Prawo Finansowe

Finanse - całokształt zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem podziałem zasobów pieniężnych.

WNIOSKI:

• finanse należą do kategorii zjawisk ekonomicznych

• finanse w ramach kategorii zjawisk ekonomicznych należą do grupy zjawisk pieniężnych.

Podział finansów:

1.finanse publiczne - dotyczą gromadzenia i podziału pieniężnych zarobków publicznych

2.finanse prywatne - dotyczą gromadzenia i podziału pieniężnych zasobów prywatnych

Prawo finansowe - jest nierozerwalnie połączone z naukami ekonomicznymi takimi jak finanse publiczne.

Zasoby pieniężne:

1. zasoby publiczne - gromadzeni i podział publicznych zasobów pieniężnych to finanse publiczne

2. zasoby prywatne - gromadzeni i podział prywatnych zasobów pieniężnych to finanse prywatne

Finanse publiczne - stanowią pieniężna formę podziału dochodu narodowego; całokształt stosunków społeczno - gospodarczych, których treścią jest gromadzenie i podział publicznych zasobów pieniężnych; te stosunki społeczno - gospodarcze to stosunki finansowe.

Stosunki finansowe - po uregulowaniu przekształcają się w stosunki prawno - finansowe, którego treścią są zjawiska ekonomiczne z gromadzeniem i podziałem publicznych zasobów pieniężnych.

Finanse krajowe są związane z jego gospodarką pieniężną (pieniądz krajowy).

Pieniądz krajowy - leży w gestii państwa; centralny bank upoważniony jest do emisji pieniądza krajowego.

Waluta krajowa - prany środek płatniczy na terenie danego państwa.

Zjawisko finansowe - czyli treść stosunków finansowych polega na przepływie środków pieniężnych pomiędzy rożnymi podmiotami, dwie strony stosunku finansowy.

Przepływ strumieni pieniężnych między podmiotami - prowadzi zmiany wielkości zasobów pieniężnych poszczególnych podmiotów.

Alokacja zasobów - w planowaniu strategicznym, jest planem użycia dostępnych środków, w szczególności w bliskiej przyszłości po to aby osiągnąć konkretne cele w dalekiej przyszłości.

Znaczenie finansów publicznych:

1. Zjawisko ekonomiczne (j.w.)

2. Dyscyplina dydaktyczna.

3. Finanse publiczne jako dziedzina nauki, której przedmiot badano; stanowią zjawisko finansowe występujące w obiektywnej rzeczywistości.

4. Rozumienie jurydyczne - jest to skrót myślowy , pojecie prawa regulującego gromadzenie i podział środków pieniężnych = prawo finansów publicznych.

Prawo finansów publicznych = system finansów publicznych = prawo finansowe w szerokim rozumieniu.
5. Skrót myślowy na pojecie publicznej działalności finansowe; a publiczna działalność finansowa to czynności związane z tworzeniem i podziałem publicznych zarobków pieniężnych (skrót od finansów publicznych).

Budżet - instrument gromadzenia i podziału środków pieniężnych.

Charakterystyczne cechy finansów publicznych (stosunków finansowych):

1. przynajmniej jeden z podmiotów stosunku finansów publicznych musi być podmiotem prawa publicznego.

2. stosunki finansowe w zakresie finansów publicznych z reguły oparta są na zasadach władztwa i podporządkowania; istnieje możliwość wiążącego ukształtowania sytuacji prawnej jednego podmiotu przez drugi podmiot.

3. stosunki finansowe z zakresu finansów publicznych realizują interes publiczny; treścią tych stosunków nie może być nigdy realizacja stosunków prywatnych; podmioty publiczne realizują cele społeczne uznane za publiczne

4. wysoki stopień reglamentacji prawnej oznacza, iż zdecydowana większość stosunków finansowych przekształciła się w stosunki prawno - finansowe.

5. charakter finansów publicznych:
a). charakter scentralizowany - finanse publiczne

b). charakter zdecentralizowany - finanse lokalne, miejscowe, samorządowe, finanse jednostek samorządu terytorialnego znajdują wyraz w budżecie jednostek samorządu terytorialnego

6. państwo ma bardzo duży wpływ na gospodarkę pieniężną

Podmioty finansów publicznych:

• jeden z podmiotów musi być podmiotem publicznym

• podmioty:

1. podstawowym podmiotem publicznym jest PAŃSTWO - o charakterze samoistnym i pierwotnym, bo nie podlega żadnym innym organom; korzysta z władztwa publicznego, które dotyczy prawa finansowego; jako podmiot samoistny może przekazywać uprawnienia (władztwo) na rzecz innego podmiotu publicznego (jednostkom samorządu terytorialnego).

2. JEDNOSTKI samorządu TERYTORIALNEGO - mają prawo do swobodnego kształtowania swoich wydatków w zakresie uprawnień; żadna jednostka samorządu terytorialnego nie może wprowadzić nowego podatku, opłat; posiadają uprawnienie do określenia stawek podatkowych, które konkretyzują.

3. INNE PODMIOTY PUBLICZNE - np. Centralny Bank Polski - NBP (Narodowy Bank Polski), inne podmioty, które stały się podmiotami publicznymi.

Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są:

1) dochody własne,

2) subwencja ogólna,

3) dotacje celowe z budżetu państwa.

Podział władztwa finansowego:

1. władztwo finansowe w sferze stanowienia prawa

2. władztwo finansowe w sferze stosowania prawa

Władztwo finansowe w sferze stanowienia prawa - podział kompetencji w zakresie kreowania dochodów to tzw. autonomia finansowa, która oznacza konstytucyjne przekazanie innym podmiotom stanowienia dochodów publicznych (w Polsce nie istnieje). WYJĄTEK: jednostki samorządu terytorialnego mogą wprowadzać samo opodatkowanie.

Władztwo finansowe w sferze stosowania prawa - decentralizacja finansowa polega na konstytutywnym przekazaniu uprawnień do poboru danin publicznych oraz stosowanej w związku z tym polityki finansowej.

Sektor finansów publicznych:

- rządowy

- samorządowy

i jednostki tego sektora mogą być tworzone tylko w formach (postaciach) przewidzianych w ustawie czyli w postaci:

- jednostki budżetowej

- zakładu budżetowego

- gospodarstwa pomocniczego

- środka specjalnego

- funduszu celowego (państwowego lub wojewódzkiego).

Sektor a typ finansów publicznych:

1. Państwa Federacyjne - stany, kantony, republiki + JST (jednostopniowe, wielostopniowe) + państwo

2. Państwa Unitarne - JST + państwo

Nowa kategoria finansów publicznych:

• organizacje międzynarodowe - państw należące do organizacji międzynarodowym (UE) przekazują cześć władztwa finansowego organom tych organizacji.

• obecnie Polska stosuje jeden akt międzynarodowy: Wspólnotowy Kodeks Celny.

Funkcje finansów publicznych:

1. Funkcja alokacyjna

2. Funkcja redystrybucyjna

3. Funkcja stabilizacyjna

4. Funkcja kontrolna

5. Funkcja stymulacyjna (w ramach niej wyróżniamy funkcje interwencyjną)

Funkcja alokacyjna - polega na właściwym podziale czynników dóbr i kapitału, aby były poprawnie rozmieszczone terenie kraju ma zapewnić równomierny rozwój kraju, chodzi o to żeby zapowiedz nadmiernym dysproporcjom regionalnym.

Funkcja redystrybucyjna - bezspornie uznana za najważniejszą funkcję; wtórny podział zasobów publicznych, czyli środków publicznych rzadziej majątków publicznych; zgromadzone zasoby są dzielone i kierowane do konkretnych podmiotów(jednostek samorządu terytorialnego), które przeznaczają na określone zadania. Instrumentem realizowania funkcji retrybutywnej i do jej realizacji służy BUDŻET.

Wtórny podział - przeniesienie odpowiedzialności wartości z sfery produkcyjnej do nieprodukcyjnej (administracja, edukacja, cz. oświaty i kultury).

Funkcja stabilizacyjna - zabezpieczenie dokonań w ramach funkcji lokacyjnej rozmieszczenia czynników produkcji; stabilizacja określonych mechanizmów rynkowych, kontrola nad gospodarką państwową, eliminacja zjawisk negatywnych (bezrobocie, inflacja).

Funkcja kontrolna - planuje wielkości strumieni przepływu pieniądza, sygnał pewnych nieprawidłowości.

Funkcja stymulacyjna (bodźcowa) - stosowanie określonych bodźców finansowych generuje stymulacje lub zahamowanie bodźców określonych dziedzin; w ramach tej funkcji wyróżniamy:

Funkcję interwencyjną - każde sięgniecie do dochodu podatnika lub zasilenie danego podmiotu prowadzi do interwencji w określoną rzeczywistość.

Funkcje finansów publicznych zajmują się gromadzeniem środków w celu dalszego rozpowszechnienia.

Funkcja fiskalna - gromadzenie środków celem dalszego ich rozdysponowania.

Działalność finansów państwa = publiczna działalność finansowa, u podstawy leży zaspokojenie podstaw społecznych uznanych za potrzeby państwa.

Prawo Wagnera - przedstawił pogląd, że wraz z rozwojem społecznym rosną wydatki publiczne państwa na pokrycie, których niezbędne są coraz większe dochody. Stąd zrodziło się prawo wzrastających wydatków publicznych, określane mianem prawa Wagnera. Sprowadza się to do obserwacji, że mechanizm rynkowy nie jest w stanie sprostać potrzebom ludzkim, gdyż potrzeby publiczne rosną szybciej od potrzeb indywidualnych.

Świadczenia:

1. osobiste

2. rzeczowe w naturze

3. pieniężne

Świadczenia osobiste - świadczenie rozumiane w charakterze militarnym(pokój, stan wojenny, roboty publiczne).

Świadczenia rzeczowe w naturze - nieodpłatna dostawa na rzecz państw gotowych produktów pracy.

Świadczenia pieniężne - publiczne zasoby pieniężne

Treść finansów publicznych - czerpanie i podział środków w ramach publicznych zasobów pieniężnych.

Działalność finansów państwa - całokształt czynności faktycznych i pieniężnych, których treścią jest czerpanie, gromadzenia i podział środków pieniężnych celem zaspokojenia określonych potrzeb społecznych.

Rodzaje czynności:

1. czerpanie

2. gromadzenie

3. podział = rozdysponowanie

Zasada jedności materialnej budżetu - nie ma powiązania pomiędzy określonymi rodzajami dochodów i wydatków budżetu.

Potrzeby społeczne zaspokaja:

• państwowego

• jednostki samorządu terytorialnego

• inne podmioty

Metody i formy publicznej działalności finansowej.

Metody - duża elastyczność, sposoby w działalności finansowej, maja charakter uniwersalny.

Formy - konstrukcje, którymi się posługujemy w działalności finansowe, które nazywamy instytucjami prawa finansowego.

Podział form:

1. podział środków

2. czerpanie środków

Dwie podstawowe metody w działalności finansowej państwa:

• podział jurydyczny nie pokrywa się z podziałem ekonomicznym,

• metody czerpania i podziału środków:

1. bezzwrotna - brak prawnego obowiązku zwrotu uzyskanych środków - charakter definitywny i ostateczny (np. stypendium)

2. zwrotna - występuje prawny obowiązek zwrotu uzyskanych środków - charakter przejściowy (np. kredyt)

Źródła czerpania środków finansowych:

• zewnętrzne - państwo sięga do dochodów obywateli i przedsiębiorców - ściąganie podatków

• wewnętrzne - wygospodarowanie środków przez własne podmioty.

Państwo czerpie środki pieniężne poprzez uczestnictwo w podziale majątku narodowego i dochodu narodowego, równocześnie wydatkuje środki pieniężne tym samym dysponuje zasobami pieniężnymi. Stosunki społeczne, które powstają mają charakter ekonomiczny.

Państwo prawa - publiczna działalności finansowa podlegająca stosunkom społecznym występującym w tej działalności, które zmieniają sie w stosunki prawno - finansowe.

System finansowy państwa (problematyka systemu finansowego państwa):

• stosunki finansowe po wyregulowaniu zmieniają sie w stosunki stosunki prawno - finansowe.

• całokształt norm prawnych reguluje działalność finansową państwa (czerpanie, gromadzenie, wykorzystywanie) i innych podmiotów publicznych środków pieniężnych

• dwa ujęcia systemu finansowego państwa:

1. system praktyczny - obejmuje określone zasady postępowania,

2. system teoretyczny - uporządkowywanie wiedzy z danej dziedziny.

• etapy systemu finansowego państwa:

1. ekonomiczny - ekonomiści rozpatrują daną kwestie pod względem ekonomicznym uwzględniając kwestie prawa,

2. jurydyczny - dotyczy kwestii prawnych wraz z ujęciem ekonomicznym.

• dwa czynniki systemu finansowego prawa:

1. wielkość ekonomiczna - wielkość norm prawnych,

2. jedność systemu - funkcjonalne powiązanie miedzy elementami

Podstawowe instytucje prawa finansowego:

• podatki,

• opłaty,

• cła,

• dotacje,

• fundusze celowe,

• subwencje.

I. Aspekt przedmiotowy.

Instytucje prawne - kompleks norm prawnych regulujących pokrewny zakres stosunków społecznych; wszystkie kompleksy tworzą Instytucje prawa finansowego.

Kompleks norm - składa się na daną instytucję prawną.

Instytucja prawa finansowego - szczególny rodzaj instytucji prawnej, instytucje stosowane w działalności państwa w danym miejscu i czasie.

Instytucje prawa finansowego - powstaje na podstawie uogólnienie występujących regulacji w danym miejscu i czasie, analogia występujących regulacji.

Teoretyczna instytucja prawa finansowego - ma taki sam zakres podmiotowy.

Normy prawne, które regulują instytucje prawa finansowego - mają charakterystyczne cechy, brak równorzędności podmiotów, zawsze regulują:

• krąg podmiotów, których dana instytucja dotyczy

• stany faktyczne jakie dana instytucja obejmuje

• treść obowiązków i uprawnień stosunków finansowych.

Podział systemu finansowego państwa:

• instytucje służące gromadzeniu (czerpaniu), przez państwo środków pieniężnych np. podatek, opłata, cło

• instytucje służące gromadzeniu (czyli organizacji zasobów pieniężnych) np. banki, fundusze celowe.

• instytucje służące wydatkowaniu środków pieniężnych państwa np. stypendia, dotacje, subwencje, wynagrodzenia.

II. Aspekt podmiotowy.

Instytucja finansowa - spojrzenie pod kontem widzenia kryterium podmiotowego (aspekt podmiotowy).

Jednostki instytucji - Jednostki organizacyjne prowadzące określony rodzaj działalności finansowej (gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych) np. Banki, zakłady i towarzystwa ubezpieczeniowe, niektóre fundacje.

System finansowy poszczególnych państw - wszelkie normy prawne regulujące działalność finansową określonych podmiotów.

Każdy podatnik - jego dochód podlega uszczupleniu po przez płacenie podatków.

Czynniki wpływające na kształt finansowy każdego państwa: to tzw. Czynniki natury społeczno - gospodarczej:

• Czynniki historyczno - rozwojowe: wynikają z zasad ustroju społeczno - gospodarczego tzw. Formacji społeczno - ekonomicznych.

a). system finansowy państwa niewolniczego,

b). system finansowy państwa feudalnego,

c). system finansowy państwa kapitalistycznego,

d). system finansowy państwa realnego socjalizmu.

• Czynniki ekonomiczne - wynikające z fazy rozwojowej danej formacji, np. inny kształt państwa w początkowym etapie feudalizmu a inny wobec początkowej fazy kapitalizmu; system finansowy państwa zmienia sie ewolucyjnie - sukcesywne przekształcenia.

• Czynniki wynikające z warunków gospodarczych danego społeczeństwa i warunków historycznego rozwoju społeczeństwa.
  Systemy finansowe tych państw mogą się diametralnie różnić pod względem tych dwóch czynników (gospodarczych i kulturowych), zależy to od położenia - klimatyczne położenie ma wpływ na turystykę, zabytki - rozwój turystyki, Meksyk, Gwatemala.

Polityka finansowa - pole swobody w zakresie wyborów celów, które mają być realizowane w toku polityki finansowej, wybór środków, które mają służyć realizacji tych celów.

Środki służące realizacji celów polityki finansowej - to instytucje prawa finansowego czyli instrumenty polityki finansowej.

Środki=instrumenty - stają się często celami niższego rzędu np. celem jest rozwój działalności usługowej - szukamy środków realizacji celu, drogą rozwoju rzemiosła, możemy postawić sobie niższe cele :

• cele inwestycyjne - wzrost działalności, np. podatkowe ulgi inwestycyjne dla tych, którzy otwierają działalność dotycząca rzemiosła.

• cele pozainwestycyjne - podatnik szkoli uczniów z ulgi preferencyjnej, kredyty na wzrost pracowników

Przesłanką każdej polityki jest możliwość dokonywania wyboru; rozumiemy warunki obiektywne lecz musimy mieć na względzie możliwość dokonania wyboru (subiektywne cechy wyboru) np. wykształcenie podmiotu, intuicja.

Cele działalności finansowej państwa - podstawowe cele to realizowanie drogą wydatków (kierowanie strumieni pieniężnych na konkretne zadania/działania), również drogą czerpania (sięganie do dochodów określonych podmiotów) środków finansowych realizuje się cele finansowe.

Podział działalności celów finansowych:

1. fiskalne - uzyskanie odpowiedniej masy środków pieniężnych

2. pozafiskalne - kształtowanie życia społecznego

a). cele ekonomiczne

- charakter ogólny np. rozkład majątków

- charakter szczególny np. rozwój lub zahamowanie importu

b). cele pozaekonomiczne

- występuje rzadko np. dążenie do popraw estetycznej miejscowości

- cel moralno - społeczny, przyrost ludności np. becikowe, ulga rodzinna - instytucje wykorzystywane do osiągnięcia celu ( cel ekonomiczny).

Cele ekonomiczne i pozaekonomiczne realizowane są zawsze drogą ekonomiczną.

25.10.2007

Wymogi racjonalnej polityki finansowej - konieczność przewidywania wszelkich skutków dokonanego wyboru, określonego celu.

Skutki:

• społecznie pozytywne - zamierzone i niezamierzone

• społecznie negatywne - zamierzone i niezamierzone

Jeżeli ustawodawca ustali skutki społecznie pozytywne i negatywne, należy je wówczas zbilansować (ustawodawca powinien dążyć do eliminacji skutków negatywnych)

Przewidywanie skutków - koszty realizacji określonego celu (koszty aparatu który realizuje dane rozwiązanie, koszty w zwiadu z realizacja tego celu ponosi ludność, koszty zwalczania, naruszania określonych środków)

Nie wszystkie skutki są przewidywalne

Skutki:

• przewidywalne

• nieprzewidywalne

Skutki (kryterium czasu):

• krótkoterminowe

• długoterminowe

Nauka polityki finansowej

• praktyczna - o zasadach działania

• prakseologiczna - skuteczność działania

Prawo finansów publicznych

• reguluje funkcjonowanie finansów publicznych

• jurydyczne rozumienie skrótu myślowego jakim są finanse publiczne

• dyscyplina dydaktyczna; gałąź nauki; badanie norm; działalność finansów państwa

Gospodarka finansowa

• działalność poszczególnych jednostek organizacyjnych

• określonego rodzaju instytucji finansów

Działy gospodarki finansowej danego podmiotu:

• działalność zewnętrzna - powoduje zmiany w stosunkach majątkowy z os. trzeciej

• działalność wewnętrzna - dotyczy form organizacyjnych na odstawie działała dany podmiot.

Czy pojecie prawa finansowego obejmuje wszystkie instytucje w rozumieniu :

• prawo finansowe w wąskim rozumieniu - obejmuje tylko te instytucje, które stworzone są dla potrzeb działalności,

• prawo finansowe w szerokim rozumieniu - całokształt norm prawnych czyli instytucji, którymi posługuje się państwo.

Instytucje, którymi posługuje się państwo:

1. Charakter celu danej instytucji:

a). czerpanie środków,
b). gromadzenie środków,
c). wydatkowanie środków.
2. Miejsce stworzenia instytucji:

a). państwo - np. uzyskuje środki z tytułu umów dzierżawy, najmu, odsetek z kredytów, budżetu - w postępowaniu cywilnym; kary pieniężne - w postępowaniu karnym też są dochodami z budżetu, środki finansowe otrzymywane z instytucji prawa cywilnego, ogólne odwołanie do prawa cywilnego. karnego, administracyjnego.

b). instytucje nie mające jednolitego charakter

• państwowa pożyczką, jest to rodzaj pożyczki w której strony ustalają treść ;

• pożyczka wewnętrznie państwowa - treść jest regulowana jednostronnie przez państwo, mają charakter obligatoryjny

• kredyt bankowy - umowa cywilny - prawna warunki warunki kredytu określa sam bank.

Przedmiot prawa finansowego - instytucja prawno finansowa. ich elementy, powiązania ciągle się zmieniają, rozwijają bądź są likwidowane = ciągła zmienność kształtu prawa finansowego.

Swoiste cechy prawa finansowego:

• elastyczność konstrukcji danych instytucji np. podatek

• zmienność instytucjonalna - z uwagi na zmianę warunków ekonomicznych zmieniają się warunki prawne np. 1975 r. zmiana modelu administracji wówczas finanse lokalne (miejscowe) uległy zmianie; koncepcja podatku obrotowego zmieniono na podatek VAT (od towarów).

Cele, które realizuje normy prawa finansowe mają charakter ekonomiczny w związku z tym występuje daleko idące powiązanie z naukę finansów (powiązanie ścisłe, trudno określić zakresy podmiotowe).

Nauka finansów - warunki społeczne, proponuje rozwiązanie normatywne.

Nauka prawa finansów rozszerza swój zasięg na prawo nie tylko pozytywne.

Instytucja autoryzacji - ma zastosowanie powszechne (do podstaw fizycznych spółek), podstawa prawna uległa zmianie (w ustawie podatkach od dochodów).

Stosunki prawno - finansowe: regulują ja normy prawa finansowego, jedną ze stron jest organy publiczne w dużej liczbie przypadków organ finansowy. Normy prawne, które określa ustawa prawa finansowego oznaczają w ich treści i sytuacje faktyczne w których obowiązki i uprawnienia powstają/istnieją czy się zmieniają.

Szerszy krąg podmiotów. nigdy to nie jest jeden podmiot. W ten sposób powstaje tzw. podstawowe stosunki prawno finansowe (z mocy przepisu prawa ex lege).

Realizuje tych norm następuje w wyniku zastosowania ich konkretnych sytuacji - indywidualizacja i konkretyzacja stosunków prawno - finansowych.

Akt finansowy - jest szczególnie rodzajem aktu administracyjnego, wydawane w oparciu o przepisy prawa administracyjnego lub własne przepisy proceduralne.

konkretyzacja z mocy prawa

Działy prawa finansowego:

1. System budżetowy (instytucja budżetu)

• wyróżniamy część związaną z funkcjonowaniem budżetu (są one wyodrębnione)

2. Prawo podatkowe.

3. System pieniężno - kredytowy (prawo pieniężno - kredytowe; prawo bankowe);

• prawo walutowe - reguluję problematykę ustroju pieniężnego danego państwa;

- obieg pieniądza krajowego:

*gotówkowy

*bezgotówkowe

• prawo dewizowe

*związane przedmiotowo z zagranicą - obrót obcymi walutami lub dewizami,

*związane podmiotowo z zagranicą - obrót walutami z obcymi państwami, nie rezydentami.

• prawo kredytowe - przedmiotem regulacji instytucji kredytu i sposób udzielenia kredytu.

• prawo o ustawie banków - prawo bankowe w znaczeniu wąskim, przede wszystkim reguluje kompetencje, organy.

4. System majątkowi i osobowy

• system ubezpieczeń społecznych

*metoda zwrotna

* metoda bezzwrotna

* metoda polegająca na występowaniu ujemnych założeń losowych

- podmiot ubezpieczone uzyskują odszkodowanie (działalność prewencyjna), zapobiega ujemnym zażaleniom np. akcja powodziowa.

• system finansowy przedsiębiorców - prowadzone przede wszystkim przez państwo (za wyjątkiem, gospodarstw rolnych).

System ubezpieczeń społecznych

• dotyczy pracowników w szerokim tego słowa znaczeniu oraz innych osób, np. prowadzących poza rolniczą działalność gospodarczą.

Ubezpieczenia społeczne obejmują:

• ubezpieczenie emerytalne, polegające na dożywotniej miesięcznej wypłacie pieniędzy dla osób, które osiągnęły wiek emerytalny (dla kobiet 60 lat, dla mężczyzn 65 lat),

• ubezpieczenie rentowe, polegające na wypłacie pieniężnej dla osób z tytułu nie zdolności do pracy, ich szkolenia i pielęgnacji oraz dla rodziny zmarłych ubezpieczonych,

• ubezpieczenie chorobowe, polegające na wypłacie zasiłków w razie choroby i wynagrodzeń za urlop macierzyński,

• ubezpieczenie wypadkowe, polegające na wypłacie odszkodowań i zasiłków z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

System Finansowy państwa

1. regulacje działalności podmiotów państwowych,

2. regulacje działalności podmiotów niepaństwowych,

3. regulacje działalności podmiotów spółdzielczych.

08.11.2007

Normy prawa finansowego - systemu finansowego:

1. Normy prawa materialnego.

2. Normy prawa proceduralnego - formalnego.

3. Normy prawa ustrojowego.

Normy prawa materialnego - regulują prawa i obowiązki o charakterze pierwotnym; prawa i obowiązki związane z gromadzeniem i podziałem środków pieniężnych.

Normy prawa proceduralnego - formalnego - regulują zasady postępowania uczestników stosunków finansowych.

Normy prawa ustrojowego - regulują zasady organizacji podmiotów; dysponują - administrują środkami publicznymi.

Źródła prawa finansowego (ujecie teoretyczne):

1. źródła prawa państwowego,

2. źródła prawa lokalnego (miejscowego, samorządowego),

3. źródła prawa międzynarodowego (umowy międzynarodowe, akty normatywne wydawane przez organy organizacji międzynarodowych).

Źródła prawa państwowego:

• konstytucja, rozporządzenia RM i ministrów, ustawy uchwalane przez Sejm,

• brak kodeksowego uregulowania finansów publicznych; jedynie akty o charakterze kodeksowym, które w tytule mają „prawo”;

• np. „Prawo bankowe”, akt normatywny, który nie reguluje całości zagadnień z prawa bankowego

Źródła prawa lokalnego (miejscowego, samorządowego):

• dotyczą zagadnień lokalnych;

• np. prawo budżetowe,

• konstytucyjny podział źródeł prawa lokalnego:

1. krajowy porządek prawny,

2. akty prawa miejscowego,

3. prawo stanowiące przez organizacje międzynarodowe.

Krajowy porządek źródeł prawa - art. 91 ust.1 Konstytucji RP -  Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.

Typ umów:

• umowy zapobiegające,

• umowy dotyczące wzajemnego popierania inwestycji (np. konwencje wiedeńskie: dyplomatyczna i konsensualna).

Art.93 ust.1 Konstytucji RP - Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty.

Akty prawa miejscowego - Art. 87 ust.2 Konstytucji RP  Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

Prawo stanowiące rzez organizacje międzynarodowe - Art.90 Konstytucji RP 1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

2. Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.

4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Związki źródeł prawa finansowego z innym gałęziami prawa:

• prawo finansowe wykorzystuje instytucje prawa i pojęcia prawne należące do innych gałęzi prawa np. prawo cywilne - podatek od spadków i darowizn; szereg norm z prawa konstytucyjnego;

• prawo finansowe nie posiada własnych sankcji - sankcje występują co do zasady w prawie karnym, prawie wykroczeń, prawie karno - skarbowym,

• większość instytucji prawa finansowego nie posiada swoich procedur,

• prawo finansowe nie posiada własnych egzekucji.

Normatywne uregulowanie zagadnień:

- finanse publiczne - kilka definicji - Art.3 ustawy o finansach publicznych - Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności:

1) gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;

2) wydatkowanie środków publicznych;

3) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;

4) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

5) zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;

6) zarządzanie środkami publicznymi;

7) zarządzanie długiem publicznym;

1. rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.

Sektor finansów publicznych - nie jest zdefiniowany, można wymienić jedynie poszczególne jednostki: np. sady, organy kontroli, jednostki samorządu terytorialnego - gminy, powiaty, województwa; zakłady budżetowe, zakład ubezpieczeń społecznych, NFZ, PAN...

Sektory finansów publicznych :

1. sektor rządowy,

2. sektor samorządowy,

3. sektor ubezpieczeń społecznych (KRUS, Zakład Ubezpieczeń Społecznych).

Środki publiczne (art.5 ust.1):

• dochody publiczne;środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej;

• środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej;

• środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi,

• przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:

a) ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych,

b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,

c) ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,

d) z otrzymanych pożyczek i kredytów;

• przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

Dochodami publicznymi są (art.5 ust 2):

• charakter definitywny,

• daniny publiczne, do których zalicza się: podatki, składki, opłaty oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek po­noszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celo­wych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw niż ustawa budżetowa, zwanych dalej „odrębnymi ustawami”;

• inne dochody należne, na podstawie odrębnych ustaw, budżetowi państwa, jednostkom samorządu terytorialnego oraz innym jednostkom sektora finansów publicznych;

• wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych;

• dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, do których zalicza się w szczególności:

a) wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o po­dobnym charakterze,

b) odsetki od środków na rachunkach bankowych,

c) odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych,

d) dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych;

• spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finan­sów publicznych;

• odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych;

• kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielo­nych poręczeń i gwarancji;

• dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów

• inne dochody należne jednostkom sektora finansów pub­licznych określone w odrębnych przepisach lub umowach międzynarodowych.

Do środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej zalicza się (art.5 ust.3):

• środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych;

• środki pochodzące z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności;

• inne środki.

Przychody:

• charakter przejściowy,

• z budżetu państwa,

• z budżetu samorządów

Środki publiczne najważniejszą ich kategorią są dochodów publicznych.

Dochody publiczne najważniejszą ich kategorią są daniny publicznych.

Daniny publiczne najważniejszą ich kategoria są podatków.

Środki publiczne przeznacza się na (art. 6 ust. 1 ):

- wydatki publiczne;

• rozchody publiczne, w tym na rozchody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Rozchodami publicznymi są (art. 6 ust.2):

• spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;

• wykup papierów wartościowych;

• udzielone pożyczki;

• płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przy­chody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu tery­torialnego;

• pożyczki udzielone na finansowanie przejściowe zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej „prefinanso­waniem”;

• inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością.

Przychody - źródła przejściowe - ze sprzedaży papierów wartościowych; przychód z otrzymanych pożyczek i kredytów,

Rozchody - źródła przejściowe - z wykupu papierów wartościowych; rozchody ze spłaty pożyczek i kredytów.

Państwowy dług publiczny - wartość nominalną zadłu­żenia jednostek sek­tora finansów publicznych ustaloną po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań pomiędzy jednostkami tego sektora.

Dług Skarbu Państwa - rozumie się wartość nominalną zadłużenia Skarbu Państwa.

Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa - zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do:

1) sfinansowania deficytu budżetu państwa;

2) spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań;

3) sfinansowania udzielanych przez Skarb Państwa pożyczek;

4) wykonywania innych operacji finansowych związanych z dłu­giem Skarbu Państwa.

Budżet a gospodarka rynkowa.

akt prawny - normatywny, uchwalany przez Parlament; zawierający zestawienie przewidywanych dochodów i wydatków;uwzględnia przychody i rozchody odgrywa podstawową rolę w zakresie gospodarki rynkowej; po prze wielkość wydatków uchwalanych w budżecie podejmuje sie decyzje co do zakresu działań publicznych; kategorie mające wpływ na podejmowanie decyzji dotyczących budżetu to: np. kategorie pracowników i kategorie konsumentów itd.; instrument podziału dobór i usług;

rozwój gałęzi gospodarki rynkowej, ma na to bardzo duży wpływ budżet po przez dotacje budżetowe; budżet może finansować roboty publiczne = zwiększenie miejsc pracy, zmniejszanie bezrobocia; zmniejszenie wpływów podatkowych w przypadku załamania rynku;

Geneza budżetu:

• ustalany na rok budżetowy = okres budżetowy, co do zasady jest to rok kalendarzowy;

• zestawienie planowanych na dany okres dochodów i wydatków, przychodów i rozchodów;

• pokrywa wydatki: publiczne i prywatne;

Fiskus = Skarb Państwa - forma zorganizowania działalności gromadzenia, wydatkowania i finansowania w celu zaspokojenia celów publicznych.

Zestawienie młode - wydatki bieżące = RACHUNKOWOŚĆ

Zestawienie starsze - wydatki za okres poprzedni = SPRAWOZDAWCZOŚĆ

Historia:

• od XV wieku - zestawienie przewidywanych wydatków i przychodów;

• I Budżet - Anglia - 1215 rok - Parlament angielski został ograniczony do pobierania podatków;

• II Budżet na świecie - Polska - 1768 rok - Przywilej Koszycki - Sejm był upoważniony do pobierania podatków;

• Prusy - Budżet w 1848 rok;

• Stany Zjednoczone - Pierwszy budżet został uchwalony w chwili uzyskania niepodległości.

17171 r. - Na terenie Polski, został wprowadzano stały etat wojskowy, planowanych dochodów i wydatków ale dotyczyło to tylko wojska;

1791 r. - (Konstytucja 3 Maja) - postanowiła iż co roku będzie uchwalać dochody i wydatki na rok budżetowy;

Funkcje budżetu:

• instrument kontroli Parlamentu nad żadem,

• f. ekonomiczna

• f. polityczna,

• f. ekonomiczno - polityczna.

Teorie pojęcia budżetu:

• zasób pieniężny państwa/jednostek samorządu terytorialnego,

• roczny plan gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych

• akt normatywy zawierający zestawienie dochodów i wydatków na kolejny rok budżetowy, budżet = plan finansowy.

Budżet nie jest jedynym planem finansowym.

Dyrektywność budżetu:

• powinien być wykonywany jak najściślej ale nie jest to wymagane do końca,

• polega na oszczędzaniu, zaplanowaniu rozwiązań, oraz sposobie gospodarowania,

• dochody = propozycja ich wielkości,

• wydatki i rozchody = nieprzekraczalny limit

• jeśli w budżecie państwa umieszcza się kwotę dochodów , to nie może być ona podstawą roszczenia państwa w stosunku do osoby trzeciej; np. dochody z podatku dochodowego od osób fizycznych - nie oznacza to obowiązku nakładanego na te osoby.

• jeżeli w budżecie jest zamieszczona kwota to nie jest ona podstawą roszczeń, tylko konkretna ustawa,

• jeżeli są kwoty wydatków to nie mogą być one podstawą roszczeń kogokolwiek do państwa (oprócz wydatków na subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego), są one adresowane do tych, którzy gromadzą dochody i dokonują wydatków. Dyrektywność budżetu po stronie dochodów jest mniejsza niż po stronie wydatków, bo wykonawca strony dochodowej jest zobowiązany działać na zasadach i w terminach wynikających z przepisów

• należy pamiętać, że budżet jest bardziej prognozą niż wyraźnie określonym obowiązkiem

• jeżeli w budżecie zachowane zostaną dochody i ta kwota nie zostanie zgromadzona, choć przepisy były wtedy nie wolno odpowiedzialnością obarczać tego, kto te dochody gromadził.

• wykonawca poniesie konsekwencje, jeżeli nie będzie odprowadzał dochodów do budżetu, które przewiduje ta ustawa, nie ma tu obowiązku gromadzenia tych dochodów, tylko stosowania przepisów w celu ich gromadzenia.

• dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w prawie finansowym, z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem, w sposób celowy i oszczędny; jest to nakaz zmieszczenia się w ramach kwoty określonej w budżecie, bo wydatki i rozchody stanowią "nieprzekraczalny limit".

Roczny budżet Państwa = dochody + wydatki + przychody + rozchody wszystkich organów

Roczny budżet samorządów = dochody + wydatki + przychody + rozchody organów jednostek samorządu terytorialnego

Zamieszczenie jakichkolwiek wielkości w budżecie nie rodzi roszczeń budżetu do roszczeń wobec osoba trzecich i na odwrót = nie ma podstawy prawnej do roszczeń - WYJĄTKI - zamieszczenie subwencji dla jednostek samorządu terytorialnego, można dochodzi subwencji, prawo do subwencji z zaległościami za zwłokę.

15.11.2007

Budżet pełni podstawowe funkcje - te co finanse publiczne

• realizacja funkcji budżetu:

• sprowadza się do f. retrybutywnej finansów publicznych

• przejmowanie przez budżet części zasobów z budżetu od przedsiębiorców z zagranicy (środki z UE) na rzecz innych podmiotów

• rozdzielenie budżetu na cele jednostek w sferze nieprodukcyjnej; przydzielenie środków na rzecz organizacji które realizują określone cele (edukacja. sadownictwo, ochrona zdrowia),

• jeżeli środki są niewystarczające to dochodzi do zadłużenia się - dług publiczny,

• kontrolna funkcja budżetu

• sygnalizacyjno - kontrolna funkcja finansów publicznych,

• wielkości realne budżetu porównywuje się z wielkościami rozplanowanymi.

Zasady budżetowe:

• cechy wzorcowe budżetu, które wykształciły się w praktyce

• są to pewne postulaty nauki formułowane pod adresem org. planujących budżet i go uchwalających.

1. Zasada jawności budżetu:

• kiedyś - była o zasada jedności strukturalnej budżetu (budżety niższego rzędu zawarte w budżecie wyższego stopnia a te w budżecie państwa),

• dziś - teraz mamy uchwalanie odrębnych budżetów: jedne budżet państwa, wiele budżetów samorządów jednostek terytorialnych (JST),

• różnica „kiedyś - dziś „ wynikała z tego iż „kiedyś” nie było jednostek samorządu terytorialnego tylko terenowe organy władzy państwowej,

• suma dochodów i wydatków państwa to suma budżetu oraz rodzaje budżetu i wzajemne miedzy nimi przepływy finansowe (teraz),

• struktura budżetu w państwach federalnych - maja budżety federalne,

• główne powiązania finansowe polegają na zasileniu z budżetu państwa budżetów samorządowych poprzez subwencje, dotacje celowe (charakter obligatoryjny i fakultatywny)

- możliwe jest powiązanie finansowe (pod względem fakultatywnym), miedzy budżetem samorządowym - pomoc finansowa innej jednostce samorządu terytorialnego,

1 B.JST 2 B.JST

pomoc finansowa

(wobec klęski żywiołowej)

-istnieje rozwiązanie normatywne, które powoduje ze jednostki samorządu terytorialnego dokonują obligatoryjnie wpłaty do budżetu państwa w określonych sytuacjach; dopłata ta trafia na tzw. subwencje ogólne (dzieli się je na poszczególne JST) - wraca - redystrybuje

B. JST B. PAŃSTWA

obligatoryjna wpłata do b. państwa

subwencja ogólna

3 B.JST

1 B.JST

2 B.JST

- zasilenie środkami z budżetu państwa budżetów jednostek samorządu terytorialnego

B. PAŃSTWA B. JST

KIEDYŚ	DZIŚ
budżet centralny	budżet państwa
terenowe organy władzy państwowej	jednostki samorządu terytorialnego (JST)
zasada jedności strukturalnej budżetu	zasada jedności budżetu - budowa/struktura budżetu, rodzaje, wzajemne powiązania budżetów i

Rodzaje budżetów - typu samorządowego:

• budżety gminne,

• budżety powiatowe,

• budżety wojewódzkie.

Dotacje celowe:

• realizowane na zadania z zakresu administracji rządowej JST,

• dotacje celowe wynikają z ustawy,

• przeznaczone na zadania własne JST, nie liczone są obligatoryjne zadania.

a). zasada jawności materialnej budżetu

• tzw. zasada jedności kasowej, zasada jedności niezwiązania dochodów,

• zawiera wymóg scałkowania w ramach budżetu wszystkich środków niezależnie od źródeł dochodów i ich przeznaczenia,

• brak jest powiązania miedzy określoną źródeł dochodów a określone przeznaczeniem,

• dochody nie mogą być przeznaczone na imienne oznaczone cele,

• nie wiązanie dochodów z wydatkami,

• wyjątek - tzw. FUNDUSZE CELOWE - w nich wyodrębnia się określone środki na określone zadania,

- kiedyś wyjątkiem były DOCHODY CELOWE - czyli określona część dochodu przekazywana była na określony cel.

b). zasada jawności formalnej budżetu:

• zawiera wymóg rozmieszczenia dochodów i wydatków państwa w jednym akcie normatywnym (ustawa budżetowa państwa) i JST w jednym akcie (uchwała budżetowa JST),

• załączniki do tego aktu stanowiła integralna cześć budżetu (jst to konsekwencja tej zasady),

• dochody i wydatki znajdujące wyraz w jednym akcie normatywnym.

2. Zasada zupełności budżetu.

• tzw. zasada powszechności budżetu,

a). ujęcie przedmiotowe - tradycyjne - kiedyś:

3. wszystkie dochody i wydatki Państwa mają być objęte budżetem,

4. możliwa do zastosowania w początkowej fazie sost. problematyki budżetowej,

5. stała się z byt wąska, było dużo wyjątków od tej zasady.

b). ujęcie podmiotowe - obecne

• działalność państwowych jedn. org. winna znaleźć swój wyraz w budżecie bezpośrednio lub pośrednio (jednocześnie JST),

• dwa sposoby powiązania jednostek organizacyjnych z budżetem właściwym sobie(czyli ten, którego organ powoływał jednostkę),

• powiązanie bez - i pośrednictwem odpowiadają 2 metody budżetowania:

1. bezpośrednie - metoda budżetowania brutto

2. pośrednie - metoda budżetowania netto.

Budżetowanie brutto

wydatki z budżetu

B - budżet

J.O. - jednostka organizacyjna

dochody do budżetu

Budżetowanie netto

• pośrednie powiązanie z budżetem określone na rzecz i określonymi wydatkami z budżetu na rzecz jednostki organizacyjnej,

• dwie formy:

1. forma prosta - nie ma zastosowania

2. forma złożona - różny stopień złożoności

Forma prosta budżetowania netto:

pokrywanie z budżetu

nadwyżka do budżetu wydatków D D - mniejsze od wydatków

Forma złożona budżetowania netto:

• równoczesne powiązanie jednostki organizacyjnej z budżetem z określonycvh tytułách prawnych,

• np. dotacje przedmiotowe

J. O. - jednostka organizacyjna

B - budzet

J.O. - niezależnie od siebie dokonuje do B wpłat

Każda jednostka organizacyjna musi mieć podstawę prawną działalności podst. pr. gosp. finansowej - w jednym lub rożnym akcie normatywnym.

Podstawą działalności i gospodarki finansowej - jest ustawa o finansach publicznych (jednostek budżetowych i zakładów budżetowych - tylko dla tych, a dla innych w innych ustawach).

Jednostki budżetowe:

• rozliczaja się budżetowaniem brutto, ale mamy formę uelastycznienia działalności jednostek budżetowych

* gospodarstwo pomocnicze - nie jest samodzielną jednostką organizacyjna, działa w ramach jednostki budżetowej, rozlicza się metodą budżetowania netto, może otrzymywać dotacje przedmiotowa, a podmiotową nie (muzę za to zakład budżetowy),

* rachunek dochodów własnych - dochody określone przepisami mogą być tam zamieszczane, dochody własne jednostek pomocniczych i JST, dochody tylko jednostek pomocniczych, organ stanowiący samorząd terytorialny może określić rodzaj dochodu JST,

* fundusze motywacyjne.

Rozkłady budżetowe

• rozliczają się metoda netto ( dotacje przedmiotowe, celowe)

• max.50 % kosztów to dotacje dla zakładów budżetowych

• rozkład budżetu ma własny plan finansowy, odprowadza nadwyżkę do budżetu,

Gospodarstwo finansowe - również ma plan finansowy.

Fundusze celowe - mogą stanowić odrębne jednostki organizacyjne ale nie muszą:

• wyodrębnione z budżetu określonego środka publicznego i przeznaczeniu ich na określone cele

• musi mieć podstawę ustawowa

• modele organizacyjne:

1.ma osobowość prawną i posiadają własne organy - te organy realizują cele budżetu,

2. nie mam osobowości prawnej i nie ma organów - wówczas ustawa mówi, jaki organ administruje finansami np. minister.

* powiązanie określonych dochodów z określonymi wydatkami

* wtedy mamy rachunek (dochodów własnych) wyodrębniony bankowy - fundusz go ma - kieruje w nim : - sam organ(który ma osobowość prawna) - określony organ (który nie ma osobowości prawnej).

* ma plan finansowy

*mogą otrzymywać dotacje budżetowe (może pokrywać wydatki z bieżących dochodów, a dotacje to też tu dochody)

* mogą pokrywać swoje wydatki z pozostałości ze środków z lat ubiegłych - podstawowa przesłanka funkcjonowania funduszy celowych) jest to wyjątek od zasady roczności w której kasa w następnym roku przepada

* mają usprawnienie do zaciągania kredytów i pożyczek

* sejm w rocznej ustawie może w stos. dotowanego funduszu przewidzieć, że jego środki będa przekazywane na inne cele,

* scentralizowane - na szczeblu państwowym,

* decentralizowane - tworzone przez podmioty IST

* najwięcej funduszy jest realizowanych w emeryturach i rentach,

• fundusze: w sferze ochrony środka, regulowane pr. wodnym.

22.11.2007

Zasada szczegółowości - inaczej zasada przejrzystości. Jest to terminologia wymienna aczkolwiek treść zasady szczegółowości ma większy zakres niż zasady przejrzystości.

Najtrafniejsze jest stwierdzenie iż - Zasada przejrzystości w ramach zasady szczegółowości.

Zasada przejrzystości ukształtowana w I cz. ustawy o finansach publicznych dlatego że jest zastosowana w odniesieniu do sektora finansów publicznych a nie do samego budżetu.

Cz. II jest odwołaniem do cz.I ustawy o finansach publicznych.

Zasada szczegółowości zawiera wymóg określenia dochodów i wydatków budżetu, zadań budżetu tzw. optymalna szczegółowość - pojęcie to jest nieostre.

Nadmierna szczegółowość - powoduje nadmierne usztywnienie.

Niedostateczna szczegółowość - pozbawia dyrektywny charakter budżetu.

Budżet ma mieć szczegółowo określone zadania - nie mogą być określone kazuistycznie ani w jednej sumie.

Klasyfikacja budżetowa:

• instytucja prawno - finansowa,

• służy realizacji tej zasady,

• dostosowana jest rachunkowość budżetowa,

• dla celów tej rachunkowości określa się plany kont - ewidencje

Rodzaje rachunkowości:

• rachunkowość bilansowa - obligatoryjna dla dla budżetu, duża ilość podmiotów zajmujących się gospodarka(np. Banki),

• rachunkowość podatkowa - dla niektórych podmiotów pokrywa się z rachunkowością bilansowa,

• rachunkowość budżetowa - dostosowana dla klasyfikacji budżetowej, oparta o plany kont, zmodyfikowana rachunkowość.

Cz. I ustawy o finansach publicznych - klasyfikacja dotyczy wszystkich jednostek sektora finansów publicznych.

Cz. II ustawy o finansach publicznych - klasyfikacja budżetowa - podziałka.

Klasyfikacja budżetowa :

• wielopostulatowy, uporządkowany według określonych kryteriów układ zadań budżetu, operujący określonymi podziałkami rożnej rangi,

• dal klasyfikacji niezbędne jest zjawisko wielosotopniowości podziałek

• podziałki wyższego rzędu rozpadają się na podziałki niższego rzędu, podziałki niższego rzędu znajdują się w podziałkach wyższego rzędu,

• im niższy stopień podziałki tym ty jest ona bardziej szczegółowa, im wyższy stopień podziałki tym jest ona mniej szczegółowa,

• są określone zadania; konkretne zadania po stronie dochodów i wydatków, określone są na najniższym stopniu klasyfikacji budżetu - podziałka najniższa.

Podział na podziałki - jest obowiązkowy:

Kryterium rozbicia podziałek:

• podmiotowe = resortowe

• przedmiotowe = funkcjonalna = rzeczowa

• o charakterze mieszanym = przedmiotowo- podmiotowa.

Rozbicie podmiotowe:

• podziałki określają organy uprawnione do otrzymywania dochodów i dokonywania wydatków - określają adresatów

• rozbicie dokonuje się na najwyższym stopniu klasyfikacji budżetowej,

• kryterium temu odpowiada pojecie tzw. dysponentów części budżetu,

• organy uprawnione to: organy władzy administracyjnej, rządowej, organy im równe, organy centralne np. SN, Prokuratura Generalna, NIK.

Rozbicie przedmiotowe:

• określenie zadań według ich treści,

• odpowiada na pytania: jakie zadania, jaką droga, jakiej wysokości są realizowane,

• relacje pomiędzy poszczególnymi dochodami a wydatkami,

• im niższy jet stopień klasyfikacji tym większa jest szczegółowość zadań.

Rozbicie mieszane (podmiotowo - przedmiotowe):

• w praktyce bardzo rzadko stosowane

• połączenie rozbicia przedmiotowego z rozbiciem podmiotowym.

Klasyfikacja przedstawiona w układzie dziesiątkowym, co ułatwia dokonywanie porównań.

Najniższa podziałka to paragraf.

Podziałki klasyfikacyjne (podział):

I. Charakter.

1. O charakterze obligatoryjnym - muszą występować.

2. O charakterze fakultatywnym - mogą ale nie muszą występować.
II. Zależność.
1.Niezależne od rodzaju budżetu - występują w każdym budżecie (państwa i JST),
2. Zależne od rodzaju budżetu - występują tylko w budżecie państwa.
Obecnie wszystkie podziałki mają charakter obligatoryjny.

Rodzaje podziałek:

• działy (dzielą się na rozdziały),

• rozdziały (dzielą się na paragrafy),

• paragrafy.
  
  

W budżecie mamy: części, działy, rozdziały, paragrafy.

• w oparciu o kryterium typu przedmiotowego:

- budżet państwa: podział klasyfikacji na zależne jak i niezależne od rodzaju budżetu; części stanowiące najwyższy stopień: działy, rozdziały, paragrafy,

- obejmuje części odpowiadające : subwencjom ogólnym dla gmin, rezerwie ogólnej, źródłem pokrycia deficytu pożyczkowego, potrzeb budżetu, można również wprowadzić dodatkowe części kryterium przedmiotowego,

Stopień szczegółowości budżetu w stanowionych budżetach:

• przyjęta klasyfikacja budżetowa,

• nie oznacza ze tzw. stanowienie budżetu musi być szczególne; może ale nie musi być przewidziana szczegółowość,

• we wespół tworzeniu budżetu częściej ma miejsce sytuacja iż budżety nie są uchwalane z większą szczegółowością,

• jeżeli ustawa nie określa szczegółowości budżetu, musi określić stopień jego szczegółowość w chwili jego uchwalenia:

- identyczny - po stronie dochodów i wydatków w chwili uchwalenia,

- różny - po stronie dochodów i wydatków w chwili uchwalenia - częściej występuje ( mniejszy stopień szczegółowości po stronie dochodów, większy stopień szczegółowości po stronie wydatków).

W Polsce:

Identyczne po stronie dochodów i wydatków w chwili uchwalenia,

B. Państwa - części, działy

B. JST - części

Rożny - po stronie dochodów i wydatków w chwili uchwalenia:

B. Państwa - Części, działy, rozdziały

B. JST - działy, rozdziały.

Dochody - są prognozą.

Wydatki - stanowią nieprzekraczalny limit - są bardzo szczególne.

Niezbędne jest dopuszczenie budżetu po jego uchwaleniu do pełnej szczegółowości - przez powołany do tego specjalnie organ wykonawczy.

Układ wykonawczy budżetu:

• instytucja prawno - finansowa,

• doprowadza budżet do pełnej szczegółowości,

• polega na rozbiciu zadań ujętych grupowo w budżecie na zadania określone z pełną szczegółowością lub czasem na zadania z większym stopniem szczegółowości.

Dysponenci części budżetu - organ posiadający swoją wyodrębnioną cześć w budżecie, e największej podziałce; sporządzają układ wykonawczy dla budżetu państwa.

Układ wykonawczy budżetu państwa sporządzają - Dysponenci części budżetu.

Układ wykonawczy budżetu JST sporządzają - Zarząd, wójt, prezydent.

Zakres układu wykonawczego budżetu:

• budżet uchwalony z pewnych stopni szczegółowości - dodajemy te podziałki, które nie były zawarte w chwili uchwalenia.

• np. Wydatki - uchwalony w części, działy, rozdziały

• zakres układu wykonawczego dotyczy tylko dodania paragrafów.

• zakres układu wykonawczego zależy od stopnia szczegółowości budżetu,

• im stopień jest większy tym zadania układu wykonawczego są mniejsze,

• im stopień jest mniejszy tym zadania stopnia wykonawczego są większe.

Układ wykonawczy obejmuje : części, działy, rozdziały, paragrafy

Zakres układu wykonawczego obejmuje : wówczas są już zamieszczone wszystkie elementy i nie mamy już co dodawać, jet to etap końcowy, nie można czegoś wykluczyć można tylko dodać gdyż Sejm już to zatwierdził.

Układ wykonawczy budżetu:

• pomost od fazy uchwalenia budżetu do jego wykonania.

Zasada uprzedniości budżetu:

• powinno być wszystko uchwalone przed rozpoczęciem roku budżetowego lub na początku - ale to w wyjątkowych okolicznościach

• konsekwencje - nie wszystkie wydatki są przewidywalne przed terminem - konieczność sfinansowania wydatków które nie były do przewidzenia przed rozpoczęciem roku budżetowego

Instytucja rezerw budżetowych:

• element elastyczności pozwalający na zrealizowanie potrzeb w chwili wykonania budżetu,

• kwoty zamieszczone po stronie wydatków budżetowych niezwiązane określonymi zadaniami z pominięciem zasady szczegółowości = kwoty nierozdzielone.

Rodzaje rezerw Budżetowych:

• Rezerwa ogólna - tzw. rezerw na nieprzekraczalne wypadki, wydatki mogą być nieprzewidziane co do jakości(nie były w ogóle przewidziane) lub mogą być nieprzewidziane co do ilości (przewidziane ale nie w wystrajającej ilości).

• Rezerwa celowa - przewidywana na pewne rodzaje wydatków ale nie na konkretny cel np. usuwanie klęsk żywiołowych.

Charakter rezerw budżetowych:

I.

• obligatoryjny - rezerwa ogólna budżetu państwa,

• fakultatywny - rezerwa celowa budżetu państwa i JST, rezerwa ogólna budżetu JST.

II.

• zależne od rodzaju budżetu,

• niezależne od rodzaju budżetu (Polska).

Górna granica rezerwy - określa się w odsetkach i procentach do wydatków budżetu państwa, 0,5% wydatków budżetu państwa, b. JST - fakultatywny do 0,5 %, b. państwa do 0,5 %.

Organy kompetentne do dysponowania rezerwami :

• zależą od stopnia klasyfikacji budżetowej i rodzaju budżetu.

Dotyczy to Polski:

Rada Ministrów - dysponuje rezerwą ogólna.

Minister finansów - dysponuje rezerwa celowa.

Zarząd - wójt, burmistrz, prezydent - dysponuje rezerwami JST.

Ograniczenie czasowe do wykorzystania rezerw:

• żeby nie były wykorzystywane na samym początku lub na samym końcu roku,

• żeby nie były przeznaczone na niepotrzebne cele

Wykorzystanie rezerw:

• większość rezerwy zmniejszona

• większość wydatków - zwiększona.

• wykorzystanie wyłącznie w trybie przemieszczenia wydatków.

Zasada równowagi budżetu:

• zawiera wymóg zrównoważenia budżetu,

• związane z bilansowa forma budżetu (po jednej stronie dochód a po drugiej stronie wydatki, przychody i rozchody),

• równowaga może być rozpatrywana w trzech momentach czasowych:

1. faza projektowania budżetu do momentu jego uchwalenia Funkcja Opracowywania Budżetu, Projektowania i uchwalania budżetu. Planowana równowaga budżetowa.

2. faza wykonywania budżetu - bieżąca równowaga budżetu,

3. faza zamknięcia budżetu - sprawozdawczość budżetu , wielkości te nie pokrywają się w tych 3 momentach czasowych.

Dochody równe wydatkom = zrównoważenie ścisłe, równowaga ścisła.

Dochody wyższe do wydatków = nadwyżka budżetowa

Dochód niższy od wydatków = niedobór budżetu/deficyt budżetu.

29.11.2007

Deficyt = niedobór budżetu.

Organ kompetencyjny do dysponowania rezerwami nałżą od struktury klasyfikacji budżetowej i rodzaju budżetu:

• ogólna - Rada Ministrów

• celowa - Minister Finansów

• w budżecie samorządowym - zarząd wójt, burmistrz, prezydent.

Orany czasowe do wykorzystywania rezerw:

• celowe - nie mogą być wykorzystane na początku lbu końcu roku,

• w budżecie państwa w celowych rezerwach Minister Finansów musi wykorzystać je do 15 października.

Wykorzystywanie rezerwy

• oznacza iż wielkość rezerwy ulega zmniejszeniu, a określony wydatek zwiększeniu.

Przenoszenie wydatków z rezerw.

Zasada równowagi budżetowej.

• zawiera wymóg zrównoważenia budżetu.

• jest związana z tzw. bilansowa forma budżetu (dochody - wydatki i przychody - rozchody),

• równowaga w trzech momentach czasowych:

1. Faza Projektowania - budżet do momentu uchwalenia,

- tzw. faza opracowania budżetu

- planowana równowaga budżetu

2. Faza Wykonawcza budżetu - bieżąca równowaga budżetu

3. Faza zamknięcia budżetu - sprawozdawczość budżetu, faktyczna równowaga budżetu.

• budżet w każdym momencie może inaczej wyglądać.

Porównujemy tylko dochód i wydatki,

• dochód = wydatki tzw. zrównoważenie ścisłe, równowaga ścisła

• dochód > wydatki tzw. nadwyżka budżetowa

• dochód < wydatki tzw. niedobór, deficyt budżetowy.

• np. budżet może być ściśle zrównoważony w planowaniu a już na końcu będzie niedobór.

Równowaga w ujęciu doktryny:

• brak nierównowagi ujemnej,

• zasadzie równowagi nie przeczyło zastosowanie deficytu,

• istotniejsza jest równowaga całości systemu (bilans finansów państwa)

Równowaga budżetu w poglądzie teoretycznym 9zagadnienia dotyczące deficytu):

1. Teoria ścisłego równoważenia

• zrównoważenie wielkości dochodów i wydatków - do początku XX wieku

• nie można wykluczyć większych wydatków niż posiada się określone dochody,

• miało to wyraz w konstytucji RFN z 2 poł. XX wieku - 1949 r.

• nie miała miejsca , bo do dochodów wliczono pożyczki,

• faktyczna równowaga najczęściej zamykała się deficytem,

• pewne kategorie wydatków ulegały wyłączeniu z budżetu np. inwestycyjne,

• stosowanie tzw. pozabudżetowych funduszy celowych - w szczególność wydatki z tytułu ubezpieczeń społecznych.

2. Teoria systematycznego budżetu.

• uznaje deficyt za pozytywny (w Polsce występuje deficyt ale nikt nie uznaje że jest pozytywny),

• uważa ze deficyt nie jest złem lub jest korzystny,

• u podstaw leży doktryna Keins'a - deficyt wchłaniał bezrobocie, pełne zatrudnienie,

• to że deficyt jest korzystny - oznacza deficyt zwiększa siłę nabywcza, wiec jest bodźcem dla rozwoju gospodarki,

• deficyt pociąga za sobą negatywne skutki:

- pokrycie deficyt znajduje w źródłach z pożyczek, kredytów - co jest negatywne,

* narasta Państwowy Dług Publicznych

* coraz trudniej jest zaciągnąć nową pożyczkę lub kredyt, a jeżeli już się uda to na gorszych warunkach,

- gdy deficyt będzie pokryty zwiększoną emisja pieniądza to powstanie inflacja.

3. Teoria budżetu cyklicznego - pośrednia teoria.

• uważano ze deficyt nie jest zjawiskiem negatywnym, pod warunkiem że zostanie zrealizowany z przychodów przyszłych (warunkach przyszłych),

• gdy były „lata depresji” zwiększono deficyt i powodowano ożywienie gospodarcze,

• np. woda - bardzo trudno jest przewidzieć jak w okresach przyszłych będzie się kształtować nadwyżka oraz w praktyce jest nacisk na natychmiastowe wykorzystanie nadwyżki.

4. Teoria impasu - pośrednia teoria.

• impas - deficyt przewidywalny w odróżnieniu do faktycznego

• impas może być:

- przy spełnieniu określonych warunków,

- co do określonej wysokości,

Aktualnie powinien być zrównoważony bilans.

W Polsce deficyt ma być na 3% ale tego nie ma. Unia Europejska wymaga do 3%.

Reguła - gdy mamy dopuszczenie deficytu to mamy też jego górna granice - w Polsce obecnie takiej granicy nie ma, mamy za to górną granicę długu publicznego (deficyt i inne elementy).

Górna granica długu publicznego - uregulowana w Konstytucji RP- art.216 - jest to 3/5 PKB (60%) - nie można przekroczyć tej wielkości. Zaś art.220 ust.6 Konstytucji RP mówi że nie można przewidywać pokrycia deficytu przez rozciągniecie zobowiązań NBP.

Budżety samorządowe - górna granica zadłużenia; w rzeczywistości mamy dwie takie granice:

1. globalne granic zadłużenia JST

2. roczna granice zadłużenia JST

• są dwie górne granice ponieważ JST mają ogromne możliwości zadłużania się,

• łączna kwota długu nie może przekraczać 60% dochodów JST (czyli ta globalna ) w danym roku budżetowym,

• granica zadłużeń przypadających do spłaty nie może przekroczyć 15% planowanych dochodów roku budżetowym.

Gdy uchwalone są deficyty to muszą być też uchwalone źródła pokrycia deficytu!

- gdyby ich nie było to budżet byłby fikcja.

Deficyt może być pokryty:

• droga operacji kredytowych na rynku pieniężnym,

• droga dodatkowej emisji pieniądza (jest niewskazane) - zawsze grozi inflacja.

Podziały źródeł pokrycia deficytu:

I.

• zależne od rodzaju budżetu

• niezależne od rodzaju budżetu

II.

• charakter definitywny - nie podlegają zwrotowi

• charakter przejściowy - zwrotne

*co do zasady pokrycie jest ze źródeł o charakterze przejściowym.

Rodzaje źródeł pokrycia deficytu:

1. kredyty,

2. pożyczki,

3. środki pochodzące z emisji papierów wartościowych,

4. lokaty budżetowe,

5. inne źródła.

Kredyty

• charakter zwrotny,

• banki mają uprawnienia do kredytów i pożyczek,

• przez kredyty rozumiemy pożyczki zaciągnięte w banku

• mogą pochodzi z Polski lub z zagranicy.

Pożyczki

• poza bankowa

• krajowe lub zagraniczne( międzypaństwowe - udzielane przez rządy,

międzynarodowe - udzielane przez organizacje międzynarodowe),

Kredyty i pożyczki dzielimy na (kryterium czasu) :

• krótkoterminowe

• średnioterminowe

• długoterminowe (najczęściej stosowane)

Środki pochodzące z papierów wartościowych:

• kryterium czasu:

- krótko i średnioterminowe (bony skarbowe),

- długoterminowe (obligacje)

• skarbowe papiery wartościowe - w rzeczywistości nie istnieją,

• nierównowaga bieżąca - rytm narastania dochodów i wydatków nie jest równomierny:

- dochody napływają wcześniej - przejściowe nadwyżki tzw. wolne środki,

- nie ma dochodu a mamy wydatki - bieżąca równowaga pokrywana z krótkoterminowych.

Lokaty (budżetowe)

• najmniejsze zastosowanie.

Inne źródła

• np. środki pochodzące z lokowania wolnych środków (mogą być przejściowe wolne środki, które się lokuje a oprocentowanie z nich zmniejsza deficyt); nadwyżki z ubiegłego okresu; środki pochodzące prywatyzacji mienia.

Państwowe pożyczki wewnętrzne:

1. imienne - dowody wystawiane na określone podmioty (np. banki),

2. emisyjne - wystawiane na okaziciela.

Pożyczki wiążą się z oprocentowaniem albo tzw. dyskontem, czasami jest to po łączenie obu tych form.

Obligacje

• zakupuje się po jego wartości nominalnej, a wykup po wartości nominalnej powiększonej o oprocentowanie , z dyskontem tzn. zakupuje się poniżej wartości nominalnej a wykup po wartości nominalnej

• z oprocentowaniem;

• charakteryzuje się stałym oprocentowaniem;

• jest jedynym gwarantowanym przez Skarb Państwa papierem wartościowym

• zalety obligacji:

- stałe oprocentowanie,

- podlega wykupowi,

Pożyczki państwowe, wiążą się z tym tzw:

• repudiacja - jest to jednostronne anulowanie przez Państwo własnych zobowiązań pożyczkowych

• wygaśnięcie stosunku pożyczkowego - dobrowolne zrzeczenie pożyczkodawcy ze spłaty pożyczki przez pożyczkobiorce(relacje państwo pożyczkobiorca - obywatel to pożyczkodawca),

• zwrot pożyczki.

Finansowe instrumenty pochodne:

• tez wchodzą do źródeł,

• są zbudowane na jakimś innym instrumentach bazowych innego rodzaju,

• np. prawa majątkowe zależne od ceny złota, stopy procentowej.

• Minister M\Finansów może lokować tu środki,

• są to zawsze papierów wartościowe zbudowane na instrumentach bazowych innego rodzaju ( od pewnych wielkości ustalanych wg. danych kryteriów np. przez bank).

Metody równoważenia budżetów samorządowych (lokalnych, miejscowych) - sposób pokrywania:

1. skrajny - koncepcja teoretyczna, wszystkie dochody wpływają na rzecz budżetu państwa

2. przeciwstawna skrajnej - wszystkie dochody wpływają do budżetu państwa a budżet państwa partycypuje te dochody,

3. pośrednia koncepcja teoretyczna - określone źródła dochodu zostają przydzielone budżetom JST i dochody płynące z tych źródeł stanowią (nazywają się) budżety własne tych budżetów; równoważenie dochodów własnych do poziomu dochodów własnych:

1. dochód własny jest równy planowanym wydatkom --- zrównoważenie ścisłe

2. dochody własne są większe od wydatków --- wystarczy nadwyżka budżetowa:

a). nadwyżka pozostaje w budżecie realnym

b). nadwyżka w całości lub w części jest przejęta przez budżet państwa = Metoda redukcji

1. dochody własne są mniejsze od wydatków --- czyli niewystarczające; mamy ujemną wielkość (deficyt) i wtedy mówimy o metodach uzupełniania dochodów do wydatków - ich poziomów planowanych; nie musi to być uzupełnienie całkowite, może być częściowe.

Istnieje wielość źródeł dochodów, całość źródeł jest podzielona na budżet państwa i budżety samorządowe.

Źródła dochodów budżetów samorządowych ulegają podziałowi na budżety poszczególnych stopni. Podział dochodów własnych:

• przyznane bezterminowo

• ma stałe.

Źródła, które przydzielone są na określony czas ( z reguły na 1 rok) :

• wyrównujące,

• uzupełniające,

• regulujące.

B

J.O.

B

J.O.

B

J.O.

B

J.O.

---