Budowa i fizjologia skóry

FAKTY:

• skóra dorosłego człowieka zajmuje powierzchnię około 1,5 - 2 m²

• przeciętna masa wynosi razem z tkanką podskórną 18-20 kg

• grubość skóry nie jest jednakowa, waha się od 0,5 do 4mm

• najbardziej zmienia się grubość naskórka, który najgrubszy jest na stopach i dłoniach (do 80µm), a najcieńszy na brzuchu ( 6-36µm)

• grubość tkanki podskórnej zmienia się w zależności od wieku i płci, sposobu odżywiania i warunków życia

• skóra wykazuje swoisty rysunek tzw. poletkowanie, polegające na krzyżowaniu się i przeplataniu bruzd linijnych, które odpowiadają brodawkom skórnym

• barwa skóry zależy od grubości naskórka, unaczynienia i zawartości barwnika skórnego

• u ludzi rasy białej skóra jest zazwyczaj jaśniejsza u kobiet niż u mężczyzn, w dzieciństwie jaśniejsza niż w wieku dojrzałym, a w wieku starczym najciemniejsza

BUDOWA SKÓRY:

Skóra składa się z:

1. naskórek (epidermidis) - pochodzenie ektodermalne

2. skóra właściwa (corium) - pochodzenie mezodermalne

3. tkanka podskórna (subcutis)

4. przydatki

5. układ naczyniowy, nerwowy, chłonny

Naskórek (epidermis )

• najbardziej zewnętrzną warstwą skóry

• struktura dynamiczna odnowa całej grubości naskórka (czas przejścia) trwa ok. 28 dni

• nie posiada naczyń krwionośnych, odżywianie następuje na drodze dyfuzji substancji odżywczych i tlenu ze skóry właściwej zgodnie z gradientem stężeń

• składa się z ściśle przylegających komórek

Jest to nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący. Utworzony jest przez 6-20 warstw komórek.

Budowa /5/:

1. warstwa podstawna (stratum basale)

2. warstwa kolczysta (stratum spinosum)

3. warstwa ziarnista (stratum granulosum)

4. warstwa jasna (stratum lucidum)

5. warstwa zrogowaciała (stratum corneum)

Rodzaje połączeń pomiędzy komórkami naskórka

1 desmosomy

(silnie łączą komórki między sobą)

2 połączenia zamykające (stanowią barierę dla utraty wody)

3 połączenia komunikujące

Warstwa podstawna = regeneracyjna

• 1 szereg walcowatych keratynocytów ściśle przylegających do siebie ułożonych na błonie podstawnej

• komórki mają duże owalne jądra komórkowe

• liczne desmosomy i hemidesmosomy.

• Z sąsiadującymi keratynocytami połączone są również przez E-kadheryny.

• Wśród keratynocytów znajdują się komórki macierzyste naskórka - dzielą się one mitotycznie

• mitoza jest asymetryczna - jedna komórka potomna wędruje ku powierzchni naskórka i różnicuje się, druga pozostaje w warstwie podstawnej.

Warstwa kolczysta

Składa sie z 5-10 warstw wielobocznych, spłaszczonych komórek. Są one połączone licznymi desmosomami (wzmocnione poprzez desmogleinę).

• różnicujące sie keratynocyty tej warstwy syntetyzują białka - cytokeratyny, które tworzą w ich cytoplazmie filamenty pośrednie cytokeratynowe.

• powstałe przestrzenie międzykomórkowe wypełnia płyn bogaty w mukopisacharydy i białka

Warstwa kolczysta razem z warstwą podstawną tworzą warstwę Malphigiego - powyżej tej warstwy zaczyna się proces keratynizacji.

Warstwa ziarnista

Cechy keratynocytów tej warstwy:

1. zagęszczone filamenty cytokeratynowe

2. synteza białek: profilagryna, lokryna (= lorikryna), SPR (small proline-rich proteins), inwolukryna

• Profilagryna przekształca sie w filagrynę - wiąże filamenty cytokeratynowe w gęstą masę rogowa wewnątrz komórki.

• Inwolukryna, SPR i lokryna sa wydzielane na zewnątrz komórki, gdzie przy pomocy transglutaminazy K tworzą sie wiązania

krzyżowe miedzy tymi białkami - powstaje rogowa otoczka komórki zastępująca jej błonę.

Białka ta powodują rogowacenie komórek i przekształcenie keratynocytów w łuseczki rogowe.

3. synteza glikolipidów

Warstwa jasna

Występuje tylko w grubych naskórkach (dłonie, podeszwy).

Keratynocyty tej warstwy nie maja jąder i są wypełnione filamentami cytokeratynowymi, mają jeszcze zachowane desmosomy.

Warstwa zrogowaciała

• składa się ze ściśle upakowanych łuseczek rogowych

• cecha charakterystyczna korneocytów - brak lub szczątkowe jądro komórkowe

Warstwy:

1. część ZBITA (pars compacta) - komórki dachówkowato zachodzące na siebie

2. część ZŁUSZCZAJACA (pars disjuncta) - komórki luźno ułożone

Czas wędrówki = TURN-OVER TIME (28 dni) - okres przejścia keratynocytu z warstwy podstawnej do warstwy zrogowaciałej.

Melanocyty

Są to komórki pochodzenia nerwowego. Występują głównie miedzy keratynocytami warstwy podstawnej (średnio 1 melanocyt

na 10 keratynocytów).

Markerem immunologicznym tych komórek jest antygen S-100.

Rola: synteza i magazynowanie melaniny.

• Synteza melaniny: tyrozyna -[oksydoreduktaza (tyrozynaza)]- dopa -dopachinon -melanina.

• Melanina syntezowania jest w pęcherzykach pochodzących z aparatu Golgiego (melanosomy).

• Pęcherzyk wypełniony melaniną, bez aktywności oksydoreduktazy to ziarno melaniny.

• Ziarna melaniny sa transportowane do keratynocytów na drodze cytokrynii (transport bezpośredni z komórki do komórki).

W keratynocytach melanina przechowywana jest różnie długo, po czym jest rozkładana przez enzymy.

Melanina może się też przedostać do skóry właściwej i zostać pochłonięta przez fibroblasty - fibroblast z melaniną to melanofor.

Czynność melanocytów jest regulowana przez hormon melanotropowy (MSH) przysadki.

Czynniki pobudzające melanogenezę:

• 1. promieniowanie UV

• 2. stan zapalny

• 3. metale i metaloidy

• 4. MSH

Czynniki hamujące melanogenezę:

• 1. hormony (gł. kory nadnerczy)

• 2. witaminy (gł. C)

Błona podstawna

Znajduje się pomiędzy naskórkiem i skóra właściwą. Ma falisty przebieg spowodowany wpuklaniem się skóry właściwej do naskórka.

Składa się z 3 warstw:

1. blaszka jasna - powierzchniowa, leżą na niej keratynocyty połączone z nią poprzez hemidesmosomy, głównym składnikiem jest laminina

2. blaszka gęsta - głównym składnikiem jest kolagen IV

3. blaszka siateczkowa - zbudowana z kolagenu VII

Skóra właściwa

• zbudowana z tkanki łącznej właściwej

• zawiera liczne naczynia krwionośne i limfatyczne, nerwy i gruczoły

• zawiera liczne receptory czuciowe (ilość zależy od okolicy ciała)

• wyróżniamy dwie warstwy

• warstwa brodawkowata

• warstwa siateczkowata

Skóra właściwa składa się z komórek, włókien i istoty międzykomórkowej.

Włókna:

1. kolagenowe - gł. typu I i III, warunkują odporność na urazy mechaniczne

2. elastynowe (sprężyste) - warunkują sprężystość skóry

3. srebrnochłonne - delikatne włókna oplatające mieszki włosowe, gruczoły, włókna nerwowe.

Komórki:

• fibroblasty, histiocyty. komórki tuczne, limfocyty

Unaczynienie skóry:

• naczynia krwionośne wytwarzają w skórze dwa sploty naczyniowe

• głęboki - sieć tętnicza skóry właściwej

• powierzchowny - sieć tętnicza podbrodawkowa

Przydatki skóry

• Przydatkami skóry określamy struktury będące jej wytworem

• włosy

• paznokcie

• gruczoły potowe

• ekrynowe

• apokrynowe

• gruczoły łojowe

Budowa paznokcia

Obrąbek naskórkowy

nadpaznokciowy

Macierz

Obrąbek naskórkowy

podpaznokciowy

Płytka paznokciowa

Budowa gruczołów potowych

• Istnieją dwa rodzaje gruczołów potowych

• Ekrynowe

• występują na całej skórze z wyjątkiem: warg, wewnętrznej powierzchni napletka, żołędzi prącia, łechtaczki, warg sromowych mniejszych

• Najwięcej występuje na skórze dłoni i stóp

• Pot ekrynowy

• zawiera dużo wody, chlorku sodu, amoniak, mocznik, kwas moczowy,

• Apokrynowe (wonne)

• występują: pod pachami, przewodzie słuchowym zewnętrznym, w powiece, sutku, okolicy odbytu, wargach sromowych większych

• Pot apokrynowy

• lepki, przypomina mleko

• zapach powstaje pod wpływem rozkładu potu przez bakterie obficie kolonizujące owłosienie pach

Budowa gruczołów łojowych

• Gruczoły łojowe znajdują się na całej skórze z wyjątkiem dłoni i stóp

• łój (sebum) wydzielany jest do ujścia mieszka włosowego.

• zawiera kwasy tłuszczowe, triglicerydy i estry woskowe.

• posiada właściwości bakterio i grzybobójcze.

Funkcje skóry /7/

• ochrona przed czynnikami fizycznymi, chemicznymi, biologicznymi

• warstwa rogowa

• melanina - pochłania promieniowanie UV i chroni komórki przed jego mutagennym działaniem

• funkcje immunologiczne komórek skóry (komórki Langerhansa)

• termoregulacja

• zmiana przepływu skórnego krwi

• parowanie potu

• ochrona przed utrata wody

• glikolipidy zawarte w naskórku

• narząd czucia

1 ciałko Vatera-Paciniego (wibracja dużej czestotliwości)

2 ciałko Meissnera (wibracja małej częstotliwości)

3 wolne zakończenia nerwowe (analiza przestrzenna intensywności dotyku)

4 ciałko Ruffiniego (rozciąganie, ucisk)

5 ciałko Krausego (wibracje i położenie przestrzenne bodźca)

• metabolizm białek, weglowodanów, lipidów, witamin

• wydalanie i resorbcja

• wydalanie wody, elektrolitów i produktów przemiany materii z potem

• resorbcja soli mineralnych i witamin

• funkcje wewnatrzwydzielnicze (wit. D3)

• synteza witaminy D3 z 7-dehydrocholesterolu pod wpływem promieniowania UV

---