Dokumenty ATEX

1. Dokument zabezpieczenia przed wybuchem
2. Wyznaczanie stref Ex
3. Ocena ryzyka wybuchu 
4. Nadzorowanie inwestycji dla zgodności z ATEX 
5. Opinie i doradztwo ATEX 
6. Kompleksowe opracowania zabezpieczenia zakładu

Dyrektywa ATEX (94/9/EC oraz 1999/92/EC) określają wymagania dla urządzeń i miejsc pracy w środowisku występowania atmosfery wybuchowej utworzonej przez gazy, pary i mgły oraz pyły reagujące z powietrzem atmosferycznym.

Unia Europejska nałożyła określone wymogi prawne zakładom produkcyjnym na których terenie mogą występować atmosfery wybuchowe.

Przepisy Unii Europejskiej odzwierciedlają w Polsce ustawy i rozporządzenia. Wskazują przedsiębiorcom wymagania dotyczące:

• urządzeń, maszyn,

• wyposażenia bezpiecznego zgodnego z normami (certyfikowanego do określonej strefy zagrożenia wybuchem) oraz

• szkoleń pracowników z zakresie prewencji przeciwwybuchowej w szerokim zakresie tematycznym.

Obowiązki pracodawcy dotyczące dyrektywy ATEX:

1. Opracowanie dokumentu zabezpieczenia przed wybuchem

2. Wyzaczyć strefy zagrożone wybuchem

3. Przeprowadzić ocenę ryzyka wybuchu
   każdego rodzaju działalności pracy z udziałem substancji palnych.

4. Zapewnienie środków technicznych i organizacyjnych 
   tak aby zmniejszyć ryzyko wybuchu

5. Prowadzenie szkoleń dla pracowników 
   którzy pracują w miejscach, gdzie mogą występować atmosfery wybuchowe

6. Aktualizować, monitorować wymagania
   corocznie oraz przy modyfikacji lini produkcyjnej zakładu

1. Dokument zabezpieczenia przed wybuchem (DZPW)

Zagrożenia wybuchem zagrażają życiu i zdrowiu pracowników. Wybuchy najczęściej powstają w wyniku niekontrolowanych reakcji spalania i tworzenia się nadciśnienia. Szkodliwymi efektami wybuchu są również produkty spalania oraz niedobór tlenu w pomieszczeniach, w których mogą przebywać ludzie. Dlatego też ochrona przed wybuchem to bardzo ważny element bezpieczeństwa.

Praca z substancjami łatwopalnymi może powodować tworzenie się niebezpiecznych atmosfer (zagrożenie wybuchem). Dotyczy to stanowisk pracy oraz miejsc przechowywania substancji które mogą tworzyć atmosfery wybuchowe z powietrzem takich jak: gazy, ciecze, pyły. Aby temu zapobiec należy posidać dokument zabezpieczenia przed wybuchem.

• Przed udostępnieniem miejsca pracy osobom, pracującym po raz pierwszy - na którym wyznaczono strefę zagrożenia wybuchem, weryfikuje się jego ogólne bezpieczeństwo w zakresie zabezpieczenia przed wybuchem poprzez dokonanie oceny ryzyka wybuchu i sporządzenie Dokumentu zabezpieczania przed wybuchem.

• Przed udostępnieniem miejsca pracy po remoncie/modernizacji, na którym wyznaczono strefę zagrożenia wybuchem dokonuje się sprawdzenia czy zostały spełnione wszystkie warunki niezbędne do zapewnienia takiego zabezpieczenia.

Podstawa prawna:
Obowiązek opracowania tego dokumentu wynika z Dyrektywy 1999/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1999 roku w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa.

2. Wyznaczanie stref Ex

Wyznaczanie stref zagrożonych wybuchem stanowi jeden z elementów prewencji przeciwpożarowej. Prawo wskazuje następujące wymagania jakie należy spełnić w stosunku do udokumentowania danych sytuacji.

Wyznaczenie stref zagrożenia wybuchem opisuje się w dokumencie zabezpieczenia przed wybuchem.

Graficzna dokumentacja przedstawiająca:

• plany sytuacyjne (pokazują rodzaj oraz zasięg stref zagrożenia wybuchem)

• lokalizację źródeł emisji - pokazując zasięg strefy

• identyfikacje źródeł emisji

§ 33 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 80 poz. 563 z dnia 11 maja 2006 r.) - w obiektach i na terenach przyległych, gdzie prowadzone są procesy technologiczne z użyciem materiałów mogących wytworzyć mieszaniny wybuchowe lub w których takie są magazynowane, powinna być dokonana ocena zagrożenia wybuchem. Ocena ta powinna obejmować, wskazanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem, wyznaczenie odpowiednich stref zagrożenia wybuchem oraz wskazanie czynników mogących w nich zainicjować zapłon.

3. Ocena ryzyka wybuchu

Dyrektywa ATEX 94/9/EC wprowadza podział na obszary niebezpieczne z uwzględnieniem potencjalnych źródeł zapłonu: elektrycznych i nieelektrycznych mogących wywołać eksplozję.

• „§ 4.4. Pracodawca dokonuje kompleksowej oceny ryzyka związanego z możliwością wystąpienia w miejscach pracy atmosfery wybuchowej..."

• „§ 7. 1. Pracodawca, przed udostępnieniem miejsca pracy, powinien sporządzić dokument zabezpieczenia przed wybuchem, na podstawie oceny ryzyka, o której mowa w § 4 ust. 4 i 5.”

Podstawa prawna:
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej (Dz.U. 2010 nr 138 poz. 931)

 

4. Nadzorowanie inwestycji dla zgodności z ATEX

Stare powiedzenie mówi: "błędów nie popełnia ten, który nic nie robi". Na etapie inwestycji, wiele elementów ma znaczenie: dobór i instalacja nowej technologii, zastosowanie odpowiednich zabezpieczeń, znalezienie wykonanwcy ale również prawidłowe zabezpieczenie dokumentacji i poświadczeń bezpieczeństwa. 
W związku z powyższym proponujemy:

• Opiniowanie zgodności z Dyrektywami Atex (oraz dyrektywą maszynową CE - jeżeli wymagana) urządzeń, przed ich zakupem.

• Weryfikacja doboru zabezpieczeń przeciwwybuchowych.

• Doradztwo projektów (nowych lub modernizowanych) instalacji procesowych dla zgodności z Dyrektywami Atex (oraz dyrektywą maszynową CE - jeżeli wymagana) i Polskim prawem.

• Koordynowanie wpływu na bezpieczeństwo wybuchowe zmian technicznych i technologicznych

 

5. Opinie i doradztwo ATEX

Środowisko pracy w którym może wystąpić atmosfera wybuchowa tworzona przez gazy, pary i mgły oraz pyły to baradzo szczególne miejsca. Tam każdy element ma znaczenie i jest bardzo ważny aby nie powodował potencjalnego zagrożenia. Czasem nie zdajemy sobie sprawy, jak z pozoru błache rzeczy mogą przyczynić się do zainicjowania zapłonu. Ponieważ uważamy, że tzw. "świeże spojrzenie" na zakład, instalacje czy pracowników pozwala znaleźć rzeczy, koło których przechodzimy codziennie i nie zwracamy uwagi a mogą stać się potencjalnie niebezpieczne. Proponujemy zatem przeprowadzenie audytu który pozwoli zweryfikować aktualny stan pod względem bezpieczeństwa w strefach zagrożonych wybuchem oraz miejscach ich przyległym.

 

6. Kompleksowe opracowania zabezpieczenia zakładu

Proponujemy tzw. "pakiet Atex" który zawiera wymagania wynikające z różych przepisów:

1. Dyrektywa Atex / Ochrona przeciwpożarowa

• Dokument zabezpieczenia przed wybuchem

• Wyznaczenie stref zagrożonych wybuchem

• Ocena ryzyka wybuchu

• Dokument Zabezpieczenia Stanowiska Pracy

• Instrukcje stanowiskowe

• Instrukcje bezpieczeństwa pożarowego budynku/ów, zakładu

2. Kodeks Pracy

• Instrukcje przeglądów i remontów maszyn

• Procedury wykonywania prac remontowych w strefach zagrożonych wybuchem

• Ocena ryzyka zawodowego - opracowanie dokumentu dla poszczególnych stanowisk pracy

• Szkolenia: pracowników i kadry zarządzającej

3. System jakości

• Stworzenie systemu jakości w przestrzeniach zagrożonych wybuchem

• Napisanie procedury zakupu urządzeń i wyposażenia dla stref zagrożonych wybuchem (ATEX)

• Ocena/audyt rejestracji stref zagrożonych wybuchem (strefy Ex), zgodnie ze standardami bezpieczeństwa

Prowadzimy szkolenia specjalistyczne dedykowane - zobacz dział szkolenia

WAŻNE! 
Dokument Zabezpieczenia Stanowiska Pracy 
jest ważny jeden rok od daty jego wykonania i wymaga:

1. potwierdzenia ważności (w przypadku gdy nie nastąpiła/y zmiana/y na stanowisku pracy) lub

2. aktualizacja w wymaganym zakresie (gdy były zmiany na stanowisku pracy lub przepisy uległy zmianie).

Dyrektywa ATEX

środowisko wybuchowe gazów

 
 

Przykłady branż przemysłowych
pradopodobieństwo wystąpienia zagrożenia wybuchem w miejscu pracy
atmosfery wybuchowe gazów

• Przemysł chemiczny
  przerób łatwopalnych chemikaliów w stanie gazowym i ciekłym

• Przemysł petrochemiczny
  palne węglowodory wytworzone z przerobu ropy naftowej - wycieki

• Przemysł farmaceutyczny
  produkcja farmaceutyków w postaci ciekłej i stałej, jak również ich oczyszczanie i krystalizacja 

• Przemysł drzewny
  materiały wykończeniowe na bazie palnych rozpuszczalników organicznych (lakiery, farby, kleje, bejce) stosowane w procesach: malowania, lakierowania, klejenia, suszenia, politurowania itp mogą tworzyć wybuchowe atmosfery par palnych z powietrzem

• Przemysł tworzyw sztucznych i gumowy
  podwyższona temperatura w procesach wulkanizacyjnych może spowodować zagrożenie powstawaniem atmosfery wybuchowej palnych par i gazów

• Przemysł kosmetyczny
  produkcja wód toaletowych na bazie etanolu, aerozoli, kremów, past może spowodować wytworzenie atmosfery wybuchowej palnych par rozpuszczalników organicznych

• Przemysł farb i lakierów
  produkcja farb i lakierów zawierających rozpuszczalniki, szczególnie podczas procesu: przelewania, przepompowywania, napełniania opakowań a także magazynowania gotowych wyrobów

• Przemysł spirytusowy
  wytworzenie atmosfery wybuchowe palnych par etanolu w powietrzu w procesach destylacji i rektyfikacji a także przepompowywania, magazynowania oraz konfekcjonowania wyrobów spirytusowych - kiedy wystapią warunki awaryjne prowadzonych procesów produkcyjnych (odparowanie oraz wycieki jako wynik np. nieszczelności aparatów i urządzeń, a takze awarii wentylacji wyciągowej, rozbicie opakowań szklanych itp.)

• Przetwarzanie i składowanie odpadówodpadów
  łatwopalne gazy takie jak: metan, węglowodory nienasycone, siarkowodór i inne mogą się wytwararzać na składowiskach: odpadów i w oczyszczalniach ścieków

• Wytwarzanie biogazu
  nieszczelności instalacji do produkcji biogazu w gospodarstwach rolnych może powodować wytworzenie atmosfery wybuchowej biogazu z powietrzem

• Transport i dystrybucja gazu skroplonego oraz naturalnego LPG, LNG 
  uwzgledniając różną gęstość gazów w stosunku do powietrza w pomieszczeniach zamkniętych stwarzają one zagrożenie wybuchem

Lista dokumentów wymaganych w strefach zagrożonych wybuchem znajduje się tutaj

Dyrektywa ATEX

środowisko wybuchowe pyłów

 
 

Przykłady branż przemysłowych
pradopodobieństwo wystąpienia zagrożenia wybuchem w miejscu pracy
atmosfery wybuchowe pyłów

• Przemysł farmaceutyczny
  produkcja preparatów w postaci stałej 
  procesy: przesiewania, mieszania, mielenia, tabletkowania
  urządzenia odpylające 
  substancje proszkowe stosowane do prod. leków i parafarmaceutyków 

• Przemysł przetwórstwa rolno-spożywczego
  zboża, pasze - magazynowanie, przetwarzanie
  przesiewanie, mielenie, mieszanie, transport pneumatyczny, pakowanie

• Przemysł drzewny
  proces obróbki drewna
  przecinanie, szlifowanie
  transport pneumatycznego w układach odpylania
  na filtrach i komorach cyklonów odpylających

• Przemysł tworzyw sztucznych i gumowy
  wytwarzanie tworzyw sztucznych
  obróbka mechaniczna tworzyw sztucznych
  przerób składników mieszanek gumowych
  polerowanie/szlifowanie, farby proszkowe

• Przemysł metalowy
  mechaniczna obróbka metali (glin, magnez i ich stopy)
  pył magnezu
  szlifowanie i polerowanie wyrobów z aluminium, magnezu, tytanu, chromu itp

• Przemysł energetyczny
  mielenie i transport biomasy
  mielenie i transport węgla

• Przetwarzanie odpadów (recykling)
  przeróbka tworzyw sztucznych

• Sektor usługowy
  malowanie proszkowe
  polerowanie powierzchni metalowych, z drewna i z tworzyw sztucznych

Lista najbardziej popularne palne pyły i wybuchowe pyły:

 Produkty spożywcze i rolne
Bawełna, Białko jaj, Błonnik / Celuloza, Chmiel, Cukier, Drzewo korkowe, Gluten, Herbata, Kakao, Kasza manna, Kawa, Kokos obierki, Laktoza, Lucerna, Mączka drzewna, Mąka śruta owsiana, Mąka śruta pszeniczna, Mąka sojowa, Mleko w proszku, Mleko beztłuszczowe, Mleko suche, Przyprawy, Serwatka, Siemie lniane, Skórka z cytryny, Skrobia ryżowa, Skrobia kukurydziana, Skrobia pszeniczna, Skrobia ziemniaczana, Słód, Suszone owoce, Suszone warzywa, Tapioka, Tytoń, Ziarno owsa, Zupy w proszku, Zboże.

 Tworzywa sztuczne
Formaldehyd mocznikowy, Melamina, Pochodne poliwinylu, Poliakrylamid (PAM), Poliakrylan metylu, Poliakrylonitryl (PAN), Polipropylen (PP), Polietylen (PE), Żywica epoksydowa, Żywica fenolowa, Żywica melaminowa.

 Paliwa stałe i ich pochodne
Biomasa, Koks, Sadza, Węgiel bitumiczny, Węgiel brunatny, Węgiel drzewny, Węgiel kamienny

 Metale
Aluminium, Brąz, Cynk, Magnez

 Paliwa stałe i ich pochodne
Antrachinon, Askorbinian sodu, Aspiryna, Kwas adypinowy, Kwas askorbinowy, Laktoza, Maltodekstryna, Octan wapnia, Paraformaldehyd, Siarka, Stearynian ołowiu, Stearynian sodu, Stearynian wapnia.

STREFY EX

Strefa zagrożenia tzw. Strefy Ex, to obszar w którym występują lub może wystąpić obecność gazów, oparów, mgieł lub pyłów, które w połączeniu z powietrzempowodują wystąpienie potencjalnie wybuchowej atmosfery. 
Dyrektywa ATEX 94/9/EC wprowadza podział na obszary niebezpieczne z uwzględnieniem potencjalnych źródeł zapłonu: elektrycznych i nieelektrycznych mogących wywołać eksplozję.

Obowiązki pracodawcy dotyczące stref zagrożonych wybuchem:

• Wyznaczenie Strefy Ex

• Uświadomienie pracowników (szkolenia Ex)

• Aktualizacja/weryfikacja cykliczna

• Systematyczne szkolenia (uświadamiające, przypominające, weryfikujące)

Oznaczenia stref:

Strefa	Występujące ryzyko	Zagrożenie
0	stale lub przez długie okresy lub często	Gazy, pary i mgły
1	czasami w trakcie normalnego działania	Gazy, pary i mgły
2	nie występuje w trakcie normalnego działania, a gdy wystapi trwa krótko	Gazy, pary i mgły
20	stale lub przez długie okresy lub często	Pyły
21	czasami w trakcie normalnego działania	Pyły
22	nie występuje w trakcie normalnego działania, a gdy wystapi trwa krótko	Pyły

Jak nie dopuścić do wybuchu?

Zapobiegać powstaniu atmosfery wybuchowej Zapobiegać powstaniu źródeł zapłonu.

Jako niezależny ekspert świadczymy usługi:

• sporządzania ekspertyz

• opinii technicznych

• audytu dla stref zagrożonych wybuchem

• szkolenia Ex - personelu i załogi (dedykowane uświadamiające zagrożenia)

Dodatkowo:
Wykonywanie badań termowizyjnych w strefach zagrożonych wybuchem.

---