TEZA1

Auguste Comte - francuski filozof i pozytywista , twórca  terminu socjologia . Rzecznik pozytywizmu , przeważnie określa się nim poszukiwanie niezmiennych praw rządzących światem przyrody i społecznym. Prawa te można odkryć , badając świat społeczny i teoretyzując na jego temat.

Na pozytywizm Comte 'a składają się : badania empiryczne ,ale podporządkowane teorii.

Comte wychodzi z założenia ,ze istnieje świat realny (np. biologiczny ,społeczny).                                 

Comte odkrył socjologie w 1839 roku. Comte (1830-1842/1855)ustanowił następująca hierarchie nauk pozytywnych :matematyka , astronomia,fizyka ,biologia(fizjologia),chemia. Na samym szczycie umieścił socjologie. Socjologia wyrasta z zasobu wiedzy i metod nauk.                  I

Comte wyróżniał 3 główne metody socjologii-

-obserwacja

-                    eksperyment

-                    porównanie :(dzieli na 3 podtypy):  możemy porównywać społeczności ludzkie z niższymi społecznościami zwierzęcymi; możemy porównywać społeczeństwa w rożnych krajach świata ; możemy porównywać rożne stadia rozwoju społeczeństw w rożnych okresach .

-                    metoda historyczna

Comte uwidocznił ,''potrzebę badan historycznych jako podstawy do socjologicznych spekulacji''.

Prawo trzech stadiów:

-stadium teologiczne

-                    stadium metafizyczne

-                    stadium pozytywne

 Socjologia Comte'a:

Statyka społeczna -badania praw akcji i reakcji rożnych części systemu spolecznego. Comte opisał części struktury społeczeństwa ,sposób ich funkcjonowania oraz stosunek zachodzący między nimi a większym systemem spolecznym. System statyki społecznej był to wyidealizowany model świata społecznego w danym momencie. Comte uprawia mikrosocjologie statyki (i dynamiki) społecznej ,interesuje go wzajemny stosunek między częściami i całością systemu spolecznego. Definiowal socjologie jako badanie  ''egzystencji zbiorowej''na poziomie makro.

Jednostka w systemie Comteá:

-                    W jego pojęciu jednostka jest czymś niedoskonałym , znajduje się we władzy ''niższych''form egoizmu , nie zaś ''wyższych '',bardziej społecznych form altruizmu. Wg. Comteá ludzie stanowili problem,z którym można się uporać wyłącznie przez roztoczenie zewnętrznej kontroli nad ich negatywnymi impulsami. Stawial egoizm w centrum zainteresowania.

Wyróżniał 4 główne kategorie popędów:

                Związane z odżywianiem,seksem ,destrukcja i budowaniem ,a także dumę i próżność.

        Zjawiska zbiorowe:

Socjologia sensu stricto zaczyna się na poziomie makro, od rodziny która uważał za ''podstawowa instytucje''.To rodzina  , a nie jednostka , stanowi główna część składowa jego systemu. Wedlug Comteá z rodzin powstają plemiona ,a z plemion narody. Rodzina stanowi ''prawdziwy zalążek rożnych cech organizmu społecznego''.Comte za religie uważa ''uniwersalna podstawę całego społeczeństwa''.

Comte  wyróżnia dwie główne funkcje religii:

-reguluje ona życie jednostek,tłumiąc egoizm i wywyższając altruizm.

-służy podtrzymywaniu stosunków społecznych między ludźmi,stwarzając tym samym przesłanki do powstawania wielkich struktur społecznych.

Instytucja w ujeciu Comteá jest język.Umozliwia ludziom wchodzenie ze soba w interakcje.Pomaga stwarzac wiezi między ludzmi i laczy ich.Innym zjawiskiem spolecznym jest .podzial pracy. Rzad zdaniem Comteá opiera się na sile.Sila można utrzymac jednosc spoleczenstwa.

  Dynamika spoleczna:

Polega na badaniu praw rzadzacych nastepowaniem po sobie zjawisk spolecznych.Spoleczenstwo wciąż się zmienia , jest regulowana przez prawa, ktorym podlega.Inne uzywane przez Comteá okreslenie dynamiki spolecznej to ''teoria Naturalnego Postepu Spoleczenstwa Ludzkiego''.

 Teoria ewolucji spolecznej opiera się teorii ewolucji umyslu,na która składają się opisane już trzy stadia.

Dziełem Comte'a była po pierwsze synteza, a po drugie rozbudowanie syntezy do rozmiarów systemu, który miał pomieścić całość ludzkiej wiedzy, dostarczając tym samym oparcia dla moralnej, społecznej i politycznej odnowy porewolucyjnego społeczeństwa.

 

Dążenie Comte'a do syntezy objawiło się w ośrodkowym punkcie jego doktryny społecznej jakim jest skojarzenie w parę pojęć postępu i porządku.

 

Zasadniczym problemem socjologii było pogodzenie dwóch wykluczających się na pozór punktów widzenia :

 

·         Odkrywaniu praw zarówno względnie trwałej budowy społecznego organizmu

 

·         Nieustannego rozwoju prawa porządku i prawa postępu.

 

Socjologia miała być jedyną nauką społeczną dlatego, że Comte świadomie zakwestionował potrzebę innych nauk z uwagi na powszechny consensus organizmu społecznego, który sprawia, że niemożliwe jest badanie naukowe społeczeństwa z punktu widzenia warunków lub z punktu widzenia zachodzących procesów, jeśli dzieli się je na części i każdą z osobna bada.

Według Comte'a metoda socjologii zakłada :

 

·         Badanie zjawisk społecznych w ich powiązaniu ze sobą

 

·         Przyjmowanie całościowego punktu widzenia

 

·         Przechodzenie od tego co proste, do tego co złożone

 

·         Posuwanie się do rzeczy znanych , do nie znanych

 

W programie socjologii jako statyki i dynamiki oraz w opisie metody socjologii zawarta jest idea organicyzmu, czyli analogii organizmu społecznego i ludzkiego.

 

 

              Wpływ Comte'a na rozwój socjologii polegał na włączeniu badań nad społeczeństwem w zakresie badań naukowych, sformułowaniu kryteriów, ich naukowości według założeń filozofii pozytywistycznej oraz na wskazaniu kluczowych kwestii badawczych ( porządek i postęp, instytucje społeczne, relacje między świadomością a organizacją społeczną ).

 

 1.August Comte (1798-1857) i jego wkład w powstanie socjologii

.

Powstanie socjologii rok 1837. W Paryżu wydano IV tom z pośród sześciu, „kurs filozofii

 pozytywnej”, której autorem był A.Comte. W pracy tej autor zawarł podstawy teoretyczne i

metodologiczne nowej nauki o społeczeństwie, nowej nauki ogólnej czyli socjologii.

Etymologia nazwy socjo-społeczeństwo, wspólnota; logos -nauka, wiedza. A.Comte

sformułował def. Społeczeństwa (odpowiadająca współczesnemu społeczeństwu wiedzy)—

 jest to zharmonizowana, składająca się z cząsteczek zwanej rodzinami.

A.Comte sformułował teorie:

1) statyka społeczna-o strukturze społeczeństwa,

2) dynamika społeczeństwa-o kierunku zmian społecznych i czynnikach, które te zmiany

wywołują. A.Comte wskazał 4 metody badawcze , którymi socjologowie powinni się

 posługiwać. Metody: •obserwacja, •eksperyment, •met porównawcza, •met historyczna.

Pozytywny wklad:

1.pierwszy uzyl terminu ,,socjologia''.

2.okreslil socjologie jako nauke pozywistyczna.

3.okreslil 3 glowne metody socjologii: obserwacje; eksperyment; porownanie.

4.Comte wprowadzil rozroznienie między statyka spoleczna i dynamika spoleczna.

5.zdefiniowal socjologie w kategoriach makro , jako badanie zjawisk zbiorowych.

6.sformulowal swe przekonania o naturze ludzkiej która,pozostawiona sama sobie ,zostaje zdominowana przez egoizm.

7.Comte prezentowal dialektyczny poglad na wielkie struktury (makro).

8.nie poprzestal na stworzeniu abstrakcyjnej teorii,chcial polaczyc teorie z praktyka.

TEZA 2

System normatywny- całościowy zespół przekonań i zasad
powinnościowych, odnoszących się do zachowania jednostek żyjących w
danym społeczeństwie, którego rolą jest organizowanie i porządkowanie
przestrzeni życia społecznego (zarówno prywatnego, jak i publicznego).
System normatywny wskazuje zatem właściwe zachowania, rozstrzyga
sytuacje sporne, a także wymierza
osobom łamiącym obowiązujące zasady dopuszczone w ramach systemu sankcje.

Normami społecznymi nazywa się akceptowane przez większość danej grupy
lub społeczeństwa zasady określające, jakie zachowanie jest w danej
sytuacji społecznej akceptowane, a jakie nieakceptowane. Ułatwiają
również interakcje międzyludzkie przez wskazanie, jakie reakcje są
oczekiwane i odpowiednie w danej sytuacji.

Rodzaje norm społecznych:
normy prawne
-zasady ustanowione odgórnie przez państwo i powszechnie w nim obowiązujące,
-wykroczenia przeciwko nim są surowo karane.
normy moralne
-są oparte na wyobrażeniu co jest dobre a co złe.
-nie są oparte sankcją państwa, oprócz tzw. sankcji rozproszonej
(wyszydzanie, izolacja w
   środowisku itp.),
-ich charakter jest grupowy.
normy religijne
-są skuteczne wobec członków danego wyznania,
-są spisane i odwołują się do doktryn i dogmatów danej religii,
-ich nieprzestrzeganie powoduje sankcje religijne.
normy obyczajowe
-są związane z określoną tradycją (np. obchodzenie Wigilii, śmigus- dyngus),
-mogą być spisane, ale najczęściej krążą w społeczeństwie i są
przekazywane z pokolenia na
 pokolenie,
-karą za ich nieprzestrzeganie może być izolacja w środowisku, ośmieszenie itp.
normy zwyczajowe
-związane są z pewnymi nawykami charakterystycznymi dla całego
społeczeństwa lub pewnych
   jego grup (np. nawyk całowania kobiety w rękę),
-mogą być spisane (np. zasady zachowania przy stole), ale najczęściej
jest to naśladownictwo
   innych,
-sankcją z aich nieprzestrzeganie może być ośmieszenie, zgorszenie, drwiny itp.
normy formalne
-są to zasady sformułowane w postaci pisemnych regulaminów lub
przepisów (np. Dekalog,
   Kodeks Karny),
-ich przestrzeganie jest nadzorowane przez system formalnej kontroli społecznej.
normy nieformalne
-niespisane normy, obowiązujące zwyczajowo w ramach danej grupy lub
społeczeństwa ,
-powstają najczęściej w wyniku wzajemnych kontaktów interpersonalnych,
-ich przestrzeganie regulowane jest przez system nieformalnej kontroli
społecznej.

Mechanizmy przyswajania norm:
mechanizm modelowania- naśladowanie innych (np. dzieci uczą się od dorosłych)
mechanizm nagradzania i karania (osoby nieprzestrzegające norm
grupowych muszą być karane, ponieważ ich obecność może zagrażać
spójności grupy)
mechanizm wewnętrzny (dany członek grupy spostrzega rozbieżność między
zachowaniem innych członków a swoim własnym. Wówczas przeżywa stan
napięcia, które chce zredukować i zaczyna zmieniać własne zachowania
upodabniając je do zachowań innych członków)
mechanizm zewnętrzny (członek grupy spostrzega rozbieżności między
zaakceptowanymi przez siebie normami grupowymi a własnym zachowaniem.
Rozbieżność ta powoduje napięcie, które można zredukować przez zmianę
własnego zachowania.)

TEZA 3

Typ idealny- abstrakcyjny model, skonstruowany z cech istotnych jakiegoś zjawiska, w tak czystej postaci nigdzie nie występującego. Model ten, ukazując istotę danego zjawiska, jest przydatnym narzędziem jego analizy, chociaż istniejące w rzeczywistości wcielenia modelu są zawsze połączeniem cech istotnych z rozmaitymi innymi cechami, które są różne w każdym poszczególnym przypadku.

 Barbara Szacka- Wprowadzenie do Socjologii str. 207

TEZA 4

Społeczeństwo składa się z wzajemnie zwalczających się grup dążących do dominacji. Konflikt klasowy jest przy tym czynnikiem zmian społecznych. Państwo powstaje w drodze regulacji społecznych. Wtedy gdy społeczeństwo jest tak zróżnicowane, że prawa naturalne nie są w stanie rozwiązać tych różnic. Władza publiczna, która powstaje ma za zadanie chronić grupę posiadającą własność.

W ujęciu marksistowskim struktura społeczna ogranicza się do struktury klasowej, przy czym sama struktura społeczna wynika z relacji między pracą a kapitałem.

TEZA 5

Emile Durkheim-teoria anomii Stan społecznego zagubienia moralnego prowadzący do chaosu i dezorganizacji.Społeczeństwo w stanie anomii nie potrafi wytworzyć spójnego systemu norm i wartości,które stanowiłby dla jednostek klarowne wytyczne działań.Jednostka egzystująca w takim społeczeństwie odczuwa niepewność i zagubienie.Dlatego też w ujęciu Durkheima anomia może przyczyniać się do zachowań samobójczych.

TEZA 6
E. Durkheim materialne i niematerialne fakty społeczne.

Jego zdaniem socjologia to nauka o faktach społecznych , faktem społecznym jest wszesli sposób społecznego działania wywierający na jednostkę przymus zewnętrzny.

materialne fakty społeczne:

• Społeczeństwo

• Strukturalne składniki społeczeństwa np. kościół, instytucje itd.

• morfologiczne składniki społeczeństwa np. rozmieszczenie ludności, kanały informacyjne itd.

niematerialne fakty społeczne:

• Moralność

• Świadomość zbiorowa

• Wyobrażenie zbiorowe

• Prądy społeczne

TEZA 7

Sankcje i ich rodzaje 
Sankcje - system nagród i kar, który ma za zadanie wzmacniać i nagradzać pozytywne postawy oraz karać postawy negatywne; są wynikiem kontroli społecznej. Sankcje dzielą się na: formalne i nieformalne. 
Formalne - zapisane w kodeksach, w regulaminach poszczególnych organizacji i stowarzyszeń, np. prawo administracyjne. 
Nieformalne - nie zapisane, nagrody i kary wynikające z obyczajów i tradycji, stosowane spontanicznie, np. wynikającą z kontroli wewnętrznej sankcją są wyrzuty sumienia, a z kontroli zewnętrznej - oznaki szacunku, wzrost prestiżu (pozytywna forma), a także wyśmianie, lekceważenie, pogarda, izolacja społeczna, ostracyzm (negatywna forma). 
Sankcjami zarówno formalnymi jak i nieformalnymi rozporządzają także systemy religijne, te sankcje to, np. odmowa rozgrzeszenia przy spowiedzi lub ekskomunika.       

TEZA 8

Emile Durkheim- fakty społeczne, koncepcja religii.
Fakty społeczne są dziełem ludzi a ich kształt i charakter zależą od
środowiska w jakim one żyją.
fakty społeczne: język, moda, wierzenia religijne, zasady moralne, symbole.

Koncepcja religii: Durkheim twierdził że religia jest wytworem
społeczeństwa, niezależnym od jednostki.
wg Durkheima religia pełni funkcję:
1. integracyjną (jednoczenie wiernych we wspólnotę moralną)
-spotkania
-modlitwy
2.system wierzeń i praktyk. wyjaśnia sens sytuacji i dla człowieka
niezrozumiałych.
- cierpienie
- śmierć

TEZA 9

Stanisław Ossowski „O strukturze społecznej”

Pojęcie struktury społecznej jako układu pionowego konkretyzuje się w różnych postaciach. Najbardziej doniosłym społecznie ujęciem społecznej stratyfikacji jest jednak ujęcie dychotomiczne: podział społeczeństwa na dwie główne grupy, na tych, co są u góry, i tych, co na dole.

Można wyróżnić trzy zasadnicze aspekty owej dychotomii, odpowiadające trzem kategoriom przywilejów górnej warstwy:

1. rządzący i rządzeni

2. bogaci i biedni

3. ci, na których się pracuje i ci, którzy pracują

W pierwszym przypadku możemy mówić o klasach panujących, w drugim o klasach posiadających i klasach nieposiadających, a w trzecim o eksploatowanych i eksploatujących. Ocena moralna objawia się w takich zwrotach, jak np. „klasy uciskające” i „klasy uciskane”, „ciemiężyciele” i „ciemiężeni”.

Podstawowym stosunkiem z punktu widzenia zależności przyczynowych jest stosunek pierwszy (rządzący - rządzeni) albo drugi (bogaci - biedni). Trzeci jest ich wynikiem.

Kojarzenie władzy z bogactwem pozwala na dwojaką interpretację dychotomicznej struktury społecznej:

1. Prymat władzy - ci na górze są bogaci, ponieważ rządzą

2. Prymat bogactwa - ci na górze rządzą, ponieważ są bogaci

Według Lenina, klasy to takie grupy, z których jedna ma możliwość przywłaszczania sobie pracy innej dzięki temu, że zajmują one różne miejsca w określonym układzie gospodarstwa społecznego.

Babeuf twierdzi, że przyczyną eksploatacji i wyzysku człowieka przez człowieka jest koncentracja środków produkcji w rękach kapitalistów. Bogactwo lub przemoc fizyczna stanowi źródło eksploatacji, ale jednocześnie wyzysk mas pracujących staje się przyczyną dalszego narastania bogactw w rękach wyzyskiwaczy.

Saint-Simon przeciwstawia klasie pracującej klasę próżnującą, albo klasie wytwórców klasę konsumentów. Linia podziału przebiega tak, iż klasa pracująca obejmuje również: przemysłowców, kupców i bankierów - dla Babeufa najsroższych eksploatatorów.

U Arystotelesa zasadnicza dychotomia w strukturze społecznej to podział na wolnych i niewolników: dychotomia wieczysta, która miała przyrodzoną podstawę w typach natury ludzkiej.

Przy dychotomicznym ujmowaniu systemu stosunków międzyludzkich należy rozróżnić:

1. Uwydatnianie antagonistycznych stosunków w społeczeństwie - jedna strona jest „na górze”, druga „na dole”. Klas może być wiele, idzie tylko o to, że każda z nich jest w analogiczny sposób przyporządkowana jakiejś innej klasie np. chłop - pan folwarczny.

2. Traktowanie całego społeczeństwa jako zbiorowości o strukturze dwuwarstwowej.

Dychotomiczna koncepcja struktury społecznej to uogólnienie na całe społeczeństwo stosunku dwuczłonowego asymetrycznego, gdzie jedna strona jest uprzywilejowana kosztem drugiej. Społeczeństwo w tej koncepcji rozpada się na dwie klasy korelatywne i przeciwstawne w ten sposób, że każdą z nich charakteryzuje stosunek każdego jej członka do osobników klasy przeciwstawnej.

Często interferują dwie dychotomie, oparte na rożnych kryteriach. Skrzyżowanie dwóch niezgodnych ze sobą podziałów dychotomicznych prowadzi do wydzielenia przynajmniej trzeciej dychotomii. W ten sposób powstaje aspekt trójczłonowy. W podobny sposób połączenie dwóch dychotomicznych podziałów komplikuje obraz społeczeństwa nowoczesnego. W marksistowskiej koncepcji klas społecznych, jako grup wyznaczonych przez stosunek do środków produkcji, mamy do czynienia z trzema kryteriami dychotomicznymi. Dwa najważniejsze to:

- posiadanie lub nieposiadanie środków produkcji

- zatrudnianie lub niezatrudnianie najemnej siły roboczej.

Warunki sprzyjające powstawaniu dychotomicznego obrazu struktury społecznej:

1. cechy struktury społecznej, sprawiające, że pewne społeczeństwa są obiektywnie bliższe schematu dwudzielnego:

- wielki dystans pozycji społecznej,

- wysoki stopień polaryzacji ekonomicznej,

- jaskrawe współistnienia bogactwa i nędzy

2. okoliczności, które sprawiają, że obraz dwudzielności przemawia do pewnych klas społecznych albo sprzyja ich interesom:

- w społeczeństwach, charakteryzujących się uciemiężeniem i wyzyskiem jednej klasy przez drugą, antagonistyczny stosunek łatwo przesłania klasie upośledzonej istnienie innych grup i konfliktów. Chce ona uwydatnić w budowie świata to, co najważniejsze z jej klasowej perspektywy.

- w klasach uprzywilejowanych, przy mocno ustalonej dominacji, ostre przeciwstawianie własnej klasy reszcie społeczeństwa może być wyrazem dążeń do zwiększenia dystansu w stosunku do wszystkich innych klas, skoro sytuacja klasy panującej wydaje się tak pewna, że nie ma potrzeby szukania sprzymierzeńców. Zwiększenie dystansów prowadzi tu do rozszerzenia zakresu własnych przywilejów.

- w okresie walk społecznych tendencja ujmowania ustroju w schemat dychotomiczny staje się ważnym czynnikiem propagandy ze strony tych, którym strategia walki sugeruje uwydatnienie jednej tylko linii frontu. Pozwala to odwrócić uwagę od pozycji pośrednich pomiędzy ścierającymi się grupami.

TEZA 10i 11(socjalizacja wtórna)

Socjalizacja (z łaciny socialis - społeczny) to proces przyswajania przez jednostkę wiedzy, umiejętności, wzorów zachowań, norm i wartości przekazywanych jej przez społeczeństwo i obowiązujących we współżyciu z innymi ludźmi oraz umiejętności niezbędnych dorosłej osobie. Jest rezultatem wpływów zamierzonych (wychowania) i niezamierzonych. Socjalizacji dokonuje się poprzez oddziaływanie środowiska społecznego (np. rodziny, kolegów), osób (np. nauczyciela) lub instytucji (np. szkoły).

Dwie główne fazy socjalizacji:

• Socjalizacja pierwotna - przypada na niemowlęctwo i wczesne dzieciństwo. Socjalizacja pierwotna jest pierwszą fazą, w której człowiek w swoim dzieciństwie staje się członkiem społeczeństwa w ramach wzajemnego oddziaływania dziecka i jego rodziców. W tym czasie dzieci poznają język i podstawowe wzory zachowań, które staną się podstawą ich dalszej edukacji. Główną instytucją socjalizacji jest rodzina. Socjalizacja pierwotna odbywa się pod wpływem „znaczących innych”.

• Socjalizacja wtórna - obejmuje starsze dzieci i rozciąga się na dorosłe życie jednostki. Odnosi się do późniejszego procesu, w którym jednostka uprzednio socjalizowana wchodzi w nowe etapy "obiektywnego świata" konkretnego społeczeństwa (np. przygotowanie do określonego zawodu). Odpowiedzialność za socjalizację przejmują inne instytucje: szkołą, grupy rówieśnicze, media, miejsce pracy. Zachodzące tam interakcje uczą jednostkę wartości, norm i przekonań składających się na wzór kultury, w jakiej żyje. Socjalizacja wtórna odbywa się pod wpływem „uogólnionego innego”.

TEZA 12

Pozycja społeczna jest  to sposób usytułowania człowieka w zbiorowości należymy  do wielu zbiorowości  i w każdej pełnimy określoną rolę społeczną .

Pozycję społeczną możemy podzielić na dwa rodzaje :

*pozycja społeczna przypisana –podział na mężczyzna, kobieta, syn ,córka . Jest ona ustalona odgórnie mam przypisaną  ją od urodzenia.

*pozycja społeczna osiągana –jest to pozycja którą osiągamy w czasie naszego życia. Np. więzień, student, uczeń, nauczyciel,kierownik.

TEZA 13 i 14

Rola społeczna - zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją społeczną, która jest usytuowaniem człowieka w zbiorowości. W społeczeństwie nowoczesnym każdy człowiek należy do wielu zbiorowości, a w każdej z nich zajmuje jakąś pozycję. W rodzinie może zajmować pozycję ojca bądź dziecka, w szkole - nauczyciela, ucznia, woźnego, w szpitalu - lekarza, pielęgniarki, pacjenta, salowej.
Pozycja może być przypisana - wyznaczona bez udziału  woli wraz z urodzeniem, np. syn-córka, mężczyzna-kobieta; osiągana - zdobywamy je, np. student, mąż, żona.
 
Konstrukcja roli:
- zachowania nakazane, np.  student - zaliczanie testów, egzaminów; rodzic - zapewnienie dziecku opieki i warunków rozwoju;
- zachowania zakazane, np. katowanie i głodzenie dziecka;
- margines swobody - w ramach danej roli może być większe lub mniejsze zaangażowanie w to co się robi;

Rola społeczna w pojęciu funkcjonalno-strukturalnym:
Rola społeczna to coś zewnętrznego w stosunku do człowieka. To rodzaj stwarzanego przez społeczeństwo gotowego „ubrania”, które człowiek decyduje się nosić lub jest zmuszony do jego noszenia, np. ksiądz. Mówi jak powinna się zachować osoba zajmująca daną pozycję. (Robert Merton, przedstawiciel)

TEZA 15

Rola społeczna w ujęciu interakcyjnym.

1. Podejście interakcyjne- role społeczne są pojmowane nie jako coś gotowego i z zewnątrz narzucanego człowiekowi, ale jako coś co wciąż powstaje w procesach między osobniczych interakcji. Główny nacisk jest położony na to jak role są odgrywane a nie jakie miejsce zajmują w strukturze społecznej.

2. Przy podejściu interakcyjnym głównym obiektem zainteresowania jest margines swobody odgrywanej roli, podczas kiedy przy podejściu funkcjonalno-strukturalnym są nim nakazane i zakazane jej elementy.

Interakcje społeczne:

Wspólne oddziaływanie leży u podstaw życia społecznego, nie ma społeczeństwa bez interakcji.

Aktorzy społeczni oddziałują na siebie.

Proces wzajemnego oddziaływania co najmniej dwóch osobników ludzkich nie wymaga kontaktu bezpośredniego, mogą kontaktować się, np. przez media.

1. Interakcja jako wymiana: ludzie wymieniają się wzajemnie dobrami, gdyż żaden człowiek nie posiada wszystkich potrzebnych mu dóbr. Dopóki bilans zysków jest na plusie, to interakcje są podtrzymywane. Natomiast jeśli przeważają straty, to jednostka wycofuje się z tego typu interakcji;

2. Interakcja jako gra:  nie następuje tylko czysta wymiana, celem jest to, aby coś dla siebie ugrać tak, aby zmotywować jednostkę do zachowań oczekiwanych.  

Typy gier:

• O sumie zerowej: suma dóbr, o które toczy się gra, jest określona i każdy z graczy może wygrać jedynie kosztem innych.

• O sumie zmiennej: korzyści i nagrody pochodzić mogą z zewnętrznego źródła, a uczestnicy gry mogą wszyscy razem zyskać, bądź stracić. W takich grach często opłaca się współpracować niż współzawodniczyć, np. dylemat więźnia.

 

1. Interakcja jako komunikacja:

• Symboliczna: u podstaw leży założenie, że człowiek jest istotą, która potrafi tworzyć symbole i posługiwać się nimi.

• Manipulowanie wrażeniami:  wg. Goffmana są to treści jakie jednostka przekazuje za pomocą symboli werbalnych i niewerbalnych, ale także z wrażeniami, które jednostka świadomie albo nieświadomie wywołuje. Wykorzystał metaforę teatru, wskazując na problemy, jakie musi rozwiązywać uczestnik interakcji, kiedy przedstawia swą działalność innym.

• Ukryte założenia: uczestnicy interakcji rozporządzają znajomością procedur interpretacyjnych, które mają pochodzenie społeczne, stosowane są najczęściej nieświadomie, do określania znaczenia poszczególnych  działań społecznych. Jeśli coś przebiega niezgodnie z tymi procedurami, kwalifikowane jest jako zachowanie odbiegające od normalności.

TEZA 16

Jaźń odzwierciedlona- w socjologii i psychologii samowiedza jednostki, kształtowana przez interpretację reakcji innych ludzi w stosunku do własnej osoby.

Na przykład jeśli inni często mówią mi, że jestem piękną kobietą, to w mojej samowiedzy pojawią się informacje o tym, że jestem piękną kobietą. Jeśli inni będą mi mówić, że mnie lubią, będę myślała, że jestem osobą lubianą.

Można powiedzieć, że jednym ze źródeł samowiedzy jest "społeczne lustro" - interpretacja zachowań i wypowiedzi innych na nasz temat staje się podstawą tego co myślimy o sobie. Mówiąc inaczej: to, jak wyobrażam sobie sposób w jaki widzą mnie inni. Jaźń odzwierciedlona pojawia się w relacjach międzyludzkich, ile razy zadajemy sobie pytanie "co o mnie pomyślą inni?".

jaźń odzwierciedlona - ja w odbiciu lustrzanym (jak mnie inni postrzegają, jakie mają opinie na mój temat). Im mniejsza siła jaźni subiektywnej tym większa siła jaźni odzwierciedlonej.
TEZA 17

Def. Nr 1.

Jaźń subiektywna w socjologii psychologii i fenomenologii jest to część jaźni, która jest odpowiedzialna za subiektywne postrzeganie jednostki przez samą siebie i przeciwstawiona jest jaźni odzwierciedlonej. W niektórych założeniach jaźń subiektywna utożsamiana jest z pojęciem ego jako elementu wyodrębnianego w triadzie id - ego - superego. wyobrażenie o własnej osobie wytworzone pod wpływem innych ludzi.<-- Źródło wikipedia

 

Def. Nr 2

Jaźń Subiektywna- czyli poczucie tożsamości, to wyobrażenie o naszej wewnętrznej istocie. Każdy człowiek ma silne poczucie własnej tożsamości, odrębności, własnego ja. Jaźń subiektywna rozwija się pod wpływem otoczenia- najpierw rodziny, później szerszych grup społecznych. Szczególny wpływ na treść wyobrażeń o sobie ma proces socjalizacji pierwotnej. To w tym procesie najgłębiej internalizują się wyobrażenia i poglądy o świecie. W dzieciństwie uczenie odbywa się w konkretnych sytuacjach, którym towarzyszą różnorodne uczucia. Rodzice i najbliższe otoczenie kształtują w dziecku poczucie wartości, które może być zawyżone lub zaniżone. Postawy rodziców nagrody i kary to główne narzędzia pełniące w tym okresie główną funkcję.

 

Def. Nr 3.

Jażń subiektywna- poczucie własnej tożsamości- wyznacza zachowanie jednostki szczególnie w sytuacji konfliktu ról, w sytuacjach, w których konieczny jest wybór między dwoma rodzajami zachowania. Człowiek stara się tak wybrać, by pozostać w zgodzie z samym sobą. Jaźń subiektywna związana jest z odgrywanymi przez jednostkę rolami społecznymi tym silniej im bardziej się z nimi identyfikuje. Na obraz samego siebie wpływa w szczególny sposób rola zawodowa.

TEZA 18

Jaźń odzwierciedlona inaczej obiektywana– ja w odbiciu lustrzanym (jak mnie inni postrzegają, jakie mają opinie na mój temat). Im mniejsza siła jaźni subiektywnej tym większa siła jaźni odzwierciedlonej.

TEZA 19

Postawa według Stefana Nowaka to względnie trwała dyspozycja do określonego zachowania się wobec danego przedmiotu wynikająca z poglądu, uczuć i dążności danej jednostki odnoszących się do przedmiotu postawy.

Przedmiotem postawy mogą być pojedyńcze osoby, grupy społeczne, wartości materialne, niematerialne,

społeczeństwa oraz różne inne przedmioty. Nie istnieją postawy względem tych przedmiotów o których jednostka nie ma określonego zasobu wiedzy.

Nowak wyróznia trzy komponenty:

1)poznawczy

2)emocjonalny (afektywny)

3)behawioralny (czynnościowy)

1. Komponent poznawczy- obejmuję wiedzę człowieka sądy, opinie, poglady- własne lub uzyskane od innych na temat danego przedmiotu postawy. Komponent poznawczy obejmuje więc wszelkie informacje na dany temat.

2. Komponent emocjonalny- obejmuje trwałe uczucia, upodobania, uprzedzenia (pozytywne lub negatywne) względem danego przedmiotu postawy (a oparte na konkretnych przeżyciach ludzkich). Uważa się że w postawie komponent emocjonalny jest najważniejszy, ponieważ nadaje postawie kierunek i walencję. Kieunek określa czy postawa jest pozytywna czy negatywna. Walencja nadaje zabarwienie emocjonalne.

3. Komponent behawioralny- obejmuje konkretne zachowania, wymusza podjęcie pewnych czynności względem danego przedmiotu postawy. Komponent behawioralny zmusza człowieka do określonego zachowania się. Nakazuję mu podjęcie pewnej aktywności.

Rodzaje postaw:

1) Ze względu na kierunek:

a)pozytywne

b)negatywne

2)ambiwalentna- postawa wewnętrzego wachania się jednostki

3)spójna lub niespójna:

a)spójna- wszystkie komponenty postawy mają taki sam kierunek walencji

b)niespójna- jeden z komponentów nie posiada tego samego kierunku walencji

4)pełna lub niepełna:

a)postawa pełna- zawiera trzy komponenty,

b)postawa niepełna- zawiera komponenty poznawczy i emocjonalny.

Postawy te noszą nazwę postaw kognitywnych.

TEZA 20

     KOMPONENTY POSTAWY             :

• poznawczy - który prezentuje wiedzę jednostki o różnym stopniu pewności, co jest prawdziwe, dobre, pożądane lub co jest fałszywe, niedobre, niepożądane w przedmiocie postawy

• emocjonalny - zawierający pozytywne lub negatywne uczucia względem przedmiotu postawy

• behawioralny - ponieważ poglądy jednostki oraz uczuciowe nastawienie, skłaniają ją do działania, gdy dochodzi do aktualizacji czy odniesienia do określonego przedmiotu postawy.

           Wyróżnione 3 komponenty mogą występować w różnych proporcjach i różnym zestawieniu.

TEZA 21

          . Kryteria postawy

 KLASYFIKACJA POSTAW ZE WZGLĘDU NA KRYTERIUM TREŚCI PRZEDMIOTÓW:

1. Postawy personalne:

- intrapersonalne - w stosunku do samego siebie,

- interpersonalne - do innych ludzi i zbiorowości,

2. Postawy rzeczowe - dotyczą różnych przedmiotów materialnych,

3. Postawy wobec instytucji i norm społecznych, czynności społecznych, teorii naukowych:

a) postawa konformistyczna - wyraża poglądy zgodne z normami akceptowanymi w określonej grupie. Konformizm społeczny jest także efektem funkcjonowania kontroli społecznej i jej skuteczności.

b) postawa nonkonformistyczna - polega na jasnym i intencjonalnym nie respektowaniu określonych norm społecznych, a nawet prawnych obowiązujących w danej grupie,

c) postawa legalistyczna - wyraża się w uznawaniu norm prawa obowiązującego, niezależnie od kontekstu społecznego i specyficznych okoliczności w jakich jednostka się znajduje.

d) postawa przestępcza - jednostka narusza obowiązujące normy prawne.

TEZA 22

OSOBOWOŚĆ - struktura trzech przenikających się czynników (elementów, cech), wpływających na zachowanie jednostki :

·        - Biogennych - wywodzą się z właściwości bioanatomicznych organizmu i są nazywane odruchami, popędami, właściwościami fizycznymi ciała, potrzebami biologicznymi,

·       -  Psychogennych- obejmują uczucia, wzruszenia, afekty, nienawiść, zazdrość, itp.

·        - Socjogennych- pochodzą z wpływów społeczeństwa i kultury (kształtują się pod wpływem życia jednostki w grupie społecznej) obejmują zinternalizowane przez jednostkę wartości, normy, wzory zachować ( w tym ról społecznych).

J. Turowski, Socjologia, Małe struktury społeczne.
TEZA 23

POTRZEBY WG A. H. MASLOWA

Człowiek odczuwa wiele potrzeb i w swoim działaniu dąży do ich zaspokojenia.
Większość z nich można zaspokoić tylko w wyniku nawiązania bliższych relacji z innymi ludźmi.

Jedną z najbardziej znanych klasyfikacji potrzeb jest klasyfikacja przyjęta przez amerykańskiego psychologa Abrahama Maslowa.
Model Abrahama Maslowa to PIRAMIDA POTRZEB, czyli sekwencja potrzeb od najbardziej PODSTAWOWYCH (które wynikają z funkcji życiowych), do potrzeb WYŻSZEGO POZIOMU (które aktywizują się dopiero po zaspokojeniu niższych).

Hierarchia potrzeb (od podstawowych do wyższego rzędu):

I. FIZJOLOGICZNE (jedzenie, woda, tlen, potrzeby seksualne, brak napięcia, sen).
Gdy nie są zaspokojone, dominują nad wszystkimi innymi potrzebami, wypierają je na dalszy plan i decydują o przebiegu zachowania człowieka.

II. BEZPIECZEŃSTWA (zależność, opieka i oparcie, protekcja, wygoda, spokój, wolność od strachu).
Pobudzają do działania, zapewniając nienaruszalność, ujawniają się gdy dotychczasowe nawyki okazują się mało przydatne.

III. MIŁOŚCI I PRZYNALEŻNOŚCI (więzi, afiliacja, miłość, bycie kochanym).
Występują w usiłowaniach przezwyciężenia osamotnienia, alienacji i obcości, tendencji do nawiązywania bliskich intymnych stosunków, uczestnictwa w życiu grupy.

IV. SZACUNKU I UZNANIA (zaufanie do siebie, poczucie własnej wartości, kompetencja, poważanie).
- Pragnienie potęgi, wyczynu i wolności.
- Potrzeba respektu i uznania ze strony innych ludzi, dobrego statusu społecznego, sławy, dominacji, zwracania na siebie uwagi.

V. SAMOREALIZACJI (posiadania celów, spełniania swojego potencjału, estetyczne - harmonii i piękna, poznawcze - wiedzy, rozumienia, nowości).
Wyrażają się w dążeniu człowieka do rozwoju swoich możliwości; stanowią środek do zaspokojenia potrzeb fizjologicznych lub reakcje kompensujące niezaspokojenie innych potrzeb.

TEZA 24

Potrzeby społeczne- powszechnie występujące potrzeby których spełnienie jest możliwe wyłącznie dzięki istnieniu  instytucji społecznych.

Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje potrzeb:

• przyrodnicze, do których zaspokajania jesteśmy zmuszeni, czyli potrzeby fizjologiczne, np. jedzenia

• kulturowe, związane z zasadami współżycia społecznego, mogą wynikać z braku lub naruszenia  normy lub z jej przestarzałości.

• organizacyjne, które są skutkiem dążenia do realizacji celów społeczeństwa. To obszar działania polityki, gdyż potrzeby organizacyjne nie są, tak jak naturalne i kulturowe, zakorzenione w historii i tradycji.

Można również zaobserwować potrzeby:

• cykliczne, czyli występujące sezonowo - wiemy, że się one pojawią i jak je zaspokajać np. rekrutacja do armii

• sporadyczne, wynikające z niedoskonałości funkcjonującego systemu. Są one trudniejsze do identyfikacji i zaspokojenia niż potrzeby cykliczne, a zatem wymagają ostrożności, gdyż błędna diagnoza może łatwo pogorszyć sytuację.

Potrzeby społeczne są dynamiczne, zatem podlegają ciągłym zmianom. Osoby, które dostrzegają te zmiany, mogą wystąpić z  postulatami prezentującymi nowe możliwości realizacji potrzeb. Jeżeli postulaty zyskają powszechną akceptację, mogą przerodzić się w programy zaspokajania potrzeb, czyli źródła nowych norm i standardów społecznych. Np. postulat zwiększenia udziału kobiet w życiu publicznym.

Stopień zaspokojenia potrzeb społecznych mierzymy wskaźnikami poziomu i jakości życia. Pokazują one, np. odsetek niedożywionych, bezdomnych lub bezrobotnych osób, ale także na ile zanieczyszczenie środowiska utrudnia obywatelom życie (np. zanieczyszczenie wody). Możemy mierzyć także poziom opieki medycznej(liczba mieszkańców na 1 lekarza), patologie społeczne (np. maltretowane dzieci), stopień bezpieczeństwa, poziom edukacji(np. analfabetyzm) itp.

KONKRETNIE O THOMSONIE: (niestety tylko tyle udało mi się znaleźć)

Praktyczne efekty badań podejmowanych z ciekawości („czysta nauka”) bywają nieoczekiwane, ale nie mniej użyteczne od podejmowanych np. w celu zaspokojenia określonych potrzeb społecznych. Joseph John Thomson, odkrywca elektronu i laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1906), tak mówił o tym w roku 1916^[1]:

„Przez badania w czystej nauce rozumiem badania wykonane bez żadnego pomysłu na zastosowanie ich w przemyśle, ale mające na celu rozszerzenia naszej wiedzy o prawach przyrody. Podam tylko jeden przykład "użyteczności" takiego rodzaju badań - tego które zyskało rozgłos podczas wojny. Mam tu na myśli wykorzystanie promieniowania rentgenowskiego w chirurgii.”

 

„...nauki stosowane wprowadzają reformy, zaś nauki podstawowe prowadzą do rewolucji, rewolucje zaś, polityczne czy naukowe, dają olbrzymie możliwości, jeśli stoi się po zwycięskiej stronie”

 

• nauki podstawowe są rozwijane przez ludzką ciekawość świata,

• nauki stosowane stawiają sobie za cel rozwiązywanie konkretnych problemów.

Thomson stwierdził więc, że nauki stosowane pozwalają na ulepszanie starych metod, podczas gdy nauki podstawowe prowadzą do nowych metod, oraz że "nauki stosowane wprowadzają reformy, zaś nauki podstawowe prowadzą do rewolucji, rewolucje zaś, polityczne czy naukowe, dają olbrzymie możliwości, jeśli stoi się po zwycięskiej stronie". Dla tych, którzy są odpowiedzialni za finansowanie nauki, ważnym i bardzo trudnym problemem jest to, jak znaleźć się po zwycięskiej stronie.

TEZA 25

CZYNNIKI PSYCHICZNE I BIOLOGICZNE W OSOBOWOŚCI SPOŁECZNEJ - WYMIEŃ.

CZYNNIKI PSYCHICZNE:

- doświadczenia,
- kontakty z osobami znaczącymi dla danej jednostki,
- role społeczne pełnione przez daną osobę,
- wydarzenia powtarzające się lub wyjątkowo silne,
- obraz świata i siebie,
- techniki i sposoby ustosunkowania się do przedmiotów, osób i sytuacji,
- stałość i powtarzalność zachowania,
- adaptacja, czyli dostosowanie zachowania do wymogów sytuacji i środowiska,
- wewnętrzna integracja myśli, uczuć i zachowania w określonym środowisku w wymiarze czasowym - poczucie stabilności,
- systemy wartości.

CZYNNIKI BIOLOGICZNE:

- wrodzone odruchy,
- genetyczne dziedzictwo,
- budowa i rozwój układu nerwowego oraz struktur mózgowych, dojrzewanie układu endokrynnego,
- dojrzewanie fizyczne,
- temperament.
TEZA 26

Elementy konstruktywne grupy:

1. Odpowiednia liczba osób: co najmniej trzy.

2. Zachodzą w niej trwałe, częste i bezpośrednie interakcje nastawione na wspólne osiąganie wyznaczonego celu.

3. Grupa społeczna charakteryzuje się względnie trwałą strukturą społeczną. Każdy jej członek zajmuje określoną pozycję i między nim a innymi członkami występują więzi społeczne. Miejsce w strukturze jest powiązane z przestrzeganiem przez jednostkę przyjętych w grupie norm społecznych.

4. Grupę społeczną ująć można więc jako system statusów społecznych a także jej strukturę można ujmować jako powiązane ze sobą role społeczne wynikające z pozycji społecznych odgrywających je członków.

5. Świadomość przynależności do grupy oraz poczucie odrębności swojej grupy w stosunku do innych grup.

TEZA 27

TRUKTURY WEWNĄTRZGRUPOWE TO:

a. struktura socjometryczna

b. struktura przywództwa (władzy)

c. struktura komunikowania

Do procesów grupowych zaliczamy:

a. konformizm

b. naśladownictwo

c. dezindywidualizacja

d. dyfuzja odpowiedzialności

e. anonimowość

f. efekt liberalizacji

g. przesunięcie ryzyka

h. facylitacja

i. syndrom grupowego myślenia

ruktura socjometryczna - typowy układ wzajemnych sympatii, antypatii lub obojętności, jakie występują pomiędzy członkami grupy. Powstaje w wyniku oddziaływania ludzi na siebie. Pozwala na opis grupy z punktu widzenia jej dynamiki.

W socjometrii struktura ta przedstawiana jest za pomocą socjogramów i tabel socjometrycznych.

Wyróżniane są dwa rodzaje struktur socjometrycznych[potrzebne źródło]:

niescentralizowane (np. cykl, łańcuch),
scentralizowane (np. gwiazda: jedna osoba zajmująca pozycję centralną, pozostałe - peryferyjną).

Struktura socjometryczna jest afektywna, oparta na uczuciach i emocjach w grupie. Ma szczególne znaczenie dla małej grupy społecznej.

TEZA 28

28.TYPOLOGIA F. TOONIESA I CH. H. COOLEYA

Typologia grup społecznych według Ferdynanda Tooniesa (Gemeinschat Und Gesellschaft, 1887):

• wspólnoty, grupy wspólnotowe;

• społeczeństwa, grupy umowne.

Źródłem powstania grup społecznych jest wola jednostek, chęć łączenia się z innymi i pozostawania z innymi w zależności. Wola jest źródłem więzi, czyli zależności oraz stosunków.

Rodzaje woli (pojęcia mają charakter typów idealnych):

• wola organiczna - spontaniczna, irracjonalna, kierująca się motywami emocjonalnymi,

• wola refleksyjna - racjonalna, świadoma, obejmująca rozważne i myślowe sformułowanie środków i celu, do którego działanie jednostki jest skierowane.

Wiele grup stanowi mieszaninę pierwszego i drugiego typu.

TYPOLOGIA WEDŁUG F. TOONIESA I CH. H. COOLEYA
RODZAJ WIĘZI	RODZAJ GRUPY	RODZAJ STOSUNKÓW	STOSUNKI
wola organiczna	wspólnoty - Toonies; grupy pierwotne - Cooley	naturalne	pokrewieństwa (rodzina, rody, klany), przyjaźni (grupy przyjacielskie, rówieśnicze, towarzyskie, koleżeńskie), sąsiedzkie
wola refleksyjna	społeczeństwa - Toonies grupy wtórne - Cooley	umowne, kontraktowe	oparte na porozumieniach między jednostkami dla osiągania i realizacji określonego celu (np. spółki, towarzystwa handlowe, zrzeszenia, związki, społeczeństwa-państwa, społeczeństwa zintegrowane przez organizację państwową)

Typologia według Ch. H. Cooleya (Social Organisation, 1909):

• grupy pierwotne, pierwsze;

• grupy wtórne, pochodne, umowne.

ROZRÓŻNIANIE GRUP PIERWOTNYCH I WTÓRNYCH WEDŁUG COOLEYA
KRYTERIUM ROZRÓŻNIANIA	GRUPY PIERWOTNE	GRUPY WTÓRNE
SYSTEM WSPÓŁDZIAŁANIA SPOŁECZNEGO	Oparty na stycznościach bezpośrednich.	Oparty na stycznościach pośrednich.
WIĘŹ SPOŁECZNA	Oparta na stosunkach społecznych osobowych - jednostka występuje w grupie w całej swojej osobowości.	Oparta na stosunkach instytucjonalnych - jednostka występuje w grupie jako funkcjonariusz (listonosz-adresat, konduktor-pasażer, urzędnik-interesant), oddając cząstkowo swoją osobowość.
ASPEKT PSYCHOSPOŁECZNY WIĘZI	Intensywność postawy, emocjonalne nastawienie, wysoki poziom identyfikacji z grupą - prowadzi to do ujednolicenia cech osobowości jednostki.
PODOBIEŃSTWO CZŁONKÓW GRUPY W ZAKRESIE OSOBOWOŚCI, WARTOŚCI I WZORÓW ŻYCIA	Homogeniczność - uniwersalność uczuć i postaw moralnych.	Heterogeniczność.

GRUPY MAŁE I DUŻE

Grupy małe, mikrostruktury:

• członkowie są w stanie wchodzić w osobiste, bezpośrednie styczności i stosunki społeczne,

• mogą być zarówno pierwotne, jak i umowne, nieformalne i sformalizowane (określone przez rygorystyczne przepisy służbowe),

• niesamoistność (P. Rybicki) - przynależność małej grupy do większej struktury społecznej.

Grupy duże, makrostruktury:

• członkowie nie są w stanie wchodzić w styczności i stosunki osobiste, ale porozumiewają się i łączą za pomocą środków masowego przekazu,

• brak kontaktu bezpośredniego przywódców z członkami wytwarza system stopni i barier - hierarchiczna struktura organizacyjna, system łączności regulowany przepisami,

• samoistność - grupa istnieje niezależnie, funkcjonuje jednak w zależności od małych grup.

GRUPY FORMALNE I NIEFORMALNE

KRYTERIUM ROZRÓŻNIANIA	GRUPY FORMALNE	GRUPY NIEFORMALNE
GENEZA	Powoływane przez szersze grupy społeczne.	Powstają samorzutnie, zgodnie z dobrowolną decyzją jednostek.
WIĘŹ GRUPOWA	Stosunki formalne.	Stosunki przyjacielskie, towarzyskie, koleżeńskie.
SPOSÓB UNORMOWANIA STRUKTURY GRUPY	Przepisy grupy zwierzchniej. Motywacja zewnętrzna (np. technologią produkcji, organizacją stanowisk, poleceniami przełożonych. Kontrola formalna.	Motywacja wewnętrzna. Społeczna kontrola nieformalna wynikająca z poczucia odpowiedzialności moralnej i solidarności z członkami.
ZASADY REKRUTACJI CZŁONKÓW	Przymus.	Decyzja dobrowolna.
SPOSÓB ISTNIENIA CZŁONKÓW	Funkcjonariusze wykonujący określone role.	Osoby.
ZNACZENIE GRUPY NIEFORMALNEJ	Rozszerzanie środków i sposobów komunikowania się członków, przeciwdziałanie biurokratyzacji, ugruntowanie wzajemnej pewności i zaufania między członkami grupy formalnej. Społeczna kontrola. Kształtowanie kultury pracy, postaw, osobowości. Przekazywanie jednostce zadowolenia z przynależności. Czasem są przyczyną negatywnego stosunku do grup formalnych, mogą przybierać charakter patologiczny - sygnalizują istnienie zjawisk dezorganizacji instytucji formalnej.
Obydwa rodzaje struktur koegzystują ze sobą, obie są przesiąknięte elementami grupy przeciwstawnej.

GRUPA SPOŁECZNA &#8211; system społeczny; pewna całość w strukturze systemów społecznych lub tzw. makrosystemów, złożona z elementów funkcjonalnie ze sobą powiązanych

Grupa Społeczna-
Wg J. Turowskiego grupa społeczna obejmuje zbiór osób, wartości wspólnogrupowe, więź społeczną oraz organizację wewnętrzną.
Wg P. Sztompki grupa społeczna to zbiorowość ludzi, pomiędzy którymi występuje więź obiektywna, subiektywna i behawioralna

Grupy ekskluzywne/ Grupy inkluzywne
Grupy jednofunkcyjne/ Grupy wielofunkcyjne
Grupy zadaniowe
Grupy totalitarne/ Grupy żarłoczne
Grupy istotne
Grupy dożywotnie

Grupa a zbiór osób -Podstawą istnienia grupy społecznej jest fakt życia zbiorowego. Samo jednak istnienie zbiorów ludzi nie stanowi jeszcze o powstaniu i utrzymywaniu się społecznych ugrupowań

Teorie grupy społecznej-Funkcjonalna- strukturalna
System społeczny
Funkcjonalne zależności
Odtwarzanie wzorów zachowań
Interakcjonizmu symbolicznego
Interakcje
Konstruowanie wzorów zachowań
Sieci stosunków między rolami
TEZA 30
30.Co wchodzi w skład kultury normatywnej?
Kultura noramtywna(społeczna) jest pojęciem wieloznacznym.Sam wyraz wywodzi się z jęz łac. culturus agria (uprawa ziemi) cultura - dbanie kształcenie pielęgnowanie. Najprościej zdefiniować kulturę jako wytwór myśli i działalności człowieka lub jako całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości przekazywanego z pokolenia na pokolenie.
Kultura społeczna to tutaj oczywiście kolejny rozdaj oraz czynnik, który od razu kojarzy nam się z, ogólny terminem kultury. Tak tez w tym przypadku jest. Podawany oraz opisywany w niniejszym tekście termin kultury społecznej to nic innego jak jeden z rodzajów kultury ogólnej. Jest to na pewno bardzo ważny czynnik. Jak sama nazwa nam tutaj wskazuje, kultura społeczna warunkuje nam wszelkiego rodzaju czynniki oraz wszelkiego rodzaju zachowania ludzkie. Dotyczy w tym mniemaniu bezpośrednio ludzkości. Jest to na pewno bardzo ważne i na pewno bardzo zauważane. Nikogo to nie powinno dziwić ani zaskakiwać. W takim przypadku możemy powiedzieć, że kultura społeczna to nic innego jak zbiór zachowań oraz norm, które są korzystnie odbierane w społeczeństwie. Zwykłe powiedzenie dzień dobry lub przywitanie za pomocą podania ręki to już norma kultury społecznej. Widzimy w takim przypadku, że jest to bardzo często widoczne i bardzo często spotykane. Nie powinno to akurat nikogo dziwić ani zaskakiwać. W tym przypadku możemy powiedzieć, że kultura społeczna jest widoczna na każdym kroku

Typy kultury:
Typy kultury mają charakter duchowy (symboliczny), materialny oraz społeczny (normatywny).
Kultura duchowa obejmuje wytwory niematerialne, nie mające zastosowania praktycznego np. wytwory sztuki, muzyki, literatury, filozofii, religii.
Kultura materialna obejmuje wytwory materialnej działalności człowieka np. architektura i wytwory codziennego użytku.
Kultura społeczna (normatywna) obejmuje zbiór norm i wzorców zachowań charakterystycznych dla danego społeczeństwa. Wzory zachowań rozumie się jako wszelkie reguły działalności człowieka w danej zbiorowości.
Rozróżniamy także kulturę elitarna i masową oraz alternatywną (jest wynikiem sprzeciwu wobec tradycji). Zgodnie z przyjętą nazwą adresaci tych kultur różnią się zajmowaną pozycją w społeczeństwie.

TEZA 31

 Relatywizm kulturowy przeciwieństwo etnocentryzmu, przekonanie o równości   wszystkich kultur, jest ukazany w kilku odmianach:

1.                  relatywizm kulturowy jako zasada metodologiczna

2.                  relatywizm kulturowy jako element światopoglądu – polega na przekonaniu, że wszystkie kultury są równe, można je porównywać, ale nie wartościować jako lepsze i gorsze

3.                  relatywizm kulturowy jako teoria i filozofia człowieka

4.                  relatywizm kulturowy jako relatywizm wartości

TEZA 32

etnocentryzm-skłonności do wynoszeie własnej kultury ponad inne, i traktowanie własnej kltury jao przewyższajace wszystkie inne. Oraz ocenianie praktyk własnej kultury, wedle norm kultury własnej. Jednym z przejawów etnocentryzmu jest europcentryzm.

 

TEZA 33

INTERAKCJA JAKO WYMIANA rozumiana jest jako dobrowolne transakcje polegające na przekazywaniu różnego rodzaju dóbr między dwoma lub więcej osobnikami, z czego wszyscy odnoszą korzyść. Dobra te mają naturę zarówno materialną, jak i niematerialną (uznanie społeczne, prestiż i wszystko to czemu jakaś grupa przypisuje wartość). Interakcja jako wymiana przebiega nieświadomie.

"Interakcja to wzajemnie powiązane zachowania jednostek, sekwencja bodźców i reakcji." â€“ Piotr Sztomkpa

Teoria wymiany powstała jako reakcja na funkcjonalizm, który koncentrował się na wpływie jakiegoś zjawiska na system. Nie jest to jednolita teoria, ale raczej zespół teorii, opisujących świat społeczny jako układ wymian dóbr (materialnych i niematerialnych) pomiędzy jednostkami i grupami społecznymi. Teoretycy wymiany społecznej postrzegają każdą interakcję w charakterze transakcji – "coś za coś". Jest to jakby "teoria interesu własnego jednostki". Jeżeli człowiek podejmuje jakiekolwiek działanie, to robi to z perspektywą korzyści dla siebie. Często jest to pożytek niematerialny, w postaci np. szacunku od innych, posłuszeństwa, satysfakcji itd.

TEZA 34

INTERAKCJA JAKO KOMUNIKACJA- wzajemne oddziaływanie jednostek na siebie. Procesem komunikowania, w wyniku którego jednostki nawzajem modyfikują swoje działania (stosunki face to face). Komunikacja ta ma charakter werbalny oraz (lub) niewerbalny - gesty, mimika, ruchy ciała, wygląd zewnętrzny itp. Nieodłącznym składnikiem procesu interakcji jest definiowanie sytuacji oraz interpretowanie zachowań partnera. Każda ze stron interakcji przyjmuje pewne założenia na temat partnera (np. kim jest, do czego zmierza), które w trakcie przebiegu interakcji mogą okazać się błędne i mogą wymagać modyfikacji. Ponadto jednostka stara się antycypować przebieg interakcji, a zwłaszcza przewidywać reakcje partnera na własne zachowania. Przewidywania te w znacznym stopniu zwrotnie określają przebieg realizowanego działania.

TEZA 35

.KONTROLA SPOŁECZNA I JEJ RODZAJE:

 Kontrola społeczna to system oddziaływań na zachowanie jednostek i zbiorowości, dzięki któremu są one zmuszone do przestrzegania norm, wartości i wzorów.
1. mechanizm psychospołeczny – nazywany niekiedy sumieniem, lub moralnością samokontrolą
2. mechanizm materialno – społeczny – to wszelkie działania dotyczące  stosowania przymusu zewnętrznego przez jednostki, zbiorowości, instytucje.
3. zwyczaj to sposób zachowania się w określonych sytuacjach, który nie wywołuje negatywnych reakcji otoczenia
4. obyczaj to sposób postępowania który grupa poddaje ocenom moralnym i za naruszenie którego stosuje sankcje.

TEZA 36

Konformizm i powody zachowań konformistycznych

Konformizm - zachowanie lub postawa polegająca na przyjęciu i podporządkowaniu się wartościom, zasadom, poglądom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej. Konformizm utożsamiany jest na ogół z nadmiernym, bezkrytycznym przyjmowaniem i stosowaniem się do owych norm, zbyt intensywnym identyfikowaniem swoich celów z celami grupy, mechaniczną akceptacją wszelkich zasad i wartości, biernej uległości, bezmyślnej aprobacie reguł głoszonych przez innych.
Postawa konformizmu w tej interpretacji wynika z obawy przed formułowaniem jakichkolwiek własnych poglądów, propozycji rozwiązań czy też prezentowania wzorów zachowań.

TEZA 37

Dewiacja-jako swego rodzaju odchylenie od normy ,zboczenie z drogi ,odchylenie od właściwego kierunku ,błądzenie, nieład moralny. Zachowania dewiacyjne nie są jednoznacznie interpretowana i ich określenie jest zależne od przyjętych systemów normatywnych w danym społeczeństwie. Dewiacja nie jest czynnikiem uniwersalnym to co w jednym społeczeństwie można uznawać za dewiacje w innym jest traktowane jako naturalne i prawnie uregulowane zachowanie.

TEZA 38

Według Roberta Mertona dewiację dzielimy na:

 -dewiacja funkcjonalną: czyn niezgodny z ogólnie przyjętymi normami.

 -dewiacja normatywną: czyn niezgodny z ogólnie przyjętymi normami, którego dokonanie podlega negatywnej sankcji społeczne

Według Robeta Mertona  dewiacja społeczna to wszelkie przejawy zachowania innego niż konformistyczne. Orzekł on , że z pięciu istniejących jego zdaniem typów indywidualnego przystosowania , 4 typy to zachowania dewiacyjne . Zaliczył do nich : innowację,  rytualizm , wycofanie oraz bunt . Biorąc pod uwagę stopień akceptacji reguł działania społecznego , można wymienić dodatkowe typy dewiacji : nonkonformizm , negatywizm , oportunizm

 

TEZA 39

Wszystkie zbiorowości ludzkie składają się z jednostek, które różnią się między sobą.

Jedne z tych różnic mają pochodzenie biologiczne (płeć, wiek, kolor oczu), inne zaś - społeczne(wykształcenie, władza, majątek).

Z punktu widzenia socjologii nie wszystkie różnice między ludźmi są równie doniosłe i zasługują na taką samą uwagę. Wśród różnic, których źródłem jest biologia, przedmiotem zainteresowania socjologii są wyłącznie te, które mają konsekwencje społeczne, to jest określają pozycje społeczne oraz wyznaczają role społeczne i są podstawą niektórych podziałów społecznych i zróżnicowania społecznego. W nowoczesnych społeczeństwach takie społeczne konsekwencje mająna przykład różnice płci, natomiast nie mają różnice koloru oczu czy wzrostu. Socjologowie, zajmując się zróżnicowaniem społecznym, główną uwagę poświęcają tym różnicom, które są podstawą nierówności społecznej ludzi.

Nierówności i hierarchie występują we wszystkich zbiorowościach, nie tylko ludzkich.

Ponieważ głównym przedmiotem zainteresowania socjologii jest nowoczesnespołeczeństwo przemysłowe, socjolodzy skupiają uwagę na różnicach inierównościach społecznych występujących w społeczeństwach tego typu. Są tospołeczeństwa, w których dominują pozycje osiągane a więc takie, których uzyskanie uważa się za zależne odsamego człowieka. Podstawowym pytaniem w odniesieniu do tego typuspołeczeństw jest pytanie o to, czy rzeczywiście tak jest. Prowadzi to do dalszychpytań o podstawy nierówności, stopień trwałości podziałów, a także sztywność granicmiędzy nimi i możliwość ich przekraczania, to jest o ruchliwość społeczną.

Tak więc już u zaranianowoczesnych społeczeństw przemysłowych powstał wzorzec społeczeństwa merytokratycznego, to jest takiego, w którym miejsce człowieka w hierarchiispołecznej zależy od niego samego i nie ma żadnych przeszkód, aby każdy mógłzająć takie, jakie mu się należy stosownie do wyposażenia intelektualnego i cechosobowości.

W charakterystyce podziałów społecznych nowoczesnych społeczeństwprzemysłowych oprócz klasy i warstwy istotną rolę odgrywa kategoria zawodu. Analiza zróżnicowania społeczno-zawodowego pozwala na empiryczne określenie właściwych temu społeczeństwu zróżnicowań i nierówności, a takżeprocesów ruchliwości społecznej.

Badania empiryczne zróżnicowań społecznych są w socjologii niezwyklerozwinięte. Są to głównie badania ilościowe o bardzo rozbudowanej metodologii,wykorzystujące wyrafinowane techniki statystyczne, które pozwalają na pomiarydystansów i ujawnianie barier między różnymi poziomami zróżnicowaniaspołecznego, a także na określanie rodzajów i mechanizmów ruchliwościspołecznej.

TEZA 40
40. Karol Marks i jego koncepcja klas

 

Marks za najistotniejszy kontekst życia człowieka uważał pracę, a własność środków produkcji za czynnik najmocniej decydujący o ekonomicznej, a w konsekwencji o ogólnospołecznej, pozycji ludzi. To właśnie posiadanie lub nieposiadanie dóbr kapitałowych decydowało o przynależności klasowej jednostek. Dla Marksa klasami były zbiorowości ludzi znajdujących się w podobnym położeniu ekonomicznym i mających w związku z tym zbieżne interesy.

Fakt posiadania lub nie tych dóbr dzieli społeczeństwo na dwa wielkie segmenty, na tych którzy te dobra posiadają i na tych, którzy ich nie posiadają, czyli na dwie klasy: klasę właścicieli (burżuazja) i klasę pracowniczą (proletariat).
Między nimi zachodzi immanentny konflikt, ponieważ tylko burżuazja jest klasą posiadającą środki produkcji, natomiast proletariat jest klasą wyzyskiwaną. Dzięki postrzeganiu wzajemnym swojego położenia przez proletariuszy rodzi się świadomość klasowa, a wraz z nią antagonizm wobec burżuazji.

Zarówno po stronie właścicieli jak i klasy pracowników uruchomione zostają realne procesy grupotwórcze. Obiektywna wspólnota interesów to jedynie „klasa w sobie”, czyli zbiorowość statystyczna i kategoria socjologiczna. Na tym gruncie rodzi się świadomość wspólnych interesów i ich przeciwieństwo do interesów klasy przeciwnej. Zatem rodzi się „świadomość klasowa”. Wyłaniają się kategorie społeczne. Wspólna definicja sytuacji i identyfikacja przeciwników prowadzi do kontaktów w ramach swojej klasy, interakcji, i separowania się od klasy przeciwnej. Następnie pojawia się działanie zbiorowe, skierowane przeciwko klasie przeciwnej, tzw. „walka klas”. W tym momencie „klasa w sobie” przekształca się w „klasę dla siebie”.
Świadomość klasowa jest pobudzana przez działalność organizacyjną i polityczną. Dzięki niej możliwa jest rewolucja i obalenie kapitalizmu. Tylko nowy ustrój daje szansę na przezwyciężenie nierówności zrodzonych przez prywatną własność środków produkcji, a jest nim ustrój komunistyczny. Aby urzeczywistnić ten cel należy znieść własność prywatną, uspołecznić kapitał i zlikwidować podziały klasowe.

 

TEZA 41

41. Max Weber : Klasy, stany, partie

Klasy nie są wspólnotami. O klasie mówimy, gdy:

- pewnej liczbie osób wspólne są pewne typowe czynniki przyczynowe ich szans życiowych

- czynniki te dotyczą jedynie ich ekonomicznego interesu - posiadania dóbr i dochodu

- spełniony jest warunek istnienia rynku towarów lub pracy.

Posiadanie i nieposiadanie są więc podstawowymi kategoriami położenia klasowego niezależnie od tego, czy oddziałują na walkę cen czy na walkę konkurencyjną. Wspólne pojęciu klasy jest zawsze to, że rodzaj szans na rynku stanowi instancję warunkująco to, co wspólne losom jednostek. Położenie klasowe jest w tym sensie ostatecznie położeniem rynkowym.

 

Klasę tworzą wyłącznie interesy ekonomiczne i to związane z istnieniem rynku.

 

Choć klasy nie są wspólnotami, to jednak położenie klasowe kształtuje się na gruncie zawiązanej wspólnoty. Z tym, że działanie płynące z poczucia wspólnoty, którego następstwem jest położenie klasowe, jest nie tyle działaniem członków tej samej klasy, ile działaniem wzajemnym członków różnych klas.

 

Wszelkiego typu położenie klasowe, przede wszystkim to, które polega na czystej władzy posiadania jako takiej, oddziałuje najpełniej wówczas, gdy wszelkie inne zasady określania wzajemnych stosunków zostają, na ile to możliwe, pozbawione znaczenia.

 

Stany są zazwyczaj wspólnotami. Położenie stanowe określać będziemy jako wszelkie składniki losów ludzkich uwarunkowane przez określoną, pozytywną lub negatywną ocenę godności społecznej, wiążącej się z jakąś cechą wspólną pewnej liczbie osób. Godność ta może wiązać się również z położeniem klasowym - różnice między klasami nakładają się w rozmaitych konfiguracjach na różnice stanowe. Normalnie jednak godność stanowa pozostaje raczej w ostrej sprzeczności z roszczeniami czystego posiadania. Do tego samego stanu mogą należeć zarówno posiadający, jak i nie posiadający.

 

Treściowo, wyrazem godności stanowej jest zazwyczaj przede wszystkim oczekiwanie specyficznie ukształtowanego stylu życia od każdego, kto chce należeć do danego kręgu. Stan utrzymuje się wówczas, gdy tego typu zgodne działanie płynie z poczucia stylu życia, a nie jest jedynie indywidualnym naśladowaniem obcego stylu życia.

 

Oprócz konwencjonalnych i prawnych gwarancji podziału stanowego występują jeszcze gwarancje rytualne tego rodzaju, iż każdy fizyczny kontakt z członkiem kasty uznanej za niższą jest dla osoby należącej do kasty wyższej skazą.

 

Poczucie godności pozytywnie uprzywilejowanych stanów odnosi się w sposób naturalny do ich bytu. Królestwo ich jest „z tego świata”, wielkie przeszłością - istnieje dla teraźniejszości. Poczucie godności warstw negatywnie uprzywilejowanych z natury rzeczy może wiązać się z leżącą poza teraźniejszością przyszłością - doczesną lub pozaziemską. Musi czerpać z wiary w opatrznościową misję, pomazanie przez Boga itp.

 

Rasowe uzasadnienie podziału stanowego może być słuszne tylko w odniesieniu do poszczególnych przypadków: często stan, poprzez dobór osób o kwalifikacjach osobistych, staje się środowiskiem hodowli typów czystych antropologicznie. Nie jest to jednak jedyny sposób kształtowania się stanów (inne to np. przynależność polityczna, położenie klasowe).

Rozczłonkowanie stanowe dokonuje się wraz z monopolizacją idealnych i materialnych dóbr lub szans. Określonej godności stanowej która zawsze polega na dystansie i ekskluzywności, prerogatywom tej godności (np. wyłączne prawo do pewnych ubiorów) towarzyszą wszelkiego rodzaju monopole materialne. To one stanowią motyw stanowej ekskluzywności.

 

Styl życia jest probierzem godności stanowej. Powoduje to, że stany są nosicielami wszelkich konwencji; wszelka stylizacja jest pochodzenia stanowego. Zjawiskiem powszechnym w grupach stanowo uprzywilejowanych jest dyskwalifikacja zwykłej pracy fizycznej. Dyskwalifikacja pracujących zarobkowo jest następstwem stanowej zasady ładu społecznego i opozycji wobec czysto rynkowej regulacji podziału pracy. Rynek bowiem, wraz z procesami ekonomicznymi, nie zna względów osobistych ani nie wie nic o godności. W związku z tym za ogólny rezultat podziału stanowego można przyjąć zahamowanie swobodnego rozwoju rynku.

 

Podział na klasy wyłania się jako następstwo stosunku do produkcji i nabywania dóbr, zaś na stany jako następstwo zasad konsumpcji dóbr w postaci swoistych rodzajów stylu życia. Podziałowi stanowemu sprzyja stabilność zasad nabywania i podziału dóbr. Natomiast wszelki przewrót techniczno-ekonomiczny zagraża mu i wysuwa na pierwszy plan sytuację klasową.

 

Partie - ich właściwym miejscem jest dziedzina władzy. Partyjne działanie płynące z poczucia wspólnoty, w przeciwieństwie do działania klasowego i stanowego, gdzie nie jest to konieczne, zakłada zawsze pewne celowe zrzeszenie. Jest ono obliczone na osiągnięcie zaplanowanego celu. Partie są zatem możliwe jedynie w obrębie wspólnot o charakterze zrzeszenia, czyli posiadających jakiś racjonalny porządek i aparat utrzymywania w gotowości dla jego zachowania.

 Partie są zawsze tworem walczącym o władzę, dlatego też są często bardzo rygorystycznie zorganizowane na zasadach zależności zwierzchnich.

TEZA 42

Underclass (podklasa) nurty: STRUKTURALNY- miejsca zajmowane przez ludzi objetych tą kategorią w ramach struktury społecznej (poniżej hierarchii społecznej) KULTUROWY- odrębność wartości i zachowań osób należących do underclass wobec wartości i zachowań dominujących w społeczeństwieKrytycy koncepcji underclass uznali że jest to termin nieprecyzyjny, odwraca uwagę od ważnych problemów społecznych, sprowadza się do sprawy jednostkowej, jest wyrazem niedocenienia wymiaru ekonomicznego, narusza godność biednych.
Marginalizacja – wykluczenie z udziału w życiu społecznym jednostek, grup społecznych lub w ujęciu globalnym społeczeństw w stosunku do ich otoczenia społecznego.
Marginalność -  jest związana ze spadkiem znaczenia danej grupy w społeczeństwie m.in. z powodu zmniejszenia się jej liczebności, osłabienia jej funkcji i pozycji w hierarchii społecznej, reprezentowania skrajnych poglądów, podejmowania zachowań nieakceptowanych przez większość.
Tadeusz Kowalak wyodrębnia 3 wymiary charakteryzujące marginalność i marginalizację:
- zasięg (terytorialny lub społeczny)
- przedmiot czyli sferę której dotyczy
-głębokość
Wykluczenie społeczne określa sytuację w której dana jednostka będąca członkiem społeczeństwa nie może normalnie uczestniczyć w działaniach obywateli tego społeczeństwa.

---