MAKROEKONOMIA - ekonomia dużej skali, gdzie w celu obserwacji zjawisk ekonomicznych występujących w danej gospodarce stosuje się celowe uproszczenia i porzuca szczegół na rzecz ogółu. Podstawowe obszary problemowe makroekonomii to:

• Bezrobocie

• Inflacja

• Wzrost gospodarczy

• Polityka makroekonomiczna

Inflacja - trwały wzrost cen dóbr i usług niezwiązany z poprawą parametrów jakościowych tych dóbr i usług i niezrównoważony spadkiem cen innych dóbr i usług.

Bezrobocie - ma miejsce wówczas, gdy podaż pracy jest znacznie mniejsza od popytu na nią, tzn. ilość wolnych miejsc pracy jest niższa i nie zaspokaja ilości chętnych do jej podjęcia.

Bezrobocie, gdy podaż < popyt

Cel polityki makroekonomicznej - to takie sterowanie gospodarką, by po wszelkich zakłóceniach powracała do potencjalnego poziomu produkcji krajowej brutto, następowało zmniejszenie negatywnych zjawisk, takich jak wysoka inflacja, czy bezrobocie, a pobudzony był wzrost gospodarczy.

Gospodarka - podsystem systemu społeczeństwa, składający się z nieograniczonej ilości podsystemów uporządkowanych i pozostających w określonych relacjach względem siebie.

System gospodarczy - zespół instytucji i organizacji związanych z podejmowaniem i realizacją decyzji ekonomicznych.

Wzrost gospodarczy - przyrost realnego produktu krajowego brutto.

Wyróżniamy następujące podmioty tworzące gospodarkę w makroekonomii:

• Gospodarstwa domowe

• Przedsiębiorstwa

• Państwo

Dochody rozporządzalne gospodarstw domowych - dochody czynników produkcji powiększone o płatności transferowe ze strony rządu i pomniejszone o podatki bezpośrednie (PIT, CIT)

Płatności transferowe - wypłaty jednokierunkowe rządu na rzecz gospodarstw domowych w zamian, za które rząd nie otrzymuje żadnych dóbr ani usług (przykład: zasiłek dla bezrobotnych)

Y - produkt krajowy brutto, B - płatności transferowe, Td - podatki bezpośrednie, G - rządowe zakupy dóbr i usług, Ts - podatki pośrednie (VAT), C - konsumpcja, S - oszczędność, I - kredyty bankowe.

Rządowe zakupy dóbr i usług - to płatności dwukierunkowe, ponieważ w zamian za wydane środki finansowe rząd otrzymuje wymienne dobra i usługi (przykład: utrzymanie armii, czy wypłaty dla pracowników sfery budżetowej)

Rachunek dochodu narodowego - logiczny i wewnątrz spójny zestaw definicji i mierników wytworzony w kraju produkcji.

Produkt krajowy brutto - miara wielkości produkcji wytwarzanej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju.

PKB - AMORTYZACJA = PKN

Produkt krajowy netto - Produkt krajowy brutto minus amortyzacja

Amortyzacja -

Produkt narodowy brutto - PNB - produkt krajowy brutto powiększony o dochody netto z tytułu własności za granicą.

PNB - AMORTYZACJA = PNN

Produkt narodowy netto - produkt narodowy brutto minus amortyzacja

Per Capita - PKB/1 mieszkańca - produkt krajowy brutto w przeliczeniu na jednego mieszkańca danego kraju.

PKB/PNB - Nominalny (w cenach danego roku) lub Realny (przeliczony o wskaźnik inflacji)

Deflacja - (przykład: Japonia) - odwrotność inflacji (zabijające zjawisko dla gospodarki)

Czynniki wzrostu gospodarczego:

• HISTORYCZNE:

- ziemia

- kapitał

- praca

• MODELOWE:

- zatrudnienie

- wydajność pracy

- inwestycje

- majątek produkcyjny i jego efektywność

• SYSTEMOWE:

- zasoby naturalne

- zasoby demograficzne

- postęp naukowy

- międzynarodowy podział pracy

Rozwój społeczno - gospodarczy - proces wyrażający reprodukcje rozszerzoną w skali gospodarki narodowej, tzn. zmiany:

• w zdolnościach wytwórczych

• w produkcji i spożyciu

• w stosunkach społecznych

• w środowisku naturalnym

• w systemach funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa

Mierniki rozwoju społeczno - gospodarczego:

• SYSTEMATYCZNE (np. PKB i dochód narodowy w ujęciu absolutnym, bądź na jednego mieszkańca)

• SZCZEGÓŁOWE (np. liczba wynalazków i zakupów patentów)

• SYMPTOMATYCZNE (np. ilość osób z dostępem do sieci)

Alokacja zasobu rzadkiego -

Prawo malejącego przychodu - przeciętna wydajność spada im większe jest wykorzystanie zasobu rzadkiego

Zasób rzadki - cechuje się tym, że przy cenie równej 0 popyt nań przewyższa dostępną podaż

Koszt alternatywny - danego dobra jest to ilość innego dobra, z którego trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego dobra

Typy gospodarki:

• Nakazowa

• Wolnorynkowa

• Mieszana

Gospodarka nakazowa - gospodarka, w której wszystkie decyzje dotyczące produkcji i konsumpcji są podejmowane przez państwo

Gospodarka wolnorynkowa - gospodarka, w której w działanie rynku nie ingeruje państwo

Gospodarka mieszana - państwo i sektor prywatny współuczestniczą w rozwiązywaniu problemów gospodarczych

Niewidzialna ręka rynku A. Smith „Bogactwo Narodów”

Państwo w gospodarce mieszanej:

• Państwo ustanawia prawa i przepisy prawne

• Państwo sprzedaje i kupuje dobra i usługi (obrona narodowa, oświata, parki, drogi)

• Państwo dokonuje płatności transferowych (świadczenia socjalne)

• Państwo nakłada podatki

• Państwo próbuje stabilizować gospodarkę

• Państwo wpływa na alokację zasobów

Cykl koniunkturalny - wahania rozmiarów produkcji społecznej, czyli PKB, którym towarzyszą zmiany poziomu bezrobocia oraz stopy inflacji

Dobra publiczne:

• Dobra prywatne - konsumowane przez jedną osobę, a nie konsumowane przez inną

• Dobra publiczne - konsumowane przez nie tylko jedną osobę, lecz też przez innych ludzi

Państwo nie musi wytwarzać dóbr publicznych, musi jedynie zapewnić niezbędne rozmiary ich produkcji

• Efekty zewnętrzne - gdy produkcja lub konsumpcja dobra bezpośrednio oddziałują na przedsiębiorstwa lub konsumentów, którzy nie kupują i nie sprzedają dobra oraz kiedy ten wpływ nie znajduje pełnego odzwierciedlenia…

• Kłopoty z informacją

Monopol i siła rynkowa:

• Monopolista - wyłączny sprzedawca dobra lub usługi

• Siła rynkowa - (monopolowa) - posiadaczem tej siły jest każdy sprzedawca lub nabywca, który jest w stanie wpływać na cenę rynkową

• Redystrybucja dochodów i dobra społecznie pożądane - dobra, o których społeczeństwo sądzi, ze powinny być konsumowane przez ludzi bez względu na poziom ich dochodów

Sposób podejmowania decyzji w państwie:

• Głosowanie

• Prawodawcy

• Urzędnicy państwowi

• Problem „pana i sługi”

Pieniądz - cokolwiek, co jest ogólnie akceptowalne jako środek płatniczy za bezpośrednie usługi i dobra oraz służący do spłacania długów. Stanowi też formę do roszczenia prawa do przyszłych dóbr czy usług.

Cechy pieniądza: trwałość, podzielność, uznawalność, łatwą zbywalność

Płacidła - tzw. Pieniądz towarowy (sztabki soli, muszelki etc)

Formy pieniądza:

• Pieniądz kruszcowy,

• Pieniądz metalowy,

• Pieniądz papierowy,

• Pieniądz bezgotówkowy,

• Pieniądz plastikowy,

• Pieniądz wirtualny,

Pieniądz szczątkowy - taki, który nie spełnia funkcji łatwej zbywalności,

Prawo Kopernika - Greshama - „Pieniądz gorszy wypiera z obiegu pieniądz lepszy”

Funkcje pieniądza:

• Funkcja tezauryzacji (tezaurus - skarb)

• Funkcja środka wymiany (cyrkulacji)

• Funkcja miernika wartości

• Funkcja pieniądza międzynarodowego

• Funkcja płatności

Równanie obiegu pieniądza

M*V = P*Q

M - ilość pieniądza w obiegu (zasoby pieniądza)

V - prędkość obiegu pieniądza, oznaczająca ile razy przeciętnie jednostka pieniężna została użyta przy zawieraniu transakcji w ciągu roku.

P - przeciętny poziom cen dóbr i usług wchodzących w skład PKB

Q - ilość wytworzonych dóbr i usług.

System bankowy - obecnie funkcjonuje dwustopniowy system bankowy (bank centralny i podlegające mu inne banki - głównie banki handlowe)

Funkcje banku centralnego - bank emisyjny (ustawowe prawo do emisji pieniądza), bank państwa (realizuje politykę pieniężno - kredytową państwa)

Rodzaje banków:

• Banki handlowe - obsługują działalność operacyjną podmiotów gospodarczych i ludności, prowadzą działalność depozytowo - kredytową

• Banki inwestycyjne i hipoteczne - opierają się na wkładach klientów, własnych środkach i kapitale z emisji akcji i obligacji. Specjalizują się w udzielaniu kredytów długotrwałych.

• Banki o statusie specjalnym - zajmują się finansowaniem ważnych przedsięwzięć gospodarczych kraju (np. robót publicznych, BOŚ, gospodarki żywnościowej)

• Banki oszczędnościowo - pożyczkowe - zajmują się lokowaniem środków finansowych w różnorodne aktywa. Należą do nich kasy oszczędnościowe.

• Instytucje bankowe i para bankowe - instytucje kredytów ratalnych, domy dyskontowe, domy maklerskie.
  Definicja rynku - zespół rachunku, które doprowadzają do kontaktu pomiędzy kupkującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr i usług.

Popyt - ilość dobra jaką chcą kupić nabywcy przy niższym poziomie cen. Zrównoważone zapotrzebowanie.

Zapotrzebowanie - ilość dobra jaką chcą kupić nabywcy przy określonej cenie.

Podaż - ilość dobra jaką sprzedawcy są gotowi zaoferować przy niższym poziomie cen.

Ilość oferowanego towaru - ilość dobra przy jednej cenie.

Krzywa popytu - obrazuje zależność między ceną a rozmiarami zapotrzebowania przy innych wielkościach niezmienionych (rynki polityczne, gospodarcze)

Czynniki wpływające na krzywą popytu:

• ceny innych dóbr

• dochody nabywców

• gusty i preferencje

Dobro normalne - dobro, na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem dochodu.

Dobro niższego rzędu - dobro, na które popyt maleje przy wzroście dochodu.

Krzywa podaży - ukazuje zależność między ceną a ilością oferowanego towaru przy innych wielkościach niezmienionych.

Czynniki wpływające na krzywą podaży:

• technika - zbiór efektywnych technologii

• działalność regulacyjna państwa

• koszty

Cena równowagi - przy której występuje zrównoważenie popytu (D) i podaży (S).

Cena maksymalna - cena urzędowa, powyżej której nie mogą być zawierane transakcje na dane dobro.

Międzynarodowy bilans płatniczy - zestawienie wszystkich międzynarodowych transakcji ekonomicznych i finansowych miedzy danym krajem a resztą świata w ciągu danego okresu.

Bilans handlowy - różnica dolarowa między wartością towarów importowanych i eksportowanych przez dany kraj (nie obejmuje usług i aktywów finansowych), liczona w ciągu danego okresu.

Nadwyżka bilansu handlowego - wartość nadwyżki eksportu nad importem towarów.

Deficyt bilansu handlowego - wartość nadwyżki importu nad eksportem towarów.

Bilans obrotów bieżących - zestawienie wszystkich międzynarodowych transakcji danego kraju, poza przepływem kapitału. Obejmuje m.in. wydatki i dochody z turystyki, transportu, darowizn, transakcji militarnych.

Nadwyżka bilansu obrotów bieżących - kwota, o którą wpływy danego kraju z eksportu towarów i usług, wydatków zagranicznych turystów w tym kraju, przekraczają wydatki tego kraju z analogicznych tytułów.

Deficyt bilansu obrotów bieżących - wartość nadwyżki wydatków z tytułu importu towarów i usług, wydatków turystycznych, na rzecz innych krajów, nad wpływami z tych samych tytułów.

Bilans kapitałowy - zestawienie inwestycji danego kraju za granicą oraz zagranicznych w tym kraju.

Nadwyżka bilansu kapitałowego - wartość nadwyżki inwestycji zagranicznych w danym kraju (napływ kapitału) nad inwestycjami danego kraju za granicą (odpływ kapitału).

Deficyt bilansu kapitałowego - wartość nadwyżki inwestycji danego kraju za granicą (odpływ kapitału) nad inwestycjami zagranicznymi w danym kraju (przypływ kapitału).

Dystrybucyjne efekty handlu zagranicznego:

• korzyści eksporterów

• straty firm konkurujących z importem

Cło - podatek (opłata celna) za importowane lub eksportowane towary. Cło może być ustalone jako procent od ceny danego towaru lub jako określona kwota za jednostkę towaru.

Kontyngent - obowiązkowe lub dobrowolne ograniczenie ilościowe lub wartościowe importu lub eksportu w okresie czasu.

Parytet importowy - określona ilość towaru jaka może być zaimportowana do kraju.

Kontyngent celny - ilość towaru, który można importować bez zapłaty cła.

Parytet eksportowy - określona ilość towaru jaka może być eksportowana z kraju.

Stopa bezrobocia - stosunek liczby osób bezrobotnych do liczby ludności aktywnej ekonomicznie.

Zasób siły roboczej - wszystkie osoby powyżej 18 roku życia, które są skłonne i zdolne do pracy i które liczone są jako bezrobotne.

Osoby zatrudnione to:

• wszyscy, którzy w tygodniu zbierania danych pracowali co najmniej 15 godzin nieodpłatnie w przedsiębiorstwie rodzinnym lub wykonywali jakąkolwiek pracę odpłatnie.

• Wszyscy, którzy nie pracowali w tym tygodniu, ale byli czasowo nieobecni w pracy w pracy z powodu choroby, pogody, urlopu, strajku lub przyczyn osobistych,

• Członków sił zbrojnych.

Osoby bezrobotne to:

• Wszyscy, którzy nie pracowali w ogóle w tygodniu zbierania danych, ale poszukiwali pracy lub byli gotowi ją podjąć,

• Wszyscy, którzy podjęli pracę jakiś wysiłek w celu znalezienia pracy w ciągu ostatnich 30 dni,

• Wszyscy, którzy oczekiwali na pewne wezwanie do pracy na stanowisko z którego zostali zwolnieni, oczekiwali na zgłoszenie się do pracy w ciągu najbliższych 30 dni lub poszukiwały pracy.

Osoby wchodzące w skład siły roboczej:

• Osoby, które mają powyżej 18 lat lub są uczniami szkół lub wyższych uczelni dziennych,

• Prowadzą gospodarstwa domowe

• Są niezdolne do pracy,

• Są na emeryturze,

• Pracują mniej niż 15 godzin tygodniowo w swoim przedsiębiorstwie rodzinnym

• Pracują jako wolontariusze

• Mają zgłosić się do pracy w czasie 30 dni

• Pracują sezonowo i pozostają bezczynni ponieważ jest to okres poza sezonami pracy

Pracownicy niepełnozatrudnieni - osoby, które albo pracują w niepełnym wymiarze pracy, a chciałby pracować więcej, albo osoby u których nie są w pełni wykorzystywane posiadane przez nie kwalifikacje.

Rodzaje bezrobocia:

• Bezrobocie ukryte - występuje gdy zmniejszenie liczby pracowników nie powoduje zmniejszenia produkcji. Końcowa produktywność pracy = 0.

• Bezrobocie frykcyjne - występuje, gdy ludzie przechodzą z jednego miejsca pracy do drugiego wymagającego podobnych kwalifikacji.

• Bezrobocie cykliczne - wywołane przez okresowe spadki koniunktury gospodarczej. Zwykle trwa ona kilka miesięcy lub tygodni.

• Bezrobocie strukturalne - spowodowane jest potrzebą znacznych zmian kwalifikacji pracowników wywołanych innowacjami technologicznymi lub zmianami względnej konkurencyjności danej gałęzi przemysłu.

Naturalna stopa bezrobocia - minimalny procent siły roboczej, który nie znajduje zatrudnienia z powodu strukturalnych problemów gospodarki i przechodzenia między poszczególnymi miejscami pracy.

Prawo OKUNA - dla każdego procentu wzrostu rzeczywistej stopy bezrobocia powyżej naturalnej stopy bezrobocia luka bezrobocia powiększa się o 2,5%.

Stagflacja - jednocześnie występowanie trwale wysokich stóp bezrobocia i inflacji. Jest żargonowym określeniem powstałym z połączenia fragmentów słów stagnacja i inflacja.

Rodzaje inflacji:

• ciągniona przez popyt

• Pchana przez koszty

• Strukturalna

Rodzaje inflacji ze względu na wielkość:

• Pełzająca

• Krocząca

• Galopująca

• Hiperinflacja

Inflacja ciągniona przez popyt - występuje wtedy, gdy całkowita wielkość planowanych wydatków wzrasta szybciej niż całkowita wielkość produkcji.

Inflacja pchana przez koszty - gdy nałożone są ograniczenia na podaż jednego lub kilku zasobów lub też, gdy cena jednego lub kilku zasobów zostaje zwiększona.

Inflacja strukturalna - ogólny wzrost poziomu cen, gdy producenci nie mogą sprawnie zmieniać struktury produkcji, w odpowiedzi na zmiany struktury gospodarki.

System finansowy - zbiór instytucji, norm regulacyjnych i ochronnych państwa oraz reguł rynkowych podejmowania i realizacji decyzji finansowych.

Podmioty systemu bankowego:

• Bank centralny

• Banki komercyjne

• Dysponenci funduszy publicznych

Podmioty gospodarki rzeczowo - pieniężnej:

• Przedsiębiorstwa

• Sektor prywatny

• Gospodarstwa domowe

• Otoczenie zewnętrze

Oddziaływanie systemu finansowego - system finansowy państwa kształtuje stosunki finansowe w gospodarce poprzez oddziaływanie na wzajemne relacje między wszystkimi podmiotami procesu gospodarowania, w tym relacje materialno - rzeczowe, stosunki pieniężne etc

Obszary działania systemu finansowego:

• Przepływ dóbr między przedsiębiorstwami i gospodarstwami domowymi

• Przepływ dóbr między przedsiębiorstwami a budżetem centralnym i lokalnymi

• Przepływ dóbr między gospodarstwami domowymi a bankami

• Przepływ dóbr między gospodarstwami domowymi a budżetem

• Przepływ dóbr między budżetem centralnym a bankiem centralnym

System budżetowy państwa - jest jednym z największych elementów systemu finansowego państwa. Wpływa na gromadzenie środków pieniężnych i rozdysponowanie ich na realizacje celów sektora publicznego.

Budżet państwa:

- zestawienie roczne - (założenie i wykonanie) dochodów i wydatków związanych z wykonywaniem przez władzę państwa zadań ekonomicznych i społecznych.

Państwo pozyskuje fundusze od innych podmiotów gospodarczych. Pozyskiwanie funduszy opiera się na przepisie prawnym.

Zatwierdzenie budżetu: projekt budżetu opracowuje rząd, a zatwierdza go prezydent. Opracowanie budżetu polega wielu naciskom społecznym i politycznym.
Źródła dochodów budżetu:

• Dochody z własności publicznej

• Dochody z majątku publicznego

• Podatki i opłaty przepisowe

• Pożyczki zaciągane przez państwo w kraju i za granicą

Wydatki budżetu państwa:

• Administracja państwowa

• wymiar sprawiedliwości

• ochrona porządku publicznego

• obrona narodowa

• edukacja

• nauka

• kultura

• publiczna ochrona zdrowia

• opieka społeczna

• obsługa kredytów zagranicznych

Funkcje budżetu państwa:

• ekonomiczna

• zarządcza

• społeczna

Funkcja ekonomiczna budżetu państwa - fiskalna (podatki), redystrybucyjna (wtórny podział dochodu narodowego), alokacyjna (finansowanie określonych potrzeb publicznych), równoważąca gospodarkę, zapewnienie wzrostu gospodarczego

Funkcja zarządcza budżetu państwa - planowanie, administrowanie, kontrola

Funkcja społeczna budżetu państwa - uspołecznienie procesu podejmowania decyzji negocjacyjno - politycznych (wyrażanie opinii), wychowawcza (pobudzanie zainteresowania sprawami publicznymi)

Stopa redystrybucji:

• redystrybucja wydatków lub dochodów publicznych budżetu państwa do PKB lub Dochodu Narodowego

Optymalna stopa redystrybucji: poziom stopy zależy od sytuacji danego kraju i określonych warunków. Ważną rolę pełnią tu czynniki społeczne i polityczne

Dolna granica stopy redystrybucji: skala wydatków, które nie pogorszają sytuacji naturalnej pracowników sektora publicznego i poziomu światowych usług publicznych.

Górna granica stopy redystrybucji: poziom wydatków, który hamuje rozwój podmiotów gospodarczych przede wszystkim poprzez nadmierne obciążenie podatkami.

Budżet państwa w Polsce: obejmuje około 50% wszystkich dochodów i ok. 54% wszystkich wydatków pieniężnych. Reszta to budżety gmin.

Koncepcja systemu podatkowego:

• neutralny system podatkowy (kraje wysoko rozwinięte)

• Aktywny system podatkowy (gospodarki radykalnie reformowalne, rozwijające się)

Krzywa A. Laffera

Rodzaje systemów podatkowych:

• Progresywny - procent płaconego podatku podatnika rośnie wraz z jego dochodami

• Proporcjonalny - wszyscy podatnicy płacą tą samą stawkę podatku

• Regresywny - procent płaconego podatku zmniejsza się wraz ze wzrostem dochodów podatnika

Równowaga budżetowa:

Zdolność systemu budżetowego państwa do sfinansowania w ciągu roku z uzyskanych dochodów (D) i wszystkich wydatków (W)
Gdy D > W - nadwyżka budżetowa

Gdy D < W - deficyt budżetowy

Dług publiczny - suma deficytów budżetowych okresów poprzednich

Majątek publiczny - suma nadwyżek budżetowych okresów poprzednich

Źródła pokrywania deficytu: Środki uzyskane poprzez budżet w formie kredytów w systemie bankowym, bądź z emisji papierów wartościowych dłużniczych

Przywracanie równowagi budżetowej: zwiększenie dochodów państwa, zmiana ich struktury, zmniejszanie wydatków budżetowych państwa (zaniechanie finansowanie niektórych zadań budżetowych)

Czynniki kształtujące równowagę:

• Poziom, struktura i dynamika PKB

• Stopa redystrybucji

• Sprawność systemu podatkowego

• Polityka gospodarcza państwa

• Strategia rozwoju gospodarczego

• Czynniki o charakterze społeczno - politycznym

Reprodukcja społeczna - proces odtwarzania produkcji i stosunków społecznych. Niezbędne jest wytwarzanie: trwałych środków produkcji, środków konsumpcji oraz odtwarzanie stosunków społecznych.

Reprodukcja prosta - Proces produkcji, w którym w pełni odnawia się środki produkcji i w którym ilość i kwalifikacje siły roboczej są stałe.

Reprodukcja rozszerzona - Proces produkcyjny, w którym środki produkcji są w pełni odnawiane, a ponadto ilość ich z okresu na okres się zwiększa.

Reprodukcja zawężona - Proces produkcyjny, w którym nie sa w pełni odnawiane środki produkcji i siła robocza. Ten rodzaj produkcji polega na zmniejszaniu się produkcji.

Akumulacja - proces gromadzenia kapitału. W reprodukcji prostej akumulacja równa się 0, w reprodukcji rozszerzonej jest dodatnia, w reprodukcji zwężonej mamy do czynienie z de kumulacją.

Wartość globalna - suma ogółu dóbr i usług materialnych i niematerialnych wytworzonych w gospodarce narodowej w ciągu roku.

Produkt globalny - suma wartości wszystkich dóbr i usług materialnych wytworzonych w ciągu roku w danej gospodarce.

PKB wytworzony - część wartości globalnej jaka pozostaje po odliczeniu wartości dóbr materialnych i usług niematerialnych (bez amortyzacji) zużytych na jej wytworzenie w gospodarce narodowej.

PKB podzielony - Suma spożycia i akumulacji brutto.

PKN - produkt krajowy netto - Produkt krajowy brutto minus amortyzacja.

PNB - produkt narodowy brutto - otrzymujemy poprzez dodanie do PKB dochodów netto z tytułu własności za granicą.

PNN - produkt narodowy netto - wartość PNB pomniejszona o amortyzację.

Dochód narodowy - DN - Suma dóbr i usług nowo wytworzonych w danym roku w gospodarce. Dochód narodowy jest mniejszy od PKN o sumę podatków pośrednich.

System SNA - Metoda liczenia dochodu narodowego - polega na traktowaniu obu sfer gospodarki, a więc zarówno materialnej i niematerialnej, jako tworzących dochód narodowy.

Ceny bieżące - służą do charakterystyki powiązań procesu wytwarzania,

Ceny stałe - przyjęte dla dłuższego czasu ceny takie same. Umożliwiają porównania międzynarodowe.

Przepływy reprodukcyjne - potrzeby gospodarki w dziedzinie odnowy majątku zużytego

Przepływy inwestycyjne - ilości produktu krańcowego poszczególnych działów, przeznaczone na zwiększenie zasobu środków produkcji w tych działach

Zmiany struktury PKB - Mogą być dokonane zarówno poprzez kształtowanie przepływów restytucyjnych, jak i inwestycyjnych. Głównym czynnikiem zmian struktury PKB jest postęp techniczny

Koncepcje zmian strukturalnych:

• Koncepcja strategii produktowej (innowacje produktowe);

• Koncepcja strategii czynnikowej (innowacje technologiczne);

• Koncepcja strategii podmiotowej (zmiana liczby i struktury podmiotów gospodarczych).

Podział dochodu narodowego:

• Pierwotny ;

• Wtórny;

• Ostateczny.

Pierwotny podział dochodu narodowego dokonuje się w miejscach jego wytwarzania. Polega na podziale między wynagrodzenia i na akumulację.

Akumulacja finansowa przedsiębiorstwa stanowi źródło zysków jego właścicieli;

Realna siła robocza - siła nabywcza wynagrodzeń pracowników najemnych.

Wtórny podział dochodu następuje gdy dochody pierwotne pracowników i przedsiębiorstw podlegają za pośrednictwem rynku i budżetu państwa dalszemu podziałowi. Dzięki wtórnemu podziałowi dochodów pierwotnych powstają dochody właścicieli przedsiębiorstw

Rozwój społeczno - gospodarczy - proces wyrażający reprodukcję rozszerzoną w skali gospodarki narodowej, a więc zmiany w zdolnościach wytwórczych, produkcji i spożyciu, stosunkach społecznych, środowisku naturalnym i systemie funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa.

Rozwój gospodarczy - obejmuje tylko sferę działalności ludzkiej, która wiąże się z gospodarowaniem, a więc produkcją i podziałem dóbr.

Wzrost gospodarczy - zmiana strumieni dóbr i usług oraz zasobów gospodarczych, poprawa relacji ilościowych produkcji i podziału dóbr oraz usług.

Jakość życia - dostępność do dóbr i usług, zdolność zaspokojenia potrzeb, sposób użytkowania dóbr.

Mierniki rozwoju społeczno - gospodarczego:

• Mierniki syntetyczne (PKB)

• Mierniki szczegółowe (stopa inwestycji)

• Mierniki symptomatyczne

Czynniki wzrostu gospodarczego:

• Historyczne (kapitał, praca)

• Modelowe (Bezpośrednie (zatrudnienie u wydajność pracy), Pośrednie (majątek produkcyjny))

• Systemowe (Ekonomiczne tradycyjne (zasoby naturalne), Postęp w kierowaniu gospodarką, Społeczne

Rynkowe)

• Specjalne

Czynniki ekstensywne i intensywne:

• Ekstensywne oznaczają zmiany ilościowe

• Intensywne oznaczają istotne zmiany jakościowe w czynnikach produkcji

Tempo wzrostu gospodarczego:

Zależy od tempa wzrostu zatrudnienia ΔZ / Z i tempa wzrostu wydajności pracy ΔW / W

ΔD / D = ΔW / W + ΔZ / Z (1 + ΔW / W)

Czynniki wpływające na potencjał ludności zdolnej do pracy: demograficzne (liczba ludności), Ekonomiczne, Społeczne (model rodziny)

Wydajność pracy: Stosunek efektów do poniesionych na nie nakładów żywej pracy w określonej jednostce czasu.

Efektywność pracy: stosunek nowo wytworzonej jednostki produkcji do nakładów pracy żywej.

Wydajność indywidualna: ilość produkcji wytworzona przez jednego konkretnego robotnika w ciągu godziny. (technologiczna wydajność pracy)

Wydajność społeczna: ilość produkcji przypadająca średnio na jednego zatrudnionego w ciągu roku, w określonej gałęzi, dziale, sektorze, gospodarce narodowej, zgrupowaniu gospodarek bądź w gospodarce światowej.

Czynniki przyśpieszające i ograniczające tempo wzrostu gospodarczego:

• Konsumpcja

• Siła robocza

• Handel zagraniczny

• Wymogi ekologiczne

• Luka technologiczna

• Luka organizacyjno - instytucjonalna

Scenariusze rozwoju:

• Społeczeństwo konsumpcyjne (produkować więcej i zużywać więcej)

• Społeczeństwo zasobooszczędne (produkować więcej i zużywać mniej)

• Scenariusz stabilnej obfitości (produkować tyle samo, ale zużywać mniej)

Rodzaje wzrostu gospodarczego:

• Wzrost gospodarczy równomierny (takie same tempo w kolejnych latach)

• Wzrost gospodarczy przyśpieszony (tempo wzrostu przyśpieszone w kolejnych latach)

• Wzrost gospodarczy malejący (tempo wzrostu zmniejsza się w kolejnych latach)

Zrównoważony wzrost gospodarczy: Proces rozwoju gospodarki, w którym ma większe dodatnie tempo wzrostu PKB, a jednocześnie zachowane są podstawowe warunki równowagi ogólnej.

Niezrównoważony wzrost gospodarczy: proces rozwojowy, w którym ma miejsce dodatnie tempo wzrostu gospodarczego i nie są spełnione warunki równowagi ogólnej. W gospodarce rynkowej proces kształtowania równowagi jest samoregulacyjny, ale w znaczącym stopniu ma charakter żywiołowy.

1

---