44. NAUKA O POLITYCE
Na system społeczny składa się: *s. politycz, *s. gospod., *s. prawny, *s. religijny, *s. ekolog. itp.
Aby system polityczny mógł funkcjonować musi być:
WKŁADY → SYSTEM → WYTWORY SYST. POLIT.
-żądania POLITYCZNY -decyzje
-poparcia -posunięcia
Cechy syst. polit.: *ustala reguły gry i ma prawo użycia siły wobec tych co się nie zastosują,
*wywiera większy wpływ na pozostałe systemy niż pozostałe.
System polityczny w otoczeniu wew. - s. prawa, s. ekologii, s. religii, s. gosp., kultura.
System polityczny w otoczeniu zew. - międzynarodowe /inne systemy społeczne/
Wkłady: *żądania - dostarczenie syst. polit. inform. co powinien w pierwszej kolejności rozpatrywać. 6 podst. żądań:
☻ dystrybucja dóbr i usług /żądania uchwalenia budżetu, płacy minimalnej/
☻ formy uzyskiwania zasobów przez państwo od osób fizycznych i prawnych
☻ żądania dotyczące regulacji zachowań /szeroko rozumiany syst. prawny -karny, cywilny, itp./
☻ żądania dot. partycypacji polit. /prawa o stowarzyszeniach, partiach polit, czy można rozpisywać referendum i jaka musi być na nim frekwencje/
☻ żądania komunikacji i inform. /obywatele mają prawo do inform. i być komunikowani przez polityków o swoich zamierzeniach./
☻ żądania stabilizacji i porządku /demokratyzacji/ -chodzi o to aby przymus był jak najrzadziej stosowany.
Wkłady: *poparcia
► czynne - kampania wyborcza /rozwieszanie plakatów, głosowanie/
► bierne - przychylny stan umysłu w sondażach, sam fakt nie występowania przeciwko syst. polit.
3 strefy udzielania poparcia:
1.Wspólnota polit. - zgoda ogółu obywateli co do pewnych wartości, pryncypiów /demokracja parlamentarna, monarchia konstytucyjna, istnienie państwa/.
2.Ustrój - poparcie dla pewnych reguł gry /konstytucyjnych, przepisy wg. kt. dane społeczeństwo funkcjonuje/.
3.Rząd - rezerwy poparcia - kredyt zaufania wobec rządu, kt. pozwala rządowi sprawować władzę przy niezadowoleniu społeczeństwa. /Społ. wie że rząd się stara ale mu nie wychodzi.
Wytwory - sprzężenie zwrotne - 4 kategorie wytworów:
1.Ekstrakcje - odpowiedzialne za formy uzyskania przychodów, system podatkowy.
2.Regulacje zachowań - obejmują wszystkie regulacje prawne.
3.Dystrybucja dóbr i usług - polit. przywilejów /karta stoczniowca, nauczyciela, górników itd./. Neutralizacja zagrożonych dla rządu grup społ.
4.Wytwory symboliczne - odpowiadają za żądania komunikacji i inform. Syst. polit. powinien dawać odczuć społ. że popiera te same wartości co ono /wszystkie święta, nawiązywanie do tradycji /
Wpływ systemu politycznego na otoczenia:
*wew.- każda dziedzina życia społ. jest regulowana przez prawo /finansowanie kultury, oświaty/.
*zewn. - może być w pełni zamierzony /Hitler wypowiedział wojnę/, lub dane działanie może wywołać sytuację, kt. nie była przewidziana przez syst. polit.
Orientacje /postawy/ w ramach kultury polit.:-3 typy
Poznawcza -wiedza na temat syst. polit.
Emocjonalna /uczuciowa/- sympatia - antypatia, duma - wstyd.
Oceniająca /wartościująca, normatywne/ - ocena syst. polit.
Obiekty kultury politycznej (4):
1.Syst. jako całość. *Oceniamy całość /ustrój, parlament/ - wymiar strukturalny. *Oceniamy konkretną osobę /nie urząd premiera ale Jerzego Buzka/ - wymiar personalny.
2.Obiekty inicjujące - to co się lokuje na wejściach syst. polit. - wnoszący żądania do syst. polit. /partie, masmedia/, - organizujący „poparcie” /partie polit -kampanie, zw. zawod. -zaplecze dla rządu/
3.Obiekty wynikowe - to co lokuje się na wyjściach syst. polit. - decyzje i posunięcia rządu /np. ocena kontraktu dla Śląska, jak realnie wynika realizacja tego kontraktu, ocena wykonawców/
4.Jednostka - jak ona się postrzega w syst. polit. Czy sama może coś zdziałać, /głosowanie/.
Klasyfikacja kultur politycznych - dwa sposoby:
1 sposób - za kryterium wyróżnienia tych kultur polit. uznaje się występowanie cech gr. społ.:
♫ TRADYCYJNA:
♪ całościowość - nie ma podziału na sądownictwo, gospodarkę, polit. /plemiona eskimoskie - SZAMAN - powszechny kult, nikt się nie zastanawia nad tym, że szaman wykonując swoje funkcje wykonuje czynności z różnych dziedzin życia/
♪ przypisanie - przypisanie do statusu urodzenia. Chłop zostaje chłopem, szlachcic szlachcicem.
♪ partykularyzm - dążenie do zaspokojenia własnej gr. społ. Nie interesują nas inne gr. społ.
♪ obyczaj - prawo wywodzi się z obyczaju or kwestii religijnych. Szczegółowe regulowanie życia przez obyczaj /cudzołóstwo - ukamienowanie, kradzież - odcięcie ręki/.
♪ sztywność reguł - obyczaj jest traktowany w kategoriach tabu a naruszenie tego jest karalne /śmierć, wygnanie itp.
♫ ZSEKULARYZOWANA:
♪ aspektowość - pełna świadomość istnienia sfery publicznej i prywatnej, wyróżnienie w obu sferach podziału na sfery gosp., polit., kulturalne, moralne, itp.
♪ osiąganie - sprawiedliwość merytokratyczna - tyle osiągam ile się nauczę, osiągnę, każdy ma równy start.
♪ uniwersalizm - ludzie patrzą na swoje interesy przez pryzmat interesu całości.
♪ prawo skodyfikowane - sferę prywatną odciążyć od zobowiązań natury prawnej. Nikogo nie można zmusić aby np. chodził do kościoła, odpowiedniego ubioru itp.
♪ elastyczność - jeżeli dany przepis jest „martwy” to się go nowelizuje.
2 sposób: wzięcie postaw wobec poszczególnych obiektów syst. kultury politycznej. 3 typy kultury:
♫ k. zaściankowa - nie istnieje świadomość występowania syst. polit. Cechą gł. jest całościowość.
♫ k. podporządkowana /poddańcza/ - Bierna postawa wobec syst. polit. Uznajemy że nie mamy wpływu na syst. polit., ale on na nas tak.
♫ k. uczestnictwa - występuje świadomość istnienia syst. polit., że wywiera on wpływ na nasze życie i chęć aktywnego uczestnictwa w nim.
Kultury polityczne systemowo niejednolite:
◙ k. zaściankowości i podporządkowania - społ. afrykańskie, element struktur plemiennych i występowanie władz scentralizowanych.
◙ k. podporządkowania i uczestnictwa - część ludzi biernych i część zapaleńców uważających, że trzeba walczyć bo można coś zmienić.
◙ k. zaściankowości i uczestnictwa - uczestnictwo w sensie negatywnym /utrudniające społ. życie - Leper - blokady na drogach/. W świecie - Rwanda -nowe państwo afrykańskie. Próbowano utworzyć państwo z dwóch nienawidzących się plemion. Wybory się odbyły, został wybrany parlament i większość uznała że może rozprawić się z mniejszośią - zamieszki.
Subkultury polityczne - gr. os. o względnie jednolitych postawach polit. 2 typy subkultur:
s. homogeniczne - istnieje zgoda co do kształtu istnienia ustroju polit., a spory dotyczą rodzajów realizacji danej polityki, np. USA.
s. heterogeniczne -partie różnią się zasadniczo, tend. do zmiany struktury społ. zmiany ustroju polit
Kultura obywatelska - nowa fascynacja kulturą obywatelską, istota - w jej ramach na równych prawach występują te wszystkie trzy typy kultur polit. i mogą się realizować każda na danym poziomie życia społecznego
k. zaściankowa -realizowana na poziomie gr. lokalnych, poziomie określonego celu /hospicja - gł. cel to ratowanie życia, odejście od polit./
k. podporządkowania - odejście od reguł prawa /darowizny, odpisy na książki, formularze tych odpisów są drukowane w prasie/
k. uczestnictwa -gazyfikacja wsi - działanie na poziomie lokalnym, referendum lokalne, uczestnictwo w referendach krajowych - idąc i oddając głos możemy coś zrobić.
Uważa się że wszystkie te typy kultur mogą w pewnej symbiozie współpracować.
DEMOKRACJA - władza ludu przez lud dla ludu /A. Lincoln/
KOBIETY: 1869 -stan USA /wyoming/, 1873 Nowa Zelandia, 1902 Australia, 1906 Finlandia -prawo głosu uzyskały kobiety. Najpóźniej w Portugalii w 1974 r.
Minimum proceduralne demokracji:
sposoby dochodzenia do władzy - wybory
* powszechne, wolne
- pośrednie /prezydent/
- bezpośrednie
* procedura wyborcza /ordynacja/
- większościowa
- stosunkowa
zasada kadencyjności - poddanie ocenie w drodze wyborów /co 4 lata/. Jest przydatna dla elit rządzących gdyż na jej podstawie można ocenić polit. rządu.
istnienie wolnej opinii publicznej - przestrzeganie swobód demokratycznych i polit.
możliwość pokojowego przekazania władzy przeciwnikom na podstawie wyborów lub zmiany władzy w ramach istniejącego układu parlamentarnego /votum nieufności →rząd można odwołać pod warunkiem że można utworzyć nowy. Zapobiega rozpisaniu przedterminowych wyborów/
Sposoby klasyfikowania demokracji:
*demokracja przedstawicielska - społ. wybiera organy przedstawicielskie i oni podejmują decyzje obowiązujące powszechnie. Cenzus: wiek, posiadanie obywatelstwa, czynne: 18 lat, bierne: poseł 21 lat, senator 30 lat, prezydent 50 lat.
*demokracja bezpośrednia /Szwajcaria/ -sam lud podejmuje decyzje. 3 gł. formy:
☻ referendum-rozpisana na wnios. Sejmu /Marszałek Sejmu/, prezyd. lub 500 tys. podpis. obywateli.
# referendum ogólnokrajowe - Polska - 50% frekwencji aby mogło zostać przyjęte.
# referendum konstytucyjne - nie wymagało 50% frekwencji /było 47%/
# referendum lokalne - frekwencja 38% /np. odwołanie organu samorządowego lub inwestycja...
☻ veto ludowe = veto zawieszające /Włochy i Szwajcaria/ W momencie przyjęcia jakiejś ustawy, kt. nie odpowiada społ.-zbiera się podpisy pod wnioskiem. Parlament ma przeprowadzić referendum i do jego wyników się dostosować.
☻ inicjatywa ludowa - proj. ustawy - 100 tys. podpisów → Parlament → rozpatrzenie w ciągu 3 m-cy /ale to się przedłuża/. Zaleta: eliminuje zagrożenia wynikające z mediatyzacji, ogranicza korupcję.
Kryterium praw mniejszości:
■ demokracja liberalna - uwzględnia prawa mniejszości i na pierwszym miejscu stawia prawa człowieka, a zatem twierdzi, że należy dać prawa mniejszościom.
■ demokracja radykalna /absolutna/ - ci kt. są w większości mają rację, a ci kt. stanowią mniejszość muszą podporządkować się większości
Mechanizmy uwzględniające prawa mniejszości:
zapis konstytucyjny -mówi o ochronie praw mniejszości.
karta praw - zapis konstytucyjny, pewne kwestie nie mogą być poddane pod społeczny osąd /szkolnictwo dla mniejszości narodowych/
konfederalizm /Szwajcaria, UE/- zasada wymagająca jednoczes. zgody w odrębnych wspóln. polit.
federalizm - przekazywanie władzy centralnej na szczebel lokalny.
konsocjonalizm - stworz. tzw. wlk. koalicji, tak aby opozycja była stosunkowo słaba /Szwajcaria/
neokorporatywizm - /wpisany jest w konstytucje Szwajcarii/ Negocjowanie umów społ. pomiędzy wielkimi gr. społ. /linia pracobiorcy - pracodawcy - Austria/.
Klasyfikacja demokracji wg. Dahl'a - sposób opozycyjny:
poliarchia - uszczegółowiona demokracja liberalna. Ma to być najbardziej realny sposób wprowadzania w życie demokracji. Cechy kt. muszą być spełnione aby poliarchia funkcjonowała:
@ wolne, równe, powszechne, tajne, prawdziwe wybory,
@ przestrzeganie praw i swobód obywatelskich,
@ rywalizacyjny syst. partyjny,
@ bierne i czynne prawo wyborcze dla możliwie największej ilości obywateli,
@ swoboda działania opozycji,
@ zgodność realizowanej polityki z preferencjami wyborców,
@ wśród sprawujących władzę musi być gotowość nie sięgania po środki przymusu,
@ korzystna /albo neutralna/ postawa otoczenia społ.,
@ przestrzeganie podziału na sferę publ. i prywatną
elektoryzm - określany jako demokracja wyborcza. Polega na sprowadzeniu demokracji do regular. przeprowadz. wyborów. Ta władza nie bardzo dąży do realiz. celów i polit. zgodnej z preferencj. społ.
Klasyfikacja demokracji ze względu na zakres przedmiotowy (6 aspektów):
dem. elektoralna - oznacza, że są określone sposoby wyłaniania ludzi na stanowiska władcze,
dem. polityczna - podejmowanie takich decyzji, kt. nie są zgodne z wolą rządzących,
dem. ekonomiczna - realizacja zasad: każdemu wg. zasług - wszyscy mamy równe szanse, ile wypracujemy, tyle będziemy mieli.
dem. socjalna - nie ma szans na pełną realizację - możliwość realizacji przez każdą jednostkę,
dem. terytorialna - przekazywanie uprawnień władzy lokalnej, samorządowej. Przekazywanie środków na realiz. określonych zadań i władzy /u nas przekazywane są obowiązki bez środków na nie/
dem. gospodarcza - samorządność w zakładach pracy /Jugosławia/
DWA TYPY DEMOKRACJI IDEALNEJ (w rzeczywistości nie istnieją): -Kryt. instytucjonalne :
☻westminsterski
# koncentracja władzy wykon. /jedno partyjny gabinet większościowy, nie musi szukać koalicji/,
# dominacja gabinetu nad parlamentem,
# dwupartyjność/ dwublokowość - w wyborach startują koalicje przedwyborcze /SLD - AWS/ or koalicje rządzące /dwie partie tworzą rząd/,
# większościowy syst. wyborczy,
# jednowymiarowość rywalizacji partyjnej - różnice między partiami dotyczą jednej kwestii,
# asymetryczny bikameralizm - parlament dwu izbowy, z dominacją izby niższej, a ta wyższa jest izbą rozważań,
# unitaryzm - różne kary za te same czyny /USA -różne w różnych stanach, Wielka Brytania/
# giętkość konstytucji - zmiany przeprowadzane większością głosów.
☻ konsensualny
# koalicje gabinetowe - żadna z partii nie ma wystarczającej przewagi. Dąży się aby ta koalicja była jak najszersza /aby zminimalizować opozycję,
# brak dominacji gabinetu nad parlamentem /albo wyrównanie sił/,
# wielo partyjność /aby stworzyć rząd/,
# proporcjonalny syst. wyborczy,
# wielowymiarowość rywalizacji partyjnej - różnią się wieloma kwestiami z różnych dziedzin,
# równoprawna rola obu izb,
# federalizm - przekazanie uprawnień dla władz samorządowych,
# sztywność konstytucji - sztywno określone jaką większością głosów można wprowadzić zmiany. Jeśli nie ma określonej ilości głosów dana ustawa jest vetowana.
Demokracja nie gwarantuje:
■ dobrobytu ekonomicznego
■ nie musi być najbardziej skuteczną formą rządu /podczas rządów autorytarnych czas na podjęcie jakiejkolwiek decyzji był o wiele krótszy/
■ nie jest ustrojem najbardziej sprawnym /powinien słuchać głosu społ./
■ negatywna skutki prawa do „swobodnego wypowiadania się” /blokady dróg/
■ nie oznacza wolności ekonomicznej /liberalizm polit. nie musi iść w parze z liberalizmem ekonomicznym/.
Partie polityczne - wyspecjalizowane org. społ., posiadające określony program będący podstawą uzyskania szerszego poparcia społ. i zdobycia dzięki temu poparciu władzy i/lub maksymalizacji pozycji w systemie polit.
Partia - oznacza że skupi tylko część społ. Partie masowe skupiają od 10 - 15% społ.
Powstanie partii polit. datuje się już w starożytnym Rzymie. Etapy powstawania partii polit.:
partie rodowe
arystokratyczne - reprezentowano różne interesy, ideologie, dostępna tylko dla najwyższych klas.
kluby polit. - upadek feudalizmu, wkracza mieszczaństwo, do tego momentu możemy mówić o znaczeniu partii w dzisiejszym wymiarze. Odchodzono od arystokratycznego typu partii.
partie masowe - związane z upowszechnieniem prawa wyborczego, najczęściej partie robotnicze.
partie wyborcze - są zainteresowane „łowieniem” głosów, wyborców. Okresowa aktywizacja nie członków lecz wyborców.
Podział ogniw partii:
♫ o. partycypacyjne - umożliwia społ. rzeczywisty wpływ na proces rządzenia:-wysuwanie kandydatów w wyborach, -zgłaszanie postulatów, -wew. demokracja, -rozbudowana strukt. terytorialna /oddziały terenowe/, organizowanie spotkań z sympatykami /obecnie przez śr. masowego przekazu/.
♫ o. wyborcze - wystawianie kandydatów w wyborach, ludzie z ramienia tej partii są kontrolowani, aby postępowali zgodnie z założeniami tej partii. Jest to wygodne ogniwo bo partia ma b. duży wpływ na osoby wywodzące się z tej partii, większy niż na osoby desygnowane przez nią /Kołodko - SLD/
♫ o. klintelistyczne - związane z faktem wyborów. Cel - pozysk. elektoratu, składanie obietnic i ich realizacja w zamian za głos w wyborach „kiełbas przedwyborcza” /karty nauczyciela, górnika, hutnika/
♫ o. kierowniczo - nakazowe - w syst. autorytarnych, kontrola monopartii nad systemem polit.
Trzy podstawowe funkcje partii:
◙ integracyjna /ekspresyjna/- aby zjednoczyć określone gr. społ. w ramach określonych celów, w zamian za wyrażanie interesów tych gr. kt. poprą partię.
◙ selekcji kandydatów na obieralne /określone/ stanowiska najczęściej we władzy wykonawczej.
◙ partycypacji - udział w procesach decyzyjnych, konstruowanie rządu, prowadzenie bieżącej polityki.
Zjawiska charakterystyczne dla partii:
spada znaczenie ideologii - nowy sp. wpływania na wyborcę, poprzez konkretne problemy, sprawy.
dążenie do zawłaszczenia własności państwa na rzecz partii.
zanik klasowości w apelach partyjnych. Wszystkie partie mają ambicje być partiami wszystkich ludzi, a nie partiami określonych gr. społ. Jeżeli będą chcieli w jakiejś gr. społ. zwiększyć zaufanie to będą więcej obiecywać.
personalizacja polityki - zdominowanie partii polit. przez osoby. Głosuje się nie na partię lecz na osobę /głosowałem na Kuronia a nie na UW - nie zapoznajemy się z programem wyborczym/ Społeczeństwu to ułatwia orientację w sytuacji polit.
sposób finansowania partii powoduje że im nie zależy na członkach /składki członkowskie są nikłe/. Fin. z budżetu, partie posiadają również dużo nieruchomości kt. są wynajmowane i z tego się finansują.
rozwój techniki - ułatwienie dla partii. Przedtem trzeba było jechać do jakiejś remizy aby agitować jakiegoś kandydata. Teraz do tego celu są wykorzystywane środki masowego przekazu.
Co sprzyja „rządom partii”
■ charakter syst. polit. - ordynacja większościowa - stworzenie silnego, sprawnego rządu.
■ parlamentaryzm - aby być prezydentem należy zrezyg. z członk. w partii. Trzeba być niepartyjnym.
Trzy typy „rządów partii”:
bipolarny rz. p. - są dwie siły. Istnieje partia mająca większość i sama tworzy rząd albo jest zawiązana koalicja PRZEDWYBORCZA /zawiąz. przed wyborami/ i jest ona w stanie sama rządzić.
koalicyjny rz. p. - żadna partia nie zdobywa przewagi pozwalającej samodzielnie rządzić. Tworzenie koalicji już po wyborach - żadna partia nie dominuje, wszystkie mają podobną liczbę głosów.
dominujący rz. p. - taki typ „rządów partii” gdzie istnieje jedna partia kt. odgrywa decydujący wpływ w przetargach koalicyjnych. Nie jest w stanie stworzyć rządu, ale jest na tyle silna, że bez niej rząd nie powstanie /sama wybiera współkoalicjantów/
System partyjny - całokształt stosunków pomiędzy partiami polit.
Systemy:
☻ dwupartyjne - /w Europie tylko na Malcie/ - mówimy wtedy gdy tylko dwie partie są zdolne do utworzenia gabinetu /egzekutywy/→ Wielka Brytania, USA.
☻ dwu i pół partyjny - /Niemcy/ - istnieją dwie duże partie i jedna mała /ale znacząca/. Pozostałe małe partie nie są w stanie utworzyć rządu i potrzebują poparcia tej jednej małej. Partia ta pełni rolę „języczka łączącego” pomiędzy tymi dużymi i małymi partiami.
☻ wielopartyjny
oparty o dominację jednej partii. Ma najwyższy wynik wyborczy, sama rządu nie stworzy ale i bez niej rządu nie stworzą. Musi zabiegać o poparcie innych partii w stworzeniu rządu.
bez partii dominującej - żadna z partii nie ma dominującej pozycji, jest wyrównana sytuacja, żadna nie jest niezbędna do stworzeniu rządu. Jest zawiązywanych wiele koalicji. W ramach jednej koalicji rządy wielopartyjne.
Reżim polit. - to relacja pomiędzy wł. ustawodawczą a wł. wykonawczą.
- powiązania polityczno-prawne pomiędzy legislaturą a egzekutywą.
Typy reżimów polit.:
parlamentarne prezydenckie semiprezydenckie rządy zgromadzenie konwentu /Szwajcaria/
Podstawowe kryt. powoływania poszczególnych systemów:
* sposób powoływania * odpowiedzialność egzekutywy /rządu/
PARLAMENTARYZM: - przeważa w państwach demokratycznych,
Władza egzekutywy (gabinetu) pochodzi od parlamentu, przed którym ponosi odpow. polityczną
Parlament i jego izba niższa wyłonione w wyborach powszechnych.
Szwecja, Słowacja, Węgry, Portugalia→parlam. jednoizbowy; Niemcy→Bundestag→ wybierany w wyborach powszechnych, a izba wyższa - desygnowanie przedstawicieli poszczególnych landów.
Glowa państwa może rozwiązać parlament na wniosek rządu, poza tym pełni tylko funkcje reprezentacyjne i wykonawcze wobec woli większości parlamentarnej.
Układ sił w parlam. przesądza o tym kto staje na czele rządu i kto w jego skład wchodzi.
Istnieje tutaj instytucja votum nieufności. Rząd ponosi odpowiedzialność przed parlam. i może go odwołać. Dla zachowania równowagi rząd może odwołać parlament /nie uchwalenie budżetu/.
Nie występuje separacja wł. wykonawczej i ustawodawczej. Można łączyć funkcje członka rządu deputowanego. Holandia - nie pozwala na łączenie, Polska, Francja - łączenie stanowisk. Głowa państwa pełni f. reprezen.. Podejmuje dział., kt. są wykonawcze wobec woli większości parlamentarnej.
Przyjmuje się 3 kryteria pod względem których parlamenty mogą się różnić:
ordynacja wyborcza - system większościowy: * system większości względnej (okręgi jedno i wielomandatowe * system większości absolutnej (50 % + 1 glos) *głosowanie alternatywne (szeregow)
ordynacje proporcjonalne: *system list partyjnych *system STV
System przeliczania głosów na mandaty: *formuła d'Hondta *metoda Sainte-Lagne *formuła STV
system partyjny - im w większym stopniu syst. partyjny odbiega od syst. 2 i 2,5 partyjnego tym słabsza jest pozycja parlamentu wobec rządu. Siły parlam. i rządu są wyrównane = umiarkowany pluralizm - Beneluks, kraje Skandynawskie - duże rozdrobnienie a rząd jest słaby wobec parlam.
występowanie /bądź nie/ mechanizmów racjonalizujących parlamentaryzm
* występowanie klauzuli wyborczej /min. próg poparcia aby wejść do parlam. - Polska: -5% partie, 8% koalicje, 7% aby wprowadzić z listy krajowej swoich kandydatów/
* konstruktywne votum nieufności /Polska, Hiszpania, Niemcy/ - nie można odwołać premiera i rządu jeżeli nie uzyska się poparcia dla nowego rządu.
2 podstawowe typy reżimów parlamentarnych:
♪ reżim parlam. gabinetowego - poparcie posłów, nie występuje duża liczba kryzysów gabinetowych;
♪ reżim parlam. komitetowego - chodzi tu o dominującą rolę komisji parlam., mają prawo na wpływanie XXXXXX rządowych, mogą zmieniać nawet jego ch-er.
W niekt. państwach komisje uzgadniają stanowiska pomiędzy partiami /Skandynawia/. Komisja trójstronna Polska.
PREZYDENTURA /USA/
♪ monolityczna wł. parlamentarna, nie ma premiera;
♪ separacja wł. ustawodawczej i wykonawczej, wł. legislacyjne i egzekucyjna są niezależne. Jest to podkreślone poprzez wybory, kt. są odrębne. Wybory prezydenckie - pośrednie, powszechne, wybór przez kolegium elektorów, co 4 lata, max na 2 kadencje ;Kongres-wybory bezpośrednie, co 2 lata (435)
♪ prezydent i kongres są na siebie „skazani”, nie istnieje możliw. wcześniejszego rozwiąz. parlamentu;
♪ prezydent nie ponosi odpow. polit. przed parlam. jedynie przed wyborcami /pierwsza kadencja/
♪ prezydent jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, może stosować veto wobec ustaw, odrzucenie veta prezydenta jest b. trudne ponieważ potrzebna jest przewaga 2/3 głosów parlam.
♪ Senat wybierany co 6 lat, a co 2 lata wymieniana jest 1/3 jego składu, razem 100
SEMIPREZYDENTURA /europejska odmiana prezydencjalizmu/
Prezydent jak i większość partii reprezentują ten sam układ polityczny. Jeśli jest odwrotnie to semiprezydentura ewaluuje w kierunku parlamentaryzmu /Francja/. Wł. jest rozdzielona pomiędzy prezydenta a premiera, większość uprawnień ma prezydent.
◙ przeważają wybory powszechne, bezpośrednie, z wyjąrtkiem Islandii kolegium elektorów,
◙ pierwszy ruch należy do prezydenta ale wola prezydenta musi uzyskać zgodę parlamentu np. przy wyborze premiera musi uzyskać poparcie większości parlam.;
◙ zaufanie, większość parlam. przesądza o trwał. rządu, wł. prezyden. musi być zgodna z wolą parlam.
◙ prezydent nie ponosi odpow. przed parlam.; wybierany na 5 lat, max. na 2 kadencje
◙ premier jest odpow. przed prezydentem i parlamentem;
◙ hierarchiczny dualizm wł. wykonawczej. Premier uznaje większą rolę stosunkach zagranicznych prezydenta;
◙ prezydent dysponuje prawem veta czy inicjatywy ustawodawczej,
◙ prezydent ma prawo bieżącego wglądu w dokumenty, akta, wew. sytuac. kraju - prawo do informacji
◙ nie ma separacji władzy ustawodawczej i wykonawczej,
RZĄDY KONWENTU /Szwajcaria/
wynika to ze zróżnicowania językowego i samej wielkości państwa - jest to kraj federacyjny, każdy z XXXX ma własną konstytucje i organy wł. wykonawczej i ustawodawczej. Większość rozstrzygnięć zapada na drodze referendum, inicjatywa ludowa = veto ludowe = demokracja bezpośrednia. Rola parlam. - nadanie praw rozstrzygnięć XXX ludu.
Co 3 lata wybory parlamentarne - zgromadzenie związkowe - tylko do izby niższej (200 deputowanych), a do izbywyższej wybiera parlament. Obie izby wybierają rząd - Rade (7 osób) na podstawie formuły magicznej, przewodniczacy wybierany na 1 rok, na zewn. pełni On f. prezydenta. Nie można odwołać rządu, ani odbyć przedterminowych wyborów. Duża rolę pełnią komisje parlament.
Polski reżim polityczny:
Polska realizuje założenia parlamentaryzmu gabinetowego, b. duże są uprawnienia premiera. Powszechny, bezpośredni wybór prezydenta.
Uprawnienia prezydenta: *inicjatywa ustawodawcza *ma prawo veta ustawodawczego z wyjątkiem ustawy budżetowej * ma prawo rozpisania przedterminowych wyborów parlamentarnych *veto prez. może zostć odrzucone większością 3.5 głosów *jest zwierzchnikiem sił zbrojnych * odgrywa istotną rolę w polityce zagranicznej * ma prawo zwoływania rady gabinetowej - rządu w pełnym składzie.
Marketing polityczny - zespół działań mających na celu promocję określonej inicjatywy polit. Opiera się na prezentacji celów, działań inicjatora i korzyści jakie odniosą jego stronnicy. ≠ Propaganda
Współczesny market. polit. to są 3 sfery:
TV - podstawowa arena na kt. można zareklamować kandydata, przedstawić swoje poglądy;
Sondaże opinii publicznej - mają dostarczyć infor. czego społ. oczekuje;
Reklama - program polityczny, kampania, kandydat jest tow. tak jak proszek or czekolada.
Strategie w market. polit. Są dwa podst. cele:
☼ kampania zorientowana na wygraną
☼ kampania zorientowana na popularyzację /samo zaistnienie na estradzie polit./
Kampanie w market. polit. powinny być prowadzone wg. 4 zasad:
♀ Spójności - między formą a treścią w ramach kampanii. Musi istnieć spójność między metod. a społ.;
♀ Wprowadzania zmian w porównaniu z poprzednimi kampaniami /np. zmiana syt. polit., ale te zmiany muszą być wyważone aby nie naruszały zasad spójności. Muszą być lojalni z poprzednią kampanią, programem partyjnym;
♀ Minimalnej różnicy - przedstawić kandydata w jak najlepszym świetle, ale należy zrobić to w sposób umiarkowany, aby nie zrobić z niego ideału. Należy znaleźć jakąś cechę;
♀ Maksymalnego bezpieczeństwa - unikanie w trakcie kampanii trudnych syt. /nie podawać fałszywych inform. - Kwaśniewski - wykształcenie. Nie zatajać faktów i nie robić zakłamań/.
Market. polit. może być adresowany do 4 grup:
► bierny elektorat - do ludzi kt. tradyc. głosują na daną partię - aby podtrzymywał swoją decyzję;
► przejęcie elektoratu - odciągnięcie od poprzedniego kandydata;
► polityczne dziewice - przekonać ludzi, którzy nie głosowali na daną partię przedtem,
► walka o niezdecydowanych - ludzie deklarujący udział w wyborach ale mają preferencji.
Prawdziwy market. polit. powinna poprzedzać kampania fokusowa. - poznanie skojarzeń haseł społ.
Istnieje także kampania negatywna.- nie powinna być: ▪ agresywna, ▪ stemplowana i ▪ porównawcza.
Starty partii w wyborach i ich zachowanie:
1) Strategia działań ciągłych 2) Strategia szybkiego reagowania 3) Strategia działań zintegrowanych
Sponsoring: @ w market. handlowym - forma reklamy
@ w market. politycznym - forma poszuk. środków przez partie polit (podmioty rywalizacji wyborczej)
Kategorie sponsorów: @sponsor władczy - wspiera kilku kandyd., aby mieć wpływy ≠ @ sp. idealny
INTEGRACJA - początki integracji:
wystąpienie W. Czerczila w 1946 r. podczas przemówienia w Zurichu -„Stany Zjednoczone Europy”;
w 1947 został ogłoszony plan Marschala - pomoc dla Europy;
w IV 1948 r. powstaje EUROPEJSKA ORG. WSPÓŁPRACY EUROPEJSKIEJ kt. w 1961 po przystąpieniu Kanady i USA zostaje przekształcona w ŚWIATOWĄ ORG. ROZWOJU GOSP.
powstanie RADY EUROPY - org. stawia sobie za cel hamowanie demokracji wolnego rynku, prawa ludności /w Hadze - Kongres Europy/;
w 1948 r. w Brukseli - TRAKTAT BRUKSELSKI →UNIA ZACHODNIO - EUROPEJSKA - powstanie UNII MILITARNEJ /Włochy, Francja, Wielk Brytania, Kraje Beneluksu/;
w 1949 r. powołuje się do życia NATO;
w V 1950 r. pojawia się idea pojednania Francji i Niemiec. Miała ona dotyczyć wydobycia metali, surowców kopalnianych /węgla i stali/;
w IV 1951 r. - EUROPEJSKA WSPÓLNOTA WĘGLA I STALI→TRAKTAT PARYSKI /Francja, Niemcy, Kraje Beneluksu/;
w VII 1951 r. postanowienia tego traktatu wchodzą w życie;
państwa kt. stworzyły EWWiS → w 1952 r. idea EUROPEJSKIEJ WSPÓLNOTY OBRONY¸ zaakceptowane przez 5 państw;
w 1956 r. rozpoczynają się rokowania w sprawie energii atomowej;
w III 1957 r. TRAKTATY RZYMSKIE /2/
* Wspólnota Gospodarcza
* Wspólnota Energii Atomowej
3 organy w 1951 r. przy EWWiS:
Zgromadzenie Parlamentarne EWWiS /ustawodawczy/;
Wysoka Komisja EWWiS /wykonawczy/
Rada EWWiS /wykonawczy/
w 1958 r. fuzja zgromadzeń parlamentarnych dla wszystkich wspólnot
w 1965 r. traktat o fuzji trzech wspólnot. Połączenie Komisji, Rady →jedna dla wszystkich wspólnot→od VII 1967 r. pojawia się nazwa WSPÓLNOTY EUROPEJSKIE /połączenie EWWiS, Wspólnoty Gosp. i Wspólnoty Energii Atomowej/
Lata 60-te to okres biedy w ramach W.E zostają przyjęte postanowienia dla:
- polit. rolnej; - unii celnej; - swobodny przypływ siły roboczej
Taktyka „pustego krzesła” /Francja/ → KOMPROMIS LUKSEMBURSKI.
w 1972 r. wprowadzony „wąż monetarny” kt. zakłada wprowadzenie jednostki rozrachunkowej. Chodzi również o regulowanie odchyleń kursów walutowych /wprowadzenie ECU/;
w 1976 r. decyzja o wyborach powszechnych do parlamentu - pierwsze wybory w 1979 r.;
w 1984 r. Parlam. Europejski stworzył dokument w kt. użyto nazwę UNII EUROPEJSKIEJ → integracja nie tylko w wymiarze gosp. ale również polit.
w 1985 r. „biała księga” - Jacques de Lors → przygotowała projekt zmian w traktacie o W.E, kt. pokazuje dziedziny w kt. trzeba wprowadzić integrację;
w 1985 r. „TRAKTAT Z SZENGEN” kt. wchodzi w życie w 1995 r. Państwa kt. podpisały to porozumienie będą prowadziły wspólną polit. dotyczącą kontroli paszportowej /zniesienie/ → kontrola tylko na zew. granicach. Nie podpisały tego: Dania Finlandia, a Wielk. Bryt. i Irlandia w ogóle nie przystąpiły do tego traktatu. Wielk. Bryt., Dania, Szwecja nie przystąpiły do EURO.
w 1986 r. „JEDNOLITY AKT REFORMY TRAKTATÓW EUROPEJSKICH” /JAE/→ wszedł w życie w 1.07.1986 r. Została wyrażona chęć utworzenia UE, kt. będzie się opierać na trzech wspólnotach /EWWiS, EWEA, WGosp./ i że będzie prowadzona wspólna polit. zagraniczna. Postulaty:
* do końca 1992 r. musi być zakończone utworzenie rynku wew.:
(swobodny przepływ dóbr, usług, osób i kapitału, wspieranie swobód obywatelskich, przestrzeganie praw czł. /nie ma kary śmierci/, zasada subsydiarności - zostawia się autonomię poszczególnym krajom dla spraw nie zawartych w traktatach, duży nacisk na rozwój polit. regionalnej)
*zostają powołane trzy nowe organy W.E
(Europejska Współpraca Polityczna, Rada Europejska, Sąd Pierwszej Instancji -odciążył Europejski TS)
W Radzie Ministrów Rady Europy decyzje mają być podejmowane większością głosów /większość kwalifikowana/.
Wzmocniono pozycję parlam. eur. poprzez prawo opiniowania dok. przygotow. przez Radę Ministrów.
Zaczęto pracować nad wcieleniem UE. Pojawiły się głosy, że należy to rozdzielić. Nie da się jednocześnie pracować nad gosp. i polit.
od 1989 r. dwie konferencje. Jedna dotyczy gosp. /unia monetarna/, druga polityki /zagranicznej, obronnej/;
w II 1992 r. został podpisany traktat z Mastricht o Unii Europejskiej. Wszedł w życie od 1.XI.1993 r.
TRAKTAT Z MASTRICHT - 7 CZĘŚCI /ROZDZIAŁÓW/
I Część pierwsza
wprowadzenie unii gosp. i monetarnej. Zostały przedstawione 4 kryt. kt. muszą być spełnione przez kraje przystępujące:
→ poziom deficytu budżetowego
→ ogólna zadłużenie państwa /nie może przekroczyć 60% PKB/
→ poziom inflacji
→ określenie widełek stóp procentowych w poszczególnych krajach.
wspólna polit. zagraniczna i bezpieczeństwa oraz współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości. Od 1993 r. ma być powołany EUROPOL.
II Część druga - dotyczy zmiany nazwy z EWG na Wspólnota Europejska
III Część trzecia - dotyczy EWWiS; /podejmowanie decyzji większością głosów/
IV Część czwarta - dotyczy EWEA /podejmowanie decyzji większością głosów/
V Część piąta - wspólna polit. zagraniczna i bezpieczeństwa
VI Część szósta - polit. prawna i sprawy wew., nacisk na wzmocnienie granic zewn.
VII Część siódma - postanowienia końcowa.
Trzy etapy konferencji
Turyn - marzec 1996 r.
miały być poprowadzone rozwiązania dot. polit. bezpieczeństwa;
pomysł zmiany liczby członków Komisji Europejskiej /teraz 5 największych państw ma po 2 członków→dąży się do tego aby każdy kraj miał swojego członka/
inicjatywa utworzenia 2-go kręgu integracji /Francja -Niemcy/→został odrzucony
przyjęcie nowych członków /2 projekty/
zakładano, że unia się rozszerzy kosztem zniesienia funduszy pomocowych /zostaną przeznaczone na nowe państwa / - nie zgodziły się biedne kraje unii;
zakładano, że przyjmą nowe państwa lecz bez funduszy pomocniczych ze strony unii - nie zgodziły się kraje kt. chciały przystąpić.
jak pomóc Wielk. Bryt. w eksterminacji krajów /choroba wściekłych krów/
Dublin - grudzień 1996 r.
podpisanie paktu stabilności i wzrostu
stwierdzono, że 01.01.1996 r. w obiegu bankowym obowiązuje EURO
od 01.01.2002 do 01.07.2002 w obiegu powszechnym obowiązuje waluta narodowa i EURO
01.07.2002 wchodzi do obiegu powszechnego tylko EURO;
w 1998 r. negocjacje z krajami starającymi się o członkostwo;
Amsterdam - czerwiec 1997 r. - zakończenie konferencji na kt. podjęto decyzje:
jeżeli Unia rozszerzy się o nie więcej niż 5 krajów to zmniejszy się liczba komisarzy. Nie po 2 członków w komisji lecz każdy kraj po 1 przedstawicielu. To 5 państw będzie miało wzmocnioną poz. w Radzie;
„Koncepcja Elastycznej Integracji” oznacza że istnieje możliwość zacieśnienia współpracy pomiędzy niekt. państwami w ramach W.E i sprawach wewnętrznych, polityce prawnej. Wynika to z tego, że Wielk. Bryt. nie chciała przystąpić do EURO podobnie Dania i Szwecja. Jeżeli chodzi o Wspólną Polit. Zagraniczną i Bezpieczeństwa → ”koncepcja konstruktywnego wstrzymania się od głosu” → chodzi o to aby pod szyldem UE można zacząć działania militarne /przywracanie pokoju, pomoc humanitarna/ bez udziału państwa kt. nie chce wziąć w niej udziału i nie przeciwstawia się jej /liczba wstrzymujących się nie może przekroczyć 1/3 - czyli 5 państw/
decyzja dot. tego że poszczególne państwa w ramach walki z bezrobociem mogą skracać czas pracy w tygodniu /Francja - 38 godz./
13 grudnia 1997 r. w Luksemburgu Polska została zaproszona do negocjacji o przystąpienie. Oprócz Polski zostały zaproszone również :Czechy, Węgry, Estonia, Cypr, Słowenia, Malta - w referendum społ. się nie zgodzili → teraz chcą.
Od 01.01.1999 r. zaczyna obowiązywać EURO w rozliczeniach bankowych. W III 1999 r. dymisja Komisji Europejskiej /sama się podała do dymisji/. Nie można odwołać jednego komisarza, trzeba odwołać całą komisję.
W III 1999 r. przyjęto „Agendę 2000” w Berlinie - dot. rolnictwa →zaakceptowano Romana Prodiego na komisarza.
zgodzono się na ograniczenia w polit. rolnej /ceny interwencyjne w skupie mleka i zbóż zmniejszyły się o 15%/;
zmieniono zasady odprowadzania pieniędzy do kasy Unijnej. Przedtem był to % wpłat z VAT-u, teraz jeszcze jedno kryt. → uwzględnia się dochód PKB per capita.
Grudzień 1999 r. Helsinki → wojna językowa, obrady tłumaczono tylko na j. ang. i francuski, a dokumenty były dostarczane w narodowych językach.
Zaproszono drugą turę państw od przystąpienia do UE -Bułgaria, Litwa, Słowacja, Rumunia, Łotwa, Malta, Turcja/.
Podjęto decyzję że do 2003 r. zostaną utworzone EUROPEJSKIE SIŁY SZYBKIEGO REAGOWANIA na bazie zach.-europ /państwa Europejskie należące do NATO a nie należące do UE mogą brać udział w akcjach humanitarnych z udziałem UE ale tylko państwa unii zach.-europ./
INSTYTUCJE WSPÓLNOT EUROPEJSKICH:
Parlament europejski. Członkowie parlam. europ. nie reprezentują swoich krajów lecz zjednoczenie. Im więcej państw tym mniej członków frakcji. W parlamencie zasiada się partiami. Liczba członków parlam. nie może przekroczyć 700 os, kadencja parlam. - 5lat.
Parlam. europ. był wyłaniany na zasadzie, że parlamenty krajowe delegowały członków do parlam. europ. /urzędnicy piastowali dwie funkcje, co zostało zabronione od wprowadzenia wyborów powszechnych w `79/
FUNKCJE parlam. europ.:
prawodawcza - określane relacje /procedura konsultacyjna/ między parlam. europ. a komisją. Parlam. opiniuje przedłożenia komisji europ. dotyczące umów międzynar. unii monetarnej i gosp., polit., rolnej, społ. i migracyjnej. Pozostałe procedury dotyczą relacji pomiędzy parlam. europ. z radą europ. /rada ministrów/
zasada współpracy - podwójne czytanie projektów kt. ma być wydany przez radę UE;
procedura zgodnej opinii - polega na tym że żeby dany akt został wybrany to rada UE musi uzyskać bezwzględne poparcie parlam. europ.
procedura współdecyzji - akty prawne RM UE muszą uzyskać akceptację parlam. europ. /kwestie socjalne, ekologii, przepływu siły roboczej, drogi transeuropejskie, ochrona konsumenta i wykształcenia/
kontrolna - dot. relacji parlam. europ. i komisji europejskiej. W jej ramach jest ważne:
parlam. europejski ma prawo odwołać komisję europ. /unblock - nie można odwołać jednego komisarza tylko całą komisję,
parlam. udziela komisji absolutorium za wykonanie budżetu za dany rok. Udziela go w oparciu o sprawozdanie dokonane przez Trybunał Obrachunkowy,
parlam. ma prawo kierować do komisji pytania,
może zarządzić debatę nad sprawozdaniem komisji za dany rok,
parlam. ma prawo powołania komisji śledczej dla kontroli komisji europ.,
parlam. ma prawo powoływać rzecznika praw obywatelskich - czł. kt. na forum parlamentu wnosi wszelkie zastrzeżenia proponowane do danej ustawy.
Rada UE /Rada Wspólnoty Europejskiej, Rada Ministrów/ istnieje od powołania EWWiS. W Radzie tej zasiadają przedstawiciele wszystkich krajów z danej dziedziny /15 ministrów obrony narodowej/. Rada ogólna to rada handlu zagranicznego. Za każdym razem jest inny skład. Co pół roku zmiana przewodniczącego UE /co pół roku prezydencję sprawuje inny kraj/. Wielka trójka
Organy pomagające funkcjonować Radzie UE:
komitet stałych przedstawicieli - przygotowuje obrady pod względem merytorycznym;
sekretariat rady - sprawy techn. org.
Rodzaje głosowania w Radzie /3 typy/:
większością głosów - prawie nie występuje w Radzie UE;
jednomyślne - dotyczy najbardziej żywotnych spraw UE. Można wstrzymać się od głosu ale trzeba być. Nieobecność, zavetowanie - głosowanie nieważne;
system głosów ważonych - w Radzie zasiada jeden członek danego państwa i jego głos oznacza np. 10 głosów. Chodzi o to aby mocniejsze państwa nie narzucały czegoś tym słabszym państwom - najczęściej stosowane
Komisja Europejska /od 58 r. - powstanie EWWiS/ - nazywana rządem UE pracuje na okrągło. Komisja reprezentuje interesu UE jako całości. Kadencja 5 lat /do '92 r. była 4 letnia/. Komisarzy jest 20 → 15 państw. Państwa największe /najmocniejsze/ mają po dwóch przedstawicieli. Komisarz stoi na czele dyrekcji generalnej → dobiera sobie 19 komisarzy.
II sposoby pracy komisji:
Tryb kurendy - sekretariat do poszczególnych komisarzy kieruje projekty uchwał. Ci komisarze mają od 12 godz. do 5 dni na zapoznanie się z treścią i zaakceptować bądź nie. Jeżeli 11 komisarzy przyjęło to projekt przechodzi;
Tryb delegacyjny - komisja z danej dziedziny wyznacza os. kt. w imieniu całej komisji akceptują or nie projekt. Wykorzystywane przy mniej ważnych /isto- tnych/ sprawach.
Uprawnienia Komisji Europejskiej:
przygotowuje akty prawne;
jest reprezentantem UE na arenie międzynarodowej;
trzyma kasę UE → odpowiada za budżet, przygotowuje proj., wykonuje go i jest z niego rozliczana;
nadzoruje przestrzegania prawa UE;
odpowiada za harmonizowanie polit. wspólnotowej.
Rada Europejska - podst. prawne uzyskała na mocy jednolitego aktu europejskiego. Zbiera się dwa razy w roku. Posiedzenie szefów rządów krajów członkowskich, ministrów spraw zagranicznych i przedstawicieli komisji.
R.E. w dwóch kwestiach ma władzę decyzyjną:
unia gosp. i monetarna; /3/5 głosów/
wspólna polit. zagr. i bezpieczeństwa /2/3 głosów/
Nie ma wł. kontrolnej nad tym organem. Ma obowiązek składania roczne sprawozdanie parlam. europ. Głosowanie większością kwalifikowaną.
Trybunał Sprawiedliwości - założony w '53 roku a od '58 dla wszystkich trzech wspólnot.
pilnuje przestrzegania przepisów prawnych;
jego orzeczenia są niepodważalne i dany kraj musi swoje przepisy do tego orzeczenia dostosować
orzeka na podst. skarg które są wnoszone przez:
(kraje członkowskie, org. wspólnoty europejskiej, przedsiębiorstwa, os. fizyczne)
Sędziowie /15/ wybierani na 6 lat. Rzecznicy generalni przygotowują projekt orzeczenia → występują obok sędziów. Oni rekomendują taki a nie inny wyrok.
Sąd pierwszej instancji /jednolity akt europ./ - 4 kwestie od kt. można się odwołać do trybunału:
(sprawy między pracownikami org. europ. a ich pracodawcami;
(sprawy z obszaru europ. wspólnoty węgla i stali;
(sprawy związane ze sporem os. fiz. z org. UE w sprawach konkurencji i spraw dumpingowych;
(kwestie odszkodowań /os. fiz., os. prawna w stosunku do org. UE/
Trybunał obrachunkowy /audytorów, rewidentów księgowych/ - istnieje od '77 r.
☻ sprawdza działalność finansową UE;
☻ sprawdza wykonanie budżetu przez Komisję;
☻ sprawdza czy się nie odbywa pranie brudnych pieniędzy;
☻ sprawdza jak są wydatkowane śr. pomocy /w Pol. fundusz FAR/. Przeds. wszystkich krajów /15/, kadencja trwa 6 lat, przewodniczący co 3 lata, decyzje podejmowane większością głosów.
ORGANY POMOCNICZE:
◙ komitet regionu /92r./ - org. pomocniczy kt. opinii zasięgają K.E., R.M. Skład → przedstawiciele 15 państw. Komitet ten udziela opinii Radzie i Komisji, zasięganie opinii jest obligatoryjny w wydatkowaniu śr. z funduszu rozwoju regionalnego;
◙ komitet ekonomiczno - społ. /57r./ - w jego skład 222 przedstawicieli ze wszystkich państw należących do UE. Reprezentanci gr. zawodowych.
ORGANY WYSPECJALIZOWANE:
☺ Europ. Bank Inwest. /58r./ - udziela kredytów, pożyczek, gwarancji finansowych na przedsięwzięcia infrastrukturalne dot. rolnictwa, ekologii i rozwoju szeroko rozumianych usług /państwa unijne i trzecie/;
☺ Europ. Instytut Monetarny /Walutowy/ → /94r./ - podst. cel to przygotowanie unii monetarnej i gosp. Miał przygotować wprowadzenie EURO. Na jego bazie w 98 r. pierwsze posiedzenie Europ. Banku Centralnego /miał się przekształcić - lecz istnieją dwa/. Podstawowy cel to kontrolowanie stabilności rynku krajów członkowskich UE i pilnowanie dyscypliny budżetowej /czy nie wzrośnie deficyt/
Europejski system Banków Centralnych na bazie Banku Centralnego - ma obowiązywać od 2002 r. tzn. do kiedy wejdzie EURO.
☺ Europ. Agencja Środ. Naturalnego - dopuszcza członkostwo krajów spoza UE.
☺ Fundusze strukturalne /jest ich 5/:
@ Europ. fundusz społ. /traktat o EWG/: *śr. na szkolenie zawodowe, *konwersja zawodowa /walka z bezrobociem→ przekwalifikowanie/;
@ Europ. fundusz orientacji i gwarancji rolnej /62r./ - największa część budżetu UE. 95% tego funduszu to gwarancja rolna. W przypadku UE dwa rodzaje cen: *ceny gwarantowane - 4 krotnie wyższe od światowych, *ceny światowe produktów rolnych. Fundusz wypłaca różnicę między cenami światowymi a gwarantowanymi. Gwarancja 45 mld EURO rocznie;
@ Europ. fundusz rozwoju regionalnego /75r./ - wyrównywanie poziomów pomiędzy najbogatszymi i najbiedniejszymi regionami UE;
@ Europ. fundusz inwestycji /94r./ - przeznacza śr. na zasadzie pożyczek, kredytów, gwarancji finansowych na transport, usługi telekomunikacyjne, pomoc średnim i małym przeds.;
@ Europ. fundusz spójności /92r./ - wspomaga finansowo te kraje w UE w kt. PKB per capita jest mniejszy niż 90% średniego PKB per capita dla UE /chodzi o Grecje, Hiszpanie, Irlandia, Portugalia/.
4 sytemy w polityce zagranicznej:
bierność - dany system / państwo przyjmuje impulsy z zewn. i godzi się z mini;
kreatywne przetwarzanie polit. zewn. i wew. aby wszystko było dostosowane;
dane państwo uznaje, że jego syt. jest dobra i nie wykazuje aktywności, utrzymuje to co ma i wpływa na otoczenie tylko wtedy by aby utrzymać dobrą syt.;
agresywna polit. zagraniczna, kształtowanie polit. zagranicznej wg. wł. np. w USA ścierają się dwie tendencje agresywnej polit. zagranicznej aby wzmocnić swoją pozycję a z drugiej strony izolacja gdy są w dobrej sytuacji i nie należy się mieszać.
Próżnia socjologiczna - brak identyfikacji społ. na poziomie mezostruktur ( była tylko na poziomie rodziny i narodu)
Okres realnego socjalizmu - Identyfikacja na poziomie narodu→ naród przeciwstawiony państwu.
Nacjonalizm defensywny - obrona przed narzucanym z zewn. internacjonalizmem komunistycznym /obrona tożsamości kulturowej, narodowej/;
Amoralny familizm - dobro rodziny jest uznane za największą wartość. Możliwe jest niemoralne postępowanie aby zapewnić rodzinie dobra materialne. Cel uświęca środki. Najważniejszy cel aby pomóc rodzinie, zapewnić jej godny byt. Kwestie czysto moralne są pomijane;
Dymorfizm społeczny /dualizm etyczny/ - w zależności od tego kto jest naszym partnerem to nakładamy różne normy moralne /czy państwo czy os. prywatna/;
Wyuczona bezradność - Państwo zapewniało wszystko...
Postawy egalitarne /równościowe/ - równość, równi i równiejsi... elity ukrywały zamożność.
Kolektywizm - nie kolektywizm pracowniczy w rozumieniu państwa. Związki zawodowe, grupowe demonstracje. Z zakładu pracy można coś wynieść za przyzwoleniem kogoś innego.
dwie podst. matryce podziałów społ. kt. przetrwały do dziś:
1. MY /kolektyw w postaci społ./ i ONI /władza/ - był to podział o wymiarze etycznym. Wartości „ONYCH” są wartościami złymi, godnymi potępienia.;
SWOI i OBCY - istniał w okresie realnego socjalizmu. Dotyczył małych gr. społ. Rodzina i kręgi koleżeńskie to byli SWOI lecz inna rodzina to OBCY - trzeba było z nimi walczyć.
1954