UNIWERSYTET WARSZAWSKI

WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA

RACHUNKOWOŚĆ FINANSOWA

Opracował:

prof. dr hab. Jan Turyna

Rachunkowość a podmiot gospodarczy

• Rachunkowość nigdy nie była i nie jest samoistnym bytem, stąd zawsze była powiązana z organizacją gospodarczą.

• Ewolucja rachunkowości następowała równolegle i w dostosowaniu do zmian zachodzących w organizacji gospodarczej.

• Współczesna rachunkowość jest traktowana wieloaspektowo, jako:

• dyscyplina naukowa,

• język działalności gospodarczej,

• system informacyjny,

• zbiór regulacji prawnych i standardów,

• system rejestrowania zdarzeń gospodarczych,

• system pomiaru i wyceny zdarzeń

• Rachunkowość pełni liczne funkcje m.in.

• kontrolną,

• sprawozdawczą,

• statystyczną,

• informacyjną,

• dowodową itd.

Rachunkowość jednostki obejmuje:

1) przyjęte zasady (politykę) rachunkowości,

2) prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym,

3) okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów,

4) wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego,

5) sporządzanie sprawozdań finansowych,

6) gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą,

7) poddanie badaniu i ogłoszenie sprawozdań finansowych w przypadkach przewidzianych ustawą (art. 4, ust. 3).

PRZEDMIOT RACHUNKOWOŚCI:

P R O C E S G O S P O D A R C Z Y

ZDARZENIE GOSPODARCZE

DOKUMENT

• księgowy, pozaksięgowy

• własny, obcy

• pierwotny (źródłowy), wtórny, itp.

KONTROLA

• formalna

• merytoryczna

• rachunkowa

DEKRETACJA

KSIĘGI RACHUNKOWE

PODMIOTY RACHUNKOWOŚCI (WG PRAWA POLSKIEGO)

• spółki handlowe (w tym również w organizacji), spółki cywilne,

• osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1.200.000 euro,

• jednostki organizacyjne działające na podstawie: prawa bankowego, prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych, przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności ubezpieczeniowej lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,

• gminy, powiaty, województwa i ich związki,

• państwowe, gminne, powiatowe i wojewódzkie jednostki budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, zakłady budżetowe, fundusze celowe,

• zagraniczne osoby prawne, zagraniczne jednostki nie posiadające osobowości prawnej oraz zagraniczne osoby fizyczne, prowadzących na terytorium RP działalność gospodarczą,

• inne jednostki, jeżeli otrzymują one na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu lub funduszów celowych (art. 2 ustawy).

WYŁĄCZENIA PODMIOTOWE Z USTAWY O RACHUNKOWOŚCI

• Skarb Państwa i Narodowy Bank Polski,

• Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej 1.200.000 euro (wg stanu na 30 września danego roku).

• W tym przypadku osoby te lub wspólnicy przed rozpoczęciem roku obrotowego są obowiązani do zawiadomienia o tym urzędu skarbowego, właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym.

• O ile w kolejnym roku poziom 1.200.000 euro zostanie przekroczony, zwolniony uprzednio podmiot wraca do prowadzenia ksiąg rachunkowych.

UŻYTKOWNICY INFORMACJI I ICH TYPOWE PROBLEMY DECYZYJNE

INWESTORZY

• stopień ryzyka związany z inwestowaniem kapitału,

• stopa zwrotu tego kapitału,

• ocena kierownictwa firmy.

PRACOWNICY

• stabilność i rentowność (miejsca prasy),

• zdolność finansowa do wypłaty wynagrodzeń.

POŻYCZKODAWCY

• stopień ryzyka związany z pożyczką,

• zwrot pożyczki wraz odsetkami.

KONTRAHENCI

• możliwość zapłaty należnych kwot z tytułu obrotu gospodarczego,

• ocena możliwości przetrwania firmy na rynku.

PAŃSTWO I JEGO AGENDY

• dane do prowadzenia polityki finansowej (ruch cen, stopy oprocentowania, wpływy i wydatki budżetu itp.

• dane do prowadzenia polityki podatkowej,

• dane statystyczne (ustalanie dochodu narodowego itp.)

KIEROWNICTWO FIRMY

• kontrola, analiza i ocena rezultatów działalności (operacyjnej, inwestycyjnej, finansowej),

• analiza i ocena pracy ludzi,

• planowanie, podejmowanie decyzji zarządczych itp.

CYKL OPERACYJNY PRZEDSIĘBIORSTWA WYTWÓRCZEGO

Kapitały

⇓

CYKL OPERACYJNY PRZEDSIĘBIORSTWA HANDLOWEGO

Kapitały

⇓

Rachunkowość - pieniężne ujęcie w/w cykli

Elementy rachunkowości finansowej

• Księgowość - podsystem rachunkowości, służący do gromadzenia i rejestrowania danych o operacjach gospodarczych, tworzący podstawową bazę danych dla systemu informacyjnego rachunkowości ⇒ prowadzenie ksiąg rachunkowych.

• Sprawozdawczość finansowa - ściśle określony normami prawa zestaw informacji wyjściowych z podsystemu rachunkowości finansowej, emitowany poza przedsiębiorstwo w określonej formie ("sztywna" stała struktura) i pod określoną datą.

PODSTAWOWE ZASADY RACHUNKOWOŚCI:

ZASADA NADRZĘDNA: TWORZENIE PRAWDZIWEGO I  WIERNEGO WIZERUNKU FINANSOWEGO JEDNOSTKI (TRUE AND FAIR VIEW).

POZOSTAŁE ZASADY I KONCEPCJE:

1. PODMIOTU GOSPODARCZEGO

2. PERIODYZACJI

3. POMIARU PIENIĘŻNEGO

4. KOSZTU HISTORYCZNEGO

5. BILANSOWA

6. KONTYNUACJI DZIAŁANIA

7. PEŁNEGO UJAWNIANIA

8. CIĄGŁOŚCI ZASAD RACHUNKOWOSCI

9. WSPÓŁMIERNOŚCI KOSZTÓW I PRZYCHODÓW

10. MEMORIAŁOWA VERSUS KASOWA

11. OSTROŻNEJ WYCENY

SPRAWOZDANIA FINANSOWE - zestawienie raportów dotyczące danego okresu, prezentujące prawdziwy i wierny wizerunek finansowy jednostki. Obejmuje :

• BILANS ⇒ jest to rachunek majątkowo-kapitałowy, zestawiany zwykle raz na 1 rok.

• RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT ⇒ rachunek efektywności gospodarowania, bazujący na zasadzie memoriałowej (przychody, koszty),

• RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH ⇒ rachunek efektywności gospodarowania, bazujący na zasadzie kasowej (wpływy i rozchody pieniężne), sporządzany jedynie przez wybrane jednostki

• ZESTAWIENIE ZMIAN W KAPITALE WŁASNYM ⇒ ilustrujące zmiany zachodzące w kapitałach własnych firmy, sporządzany jedynie przez wybrane jednostki

• INFORMACJA DODATKOWA, stanowiąca uszczegółowienie w/w dokumentów (obowiązkowa dla wszystkich jednostek).

BILANS - dwustronne zestawienie środków gospodarczych (aktywa) i źródeł finansowania - kapitałów (pasywa) na określony moment (dzień bilansowy) i w określonej formie.

Inaczej: bilans to podstawowy, zwykle retrospektywny rachunek majątkowo-kapitałowy, tworzony najczęściej raz do roku.

Uporządkowanie danych bilansowych:

• według wzrastającej płynności (aktywa)

• według wzrastającej wymagalności (pasywa)

Zwykle tworzony metodą netto

AKTYWA (środki gospodarcze, zasoby) są definiowane przez rachunkowość, jako "... kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych..." (art.3, ust.1, pkt. 8)

Aktywa są charakteryzowane przez trzy cechy:

1. można je wycenić, gdyż są one nabywane, wytwarzane, otrzymywane, są przydatne i wykorzystywane w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.

2. są kontrolowane przez jednostkę tj. prawnym właścicielem lub współwłaścicielem jest przedsiębiorstwo lub inne podmioty (wyjątek: leasing kapitałowy).

3. Warunkiem wykazywania aktywów w księgach rachunkowych jest przewidywanie, że przyniosą one w przyszłości korzyści ekonomiczne; w przeciwnym przypadku zasób nie będzie stanowić składnika aktywów jednostki.

4. Podział aktywów na trwałe i obrotowe ⇒ wg kryterium płynności aktywów ⇒ czas użytkowania jest u podstawy tego kryterium.

ZOBOWIĄZANIA to wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki.

Podstawowy podział zobowiązań w bilansie to: rezerwy na zobowiązania, zobowiązania długoterminowe i zobowiązania krótkoterminowe

AKTYWA PASYWA

BILANS "X"

PODSTAWOWE DEFINICJE BILANSOWE

• Okres sprawozdawczy: okres, za który sporządza się sprawozdanie finansowe w trybie przewidzianym ustawą lub inne sprawozdanie sporządzone na podstawie ksiąg rachunkowych (art. 3, ust. 1, pkt. 8)

• Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną (art.4,ust.2)

• Aktywa: kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ korzyści ekonomicznych (art. 3, ust. 1, pkt. 12)

• Wartości niematerialne i prawne: nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki, w tym: autorskie prawa majątkowe, licencje, koncesje, prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych, know-how (art. 3, ust. 1, pkt. 14)

• Środki trwałe: rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki, w tym: nieruchomości (prawo wieczystego użytkowania gruntu, budowle i budynki, spółdzielcze, własnościowe prawo do lokalu), maszyny, urządzenia, środki transportu, ulepszenia w środkach trwałych, inwentarz żywy (art. 3, ust. 1, pkt. 15)

• Zapis legalizujący leasing kapitałowy: aktywa to też obce środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne na mocy umowy, zgodnie z którą finansujący oddaje korzystającemu zasoby do odpłatnego użytkowania na czas oznaczony, jeżeli umowa spełnia z następujących warunków:

1. przenosi własność jej przedmiotu na korzystającego po zakończeniu okresu, na który została zawarta,

2. zawiera prawo do nabycia jej przedmiotu przez korzystającego, po zakończeniu okresu, na jaki została zawarta, po cenie niższej od wartości rynkowej z dnia nabycia,

3. okres na jaki została zawarta nie może być krótszy niż ¾ okresu ekonomicznej użyteczności środka trwałego lub prawa majątkowego,

4. suma opłat, pomniejszonych o dyskonto ustalona w dniu zawarcia umowy i przypadająca do zapłaty w okresie jej obowiązywania przekracza 90% wartości rynkowej przedmiotu umowy na ten dzień,

5. zawiera przyrzeczenie finansującego do zawarcia z korzystającym kolejnej umowy o oddanie w odpłatne użytkowanie tego samego przedmiotu lub przedłużenie umowy dotychczasowej na warunkach korzystniejszych od dotychczasowych,

6. przewiduje możliwość jej wypowiedzenia, z zastrzeżeniem, że wszelkie powstałe z tego tytułu koszty i straty poniesione przez finansującego pokrywa korzystający,

7. przedmiot umowy został dostosowany do indywidualnych potrzeb korzystającego (art. 3, ust. 4)

• Środki trwałe w budowie: zaliczone do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego (art. 3, ust. 1, pkt. 16); zastąpiły one dotychczasowe inwestycje w budowie

• Inwestycje: aktywa posiadane w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków (art. 3, ust. 1, pkt. 17)

• Zobowiązanie: wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki (art. 3, ust. 1, pkt. 20)

• Instrument finansowy: kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego lub instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron pod warunkiem, że z kontraktu wynikają jednoznacznie skutki gospodarcze (art. 3, ust. 1, pkt. 23)

• Instrument kapitałowy to kontrakt, z którego wynika prawo do majątku jednostki, pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wszystkich wierzycieli, bądź zobowiązanie jednostki do wyemitowania lub dostarczenia własnych instrumentów kapitałowych, jak udziały opcje na akcje lub warranty (art. 3, ust. 1, pkt. 26)

• Aktywa finansowe obejmują aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach (art. 3, ust. 1, pkt. 24)

• Aktywa pieniężne obejmują aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz, a także inne aktywa finansowe, jak np. naliczone odsetki od aktywów finansowych (art. 3, ust. 1, pkt. 25)

• Rzeczowe aktywa obrotowe: materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby, wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby, usługi), zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji, półprodukty oraz towary nabyte w celu odprzedaży w stanie nieprzetworzonym (art. 3, ust. 1, pkt., 19)

• Aktywa netto: aktywa jednostki pomniejszone o zobowiązania, odpowiadające wartościowo kapitałowi (funduszowi) własnemu (art. 3, ust. 1, pkt. 29)

• Kapitały (fundusze) własne: pieniężna równowartość aktywów wniesionych przez właścicieli (kapitały podstawowe) lub wypracowanych przez jednostkę (kapitały rezerwowe)

• Zobowiązania: wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych aktywów jednostki (art. 3, ust. 1, pkt. 20)

• Zobowiązania krótkoterminowe: ogół zobowiązań, z tytułu dostaw i usług oraz ta część innych zobowiązań, które stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego (art. 3, ust. 1, pkt. 22)

• Zobowiązanie finansowe to zobowiązanie jednostki do wydania aktywów finansowych lub wymiany instrumentu finansowego z inną jednostką na niekorzystnych warunkach (art. 3, ust. 1, pkt. 27)

• Zobowiązania warunkowe: obowiązek wykonania świadczeń, których powstanie zależy od zaistnienia określonych zdarzeń (art. 3, ust. 1, pkt. 28)

• Rezerwa: zobowiązanie, której termin wymagalności lub kwota nie są pewne(art. 3, ust. 1, pkt. 21)

PRZYKŁAD

W dniu 1 grudnia utworzono spółkę z o. o. do której udziałowcy wnieśli wkłady w kwocie 100.000,- i rozpoczęli działalność wytwórczą. W trakcie grudnia:

1) kupili z własnych środków budynek 50.000,-

2) kupili z własnych środków maszynę 20.000,-

3) nabyli surowce, wypłacili pensję,

zużyli energię, itp. 10.000,-

4) wytworzyli produkty i sprzedali je

uzyskując przychód 15.000,-

5) odbiorcy produktów:

1. zapłacili gotówką do kasy 5.000,-

2. zapłacili przelewem na rachunek bieżący 5.000,-

3. jeszcze nie zapłacili 5.000,-

Należy sporządzić bilans otwarcia (01.12) i bilans zamknięcia (31.12) i przeanalizować zmiany majątku i źródeł jego finansowania.

Bilans na 01.12. (otwarcia)

AKTYWA		PASYWA
Rachunek bieżący 100.000,-		Kapitał udziałowy 100.000,-
	100.000,-		100.000,-

Bilans na 31.12. (zamknięcia)

AKTYWA		PASYWA
Środki trwałe Należności Rachunek bieżący Kasa	70.000,- 5.000,- 25.000,- 5.000,-	Kapitał udziałowy Wynik finansowy grudnia (ZYSK)	100.000,- 5.000,-
105.000,-		105.000,-

Zdarzenie gospodarcze (bilansowe) jest to każdy fakt, proces, czynność itp., które zaistniały w jednostce gospodarczej, zostały wycenione i udokumentowane oraz wywarły wpływ na wartość i strukturę aktywów, pasywów i wynik finansowy w bilansie (zysk, stratę).

Cztery typy zdarzeń bilansowych:

1. STRUKTURALNE

1^o Aktywa (+), Aktywa ( - ), suma bilansowa

bez zmian

2 ^o Pasywa (+), Pasywa ( - ), suma bilansowa

bez zmian

2. MAJĄTKOWO-KAPITAŁOWE

3 ^o Aktywa (+), Pasywa (+),suma bilansowa (+)

4 ^o Aktywa ( - ), Pasywa ( - ),suma bilansowa ( - )

Konto księgowe jest to:

• urządzenie ewidencyjne pozwalające rejestrować zdarzenia gospodarcze,

• "pośrednik" w czasie, pomiędzy bilansem otwarcia i bilansem zamknięcia (konto bilansowe)

• bilansujący się rachunek ekonomiczny dla danego zasobu czy źródła finansowania

Nazwa Debet (Dt), Wn konta Credit (Ct), Ma
OBCIĄŻENIE zapisy po KONTA stronie Dt	zapisy po UZNANIE stronie KONTA Ct
Obroty ∑ Konta Dt	∑ Obroty konta Ct

Salda konta - różnica między obrotami Dt i Ct; gdy obroty Dt > obroty Ct to saldo Dt i odwrotnie.

RODZAJE KONT:

1^o BILANSOWE (AKTYWÓW, PASYWÓW)

2 ^o NIEBILANSOWE (WYNIKOWE)

3 ^o POZABILANSOWE

TAKŻE:

1 ^o SYNTETYCZNE

2 ^o ANALITYCZNE

Konto aktywów (majątkowe) np.

Dt Materiały Ct			Materiały
Sp +	- -		Sp 25 000 6 000	4 000
+ +	- - Sk		31 000	4 000 27 000 Sk
∑	∑		31 000	31 000

SP + Zwiększenie = SK + Zmniejszenie

Konto pasywów (kapitałowe) np.

Dt Zobowiązania Ct			Zobowiązania fakt.
- -	Sp +		3 000 2 000	5 000 Sp 6 000
- Sk	+ +		5 000 Sk 6 000	11 000
∑	∑		11 000	11 000

K1			K2
100 -	200,-		200,-	100,-




ZASADA PODWÓJNEGO KSIĘGOWANIA:

każde zdarzenie gospodarcze jest ewidencjonowane na dwóch kontach i po ich przeciwnych stronach.

Bilans na dzień 01.01.

AKTYWA		PASYWA
Środki trwałe Materiały Produkty gotowe Należności od odbiorców R-k bieżący Kasa	50 000,- 25 000.- 10 000,- 7 000,- 12 000,- 1 000,-	Kapitał udziałowy Kapitał zapasowy Kredyty bankowe Zobowiązania wobec dostawców	50 000,- 40 000,- 10 000,- 5 000,-
	105 000,-		105 000,-

Zdarzenia gospodarcze stycznia:

Uregulowano należność wpłatą na rachunek bieżący (TYP 1) Spłacono zobowiązania z przyznanego kredytu (TYP 2) Zakupiono materiały (faktura) (TYP 3) Spłacono zobowiązania z rachunku bieżącego (TYP 4)

5 000,- 3 000,- 6 000,- 2 000,-

Jak powyższe zdarzenia wpłyną na bilans ?

Sp	+	_	Sk	POZYCJA BILANSU
50 000,- 25 000,- 10 000,- 7 000,- 12 000,- 1 000,-	_ 6 000,- (3 _ _ 5 000,-(1 _	_ _ _ 5 000,-(1 2 000,-(4 _	50 000,- 31 000,- 10 000,- 2 000,- 15 000,- 1 000,-	ŚRODKI TRWAŁE MATERIAŁY WYROBY GOTOWE NALEŻNOŚCI RACHUNEK BIEŻĄCY KASA
105 000,-	11 000,-	7 000,-	109 000,-	∑
50 000,- 40 000,- 10 000,- 5 000,-	_ _ 3000,-(2 6 000,-(3	_ _ _ 3 000,-(2 2 000,-(4	50 000,- 40 000,- 13 000,- 6 000,-	KAPITAŁ UDZIAŁOWY KAPIATAŁ ZAPASOWY KREDYTY BANKOWE ZOBOWIĄZANIA FAKTUROWE
105 000,-	9 000,-	5 000,-	109 000,-	∑

Na uwagę zasługuje "podwójny aspekt" ewidencji każdego zdarzenia gospodarczego tj. dane pojawiają się w dwóch różnych miejscach. Z niego wynika ZASADA PODWÓJNEGO KSIĘGOWANIA.

I. DZIELENIE KONT KSIĘGOWYCH

1^O Podział poziomy → konta syntetyczne

i analityczne (księgi pomocnicze)

2 ^O Podział pionowy → konta podstawowe

i korygujące

2. KOREKTY BŁĘDÓW NA KONTACH KSIĘGOWYCH

1. Przekreślenie błędnego zapisu oraz dokonanie zapisu prawidłowego (wraz z podpisem osoby korygującej).

2. Zapisy korygujące (STORNO), spełniające zasady podwójnego księgowania:

• STORNO CZARNE zapis korygujący po przeciwnych stronach konta z błędnym zapisem

• STORNO CZERWONE - zapis korygujący w postaci liczby ujemnej, po tej samej stronie konta, po której wystąpił błąd.

PRZYKŁAD:

Na początek okresu salda wybranych kont przedstawiały się następująco:

TOWARY w tym: Towar "A" Towar "B" Towar "C"	3 000,- 1 000,- 500,- 1 500,-
ZOBOWIĄZANIA w tym: DOSTAWCA "M" DOSTAWCA "K" DOSTAWCA "P"	4 000,- 2 000,- 1 500,- 500,-

operacje:

1. zakup towaru "b" u dostawcy "k" 700,-

2. spłacono zobowiązanie wobec dostawcy "m" (z r-ku bieżącego) 500,-

3. zakupiono towar "c"

u dostawcy "r" 300,-

4. zwrócono dostawcy "k" towar

"b" jako niezgodny z umową 300,-

DOKUMENTY (DOWODY) KSIĘGOWE

• Są to dokumenty potwierdzające dokonanie operacji gospodarczych, stanowiące podstawę dokonania ewidencji tych operacji w księgach rachunkowych, a także dokonywania kontroli sprawozdań finansowych

• Dokument księgowy musi zawierać co najmniej dane:

- określenie rodzaju dowodu i jego numeru identyfikacyjnego

- określenie stron dokonujących operacji

• opis operacji i jej wartości i ilości (w jedn. naturalnych)

• data dokonania operacji, data sporządzenia dowodu (gdy inna)

• podpisy wystawcy oraz osoby od której przyjęto lub której wydano składnik aktywów

• wskazanie miesiąca oraz sposobu ujęcia dowodu w księgach rachunkowych (dekretacja), podpis osoby odpowiedzialnej za te wskazania (art. 21 ust. 1).

• Dokumenty są dzielone na:

- własne i obce (wg wystawcy)

- zewnętrzne i wewnętrzne (wg przeznaczenia)

- źródłowe i wtórne (wg etapów sporządzania)

- dyspozycyjne i wykonawcze (wg celu wystawienia)

- gotówkowe i bezgotówkowe (wg treści operacji).

• Obieg dokumentów - przechodzenie ich przez różne komórki organizacyjne od momentu wpływu do jednostki lub ich sporządzenia do chwili zarejestrowania i złożenia w archiwum.

• Kontrola dokumentów : formalna, merytoryczna i rachunkowa

• Dekretowanie dokumentów - określanie sposobu ich zaksięgowania tj. określenie kont na którym zostanie dokonana ewidencja

Rachunek zysków i strat

Raport zawierający rachunek efektywności gospodarowania, bazujący na memoriale. Powstaje w wyniku zestawienia i porównania ze sobą, za dany okres:

• Przychodów ze sprzedaży produktów, usług, finansowych itp.

• Kosztów ponoszonych w związku z prowadzoną działalnością (operacyjnych, finansowych).

Przychody - kwoty należne firmie z tytułu sprzedaży produktów, usług lub realizacji innych form działalności, w postaci otrzymanej gotówki (środki pieniężne) lub przyrzeczenia zapłaty (należności).

Koszty - celowe, wyrażone w pieniądzu zużycie zasobów (rzeczowych, ludzkich, niematerialnych itp.) oraz rozmaite płatności (podatki, czynsze, itp.) wynikające z działalności gospodarczej, prowadzące do osiągnięcia przychodów.


Przychody - koszty = Wynik działalności

(ZYSK, STRATA)

Bilans Rachunek zysków i strat



Każdy przychód potencjalnie powiększa kapitały własne, natomiast każdy poniesiony koszt potencjalnie zmniejsza kapitały własne = wkłady finansowe właścicieli.

Zatem:

Wkład finansowy właścicieli + Przychody - Koszty

+ Zyski nadzwyczajne (losowe) - Straty nadzwyczajne

- Podatki i inne zmniejszenia zysku = kapitały własne

Równanie rachunkowości (podstawowe)

Aktywa = kapitały własne + kapitały obce


Równanie (rozszerzone)

Aktywa = (Wkład finansowy właścicieli + Przychody

• Koszty + Zysk nadzwyczajne - Straty nadzwyczajne

- Podatki) + Kapitały obce

Po przekształceniu

Aktywa = kapitały własne + zysk/- strata + kapitały obce

Przychody i zyski - uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów lub zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców (art. 3, ust. 1, pkt 30)

Koszty i straty - uprawdopodobnione zmniejszenie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów lub zwiększenia wartości zobowiązań lub rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców (art. 3, ust. 1, pkt 31)

Rachunek zysków i strat może być rozpatrywany według ogólnego schematu lub według różnych rodzajów działalności (segmentowo). Działalność organizacji gospodarczej dzielimy na:

1. 
   
   
   działalność operacyjną

2. zdarzenia finansowe

3. wyniki nadzwyczajne (trudne do przewidzenia)




DZIAŁALNOŚĆ OPERACYJNA





PODSTAWOWA POZOSTAŁA (statutowa) (incydentalna)

wytwórcza . sprzedaż środka trwałego,

usługowa aktualizacja wartości zapasów


handlowa

. pozostałe przychody operacyjne


pozostałe koszty operacyjne


przychody ze sprzedaży

wyrobów, usług, towarów


koszty podstawowej działalności operacyjnej, w tym na:

1. koszty według układu rodzajowego (amortyzacja, zużycie materiałów i energii, usługi obce, wynagrodzenia. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia, podatki i opłaty, pozostałe koszty rodzajowe)

2. koszty według układu kalkulacyjnego (koszty własne sprzedaży, koszty ogólne)

UKŁAD RODZAJOWY KOSZTÓW

Obejmuje koszty podstawowej działalności operacyjnej tj:

• AMORTYZACJA

• ZUŻYCIE MATERIAŁÓW I ENERGII

• USŁUGI OBCE

• WYNAGRODZENIA

• UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I INNE ŚWIADCZENIA

• PODATKI I OPŁATY

• POZOSTAŁE KOSZTY

Układ rodzajowy jest przeznaczony do tworzenia sprawozdań finansowych dla odbiorców poza firmą, gdyż nie wiąże tak pogrupowanych kosztów z przedmiotem działania firmy (produktem, usługą). Nie narusza tajemnicy handlowej firmy.

UKŁAD KALKULACYJNY KOSZTÓW

Koszty podstawowej działalności operacyjnej są dzielone na dwie kategorie: KOSZTY PRODUKTU (tworzące wartość produktu) KOSZTY OKRESU (nie tworzące wartości produktu, odnoszone na wynik finansowy okresu)

ZDARZENIA FINANSOWE

tj. inwestowanie, lokowanie “wolnych” nadwyżek środków pieniężnych, pozyskiwanie źródeł finansowania





Przychody Koszty

finansowe finansowe


dywidendy , odsetki

oprocentowanie



dodatnie różnice kursowe ujemne różnice kursowe


zyski ze zbycia/aktualizacja straty ze bycia/aktual.


wartości inwestycji wartości inwestycji

WYNIKI NADZWYCZAJNE

tj. skutki zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną (zakazane przez MSSF od 2004)





Zyski Straty

nadzwyczajne nadzwyczajne

PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY

1. Moment sprzedaży to postawienie do dyspozycji lub przekazanie odbiorcy wraz z zafakturowaniem. Moment dokonania sprzedaży to moment uzyskania przychodu,

2. Kwota uzyskanego przychodu brutto może być korygowana o:


RABAT ze względu na rozmiary sprzedaży

lub jej częstotliwość


SKONTO z tytułu szybkiego terminu

płatności lub wpłaty gotówkowej


BONIFIKATĘ z tytułu sprzedaży produktu

niższego gatunku

PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG (VAT):

a) POWSZECHNY tj. dotyczy sprzedaży wszystkich

towarów, produktów i usług poza zwolnionymi ustawowo

b) WIELOFAZOWY tj. obciąża sprzedaż we wszystkich fazach obrotu

c)OBLICZANY OD SPRZEDAŻY NETTO tj. opodatkowaniu podlega jedynie wartość dodana

d) POTRĄCALNY tj. rozliczeniu z budżetem podlega różnica między podatkiem należnym a naliczonym

PRZYCHODY I KOSZTY ROZLICZANE W CZASIE

• ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE PRZYCHODÓW np. zaliczkowe wpłaty od kontrahentów, otrzymane dotacje, dopłaty do inwestycji otrzymane darowizny podlegające amortyzacji itp. ⇒ element pasywów.

• ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE CZYNNE KOSZTÓW (RMC) tj. rzeczywiste koszty rozliczane w przyszłych okresach ⇒ element aktywów bilansu.

• ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE BIERNE KOSZTÓW (RMB) tj. planowane koszty rozliczone w przyszłych okresach ⇒ element pasywów bilansu.

ZDARZENIA GOSPODARCZE WYNIKOWE tj. zdarzenia które z jednej strony wpływają na aktywa lub pasywa bilansu, a z drugiej prowadzą do powstania przychodu lub kosztu.



aktywa

pasywa koszty przychody


zdarzenie 1



+ +



zdarzenie 2







zdarzenie 3



zdarzenie 4




• zdarzenie 1 - np. sumy uzyskane lub należne za sprzedane produkty, towary lub usługi, otrzymane odsetki od udzielonych pożyczek, przyznane odszkodowania ubezpieczeniowe, otrzymane darowizny itp.

• zdarzenie 2 - np. odpisanie przedawnionych zobowiązań, odpisanie niewykorzystanych rezerw itp.

• zdarzenie 3 - np. poniesione koszty działalności (zużyte materiały lub środki trwałe, wartość sprzedanych towarów w cenach nabycia, zapłacone odsetki od kredytów lub pożyczek, opłacone kary, przekazane darowizny, szkody powstałe wskutek zdarzeń losowych itp.

• zdarzenie 4 - naliczone wynagrodzenia pracownicze, otrzymane faktury za usługi obce, naliczone składki ubezpieczeń itp.

PRZYKŁAD:

Bilans na dzień 1.01....

AKTYWA		PASYWA
Środki trwałe	500000,-	Kapitał udziałowy	350000,-
Produkty gotowe	300000,-	Kapitał zapasowy	400000,-
Należności	10000,-	Kredyty bankowe	200000,-
Kasa	40000,-
Rachunek bieżący	100000,-
Suma	950000,-	Suma	950000,-

Operacje gospodarcze okresu:

1. Wydano odbiorcy wyroby gotowe o wartości według kosztów wytworzenia 200000,-

1. Sprzedano powyższe wyroby za 280000,-

1. Sprzedano za gotówkę środek trwały:

• wartość bilansowa środka 60000,-

• wartość według ceny sprzedaży 70000,-

1. Otrzymano wyciągi bankowe dotyczące:

• naliczenia odsetek od kredytu 4000,-

• naliczeniu odsetek od stanu konta 1000,-

1. Wskutek pożaru uległ zniszczeniu środek trwały o wartości bilansowej 80000,-

1. Otrzymano wpłatę na rachunek bankowy tytułem odszkodowania za zniszczony środek trwały 70000,-

1. Opłacono gotówką koszty ogólne (płace, rachunki, czynsz dzierżawny itp.) 50000,-

1. Należność od odbiorcy uległa przedawnieniu 10000,-

1. Naliczono podatek dochodowy (19%) ...........

Należy: zaksięgować powyższe operacje gospodarcze oraz zestawić rachunek zysków i strat (kalkulacyjny) i bilans końcowy

RACHUNKI PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH

ZYSK

• kategoria księgowa, często „papierowa”,

• bazuje na zasadzie memoriałowej, nie - kasowej,

• jest efektem nadwyżki przychodów nad kosztami,

• zatem zysk nie musi ilustrować przepływu pieniądza,

• przydatny dla sprawozdawczości, lecz nie dla zarządzania

• służy do oceny rentowności firmy.

Rentowność oznacza wynik finansowy uzyskany przez firmę z działalności gospodarczej i jest efektem porównania przychodów i kosztów; może wystąpić jako zyskowność (wynik dodatni) lub deficytowość (wynik ujemny)

NADWYŻKA PIENIĘŻNA

• kategoria rzeczywista, obiektywna,

• ilustruje ruch gotówki w firmie,

• jest efektem porównania wpływów i rozchodów pieniężnych

• przydatna dla zarządzania finansami firmy,

• służy do oceny płynności finansowej firmy.

Płynność finansowa oznacza zdolność firmy do spłaty bieżącego zadłużenia (zobowiązania krótkoterminowe) i wypracowania nadwyżki pieniężnej np. na cele inwestycyjne

TYPOWE PYTANIA W ZAKRESIE ZARZĄDZANIA FINANSAMI FIRMY

1. Które z rodzajów prowadzonej działalności gospodarczej dostarczają najwięcej, a które najmniej środków pieniężnych?

1. Jeżeli firma wygospodarowała zysk, to dlaczego ma kłopoty z gotówką?

1. Dlaczego w przypadku strat z tytułu działalności gospodarczej spółka osiąga wpływy pieniężne i z jakiego tytułu?

1. Czy nabywano lokaty długoterminowe i inne aktywa przynoszące w przyszłości zyski?

1. Czy finansowano działalność gospodarczą metodą zaciągania kredytów lub emisji akcji? itp.

ŹRÓDŁA WPŁYWÓW ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

• zysk netto

• amortyzacja

• sprzedaż środka trwałego lub lokaty kapitałowej

• emisja akcji lub obligacji

• zaciągnięcie kredytu

• wzrost stanu zobowiązań za dany okres itp.

ŹRÓDŁA ROZCHODÓW ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

• zakup środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej

• zakup akcji lub obligacji obcych

• wypłata dywidendy

• zapłacenie podatku

• wzrost stanu zapasów w danym okresie

• wzrost stanu należności w danym okresie itp.

PRZYKŁAD:

1. Salda końcowe kont: „Kasa” i „Rachunek bieżący” => wzrost o 90000 zł w porównaniu z saldami początkowymi

1. Przychody ze sprzedaży w danym okresie 2000000 zł

1. Saldo końcowe konta „Należności z tytułu dostaw” => wzrost o 120000 zł w porównaniu ze stanem początkowym

1. Wydatki ogółem na zakup zużytych w danym okresie składników aktywów => 1900000 zł

1. Saldo końcowe konta „Zobowiązania z tytułu dostaw” => wzrost o 160000 zł w porównaniu z saldem początkowym

1. Inne wpływy i wydatki pieniężne:

• zakup działki => 60000 zł

• wypłata dywidend => 80000 zł

• zapłata podatków => 60000 zł

• wpływy z emisji obligacji => 150000 zł

ROZWIĄZANIE:

Środki pieniężne otrzymane

1. sprzedaż 2000000 ,-

1. (-) należności 120000 ,-

1. (+) wpływy z emisji obligacji 150000 ,-

razem wpływy 2030000 ,-

Środki pieniężne wydane

1. Zakup aktywów 1900000,-

1. (-) wzrost zobowiązań 160000,-

1. (+) zakup działki 60000,-

1. (+) wypłata dywidend 80000,-

1. (+) zapłata podatków 60000,-

razem wydatki 1940000,-

Wzrost stanu środków pieniężnych (=nadwyżka pieniężna)

2030000 - 1940000 = 90000,-

Ta kwota oznacza wzrost stanu środków pieniężnych w kasie i na rachunku bieżącym

RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH

Według Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 7 sprawozdanie to (ang. cash-flow statement) ma na celu:




...stworzenie bazy informacyjnej dla szacowania możliwości generowania przez firmę środków pieniężnych, jak też sposobów ich wydatkowania...

Środki pieniężne to gotówka w kasie i banku, depozyty płatne na żądanie oraz krótkoterminowe inwestycje, łatwo wymienialne na środki pieniężne, nieznacznie narażone na ryzyko zmiany wartości

RAMOWY UKŁAD SPRAWOZDANIA

A. Działalność operacyjna

- wpływy

- wydatki

- strumień operacyjny netto

B. Działalność inwestycyjna

- wpływy

- wydatki

- strumień inwestycyjny netto

C. Działalność finansowa

- wpływy

- wydatki

- strumień finansowy netto

D. Razem strumień środków pieniężnych netto(+/-A+/-B+/-C)

E. Stan początkowy środków pieniężnych +/- D = ich stan końcowy

DZIAŁALNOŚĆ OPERACYJNA: przepływy środków pieniężnych z jej tytułu informują o tych operacjach gospodarczych, które determinują osiąganie zysku lub straty netto firmy; obejmuje to wszystko, co jest przedmiotem rachunku zysków i strat. Są to przykładowo:

WPŁYWY:

• ze sprzedaży produktów, usług, materiałów i towarów

• z tytułu amortyzacji

• z tytułu odpłatnego użyczenia innym podmiotom gospodarczym praw własności (np. czynsz dzierżawny), z tytułu opłat, prowizji itp.

• inkaso należności z tytułu dostaw

• odszkodowania od spółek ubezpieczeniowych

• zwrot nadpłaconych podatków

WYDATKI:

• na zakup materiałów, towarów i usług

• z tytułu wynagrodzeń i innych opłat związanych z zatrudnieniem

• na spłatę zobowiązań z tytułu dostaw

• z tytułu poniesionych opłat ubezpieczeniowych

• z tytułu zapłaconych podatków

• inne drobne płatności o charakterze operacyjnym (rachunki, doraźne zakupy materiałów itp.)

STRUMIEŃ OPERACYJNY NETTO (+/-)

DZIAŁALNOŚĆ INWESTYCYJNA: przepływy środków pieniężnych, związane z nabywaniem i sprzedażą aktywów trwałych i inwestycji krótkoterminowych. Są to przykładowo:

WPŁYWY:

• ze sprzedaży środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych

• ze sprzedaży długoterminowych i krótkoterminowych aktywów finansowych (udziałów, akcji, papierów dłużnych itp.)

• z tytułu zwrotu pożyczek długoterminowych udzielonych innym podmiotom

WYDATKI:

• z tytułu nabycia środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych

• z tytułu nabycia długoterminowych i krótkoterminowych aktywów finansowych (udziałów, obligacji, akcji itp.)

• z tytułu pożyczek długoterminowych udzielonych innym podmiotom

STRUMIEŃ INWESTYCYJNY NETTO (+/-)

DZIAŁALNOŚĆ FINANSOWA: przepływy środków zarówno otrzymywanych od inwestorów, pożyczkodawców lub kredytodawców, jak też im przekazywanych. Są to przykładowo:

WPŁYWY:

• z emisji akcji lub obligacji

• z zaciągniętych pożyczek lub kredytów (długoterminowych lub krótkoterminowych)

• z wystawionych weksli

• z otrzymanych pożyczek hipotecznych itp. zadłużenia

• z tytułu rat otrzymanych w leasingu kapitałowym

WYDATKI:

• na wykup obligacji lub własnych akcji

• z tytułu spłaty pożyczek lub kredytów

• z tytułu wykupu weksli

• z tytułu spłaty pożyczek hipotecznych

• z tytułu płaconych dywidend

• z tytułu płaconych rat w leasingu kapitałowym itp

STRUMIEŃ FINANSOWY NETTO (+/-)

METODY OPRACOWYWANIA RACHUNKU PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH

1. Metoda bezpośrednia, za pomocą której są ujawniane główne kategorie otrzymanych i zapłaconych środków pieniężnych. Informacje na temat przepływów pieniężnych można otrzymać z zapisów księgowych oraz poprzez skorygowanie sprzedaży i kosztu własnego sprzedaży, odsetek otrzymanych i przekazanych, innych pozycji rachunku zysków i strat m.in. o zmiany stanu zapasów, należności, zobowiązań

2. Metoda pośrednia, za pomocą której zysk lub stratę netto koryguje się o skutki transakcji, mających bezgotówkowy charakter, o bierne i czynne rozliczenia międzyokresowe prowadzące do przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej oraz o przychody lub koszty związane z przepływami pieniężnymi z działalności inwestycyjnej lub finansowej.

RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH

(metoda bezpośrednia)

1. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej

I. Wpływy

1. Sprzedaż

2. Inne wpływy z działalności operacyjnej

II. Wydatki

1. Dostawy i usługi

2. Wynagrodzenia netto

3. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz inne świadczenia

4. Podatki i opłaty o charakterze publicznoprawnym

5. Inne wydatki operacyjne

III. Przepływy pieniężne z działalności operacyjnej (I - II)

2. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej

I. Wpływy

1. Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych

2. Zbycie inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne

3. Z aktywów finansowych, w tym:

1. w jednostkach powiązanych,

2. w pozostałych jednostkach

• zbycie aktywów finansowych

• dywidendy i udziały w zyskach

• spłata udzielonych pożyczek długoterminowych

• odsetki

• inne wpływy z aktywów finansowych

4. Inne wpływy inwestycyjne

II. Wydatki

1. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych

2. Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne

3. Na aktywa finansowe, w tym:

a) w jednostkach powiązanych,

b) w pozostałych jednostkach

• nabycie aktywów finansowych

• udzielone pożyczki długoterminowe

4. Inne wydatki inwestycyjne

III. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I - II)

3. Przepływy pieniężne z działalności finansowej

9. Wpływy

1. Wpływy netto z wydania udziałów (akcji) i innych instrumentów

2. Kredyty i pożyczki

3. Emisja dłużnych papierów wartościowych

4. Inne wpływy finansowe

II. Wydatki

1. Nabycie udziałów (akcji) własnych

2. Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli

3. Inne wydatki z tytułu podziału zysku

4. Spłaty kredytów i pożyczek

5. Wykup dłużnych papierów wartościowych

6. Z tytułu innych zobowiązań finansowych

7. Płatności zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego

8. Odsetki

9. Inne wydatki finansowe

III. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I - II)

4. Przepływy netto razem (A.III +/- B.III +/- C.III)

5. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych, w tym z tytułu różnic kursowych

6. Środki pieniężne na początek okresu

G. Środki pieniężne na koniec okresu (F +/- D)

RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH

(metoda pośrednia)

1. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej

1. Zysk (strata) netto

2. Korekty razem

1. Amortyzacja

2. Zyski (straty) z różnic kursowych

3. Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy)

4. Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej

5. Zmiana stanu rezerw

6. Zmiana stanu zapasów

7. Zmiana stanu należności

8. Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, bez pożyczek i kredytów

9. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych

10. Inne korekty

3. Przepływy pieniężne z działalności operacyjnej (I - II)

2. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej

I. Wpływy

1. Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych

2. Zbycie inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne

3. Z aktywów finansowych, w tym:

a) w jednostkach powiązanych,

b) w pozostałych jednostkach

- zbycie aktywów finansowych

- dywidendy i udziały w zyskach

- spłata udzielonych pożyczek długoterminowych

- odsetki

- inne wpływy z aktywów finansowych

4. Inne wpływy inwestycyjne

II. Wydatki

1. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych

2. Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne

3. Na aktywa finansowe, w tym:

a) w jednostkach powiązanych,

b) w pozostałych jednostkach

- nabycie aktywów finansowych

- udzielone pożyczki długoterminowe

4. Inne wydatki inwestycyjne

III. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I - II)

3. Przepływy pieniężne z działalności finansowej

I. Wpływy

1. Wpływy netto z wydania udziałów (akcji) i innych instrumentów

2. Kredyty i pożyczki

3. Emisja dłużnych papierów wartościowych

4. Inne wpływy finansowe

II. Wydatki

1. Nabycie udziałów (akcji) własnych

2. Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli

3. Inne wydatki z tytułu podziału zysku

4. Spłaty kredytów i pożyczek

5. Wykup dłużnych papierów wartościowych

6. Z tytułu innych zobowiązań finansowych

7. Płatności zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego

8. Odsetki

9. Inne wydatki finansowe

III. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I - II)

4. Przepływy netto razem (A.III +/- B.III +/- C.III)

5. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych, w tym z tytułu różnic kursowych

6. Środki pieniężne na początek okresu

G. Środki pieniężne na koniec okresu (F +/- D)

ZESTAWIENIE ZMIAN W KAPITALE (FUNDUSZU) WŁASNYM

I. Kapitał (fundusz) własny na początek okresu (BO)

- korekty błędów podstawowych

I a. Kapitał (fundusz) własny na początek okresu (BO), po korektach

1. Kapitał (fundusz) podstawowy na początek okresu

1.1. Zmiany kapitału (funduszu) podstawowego

a) zwiększenie (z tytułu)

- wydania udziałów (emisji akcji)

b) zmniejszenie (z tytułu)

- umorzenia udziałów (akcji)

1.2. Kapitał (fundusz) podstawowy na koniec okresu

2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy na początek okresu

2.1. Zamiana należnych wpłat na kapitał podstawowy

a) zwiększenie (z tytułu)

b) zmniejszenie (z tytułu)

2.2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy na koniec okresu

3. Udziały (akcje) własne na początek okresu

a) zwiększenie

b) zmniejszenie

3.1.Udziały (akcje) własne na koniec okresu

4. Kapitał (fundusz) zapasowy na początek okresu

4.1. Zmiany kapitału (funduszu) własnego

a) zwiększenie (z tytułu)

- z emisji akcji powyżej wartości nominalnej

- z podziału zysku (ustawowo)

- z podziału zysku (ponad ustawową minimalną wartość)

b) zmniejszenie (z tytułu)

- pokrycia straty

4.2. Stan kapitału (funduszu) zapasowego na koniec okresu

5. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny na początek okresu

5.1. Zmiany kapitału (funduszu) z aktualizacji wyceny

a) zwiększenie (z tytułu)

b) zmniejszenie (z tytułu)

- zbycia środków trwałych

5.2. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny na koniec okresu

6. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe na początek okresu

6.1. Zmiany pozostałych kapitałów (funduszy) rezerwowych

a) zwiększenie (z tytułu)

b) zmniejszenie (z tytułu)

6.2. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe na koniec okresu

7. Zysk (strata) z lat ubiegłych na początek okresu

7.1. Zysk z lat ubiegłych na początek okresu

- korekty błędów podstawowych

7.2. Zysk z lat ubiegłych na początek okresu, po korektach

a) zwiększenie (z tytułu)

- podziału zysku z lat ubiegłych

b) zmniejszenie (z tytułu)

7.3. Zysk z lat ubiegłych na koniec okresu

7.4. Strata z lat ubiegłych na początek okresu

- korekty błędów podstawowych

7.5. Strata z lat ubiegłych na początek okresu, po korektach

a) zwiększenie (z tytułu)

- przeniesienia straty z lat ubiegłych do pokrycia

b) zmniejszenie (z tytułu)

7.6. Strata z lat ubiegłych na koniec okresu

7.7. Zysk (strata) z lat ubiegłych na koniec okresu

8. Wynik netto

a) zysk netto

b) strata netto

c) odpisy z zysku

II. Kapitał (fundusz) własny na koniec okresu (BZ)

III. Kapitał (fundusz) własny, po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku (pokrycia straty).

Podsumowanie

PROBLEM WYCENY W RACHUNKOWOŚCI

• Przedmiotem rachunkowości jest proces pomnażania wartości zasobów (reprodukcja zasobów) w toku prowadzonej działalności gospodarczej. Jedynie właściwa wycena majątku zapewnia jego odtworzenie.

• Istnieje w rachunkowości “swoista” sprzeczność pomiędzy maksymalizacją bieżącego zysku (osiąganą m.in. poprzez “zawyżanie” przychodów lub “zaniżanie” kosztów) a pełnym odtwarzaniem zużytych aktywów w dłuższym horyzoncie czasu.

Przykład:

Spółka eksploatuje maszynę o wartości 16 000,- i rocznej amortyzacji (zużyciu) 2.000,-. Po 8 latach spółka gromadzi 16 000,- na odtworzenie zużytej maszyny. Jednak zakładając 70% wzrost cen w tym okresie powinna zgromadzić 16 000 x 1,7 = 27 200,-. Różnica tj. 27 200,- - 16 000 = 11 200,- stanowiło “papierowy” zysk bieżący, podzielony w ciągu 8 lat, a spółka nie ma środków, pieniężnych na odtworzenie aktywu.

Aktualizacja wyceny majątku spółki jest zatem konieczna, gdyż:

1. zużycie “starych” aktywów nie zapewnia możliwości ich odtworzenia,

2. “historyczne” złotówki nie są porównywalne z “aktualnymi” złotówkami,

3. w kosztach bieżącej działalności są zestawiane i wykazywane “stare” i “nowe” złotówki,

4. zobowiązania podatkowe liczone od fikcyjnych zysków brutto.

Metody pomiaru wartości, stosowane w rachunkowości:

1. cena (koszt) historyczna (ang. historical cost)

2. cena (koszt) odtworzeniowa (ang. current cost)

3. cena (koszt) realizacji (ang. realisable value)

4. cena (koszt) bieżąca (ang. present value)

1. Metoda ceny historycznej (tradycyjna w rachunkowości) oparta o koncepcję nominalizmu pieniężnego, stosowana w prawie bilansowym i podatkowym; zakłada, iż wycena aktywów i pasywów odbywa się po cenach aktualnych w momencie ich nabywania lub wytwarzania.

2. Metoda ceny odtworzenia zakłada wycenę według aktualnych cen (kosztów) nabycia (wytwarzania), wycena pasywów - wg kwot wymaganych dla bieżącej likwidacji.

3. Metoda ceny realizacji polega na wycenie wg aktualnej ceny ich sprzedaży netto (aktywa) lub wg kwot, które będą wymagane w momencie likwidacji zobowiązań.

4. Metoda ceny bieżącej każe wykazywać aktywa w wysokości aktualnej (zdyskontowanej) wartości przyszłych wpływów netto z ich sprzedaży, a pasywa (zobowiązania) w wysokości zdyskontowanej wartości przyszłych wydatków związanych z ich likwidacją.

Rachunkowość finansowa ⇒ metoda 1)

Rachunkowość zarządcza ⇒metody” 2), 3) i 4)

Przykład:

• koszt historyczny

• koszt odtworzenia (bieżący)

• koszt realizacji netto

Firma kupiła 100 szt. materiału po 100 PLN. Gdyby chciała dzisiaj kupić analogiczny materiał, musiałaby zapłacić po 105 PLN. Cena sprzedaży wyniosłaby 110 PLN/jedn. Zaś koszty sprzedaży - po 15 PLN /jedn.

Zatem:

1. koszt historyczny = 100,- x 100 = 10 000,-

2. koszt odtworzenia = 105,- x 1000 = 10 500,-

3. koszt realizacji netto= (110,- - 15,-) x 100 = 9 500,-

Który koszt jest istotny dla celów decyzyjnych?

1. Gdy koszt odtworzenia > koszt realizacji netto ⇒ koszt realizacji netto.

2. Gdy koszt odtworzenia < koszt realizacji netto ⇒ koszt odtworzenia.

Problem wpływu cen na możliwość odtworzenia zaangażowanego majątku to koncepcja zachowania kapitału. Są trzy wersje:

1. koncepcja zachowania kapitału nominalnego,

2. koncepcja zachowania kapitału realnego,

3. koncepcja zachowania kapitału rzeczowego.

Koncepcja zachowania kapitału nominalnego

• zakłada stabilną i stałą siłę nabywczą pieniądza.

• osiągnięty zysk netto oznacza realny przyrost kapitałów własnych

• przychody odtworzyły zużyte aktywa.

• ceny (koszty) historyczne są jednocześnie cenami rzeczywistymi, bieżącymi.

• w stabilnych warunkach gospodarczych i przy stałej wartości pieniądza idea zachowania kapitału nominalnego odzwierciedla rzeczywisty stan i zmiany wartości majątku firmy.

• pozwala na ustalenie wyniku działalności oraz jednocześnie na zachowanie majątku w ujęciu finansowym i rzeczowym.

Koncepcja zachowania kapitału realnego

• zakłada wzrost cen i spadek siły nabywczej pieniądza

• nominalny zysk mógłby być stratą, gdyż jego kwota odzwierciedla stopień zmniejszenia siły nabywczej pieniądza.

• jednostka “zachowa” swój kapitał, gdy przyrost jego wartości - na bazie zmian ogólnego poziomu cen - “zmieści” się w wyliczonej nominalnej wartości zysku (tj. zysk “koryguje” wartość kapitału, zgodnie z indeksem zmian poziomu cen).

• zysk realny netto - gdy korekta wartości kapitału własnego jest niższa od zysku nominalnego netto.

Koncepcja zachowania kapitału rzeczowego (substancji majątkowej)

• zakłada, że kapitał własny jest zachowany, jeżeli na koniec okresu jednostka dysponuje takim samym zestawem aktywów, jak na początku okresu.

• Nie chodzi o zachowanie formy pieniężnej kapitału własnego lecz substancji rzeczowej tego kapitału tj. aktywów netto (ang. net assets),

• Jest to zatem rachunek cen (kosztów) bieżących, opisanych uprzednio, gdyż aktywa netto na koniec okresu są wycenione po aktualnie obowiązujących cenach (kosztach) ⇒ aktywa netto muszą być nabyte (po ich zużyciu) po aktualnych, bieżących cenach, aby odtworzyć majątek.

Koncepcja zachowania kapitału (przykład)

- Stan początkowy aktywów (2szt.) 100,-

- Stan końcowy aktywów (21 szt.) 110,-

- Indeks zmian ogólnego poziomu cen

wzrósł 10%

a) Koncepcja zachowania kapitału nominalnego

Bilans końcowy

AKTYWA	PASYWA
Majątek 110,-	Kapitał podstawowy 100,- Zysk 10,-
110,-	110,-

b) Koncepcja zachowania kapitału realnego

Bilans końcowy

AKTYWA	PASYWA
Majątek 110,-	Kapitał podstawowy 100,-
110,-	110,-

c) Koncepcja zachowania kapitału rzeczowego

Bilans końcowy

AKTYWA	PASYWA
Majątek 110,-	Kapitał podstawowy 104,80,- Zysk 5,20,-
110,-	110,00-

Środki

pieniężne

III SPRZEDAŻ

Produkty

I ZAKUP

II KONWERSJA

Zasoby

Środki

pieniężne

I ZAKUP

II SPRZEDAŻ

Zasoby

Podstawowa klasyfikacja

BILANS

=

OBCE

WŁASNE

+

TRWAŁE

OBROTOWE

+

• podstawowy

• zapasowy

• rezerwowe

• nie podzielone zyski

• wynik finansowy bieżącego roku

ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA

ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA

• rezerwy na zobowiązania

• zobowiązania długotermin.

• zobowiązania krótkotermin.

RZECZOWE

ZAPASY

• materiały

• towary

• produkty gotowe

• produkty w toku i

półprodukty

• środki trwałe

• środki trwałe

• w budowie

• inwestycje

WARTOŚCI

NIEMATERIALNE

I PRAWNE

NALEŻNOŚCI

KRÓTKOTERMIN.

ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE

INWESTYCJE

KRÓTKOTERM.

• prawa majątkowe

• koszty prac b+r

• inne

• aktywa pieniężne

• aktywa finansowe

krótkoterm.

INWESTYCJE

DŁUGOTERM.

• nieruchomości

• wartości niem. i prawne

• aktywa finans.

ROZLICZENIA

MIĘDZYOKRESOWE
KRÓTKOTERMIN.

NALEŻNOŚCI

DŁUGOTERM.

RMC DŁUGOTERM.

działalność gospodarczą

+

-

+

-

+

+

---