Napar hyzopu: pół łyżki surowca na szklankę wrzątku, odstawić pod przykryciem na 10 minut, aby olejek eteryczny nie uszedł całkowicie, przecedzić i pić dwa razy dziennie po pół szklanki świeżo przygotowanego naparu.

Hyzop - posadzony w ogrodzie - jest nie tylko źródłem przypraw, ale i ozdobą.

50k] Hyzop lekarski

Jest wyjątkowo aromatycznym zielem. Jego zalety cenili już starożytni Rzymianie, którzy hyzop lekarski używali do produkcji wonnych kadzideł, które palono w świątyniach bóstw. Hyzop lekarski to roślina powszechnie spotykana w południowej Europie ( region śródziemnomorski)i z zachodniej Azji.

Surowcem leczniczym jest ziele, zbierane na początku okresu kwitnienia.

Posiada ono olejek eteryczny kamfen, garbniki, flawonoidy, kwas rozmarynowy i ursolowy.

Normalizują one perystaltykę jelit, zwiększają wydzielanie soku żołądkowego.

Działają przeciwzapalnie, ułatwiają odkrztuszanie oraz hamują działanie czynność gruczołów potowych.

Hyzop lekarski pomaga leczeniu w astmy, zapaleniu oskrzeli. Używa się go do płukania przy zapaleniu gardła. Pomaga przy nieregularnych wypróżnieniach, wzdęciach, a także zwiększa łaknienie.

Sposób przygotowania naparu na zwiększenie apetytu: 2 łyżeczki ziela zalej filiżanka wrzątku.

Parz 10 minut pod przykryciem. Pij 3 filiżanki naparu dziennie.

50l] Hyzop lekarski - Hyssopus officinalis

Wykorzystywane jest ziele - Herba Hyssopi, pozyskiwane z uprawy lub kupione w sklepie zielarskim.

Ziele zawiera olejek eteryczny - ok. 1% (kamfen, pinen), garbniki - ok. 8%, flawonoidy (diosmina, hysopina), wit. C - 100-170 mg/100 g, kw. oleinowy i ursolowy, karotenoidy i in.

Olejek lotny hyzopowy składa się z pinokamfenu - 30-40%, alfa- i beta-pinenu, cineolu i kamfenu.

Hyzop działa wykrztuśnie, przeciwbiegunkowo, przeciwzapalnie, przeciwpotnie, przeciwbakteryjnie, żółciopędnie, wiatropędnie; odkaża drogi żółciowe, upłynnia zalegającą wydzielinę śluzową w drogach oddechowych i ułatwia jej usuwanie, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, zwiększa apetyt.

Wskazania: suchy kaszel, zapalenie górnych dróg oddechowych, stany zapalne krtani i jamy ustnej, zaburzenia trawienia, biegunka, nadmierna potliwość (zalecam łączyć z szałwią), osłabienie, stany zapalne przewodu pokarmowego, przeziębienie, choroby zakaźne, stany zapalne dróg żółciowych, zaburzenia w wydzielaniu żółci.

Zewnętrznie: rany, stłuczenia, łojotok, trądzik ropny i bliznowcowy, stany zapalne skóry, ropnie, zapalenie mieszków włosowych.

Napar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 3-6 razy dz. po 150-200 ml; niemowlęta ważące: 3-4 kg -8,5 ml, 5-6 kg - 10,7 ml, 7-3 kg - 15 ml, 9-10 kg - 19 ml; dzieci ważące: 15-20 kg - 42 ml, 25-30 kg - 55 ml, 35-40 kg - 75 ml, 45-50 kg -107 ml, 3-4 razy dz.lub w razie potrzeby częściej.

Nalewka hyzopowa - Tinctura Hyssopi: pół szkl. ziela zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10-15 ml w 5 ml wody. Dzieciom podawać 5-10 ml nalewki

w gorącym mleku osłodzonym miodem.

Olej hyzopowy - Oleum Hyssopi: pół szkl. ziela (suchego lub świeżego) zalać 200 ml gorącego oleju uniwersalnego, sojowego, winogronowego lub słonecznikowego; wytrawiać 14 dni; przefiltrować.

Przy zaparciach połączonych z zaburzeniami trawiennymi zażywać 2 łyżki oleju 2-3 razy dz.

Jest znakomitą przyprawą do licznych zup, mięs, sosów, ryb i sałatek.

Używać go do leczenia ran, ropni, czyraków, stłuczeń i stanów zapalnych oraz do leczniczych wcierań przeciwprzeziębieniowych, przeciwgrypowych i wzmacniających (olej wetrzeć przed pójściem do łóżka w klatkę piersiową, w plecy, w szyję, w brzuch oraz w stopy).

W lecznictwie
stosowane jest ziele hyzopu (Herba Hyssopi), zbierane na początku kwitnienia roślin (przełom czerwca i lipca). Surowiec zawiera olejek eteryczny (0,2-2,0%), w skład którego wchodzi ponad 50 związków, w tym pinen, terpinen, kadinen, pinokamfen, metylomirtenol, cyneol, kamfen; flawonoidy (około 3%), w tym diosminę; kwasy triterpenowe, w tym oleanowy i ursolowy (0,6%); garbniki (do 8%); fitosterol, barwnik hyzopin, glikozyd hyzopinę, gorycz marubinę, cukry, sole mineralne, witaminę C. W badaniach prowadzonych przez Katedrę Warzywnictwa, we współpracy z Katedrą Technologii Rolnej i Przechowalnictwa Akademii Rolniczej w Szczecinie stwierdzono, iż świeże ziele hyzopu, zebrane przed kwitnieniem, zawiera średnio 15,3% suchej masy, 1,8% popiołu w świeżej masie, 63,6 mg 100g-1 ś.m. witaminy C jako kwasu L-askorbinowego i 0,3% cukrów.
Garbniki i olejek eteryczny, zawarte w hyzopie, nadają tej roślinie właściwości przeciwzapalne i bakteriostatyczne, co wykorzystywane jest w leczeniu dolegliwości żołądkowo-jelitowych, dla zwiększenia łaknienia i polepszenia trawienia. Napary z hyzopu zmniejszają nieznacznie napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego oraz przywracają prawidłową perystaltykę jelit, dlatego polecane są przy wzdęciach i nieregularnych wypróżnieniach. Hyzop stosowany jest także jako środek w leczeniu nadmiernej potliwości oraz w nieżytach górnych dróg oddechowych (wchodzi w skład kropli Pectosol). Zewnętrznie bywa używany do płukania jamy ustnej i gardła przy infekcjach bakteryjnych i stanach zapalnych, a ostatnio także jako płukanka do włosów. W lecznictwie ludowym hyzop stosowano na trudno gojące się rany. W „Zielniku klasztornym” Ojca Grzegorza, franciszkanina, hyzop jest jednym z głównych składników mieszanki do sporządzania okładów na kontuzje. Hyzopu nie zaleca się stosować w okresie ciąży. W dużych dawkach, podobnie jak alkoholowe intrakty z ruty, może powodować naturalne poronienia.

Wybrane receptury
Przy bólach żołądka kwitnące i ulistnione pędy hyzopu smażymy na maśle. Można również sporządzać herbatę z dodatkiem miodu.
Przy potliwości nadmiernej: odwar z ziela hyzopu w połączeniu z szałwią, orzechem włoskim, kwiatem maku polnego. Pić 3 razy dziennie po 1/2 szklanki.
Przy nieżytach przewlekłych i ostrych, górnych dróg oddechowych i astmie: napar z 2-3 łyżek stołowych ziela i czubków kwiatostanów hyzopu na litr wody. Pić 3 razy dziennie po szklance.
Okłady na trudno gojące się rany i stłuczenia: napar z kwitnących pędów hyzopu.
Reumatyczne bóle: napar z ziela hyzopu (2-3 łyżki stołowe na litr wody, z dodatkiem miodu). Pić 3 razy dziennie po 1/2 szklanki.
Do płukania przy stanach zapalnych jamy ustnej, gardła i migdałków: napar z kwitnących, ulistnionych szczytów pędów (3 łyżki stołowe na litr wody). W miejsce naparu niektórzy zalecają stosowanie odwaru, gdyż podczas gotowania do roztworu przechodzi większa ilość garbników.
Olejek hyzopowy znalazł także szerokie zastosowanie w mieszankach aromaterapeutycznych (do masażu, kąpieli, kompresów oraz inhalacji), przy napięciu nerwowym, reumatyzmie, przeziębieniu, astmie, zaburzeniach gastrycznych, kamicy nerkowej, stłuczeniach, ranach, egzemach.
Ziele hyzopu wchodzi w skład recepturowych mieszanek ziołowych: wiatropędnej, wykrztuśnej, przeciwpotnej, mieszanki stosowanej przy chorobach gardła i krtani oraz płukanek rozjaśniających i przyciemniających włosy.

---