Wojna koreańska

[edytuj]

Z Wikipedii

Wojna w Korei - na czerwono zaznaczone są siły Korei Północnej, Chin i komunistów, na zielono - Korei Południowej, USA i ONZ

Wojna koreańska (kor. 한국전쟁) - konflikt toczący się w latach 1950-1953 na terytorium Półwyspu Koreańskiego między komunistycznymi siłami północnokoreańsko-chińskimi, a siłami ONZ (głównie amerykańskimi) wspierającymi wojska południowokoreańskie.

[edytuj] Sytuacja polityczna

Korea po klęsce Rosji w wojnie z Japonią w latach 1904-1905 była okupowana przez Japończyków, a od roku 1910 została kolonią Japonii. W roku 1943 na konferencji kairskiej ustalono, że po wojnie będzie ona niepodległym państwem. Na konferencji poczdamskiej trzy mocarstwa ustaliły, że ZSRR wyzwoli północne tereny półwyspu koreańskiego do 38 równoleżnika, tereny południowe wyzwolone zostaną przez siły USA. W wyniku operacji kwantuńskiej Armia Czerwona 24 sierpnia 1945 r. dotarła do 38 równoleżnika. Natomiast Amerykanie po naleganiach ostatniego japońskiego gubernatora Korei, Abe Nobuyuki, skierowali swoje wojska do Korei dopiero 8 września 1945 r. i przejęli od Nobuyuki władzę w południowej części Korei.

W grudniu 1945 roku po konferencji moskiewskiej USA i ZSRR utworzyły komisję mającą na celu stworzenie w drodze powszechnych wyborów jednego rządu ogólnokoreańskiego. Rosjanie w swojej strefie okupacyjnej prześladowali partie prawicowe i narodowe, a Amerykanie w swojej strefie partie lewicowe i komitety ludowe, co spowodowało, że wybory odbyły się w każdej ze stref osobno. W sierpniu 1948 r. proklamowano w Seulu utworzenie Republiki Korei Południowej z prezydentem Li Syng Manem na czele, na co odpowiedzią było utworzenie we wrześniu 1948 r. Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej na północy, gdzie prezydentem został Kim Ir Sen.

Rozbieżne interesy mocarstw doprowadziły do trwałego, tragicznego podziału Korei. Od północy Korea Płn. graniczyła z ZSRR (20 km granicy) i Chinami rozdartymi wojną domową. Dopiero po ostatecznej klęsce Czang Kaj-szeka i jego ucieczce na Taiwan, głównodowodzący Chińską Armią Ludowo-Wyzwoleńczą Mao Zedong proklamował 1 października 1949 r. w Pekinie (Bejing) Chińską Republikę Ludową.

Kim Ir Sen, przywódca KRLD, od chwili utworzenia państwa północnokoreańskiego snuł plany "wyzwolenia" południowej części półwyspu, apelując o pomoc do Stalina, ten jednak odmawiał, obawiając się otwartego konfliktu z USA. ZSRR nie miał jeszcze w swym arsenale broni jądrowej, nie mógł też liczyć na żadne poparcie ze strony Chin, w których nadal trwała wojna domowa. Dlatego przezornie i zgodnie z rezolucją ONZ nakazującą wycofanie obcych wojsk z Korei (rez.112/II-14.02.1947) do końca grudnia 1948 r. wycofał swe wojska z KRL-D (wojska USA Republikę Korei opuściły dopiero w czerwcu 1949). Podobne plany miał Li Syng Man, tym bardziej że ONZ zdominowana przez państwa sympatyzujące z USA, uznawała jego rząd za jedyne legalne przedstawicielstwo narodu koreańskiego (identyczna uległość ONZ jak w przypadku Chin Czanga-Taiwan, ChRL dopiero od 1971 r. w ONZ i uznana przez ONZ za jedyną reprezentację narodu chińskiego). Zatem obaj przywódcy, Kim Ir Sen i Li Syng Man, oraz oba państwa koreańskie, czyniły przygotowania polityczne i militarne do wypełnienia swej "misji dziejowej". Powodowało to stałe incydenty na granicy, które w sierpniu 1949 r. przybrały formę "małej wojny na 38 równoleżniku". Każde z państw zbroiło się i na terytorium każdego z nich przebywali liczni doradcy USA i ZSRR. Uzyskanie w 1949 r. przez ZSRR broni jądrowej i proklamowanie 1 października 1949 r. ChRL przez Mao, kończące wojnę domową w Chinach, stworzyło warunki do "zjednoczenia Korei" przez Kim Ir Sena, a podobny plan "zjednoczenia Korei" (KATO) realizowany przez Li Syng Mana stał się niewykonalny. Uzyskanie zapewnień o pomocy materialnej z ZSRR i ewentualnego wsparcia Mao otwierało drogę do wojny. KRL-D gromadziła na granicy z Republiką Korei dużo większe siły niż przeciwnik.

[edytuj] Przebieg wojny

W propagandzie i historiografii Zachodu KRL-D zawsze była agresorem, odmiennie niż w krajach bloku radzieckiego, co uległo zmianie dopiero w początku lat 90. XX w. 25 czerwca 1950 roku wojska Korei Północnej wkroczyły na terytorium Korei Południowej, przekraczając 38 równoleżnik (problemem pozostaje, czy była to jawna agresja, czy wykorzystanie incydentu granicznego spowodowanego przez Koreę Południową jako pretekstu do agresji) i zdobywając wkrótce Seul. W odpowiedzi Rada Bezpieczeństwa ONZ uchwaliła 27 czerwca wysłanie do Korei sił międzynarodowych. ZSRR oficjalnie zbojkotował obrady (z powodu nieprzyznania ChRL miejsca w ONZ o czym powyżej), co ułatwiło przegłosowanie wniosku. Przerzucona z prefektury Yamaguti (Japonia) 24 Dywizja amerykańska została zniszczona w 12-dniowej bitwie pod Taejŏnem, a jej dowódca gen. Dean trafił do niewoli. Do 5 września wojska KRL-D opanowały prawie cały półwysep (95% terytorium Repubiki Korei Południowej), zamykając wojska amerykańskie i południowokoreańskie w tzw. "worku pusańskim". KRL-D i ZSRR za pośrednictwem Indii (Jawaharlal Nehru) zaproponowały rokowania pokojowe, odrzucone przez USA (ONZ). W międzyczasie KRL-D przeprowadziła na południu reformę rolną i nacjonalizację przemysłu oraz nabór do swojej armii. W ramach sił ONZ 14 państw skierowało do Korei swoje kontyngenty wojskowe, które czasowo rozlokowano w Japonii. 95% tych sił stanowiły wojska amerykańskie. Naczelnym głównodowodzącym wojsk ONZ ustanowiono gen. Douglasa MacArthura, który ze swoim sztabem opracował plan inwazji na Koreę Północną. Udany desant amerykański (ONZ) 15 września 1950 r. gen. Douglasa MacArthura pod miastem Inczhon oraz jednoczesne kontruderzenie z miasta Pusan doprowadziły do odzyskania zajętych przez wojska Północy terenów. Jednostki Koreańskiej Armii Ludowej odcięte na południu Korei przeszły do działań partyzanckich, tworząc tzw. "drugi front". W październiku działania przeniosły się na północ od 38 równoleżnika, a 90 % Korei Północnej do 25 października znalazło się pod okupacją amerykańską (ONZ).

Powrót wojsk ONZ poniżej 38 równoleżnika

ONZ (USA) zaproponowały zawieszenie broni i uznanie siłowego zjednoczenia Korei, ale 25 października Mao Zedong wprowadził na front kilkusetysięczną armię "Chińskich Ochotników Ludowych" ChOL, którzy z marszu zmasakrowali X Korpus pancerny USA. Wówczas Mac Arthur ogłosił, że Amerykanie użyją broni atomowej, co spotkało się z protestem ich sojuszników z NATO, obawiajacych się atomowego odwetu ZSRR na Wielkiej Brytanii, i niezadowoleniem prezydenta Trumana. Harry Truman zdymisjonował Mac Arthura, jego miejsce zajął gen. Matthew Ridgway. Ofensywa ChOL (styczeń 1951 Chińczycy w Seulu) utknęła w maju 1951 w okolicach 38 równoleżnika. W tym czasie startująca w USA kampania wyborcza Eisenhowera przebiegająca pod hasłami jak najszybszego zakończenia wojny, straty w siłach USA i protesty przeciw wojnie na całym świecie, wymusiły na Trumanie kolejną zmiane głównodowodzącego (gen. Clark), a jemu samemu nie dały szans na reelekcję. Do lipca obie strony konfliktu były na tyle wyczerpane, że podjęły rokowania rozejmowe, a działanie wojenne przybrały formę wojny pozycyjnej. Jedynie lotnictwo USA odnosiło sukcesy obracając w proch miasta i wsie KRL-D. Międzynarodowy Czerwony Krzyż zorganizował kilkadziesiąt szpitali polowych w KRL-D ze względu na ogrom ofiar wśród ludności cywilnej (jednym z takich szpitali kierował prof. J. Oszacki z Krakowa). Wybór Eisenhowera i zmęczenie społeczeństwa amerykańskiego wojną (jednorazowo w Korei przebywało 500 tys. żołnierzy USA, zmieniani byli co 6 miesięcy, w sumie przewinęło się przez front 2,5 mln. Amerykanów) oraz brak znaczących efektów działań militarnych zmusiły wreszcie obie strony konfliktu 27 lipca 1953 w Panmundżonie do podpisania rozejmu i ustanowienia strefy demarkacyjnej (po 2 km na północ i południe, zatem szerokość tej strefy wynosi 4 km) dzielącej półwysep na wysokości 38 równoleżnika. Nad przestrzeganiem rozejmu czuwali inspektorzy sił rozjemczych (Komisja Nadzorcza Państw Neutralnych) rozmieszczeni po obu stronach tej linii na północy Polacy i Czesi, a na południu Szwajcarzy i Szwedzi. Ci ostatni po szykanach amerykańskich w 1956 r. zwinęli swoje posterunki.

[edytuj] Konsekwencje wojny

Wojna koreańska utrwaliła sztuczny podział półwyspu koreańskiego. Straty poniesione przez strony konfliktu i ludność cywilną są trudne do oceny ze względu na zróżnicowanie szacunków i brak swobodnego dostępu historyków do materiałów archiwalnych, szczególnie północnokoreańskich i chińskich.

Aktualne szacunki historyków zakładają straty armii Republiki Korei (Korea Południowa) - 415 tys. żołnierzy zabitych i zmarłych w niewoli i 429 tys. rannych, Koreańskiej Armii Ludowej - 500 - 600 tys. zabitych i drugie tyle rannych, a ludności cywilnej-około miliona ludzi zabitych i rannych. Straty sił ONZ obejmowały 33 629 zabitych i zaginionych oraz 107 tysięcy rannych żołnierzy USA, 1263 zabitych i 4817 rannych żołnierzy Commonwealthu oraz 1800 zabitych i 7 tys. rannych żołnierzy z pozostałych kontyngentów państw walczących pod flagą ONZ. Straty ChOL ocenia się na 400 tys. zabitych i zmarłych oraz 500 tys.rannych żołnierzy.

Po zakończeniu działań wojennych następowała stopniowa odbudowa KRL-D i Republiki Korei z gigantycznych zniszczeń wojennych. Ekonomiczne skutki wojny odczuwały także Stany Zjednoczone, dla których koszt operacji wojskowych na półwyspie wyniósł 17,2 mld dolarów oraz Chiny, dla których koszty te oscylowały w granicach 10 mld dolarów. Stało się to powodem trudności gospodarczych w Chinach, szczególnie, że po śmierci Stalina nowi przywódcy ZSRR nie zgodzili się na umorzenie długów za dostarczony sprzęt wojskowy, co pogłębiło narastający już z przyczyn ideologicznych konflikt między władzami ChRL i ZSRR. Sytuacja polityczno-gospodarcza KRL-D była niezwykle skomplikowana. Chinom zawdzięczano ocalenie, ale Mao nie był w stanie wspierać gospodarczo Korei Północnej ze względu na własne kłopoty ekonomiczne. Ochotnicy chińscy byli wycofywani z Korei powoli etapami aż do 1958 r. Rosjanie na początku nie kwapili się też z pomocą materialną, gdyż nie wiedzieli jaką orientację przyjmie Kim Ir Sen, prochińską, czy proradziecką.W polityce wewnętrznej wojna stała się pretekstem dla Kim Ir Sena do likwidacji opozycji i militaryzacji kraju oraz budowy kultu własnej osoby - idea Dżucze. Jednocześnie dzięki pomocy gospodarczej państw Zachodu Południowa Korea zaczęła szybko się odbudowywać, stając się z czasem jednym z azjatyckich "tygrysów gospodarczych".

Wojna koreańska miała też daleko idące konsekwencje w polityce światowej. Wytworzyła przede wszystkim powszechny strach przed wojną światową, w której bardzo prawdopodobne było użycie broni nuklearnej. Kryzys koreański doprowadził również do wzrostu zaangażowania amerykańskiego w Europie. USA potroiły wydatki na obronność i uściśliły współpracę z sojusznikami w ramach NATO. Stany Zjednoczone przyjęły rolę naczelnego dowódcy w bloku państw zachodnich, kreując model dwubiegunowości w stosunkach międzynarodowych.

Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, RWPG, międzynarodowa organizacja gospodarcza państw socjalistycznych, założona w styczniu 1949 na podstawie konwencji podpisanej przez: Albanię, Bułgarię, Czechosłowację, NRD (1950), Polskę, Rumunię, Węgry i ZSRR.

W 1962 Albania wycofała się z uczestnictwa w działalności Rady. W czerwcu 1962 przyjęta została do RWPG Mongolia, w 1964 Jugosławia zawarła z RWPG umowę o uczestniczeniu w pracach organów Rady na zasadzie równouprawnienia i wzajemnych korzyści w zakresie spraw będących przedmiotem obopólnego zainteresowania, w 1972 przyjęta została Kuba, w 1978 Wietnam. W maju 1973 Finlandia podpisała porozumienie o współpracy gospodarczej z RWPG. Status obserwatora posiadała Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna i Chińska Republika Ludowa.

Zadania Rady oraz jej organa i funkcje określał Statut RWPG uchwalony w 1959 w Sofii. Od 1974 RWPG posiadała status stałego obserwatora w sesjach i pracach ONZ. Głównymi celami RWPG były: przyspieszenie postępu technicznego i ekonomicznego w krajach członkowskich, podniesienie uprzemysłowienia, wyrównywanie poziomu rozwoju gospodarczego poszczególnych krajów, pobudzanie wzrostu gospodarczego i poprawa warunków życia ludności.

Początkowo współpraca dotyczyła tylko handlu międzynarodowego (względnie trwałe powiązania poprzez zawieranie wieloletnich dwustronnych umów handlowych). Później objęła zakres postępu technicznego, koordynację planów gospodarczych, wspólne inwestycje, korzystanie z zasobów surowcowych oraz podział pracy i specjalizację w produkcji ważniejszych wyrobów.

RWPG przestała istnieć w 1989 (formalnie rozwiązana w 1991) wraz z rozpadem ZSRR i wejściem krajów członkowskich na drogę transformacji gospodarek planowych w rynkowe.

Doktryna Breżniewa zwana także doktryną „ograniczonej suwerenności” była przyjętą w 1968 roku doktryną radziecką stwierdzającą, że w krajach Układu Warszawskiego obowiązuje ograniczenie suwerenności państw członkowskich na rzecz interesów wspólnoty socjalistycznej (w praktyce ZSRR).

Tłumaczono zatem, że interwencja w państwie bloku dążącym do secesji nie jest agresją, lecz samoobroną przed ingerencją wrogiej ideologii. Była stworzona na potrzeby ideologiczne; potrzebowano usprawiedliwienia interwencji w Czechosłowacji (tzw. praska wiosna). Po raz pierwszy opublikowana 25 sierpnia 1968 w artykule S. Kowalowa pt. „Suwerenność i międzynarodowe zobowiązania państw socjalistycznych” na łamach „Prawdy”. Szerzej przedstawiona przez ministra spraw zagranicznych ZSRR Andrieja Gromykę na sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 3 października 1968. Potępiły ją państwa zachodnie oraz państwa socjalistyczne niezależne od ZSRR (Chiny, Albania, Jugosławia), a także zachodnie partie komunistyczne (co zapoczątkowało tzw. eurokomunizm). Nie zaakceptowała jej również Rumunia.

Obowiązywała w praktyce do Jesieni Ludów w 1989, kiedy została wyparta przez doktrynę Sinatry.

Była to kalka pojęciowa przyjęta na wzór USA, gdzie rzeczywiście definiowano założenia polityki zagranicznej, nazywając je doktrynami. Na gruncie państwa totalitarnego jakim był ZSRR, utrzymującym siłą w podległości państwa satelickie, doktryna polityki zagranicznej była tylko działaniem propagandowym i niczym więcej.

Teoria stosunków międzynarodowych

Doktryny polityczne i wojskowe

 Doktryna polityczna

W stosunkach międzynarodowych to całokształt poglądów grupy społecznej lub klasy politycznej na problem lub interes międzynarodowy. Określenie używane jest także jako konkretny program działania państwa czy grupy państw w polityce zagranicznej i stosunkach międzynarodowych. Doktryna polityczna często ściśle powiązana z doktryną wojenną.


 Doktryna wojenna

Oficjalnie zaakceptowany przez państwo lub koalicję państw zespół idei, poglądów i wytycznych określających koncepcję wojny, sposób jej prowadzenia i przygotowywania. Jest to określenie ogólniejsze niż strategia wojenna, która szczegółowo określa sposób prowadzenia wojny i przewiduje ruchy nieprzyjaciela. Na rodzaj obowiązującej doktryny wojennej wpływają takie czynniki jak: sytuacja polityczna wewnętrzna i międzynarodowa, zasoby kraju, potencjał gospodarczy, poziom naukowo-techniczny, doświadczenia prowadzenia wojny i inne. Wyróżniamy trzy zasadnicze typy doktryn wojennych: obronny (defensywny), zaczepny (ofensywny) i zaczepno-obronny (mieszany). W czasach zimnej wojny doktryny wojenne zmieniały się one wraz z prezydentami USA i postępem technicznym. Dziś z doktryn globalnych i określonych przeciw jednemu wrogowi ewoluują w stronę regionalnych i przeciw zróżnicowanym zagrożeniom.


 Doktryna 2,5 i 1,5 wojny

Jedna z doktryn wojskowych okresu wyścigu zbrojeń. Określała symboliczną "ilość" i "wielkość" wojen które USA mogły prowadzić jednocześnie. Pierwotnie USA deklarowały możliwość prowadzenia "2,5 wojny" - jednej w Europie, drugiej w Azji i trzeciej lokalnej. Ta ostatnia miała przy okazji służyć doskonaleniu nowych środków walki. Wojnę nazywano małą przy założeniu że nie stwarzała zagrożenia stabilności USA i wciągnięciu ich do dużej wojny. Po porażce w Wietnamie, uświadomieniu sobie kosztów utrzymania takich sił oraz postępującym rozbrojeniem ZSRR postanowiono odejść od doktryny "2,5 wojny". W ramach "realistycznego powstrzymywania" planowano uzyskanie gotowości do prowadzenia "1,5 wojny", tj. jednego dużego konfliktu w Europie lub Azji i jednej małej (0,5) lokalnej w dowolnym regionie świata.


 Doktryna Breżniewa

Zwana jest także doktryną "ograniczonej suwerenności". Przyjęta w 1968 roku doktryna radziecka stwierdzająca że w krajach Układu Warszawskiego obowiązuje ograniczenie suwerenności państw członkowskich na rzecz interesów wspólnoty socjalistycznej (w praktyce ZSRR). Tłumaczono zatem że interwencja w państwie bloku dążącym do secesji nie jest agresją lecz samoobroną przed ingerencją wrogiej ideologii. Była stworzona na potrzeby ideologiczne; potrzebowano usprawiedliwienia interwencji w Czechosłowacji (tzw. Praska Wiosna). Po raz pierwszy opublikowana 25.VIII.1968 w artykule S. Kowalowa pt. “Suwerenność i międzynarodowe zobowiązania państw socjalistycznych” na łamach “Prawdy”. Szerzej przedstawiona przez ministra spraw zagranicznych ZSRR A. Gromykę na sesji zgromadzenia Ogólnego ONZ 3.X.1968. Potępiły ją demokratyczne państwa zachodnie oraz niektóre państwa socjalistyczne mniej zależne od ZSRR (Chiny, Albania, Jugosławia). Nie zaakceptowana jej również Rumunia.


 Doktryna Catrtera

Po raz pierwszy ogłoszona w orędziu prezydenta USA Jimmy'ego Cartera do Kongresu 24 stycznia 1980 roku. Doktryna była odpowiedzią na rewolucję w Iranie i odwrócenie się nowych władz od Zachodu co w praktyce przyczyniło się do wybuchu kryzysu naftowego, wkroczenie wojsk ZSRR do Afganistanu. Carter stwierdził, że "Każda próba przejęcia kontroli nad regionem Zatoki Perskiej przez siły z zewnątrz będzie traktowana jako naruszenie żywotnych interesów bezpieczeństwa USA i jako takie będzie odpierane wszelkimi dostępnymi środkami, łącznie z użyciem siły zbrojnej". Namacalnym skutkiem ogłoszenia doktryny było zwiększenie sił stacjonujących w regionie Zatoki i Oceanu Indyjskiego oraz powołanie sił szybkiego reagowania.


 Doktryna Cartera ("pokojowa")

Po raz pierwszy ogłoszona przez prezydenta Jimmi'ego Cartera podczas przemówienia w Kongresie 19 czerwca 1979 (dzień po podpisaniu w Wiedniu układów SALT II z Leonidem Breżniewem). Stwierdzał m.in. że postęp w rozwoju broni atomowej doprowadził do tego, ze jej użycie może oznaczać zagładę biologiczną. Jej treść: "Prawdą doby atomowej jest to, że Stany Zjednoczone i Związek Radziecki muszą żyć w pokoju, bo inaczej nie będziemy żyli wcale. Od początków historii losy ludzi i narodów były kształtowane naprzemian okresami wojny i pokoju. Teraz a zasada musi być odrzucona na zawsze. Gdy narody mają w swej dyspozycji tysiące nuklearnych narzędzi wojny, a każde z nich z osobna może doprowadzić do niewyobrażalnych zniszczeń - nie ma miejsca na dawny przemienny cykl wojen i pokoju. Może istnieć tylko pokój... W epoce nuklearnej nie byłoby granicy miedzy światową wojną a światowym samobójstwem.


 Doktryna Cartera ("praw człowieka")

Ogłoszona 17 marca 1977 przez prezydenta Cartera na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Głosiła, że "prawa człowieka" przestały być już wyłącznie wewnętrzną sprawą państw ponieważ wszyscy sygnatariusze Karty Narodów Zjednoczonych zobowiązali się do przestrzegania "praw człowieka". Mimo oświadczenia w tym okresie USA nie ratyfikowały takich dokumentów jak: konwencja ONZ o prawach obywatelskich i politycznych z 1966 roku, pakt praw człowieka o prawach gospodarczych, społecznych i kulturalnych a także o wyeliminowaniu wszystkich form dyskryminacji rasowej z 1965 roku. Mimo braku tych spójności tych dokumentów oraz sprzecznością z prawem amerykańskim Carter zapowiedział podjęcie wysiłków w celu ich podpisania.


 Doktryna chińska ("trzech światów")

Jedna z doktryn komunistycznych nakreślona przez Mao-Zedonga i realizowana w pierwszej połowie lat 70tych nieoficjalnie, później jako oficjalna doktryna ChRL. W kwietniu 1974 roku na VI specjalnej sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ przedstawił ją w imieniu rządu Deng-Xiaoping, ówczesny wicepremier Chin. Wg tej doktryny USA i ZSRR stanowiły tzw. "pierwszy świat", Afryka i Ameryka Łacińska to "trzeci świat", a reszta stanowiła "świat drugi". Równolegle propagowano źródła tej sytuacji w rzekomej światowej rewolucji polegającej na "okrążaniu miasta przez wieś". Zatem świat dzielono na "światowe miasto" i "światową wieś" (kraje rozwinięte i rozwijające się). Doktryna ta dobrze odzwierciedlała pragmatyzm chińskiej polityki zagranicznej, co przejawiało się częstą zmianą sojuszy między USA i ZSRR (co kilka lat).

Polityka zagraniczna po II wojnie światowej

W trakcie II wojny światowej ZSRR poniósł olbrzymie straty, stał się jednak jednym ze zwycięzców dyktujących warunki porządku powojennego (konferencja jałtańska 4-11 lutego 1945, konferencja poczdamska 17 lipca-2 sierpnia 1945). Pierwotnym celem polityki zagranicznej władzy komunistycznej było przeprowadzenie ogólnoświatowej rewolucji proletariackiej. Dążenia te zostały później zastąpione programem rozszerzenia wpływów politycznych i gospodarczych ZSRR, pozwalających mu utrzymać mocarstwową pozycję na arenie międzynarodowej. Zawarcie 1939 układu polityczno-wojskowego z III Rzeszą Niemiecką (pakt Ribbentrop-Mołotow) umożliwiło realizację założeń ekspansjonistycznych.

Zwycięstwo w II wojnie światowej pozwoliło rozszerzyć strefę wpływów ZSRR na kraje Europy Środkowo-Wschodniej: Polskę, Czechosłowację, Rumunię, Węgry, Bułgarię oraz utworzoną przez ZSRR NRD. Wpływy w Jugosławii ustały wraz z secesją spod dominacji Moskwy J. Broz Tity. Albania pod rządami E. Hodży (od 1948) uznała za destrukcyjne dla komunizmu światowego oświadczenie N.S. Chruszczowa na XX Zjeździe KPZR (1956) i szukała protekcji komunistycznych Chin. Obok zdobyczy terytorialnych w Europie ZSRR zajął także japońskie Wyspy Kurylskie i część Półwyspu Koreańskiego, gdzie w 1948 utworzył Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną.

1947-1956 z inicjatywy ZSRR działało Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych (Kominform), które pozwalało na kontrolowanie partii komunistycznych w krajach uzależnionych od ZSRR. Formą ingerencji ZSRR w politykę państw od niego niezależnych była działalność III Międzynarodówki Komunistycznej (1919-1943), a po II wojnie światowej subsydiowanie i wspieranie propagandowe partii komunistycznych Francji czy Włoch, ruchów pacyfistycznych, kontestacyjnych, terrorystycznych i antynuklearnych w Europie Zachodniej i USA.

Główny konflikt, w który zaangażowany był ZSRR po 1945, dotyczył rywalizacji wojskowej, ideologicznej i gospodarczej z blokiem państw demokratyczno-liberalnych, na czele których stały USA. Deklaracje intencji pokojowych, rokowania w sprawie redukcji zbrojeń SALT I i SALT II, ograniczenie strategicznych zbrojeń ofensywnych, zniszczenie części międzykontynentalnych rakiet balistycznych (START), podpisanie ustaleń Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE), działalność w ramach ONZ miały pozwolić ZSRR na uzyskanie pomocy ekonomicznej od USA.

Jednocześnie wspomaganie ruchów komunistycznych (m.in. rewolucja kubańska 1956-1959), pośrednie zaangażowanie w otwarte konflikty (wojny izraelsko-arabskie, wojna koreańska, wojna wietnamska 1965-1973), wspieranie polityki antyangielskiej i antyfrancuskiej (kryzys sueski 1956) i ugrupowań terrorystycznych (Rote Armee Fraktion, RAF), bezpośrednie interwencje umacniające orientację komunistyczną (Afganistan 1979-1989) miały na celu niedopuszczenie do destabilizacji we własnym obszarze wpływów (rewolucja węgierska 1956, praska wiosna 1968). Ogromne środki przeznaczane na utrzymanie mocarstwowej pozycji ZSRR w sposób skuteczny destabilizowały jego nieefektywną gospodarkę. Kryzys ekonomiczny wynikający z koncepcji gospodarki socjalistycznej umożliwił rozpad systemu dominacji radzieckiej w Europie Środkowo-Wschodniej. Krótkotrwała władza sekretarzy generalnych KC KPZR, J.W. Andropowa (1982-1984) i K.U. Czernienki (1984-1985) nie wpłynęła na zmianę w stosunkach wewnętrznych w ZSRR.

Neokonserwatyzm - w sensie ogólnym: każdy nurt myśli i akcji politycznej, który nawiązuje, poprzez uwspółcześnianie, do wybranych składników filozofii politycznej klasycznego konserwatyzmu. W sensie dookreślonym: popularne określenie poglądów i działań przedstawicieli jednego z nurtów liberalizmu amerykańskiego, którzy przeszli ewolucję od skrajnej lewicy trockistowskiej poprzez antykomunistyczne i "zimnowojenne" centrum do prawicy nowego typu, najpierw "paleoliberalnej", a obecnie demokratyczno-imperialnej.

Dzieje

Termin neokonserwatyzm - poprzedzony sformułowaniem "nowy konserwatyzm" autorstwa redaktorów radykalnego pisma "Dissent", L.A. Cosera i I. Howe'a - został ukuty przez przywódcę Partii Demokratycznych Socjalistów - Michaela Harringtona, którego intencją było napiętnowanie nim "renegatów" obozu lewicowego (liberalnego w amerykańskim sensie tego słowa).

[edytuj] Znani neokonserwatyści

Etykietką neokonserwatystów objęci zostali żydowscy intelektualiści, przeważnie z Nowego Jorku: publicysta, założyciel (1965) "The Public Interest" - Irving Kristol (ur. 1920) i jego żona (autorka prac o klasykach liberalizmu: lordzie Actonie i J.S. Millu) - Gertrude Himmelfarb (ur. 1922); redaktor od 1960 organu Amerykańskiego Komitetu Żydowskiego (American Jewish Commitee), miesięcznika "Commentary" - Norman Podhoretz (ur. 1930) i jego żona - Midge Decter (ur. 1927); filozof Sidney Hook (1902-1989); historyk idei Walter Laqueur (ur. 1921); autor koncepcji "końca ideologii" (The End of Ideology, New York 1962) - socjolog Daniel Bell (ur. 1919); socjolog Nathan Glazer (ur. 1923); socjolog i politolog - Seymour M. Lipset (ur. 1922); historycy: dyrektor Biblioteki Kongresu USA - Daniel Boorstin (ur. 1914), Richard Hofstadter (ur. 1916), Martin Diamond (1919-1977), Fred Siegel, Donald Kagan, Adam B. Ulam (ur. 1922) i Richard Pipes (ur. 1923); politolodzy: Aaron B. Wildavsky (1930-1993) i Aaron Friedberg; znawca stosunków międzynarodowych Robert Tucker (ur. 1924); publicyści: Victor Gilinsky (ur. 1934), Dan Himmelfarb, Morton M. Kondracke (ur. 1931), Ben Wattenberg (ur. 1933) oraz pisarz David Horovitz (ur. 1939). Nielicznymi nie-Żydami, zaliczonymi do grona neokonserwatystów (potocznie: neocons), są: katolicki liberał z pochodzenia Słowak - Michael Novak (ur. 1933); para luterańskich socjologów religii, pochodzenia niemieckiego - Brigitte i Peter Bergerowie; urodzony w Kanadzie, ksiądz katolicki (do 1991 pastor luterański) - Richard Neuhaus (ur. 1936); filozof polityki James Wilson; prawniczka Jeane Kirkpatrick (ur. 1926) oraz ich długoletni faworyt polityczny - senator Daniel Moynihan (1927-2003), z pochodzenia Irlandczyk.

[edytuj] Geneza

Geneza neokonserwatyzmu sięga rozpadu tzw. liberalnego konsensusu, wypracowanego po 1945, a poprzedzonego ostrymi sporami od lat 30. pomiędzy skrajnie lewicowym, prokomunistycznym odłamem liberalizmu amerykańskiego, uznającym państwo sowieckie za śmiały eksperyment społeczno-gospodarczy i ostoję antyfaszyzmu, i odłamem umiarkowanym, zachowującym wiarę w demokrację liberalną oraz kapitalizm, acz zmodyfikowany reformami New Deal`u; przesłanki tego konsensusu zarysowały się już po (szokującym dla wielu sympatyków komunizmu) pakcie Ribbentrop-Mołotow, kiedy to, z jednej strony, trockista Hook i progresywista John Dewey założyli 1939 Komitet na rzecz Wolności Kulturalnej (Committee for Cultural Freedom), wyrażający sprzeciw wobec totalitaryzmu, zarówno faszystowsko-nazistowskiego, jak stalinowskiego, z drugiej zaś strony, czołowy autorytet liberałów umiarkowanych - luterański pastor i filozof, Reinhold Niebuhr (1892-1971), założył 1941 Unię na rzecz Akcji Demokratycznej (UDA; Union for Democratic Action). Znalezienie się, napadniętego przez III Rzeszę, ZSRR w koalicji antyhitlerowskiej nadało temu konsensusowi przejściowo charakter ponownie przychylny państwu sowieckiemu, pełen optymizmu co do jego demokratycznej ewolucji oraz możliwości powojennej współpracy; nawet Niebuhr ogłosił wówczas (1943), że chociaż "komunizm brutalnie posługuje się dyktaturą, (...) to jego moralny cynizm jest tylko tymczasowy i, w przeciwieństwie do nazistów, komuniści nigdy nie są moralnymi nihilistami" (cyt. za: J. Ehrman, Neokonserwatyzm, Poznań 2000, 19); już jednak 1944, w wykładach Dzieci Światła i Dzieci Ciemności (The Children of Light and the Children of Darkness), powrócił do krytycznej oceny ustroju Rosji komunistycznej. Wyzbywanie się iluzji przez liberałów jego pokroju zbiegło się z usunięciem 1946 z urzędu wiceprezydenta H. Wallace`a, publicznie kwestionującego antykomunistyczny kurs prezydenta Trumana oraz patronującego tym postępowcom, którzy winą za pogorszenie stosunków z ZSRR obarczali Amerykę, a obawy o utratę suwerenności przez Polskę i inne kraje Europy Środkowej uważali za "urojone". Jedność obozu liberalnego została wprawdzie zniweczona, gdyż zwolennicy Wallace`a powołali w 1946 organizację Postępowi Obywatele Ameryki (PCA; Progressive Citizens of America), jednak UDA, przekształcona I 1947 przez liberałów antykomunistycznych (Niebuhr, Arthur J. Schlesinger Jr., Hubert Humphrey, Stewart Alsop) w masową organizację Amerykanie na rzecz Akcji Demokratycznej (ADA; Americans for Democratic Action), zdecydowanie wygrała rywalizację w liberalnym odłamie społeczeństwa. Koncepcyjnym wsparciem dla głoszonej przez Niebuhra idei walki ideologicznej z komunizmem oraz nawoływań Schlesingera do "walczącej wiary" w demokrację okazała się ogłoszona (anonimowo) w artykule The Sources of Soviet Conduct ("Foreign Affairs", VII 1947) przez dyrektora sztabu planowania politycznego przy Departamencie Stanu (i b. ambasadora w Moskwie) - George`a F. Kennana, doktryna "powstrzymywania" (containment) komunizmu, która stała się wytyczną polityki administracji Trumana. Antykomunistyczne i prodemokratyczne argumenty, wokół których zbudowany został ostatecznie liberalny konsensus, zebrał 1949 w książce Żywotne centrum (The Vital Center) Schlesinger; koncepcja ta zakładała konieczność istnienia i odgrywania wiodącej roli, skupionego wokół Partii Demokratycznej, "żywotnego centrum" pomiędzy konserwatywną i izolacjonistyczną prawicą republikańską a lewicowymi radykałami; jego kanonem w polityce zagranicznej miał być antytotalitaryzm, powstrzymywanie komunizmu oraz sojusz i obrona państw demokratycznych, zaś w polityce wewnętrznej - także zwalczanie wpływów komunistycznych, lecz również pełna akceptacja interwencjonizmu gospodarczego i społecznego państwa, wraz z silną pozycją związków zawodowych AFL-CIO. Wypracowanie liberalnego konsensusu zepchnęło radykałów w polityczny niebyt i pozwoliło kwitnąć "żywotnemu centrum" ("liberałom zimnowojennym"), nawet mimo utraty przez Partię Demokratyczną na dwie kadencje (1953-61) Białego Domu, ponieważ w praktyce realizowała go także administracja republikańska.

Chociaż ataki z lewa były podejmowane przez radykalnych intelektualistów już od 1952 (antyamerykańska książka American-Russian Relations, 1781-1947 W.A. Williamsa), konsensus liberalny trwał aż po połowę lat 60., pod rządami demokratycznych prezydentów: J.F. Kennedy`ego i L.B. Johnsona. Konsekwencją rozkładu "żywotnego centrum" stało się natomiast odrodzenie lewicowego skrzydła (E. McCarthy, W. Fulbright, G. McGovern, E.M. Kennedy, J. Jackson) w Partii Demokratycznej, które podjęło skuteczną walkę z "liberałami zimnowojennymi" (Humphrey, Lane Kirkland, Henry M. Jackson); lewica demokratyczna proklamowała Nową Politykę (New Politics), dającą moralne alibi postulatom radykalnego egalitaryzmu społecznego i kulturowego w kwestiach wewnętrznych, a "odprężenia" w stosunkach z ZSRR, usprawiedliwiając także roszczenia "ruchów narodowowyzwoleńczych" w Trzecim Świecie i ustanawianie tam reżimów marksistowskich; ideolodzy "Nowej Polityki" (R.J. Barnet, M. Ruskin, J.K. Galbraith) głosili, że komunizm sprzyja procesom modernizacji w krajach takich, jak Chiny czy Kuba, a lokalne rewolucje marksistowskie w niczym nie zagrażają Stanom Zjednoczonym, które z kolei są jedynym zagrożeniem dla pokoju - gdy angażują się przeciwko rewolucji, co jest i niebezpieczne, i niemoralne.

[edytuj] Od trockizmu do "żywotnego centrum"

Usytuowanie późniejszych neocons w krajobrazie politycznym liberalizmu amerykańskiego było dość skomplikowane, jako że większość z nich znajdowała się w młodości na skrajnej lewicy, należąc do Amerykańskiej Partii Socjalistycznej Normana Thomasa, która swym radykalizmem dystansowała partie europejskie należące do Międzynarodówki Socjalistycznej, albo wprost związana była z ruchem trockistowskim; sam "ojciec" n. - Kristol i jego żona byli od 1940 członkami IV Międzynarodówki, należąc do frakcji "shermanitów", nazwanej tak od partyjnego pseudonimu Hermana Philipa Selznicka (urodzonego jako Philip Schechter), i nawet już jako neokonserwatysta Kristol oświadczył (1983), że jest z tego członkostwa "dumny"; trockistą był także jeden z późniejszych twórców doktryny nuklearnej USA i mentor drugiego pokolenia neocons - matematyk Albert Wohlstetter; Wattenberg, Kirkpatrick i E. Abrams działali w trockistowskiej młodzieżówce Demokraci Społeczni, założonej przez Maxa Shachtmana, a J. Muravchik był w latach 60. członkiem Partii Socjalistycznej. Ze związku z trockizmem wynikał jednak od początku ich antystalinizm; Glazer, Lipset i Bell już pod koniec lat 30. wiedli spory w środowisku studenckim z większością swoich stalinowskich kolegów; intelektualną trybuną trockistów było podówczas, stojące na wysokim poziomie, pismo literackie "Partisan Review". Na dalszą ewolucję ich poglądów w kierunku "zimnowojennym" wpłynęły lektury Niebuhra i Schlesingera, i ostatecznie środowisko to przyjęło liberalny konsensus, odnajdując się w "żywotnym centrum". Z inicjatywy Hooka utworzony został 1950 - sponsorowany przez CIA, co zostało ujawnione w 1967 roku - Kongres Wolności Kultury (Congress for Cultural Freedom) z siedzibą w Paryżu, z którym związanych było wielu znanych intelektualistów europejskich (B. Croce, J. Maritain, J. Ortega y Gasset, B. Russell), w tym emigrantów z Europy Środkowo-Wschodniej, zaś Kristol - wraz z brytyjskim poetą o też trockistowskiej przeszłości, Stephenem Spenderem - założył w 1953 organ Kongresu, miesięcznik "Encounter". W obrębie "żywotnego centrum" późniejsi neocons stanowili nurt zarazem najbardziej antysowiecki i społecznie ultralewicowy; Podhoretz, który ze względu na wiek nie zdążył wziąć udziału w sporach ze stalinowcami lat 30. i 40., jeszcze przejmując redakcję "Commentary" - "znudzony (...) rozsądnie umiarkowanymi liberalnymi poglądami" (cyt. za: J. Ehrman, dz. cyt., 57) - miał zamiar przesunąć jego kierunek na lewo, do 1971 opowiadał się za wycofaniem się z Wietnamu, a dopiero 12 lat później napisał apologetyczną książkę: Dlaczego byliśmy w Wietnamie? (Warszawa 1991); Neuhaus pisał przemówienia dla pastora Martina Luthera Kinga, a Bell, Glazer i Novak jeszcze 1972 agitowali za McGovernem.

Postmodernizm (inaczej: ponowoczesność, pomo, po-mo) to prąd myślowy odwołujący się do poczucia końca historii i wielkich narracji.

Centralnym zagadnieniem i tematem w postmodernizmie jest opozycja pomiędzy pojęciem nowoczesności i ponowoczesności. Postmodernistyczni teoretycy piszą o końcu człowieka, o zmianie jego kondycji, podają w wątpliwość wszelkie systemy wartości jako arbitralne i determinujące człowieka. Postmodernizm wiąże się z poczuciem lęku przed modernizmem utożsamianym z systemami totalitarnymi. U podstaw postmodernizmu stoi psychoanaliza i dekonstrukcja. Estetyka postmodernistyczna łączy się z hiperrealizmem, pozbawianiem rzeczy ich rodzimego kontekstu i wystawianie na próbę w zmienionych realiach. W ten sposób konfrontuje się wizerunki świętych, uczonych, bohaterów narodowych ze współczesnym, karykaturalnie przedstawionym otoczeniem.

Postmodernizm w literaturze uzyskał swoją nazwę na gruncie anglosaskim i jest rozumiany jako skutek wpływu na literaturę twórczości "nowoczesnej" - eksperymentalnych dzieł Jamesa Joyce'a, Marcela Prousta i in. Ta "nowoczesna" literatura po raz pierwszy osiąga pewien stopień samoświadomości, eksperyment pokazuje odległość poszczególnych konwencji literackich od prawdy. Tym samym cała dotychczasowa sztuka zostaje poddana w wątpliwość, jako nieprawdziwa. Dopiero mając świadomość konwencji i co jakiś czas przypominając o niej odbiorcy można stworzyć coś bliskiego istocie rzeczy. Jedną z cech postmodernizmu jest zatem zabawa konwencją i eklektyzm form (źródeł tego nurtu można doszukiwać się w "Ulissesie" Jamesa Joyce'a), dzięki któremu samą formę da się wyodrębnić. Przekaz literacki ma formę intelektualnej gry z czytelnikiem (J. Cortazar "Gra w klasy"). Postmoderniści pragną wolności od wszelkich prawd narzuconych z góry. Moralność musi być własnym wyborem. Owa wolność musi poprzedzić oczyszczenie z wszelkich zabobonów, dotarcie do ich prawdziwego sensu. W tym rozumieniu np. dyskordianizm jest religią postmodernistyczną - krzywym zwierciadłem wszystkich religii świata, które są postrzegane jako proste przekazy moralne ubrane w masę "cudacznych" rytuałów. Postmoderniści nie stronią od nowoczesnych form wyrazu postrzegając je tylko jako kolejne formy (komiks Neila Gailmana - SANDMAN). Drwią z roli historii bardzo często przedstawiając w formie żartu fikcyjne wydarzenia, które mogły doprowadzić do powszechnie znanych, rzeczywistych skutków. Chętnie łamią wszystkie granice - nie tylko jedności gatunku ale również np. jedności kręgu kulturowego (stąd w utworze postmodernistycznym bóg Thor może spotkać Robina Goodfelow ze "Snu nocy Letniej", a polski diabeł może kłócić się z nordyckim elfem). Skutkiem tych założeń programowych wszechobecne w sztuce postmodernistycznej są intertekstualność i ironia.

Jednym z najbardziej znanych współczesnych socjologów postmodernistycznych jest Zygmunt Bauman (autor Nowoczesność i zagłada, Wieloznaczność nowoczesna, nowoczesność wieloznaczna, Etyka ponowoczesna, Ponowoczesność jako źródło cierpień). Do filozofów postmodernistycznych można zaliczyć takich myślicieli jak Jacques Derrida (autor m. in. Marginesy filozofii, Pismo i różnica), Richard Rorty (autor m. in. Przygodność, ironia, solidarność, Obiektywność, relatywizm i prawda), Michel Foucault (autor m. in. Słowa i rzeczy: archeologia nauk humanistycznych, Archeologia wiedzy, Historia seksualności), Paul Feyerabend (autor m. in. Przeciw metodzie, Jak być dobrym empirystą), Jean-François Lyotard (autor m. in. Kondycja ponowoczesna: raport o stanie wiedzy, Postmodernizm dla dzieci).

[edytuj] Krytyka postmodernizmu socjologicznego

• Postmoderniści nie dostrzegają, że modernizacja jest wciąż jeszcze niedokończonym i niewyeksploatowanym projektem "wielostronnego powiązania nowoczesnej kultury z praktyką codzienności" (zarzut Jurgena Habermasa). Postmoderniści przejawiają tendencje konserwatywne łącząc się z premodernistami w opozycji wobec nowoczesności.

• Odrzucanie przez postmodernistów osiągnięć wiedzy naukowej jest samowykluczeniem postmodernizmu poza ramy nauki i uniemożliwia jej ocenę.

• Relatywizm przejawiany przez postmodernistów prowadzi do tolerowania nietolerancji. Jeśli wszystko jest dopuszczalne, to także i niedopuszczenie oraz represje.

• Czy postmodernizm jest końcem metanarracji czy nową metanarracją o końcu historii ukierunkowanej? Jak przejrzeć nieprzejrzystość?

Stosunki międzynarodowe:
- rzeczywistość międzynarodowa
- gałąź nauki
Pokuj Wersalski 1648 r. - ład wersalski - równość państw wobec siebie
Stosunki międzynarodowe to trans graniczne (przekraczające granice ) interakcje (oddziaływania ) podmiotów polityki w środowisku poliarchicznym.
Pole stosunków międzynarodowych oddziaływanie na siebie różnych podmiotów, to pole nie jest prosta sumą działań uczestników stosunków międzynarodowych.Każdy uczestnik prowadzi jakieś działania.
Podmioty polityki to państwa uczestniczące w stos. Mn. Państwa maja terytorium, mogą zezwalać na działania na swoim terytorium, mają suwerenność, są wobec siebie równe.
ONZ - członkami są państwa, powstaje na podstawie umowy Mn. działa w oparciu o umowę Mn. Org. Mn. posiadają wtórną podmiotowość.
Zdolność prawna - zdolność do zaciągania zobowiązań i nabywania praw
Zdolność do działania - zdolność do wywoływania skutków prawnych własnym działaniem, zdolność do zawierania Um. Mn. prawo legacji (prawo do wysyłania swoich przedstawicieli dyplomatycznych i przyjmowania obcych), zdolność do uczestniczenia w Org. Mn.
Zdolność procesowa - zdolność do bycia stroną przed Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości, ponoszenie odpowiedzialności za swoje zachowanie, zdolność do przedsiębrania samoobrony
in statu nascendi - podmioty tworzące się
Organizacje międzyrządowe: NATO, ONZ, NAFTA, CEFTA,
Organizacje pozarządowe - org. w których uczestniczą osoby prawne, bądź osoby fizyczne które działają w oparciu o prawo wewnętrzne państw: Czerwony Krzyż, Org. Studenckie, Org. Feministyczne,
Środowisko poliarchiczne - rządy wielu państw, jest to środowisko głęboko zdecentralizowane, państwa są suwerennie równe, wpływ rozumiany jako zdolność uczestnika stosunków Mn. do nakłaniania uczestnika do określonego zachowania, w tym środowisku nie ma rządu, nie ma obowiązującego sądownictwa, istnieją sankcje ale to nie są środki przymusu. To środowisko jest bardzo złożone: pod względem podmiotowym, np. mamy uczestników o różnym statusie
!!!!!!!!!!!!!!!Bifurkacja - status uczestników suwerennych i nie suwerennych, uczestnicy maja zróżnicowany potencjał, np. mocarstwa globalne, regionalne, środowisko jest różne kulturowo, cywilizacyjnie, ideologicznie, w tym środowisku następuje duże oddziaływanie na siebie przez co jest niezwykle żywiołowe i dynamiczne i dlatego jest trudne do prognozowania
W systemie zdecentralizowanym - decyzje narodowe powstają w wyniku oddziaływań co najmniej 2 suwerennych ośrodków władzy i zawsze są kompromisem
Czynniki kształtujące stosunki międzynarodowe:
1.geopolityczne
2.ekonomiczne
3.militarne
4.demograficzne
5.ideologiczne
6.religijne
7.etyczne
8.osobowościowe
Geopolityczne porównanie wielkości i jakości ośrodków władzy w pobliżu państwa z jego własnym potencjałem
Ekonomiczne państwa które mają największy potencjał gospodarczy maja wpływ na Stos. Mn. duży wpływ waluty:$, Euto, Jeny
Globalizacja - istotą tych procesów jest kompresja czasu i przestrzeni, dystans geograficzny przestaje mieć znaczenia dla pewnych przestrzeni
Globalizacje na płaszczyźnie informacyjnej: internet, telewizja satelitarna
Militarne znaczenie ma jakość a nie ilość, kwestia jaki % PKB przeznacza się na zbrojenia, USA - jako jedyne mają potęgę milotarna!
NPT - układ o nie rozprzestrzenianiu broni atomowej, posiadają: Indie, Pakistan, Izrael, Korea Północna
Doktryna Busha przymusu bezpośredniego można użyć wobec państwa jeżeli podejrzewa się, że jakieś państwo może zagrozić bezpieczeństwu Mn. Bush wymienił wtedy: Irak, Iran, Koree Północną
Demograficzne wszystko to co wiąże się z ludnością : Bogata Północ biedne Południe-przeludnienie, zbyt wielu mieszkańców
Ideologiczne opis świata do roku 1989 Fakuyama - politolog amerykański napisał artykuł „koniec historii” Jeżeli chodzi o ideologie to wszystkie już przeminęły . Ideologia liberalnej dominacji twierdził ze ta ideologia opanuje Świat, niestety tak się nie stało
Religijne - książka „Zderzenie cywilizacji” Hundingtona, podzielił świat na 8 cywilizacji:
1) Zachodnia Europa i Ameryka Północna - Chrześcijaństwo
2) Prawosławna
3) Islam
4) Konfuncjańska
5) Chinduistyczna
6) Japońska
7) Afrykańska
8) Latynoamerykańska
Koniec z wojnami w XXI wieku ale będą wojny między cywilizacjami, najbardziej narażone są granice między tymi cywilizacjami
!!!!!!!!!!!!!!!Etyczne - wartości i normy moralne
Osobowościowy - rola osobowości i ich wpływ na kształt Stos. Mn., np. :prezydenci USA, Stalin, Hitler, Wałęsa, wynalazcy
Formy Stos. Mn. - stanowi obiektywnie istniejący sposób uzewnętrzniania się struktury ich stosunków oraz ich treści, cechy: trwałość w przeciwieństwie do ich treści, która zmienia się z potrzebami interesów Państwa
Aktywność dyplomatyczna składa się z 4 form:
1.misje specjalne
2.misje stale
3.konferencje
4.org.mn.
Misje specjalne - były pierwsze, historyczne, dyplomatyczne, misje czasowe
Misje stałe - ambasady, konsulaty, na stałe reprezentują państwa wysyłające w państwach poszczących, powstały w XV w.
Obie te misje zachodzą w stosunkach dwustronnych.
Wielostronne - konferencje - pierwsze Org. Mn. - XIX wiek, w drugiej połowie XX powstało najwięcej
Ewolucja form
I Ewolucje od form doraźnych do stałych
II Ewolucja od form dwustronnych do wielostronnych
Nauka - taka działalność człowieka, której celem jest możliwie obiektywne poznanie rzeczywistości, a następnie kształtowanie jej, zgodnie z potrzebami człowieka
Aby dana dyscyplina mogła być nauką musi:
1.mieć podmiot badawczy
2.mieć teorie naukową - nie ma jednej teorii która może być jedna MEGA teorią, która wyjaśnia teorie Stos. Mn. Teorie cząstkowe bądź oparte na innych naukach
3.posiadać metody technik badawczych:
metoda historyczna - rekonstrukcja wydarzeń, metody prawniczej
metoda czynnikowa - kształtująca Stos. Mn. klasyfikacja i hierchalizacja Stos. Mn.
metoda systemowa
metoda behawioralna - analiza zachowań
metoda decyzyjna - wyjaśnianie decyzji politycznych:
· Sytuacja decyzyjna - podpisanie traktatu
· Badanie ośrodków decyzyjnych
· Proces decyzyjny - jak zachodził dany proces
· Badanie decyzji
· Implementacja decyzji - wprowadzenie w życie
· Analiza zawartości dokumentu
metoda symulacyjna - można symulować programy symulacyjne
4.ośrodki które zajmują się dyscypliną
Nauka o Stos. Mn. pełni funkcje:
1.Deskryptywną - opisywanie rzeczywistości międzynarodowej
2.Eksplanacyjną - wyjaśnianie procesów, które zachodzą w Stos. Mn.
3.Predyktywną - prognozowanie jak będą wyglądały Stos. Mn.
4.Ekspertyzowo-doradczą - wskazywanie polityka jak należy działać w Stos. Mn.
5.Aksjologiczną - określić wartości do których powinno dążyć państwo w Stos. Mn.
Teoria Stos. Mn.
Teorie klasyczne:
1. Idealizm (Wilson)
2. Relalizm (Morgenthoan)
Modernizm:
1.Teorie systemowe:
a)władzy (Kaplen)
b)cywilizacyjne (Moelski)
2.Teoria więzi (Rosenan)
3.Teoria pola (Wuight)
Postmodernizm
1.Neoliberalizm
2.Neorealizm
Idealizm - twórcą jest Wilson po I W.Ś. 1918r. stworzył program „14 punktów prezydenta Wilsona” :
1.demokratyzacja Stos. Mn
2.wolności w przepływie ludzi, idei
3.większego liberalizmu gospodarczego i handlowego
4.prawo narodów do samostanowienia
5.poszanowanie prawa Mn.
6.pokojowe rozwiązywanie sporów
7.utworzenie Org. Mn. która będzie rozwiązywała problemy świata

---