System ochrony prawnej UE

Struktura sądów UE

Art. 19. ust.1 Traktatu o UE „[…] Państwa członkowskie ustanawiają środki zaskarżenia niezbędne do zapewnienia skutecznej ochrony sądowej w dziedzinach objętych prawem Unii.”

Traktat z Lizbony wprowadził ogromne zmiany. Istnieją obecnie 2 traktaty założycielskie regulujące funkcjonowanie UE:

• Traktat o Unii Europejskiej (TUE) - reguluje ogólne kwestie dotyczące UE (art. od 13…)

• Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) - szczegóły dotyczące funkcjonowania UE (art. od 251…)

System ochrony prawnej UE opiera się przede wszystkim na sądach krajowych.

Orzeczenie (106/77): sprawa Simmenthal II:

Sąd krajowy, mający w ramach swoich kompetencji za zadanie zastosować przepisy prawa wspólnotowego, zobowiązany jest zapewnić pełną skuteczność tych norm, nie stosując w razie konieczności, z mocy własnych uprawnień, wszelkich, nawet późniejszych, sprzecznych z nimi przepisów ustawodawstwa krajowego, a prawo krajowe nie może przy tym wymagać od niego wnioskowania ani oczekiwania na zniesienie tych przepisów w drodze ustawodawczej lub w jakimkolwiek innym trybie konstytucyjnym

Sądy Unii to przede wszystkim sądy krajowe, które stosują prawo Unii i zapewniają mu efektywność tj. np. sąd apelacyjny, WSA, TK, SN, sądy rejonowe

Struktura Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) (art. 19 ust.1 TSUE)

Trybunał Sprawiedliwości

Sąd

Sąd ds. Służby Publicznej UE (sąd wyspecjalizowany)

W skład TSUE wchodzą wyżej wymienione sądy. Są one względem siebie uporządkowane. Od orzeczenia Sądu ds. Służby Publicznej UE służy apelacja do Sądu. Orzeczenie Sądu jest ostateczne nie przysługuje od niego środek odwoławczy. Natomiast jeżeli w pierwszej instancji orzeka Sąd to apelacja od niego służy do TS. Jeżeli w pierwszej instancji orzeczenie wydaje TS apelacja od niego nie służy.

Funkcja Trybunału Sprawiedliwości UE (TSUE)

TSUE zapewnia poszanowanie prawa w wykładni i stosowaniu traktatów.

Siedziba TSUE - Luksemburg

Zakres jurysdykcji TSUE (art.19 ust.3 TUE-ogólnie, art.251 TUE-szczególnie)

TSUE orzeka: (art.19 ust.3 TUE)

• w zakresie skarg wniesionych przez państwa członkowskie, instytucje lub osoby fizyczne lub prawne itp.

• w trybie prejudycjalnym na wniosek sądów państw członkowskich, w sprawie wykładni prawa Unii lub ważności aktów przyjętych przez instytucje (267 TFUE)

• w innych sprawach przewidzianych w Traktatach (np. w trybie prewencyjnej kontroli legalności umów międzynarodowych)

Jurysdykcja TSUE (od Lizbony)

• jest jednolita w odniesieniu do całego prawa UE, z pewnymi wyjątkami: art. 275, 276 TFUE+ protokół 26

(art.275 wyznacza zakres jurysdykcji TSUE w odniesieniu do wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, czyli dawnego II filaru)

• art. 344 TFUE wprowadza zasadę poszanowania jurysdykcji TSUE (obowiązek poszanowania)

Przykład: sprawa C-459/03: Komisja przeciwko Irlandii (sprawa zakładów MOX - w sprawie tej chodziło o to, że władze brytyjskie wydały zgodę na budowę zakładów utylizacji (przetwarzania) paliw jądrowych. Zakłady te miały powstać na wybrzeżu brytyjskim od strony Irlandii. Irlandczykom bardzo się to nie spodobało, że te zutylizowane paliwa jądrowe mogą przez morze dopływać do wybrzeży Irlandii. Uznali, że jest to naruszenie konwencji o prawie morza. Irlandia skierowała skargę przeciwko Wielkiej Brytanii nie do TSUE tylko do Trybunału Prawa Morza i jednocześnie do sądu arbitrażowego. A tym czasem ochrona zasobów żywych mórz należy do wyłącznej kompetencji Unii. Tak więc ten spór powinien być skierowany tylko i wyłącznie na drogę postępowania przed TSUE. To wybranie przez Irlandię innego sądu niż powinien być wybrany do rozstrzygnięcia tego sporu zdenerwowało Komisję, która skierowała skargę przeciwko Irlandii do TS. TS podzielił stanowisko Komisji i stwierdził, że państwa członkowskie mają nie poddawać sporów dotyczących wykładni i stosowania przepisów prawa UE pod rozstrzygnięcie innego sądu niż TSUE.

• nie może stwierdzić non liquet (czyli nie może stwierdzić braku przepisów w oparciu , o które mógłby rozstrzygać)

Przykład: sprawa 294/83 Parti esologiste „Les Verte” przeciwko Parlamentowi Europejskiemu(PE) (sprawa dotyczyła decyzji, która dotyczyła sposobu zwrotu kosztów kampanii wyborczej do Parlamentu Europejskiego. Partia ekologiczna „Zieloni” skierowała skargę przeciwko Parlamentowi Europejskiemu. W momencie kiedy ta skarga była rozstrzygana PE nie jest wymieniony wśród instytucji wspólnot, których akty można skarżyć (w tym czasie można było skarżyć akty Rady i Komisji o stwierdzenie nieważności).

• jurysdykcja ma charakter powierzony (do jurysdykcji TSUE należą tylko i wyłącznie sprawy związane ze stosowaniem prawa Unii).

Przykład: sprawa c-299/95 Fredrich Kremzow (sędzia F. Kremzow zabił adwokata, bo przespał się z jego żoną. Trafił do więzienia, toczyło się przeciwko niemu postępowanie karne. Kremzow stwierdził, że jak znajduje się w więzieniu to nie może wykonywać swobód wspólnego rynku (np. chciałby wyjechać za granice i podróżować). TS stwierdził, że w takim stanie faktycznym związku z prawem Unii nie ma (zarówno sędzia F. Kremzow jak i adwokat byli obywatelami austriackimi, więc trudno znaleźć tutaj związek z prawem UE)

Rodzaje postępowań przed TSUE

Postępowania przed TSUE (w zakresie UE) obejmują:

- skargi przeciwko państwom członkowskim (art.258-260 TFUE)

- skarga o stwierdzenie nieważności aktów wydawanych przez instytucje, organy, jednostki organizacyjne Unii (art.263 TFUE) - mogą ją wnosić w najmniejszym zakresie osoby fizyczne lub prawne, komitet regionów, Europejski Bank Centralny, trybunał obrachunkowy oraz w najszerszym zakresie państwa członkowskie, Rada, Komisja i PE

- skarga na bezczynność instytucji, organu bądź jednostki organizacyjnej Unii (265 TFUE) - skargę tę mogą wnosić te same podmioty jak w przypadku skargi o stwierdzenie nieważności

- postępowanie prejudycjalne (267 TFUE)

- skarga odszkodowawcza przeciwko UE (268 w związku z 340 TFUE) - dotyczy odpowiedzialności deliktowej (pozaumownej) Unii za działania bądź zaniechania jej instytucji oraz pracowników

- skarga pracownicza przeciwko UE (270 TFUE)

- skarga zainteresowanego państwa członkowskiego o naruszenie postanowień proceduralnych przy wydawaniu aktu Rady albo Rady Europejskiej na podstawie art. 7 TUE

- zarzut bezprawności aktu o zasięgu ogólnym (277 TFUE)

- skarga przeciwko członkowi KE (245 albo 247 TFUE)

- prewencyjna kontrola umów międzynarodowych UE (218.ust11 TFUE)

- postępowanie prowadzone na podstawie klauzuli arbitrażowej (272 TFUE) lub kompromisoryjnej (273 TFUE)

(W tych dwóch przypadkach zaznaczonych na czerwono mówimy o postępowaniach niespornych ponieważ nie ma żadnych stron. W pozostałych przypadkach te strony występują)

Funkcjonowanie Trybunału Sprawiedliwości

Podstawa prawna:

- statut TS (1)

- regulaminy TS (3: jeden dla TS, jeden dla Sądu, jeden dla Sądu ds. Służby Publicznej)

- decyzje Rady (02.11.2004)

Skład TS: 27 sędziów (po jednym z każdego państwa członkowskiego), 8 rzeczników generalnych

Sędziowie są wybierani spośród osób o niekwestionowanej niezależności mających kwalifikacje wymagane w ich państwach do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych lub są prawnikami uznanej kompetencji. Są mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy państw członkowskich na okres 6 lat.

Od Lizbony - 255 TFUE - przed mianowaniem sędziego kandydatura proponowana przez państwo członkowskie jest konsultowana z komitetem.

Skład komitetu - 7 osób: byli członkowie TSUE, bądź członkowie krajowych, najwyższych organów sądowych; jeden z członków komitetu jest proponowany przez PE

Charakter konsultacji (255 TFUE) - konsultacja ma charakter opiniodawczy, niewiążący.

Nominacje sędziów i Rzeczników Generalnych mają charakter polityczny.

Rzecznik Generalny

Jest to instytucja obca dla naszego systemu - nie reprezentuje interesu publicznego; jest takim samym członkiem TSUE jak sędziowie. Rzecznik jest powoływany na 6 letnią kadencję.

(252 TFUE) Rzeczników generalnych jest 8. Trybunał może wystąpić do Rady aby zmieniła tą liczbę do 11.

Deklaracja 38 (odnosząca się do art. 252 TFUE) konferencji międzyrządowej - jest wiążąca politycznie w odniesieniu do wszystkich stron Traktatu, instytucji Unii oraz ma skutek interpretacyjny w odniesieniu do państw członkowskich i instytucji Unii. Jest to deklaracja w sprawie liczby Rzeczników Generalnych.

3 z 8 rzeczników jest rotacyjnie wskazywanych przez mniejsze państwa członkowskie - system równej rotacji

5-ciu pozostałych rzeczników jest wyłączonych z tego systemu i są oni stale wskazywani przez 5 największych państw członkowskich, czyli Niemcy, Francję, Wielką Brytanię, Włochy i Hiszpanię. Polska ponieważ zaliczana jest do dużych państw członkowskich uzgodniła w trakcie konferencji międzyrządowej, że również Rzecznik wskazywany przez Rzeczpospolitą Polską będzie wyłączony z systemu równej rotacji ale wtedy jak liczba Rzeczników wzrośnie (czyli jak będzie ich 11-tu). Wówczas z systemu równej rotacji będzie wyłączonych 6-ciu Rzeczników Generalnych, w tym jeden Rzecznik, którego wskaże każdorazowo RP. Natomiast w systemie równej rotacji uczestniczyć będzie 5-ciu Rzeczników.

Funkcja Rzecznika Generalnego

Rzecznik Generalny ma za zadanie opracować stan faktyczny i prawny sprawy, która wpłynęła do TSUE i zaproponować rozstrzygnięcie. Zazwyczaj jest tak, że TSUE w zdecydowanej większości przypadków rozstrzyga zgodnie z konkluzjami opinii Rzecznika Generalnego.

Sędziowie i Rzecznicy są niezawiśli, gwarancje ich niezawisłości mają charakter:

- materialny (są odpowiednio uposażeni, są objęci protokołem w sprawie przywilejów i immunitetów UE, a to oznacza, że nie płacą podatków w państwach członkowskich w zakresie dochodów uzyskanych z TSUE, nie mogą piastować w okresie kadencji żadnych funkcji politycznych czy administracyjnych ani wykonywać innej zarobkowej działalności zawodowej

- formalny,

Sędziom i Rzecznikom służy także immunitet. Muszą mieszkać w Luksemburgu.

SIEDZIBA TSUE - LUKSEMBURG !!!

Skład TSUE ulega częściowemu odnowieniu co 3 lata. Zmienia się 13 lub 14 sędziów

Kadencja sędziego rozpoczyna się z datą wskazaną w akcie mianowania lub wydania aktu mianowania i kończy się co do zasady z upływem terminu, na który sędzia został powołany, w przypadku śmierci, rezygnacji lub zwolnienia z funkcji.

Zwolnienie z funkcji następuje za jednomyślną decyzją sędziów i Rzeczników Generalnych TSUE - w takim przypadku następuje uzupełnienie składu.

Regulamin TSUE określany jest przez sam TSUE i zatwierdzany przez Radę.

Immunitet członków TSUE ma charakter dwojaki:

- immunitet jurysdykcyjny - członka TSUE (sędziego, Rzecznika) nie można pociągnąć do odpowiedzialności za decyzje, które powziął przy wykonaniu swojego mandatu, nie odpowiada prawnie za te decyzje

- immunitet formalny - członka TSUE nie można zatrzymać, aresztować w okresie sprawowania kadencji

Struktura TSUE

- Prezes

- Izby (TSUE pracuje w izbach). Może to być izba: 3-osobowa lub 5-osobowa. Spośród sędziów Trybunału wybierani są przez samych sędziów prezesi izb. Ponadto Trybunał może pracować w składzie wielkiej izby (13-osobowej) jak również w pełnym składzie (247 TFUE - gdy decyduje o dymisji członka Komisji Europejskiej)

- Sekretarz generalny - dysponuje aparatem urzędniczym w postaci Sekretariatu Generalnego, sprawuje funkcje administracyjne, odpowiada za obieg korespondencji urzędowej, przyjmowanie dokumentów, nadawanie tym dokumentom dalszego biegu

Jurysdykcja sądu

Sąd ds. Służby Publicznej orzeka (w pierwszej instancji) w zakresie sporów między Unią a pracownikami (skargi z art. 270 TFUE). W drugiej instancji sprawy te trafiają do Sądu.

Skład: 7 sędziów,

Izba: 3-osobowa

Sąd a Trybunał Sprawiedliwości

Do Sądu trafiają:

• skargi bezpośrednie osób fizycznych i prawnych;

• skargi państw przeciwko KE;

• skargi państw przeciwko Radzie, dotyczące pomocy państwa, antydumpingu i aktom wykonawczym (art. 291 TFUE);

• skargi odszkodowawcze przeciwko Unii

• skargi dotyczące umów (prawa publicznego) zawartych przez UE;

• skargi z zakresu wspólnotowych znaków towarowych;

• odwołania od orzeczeń Sądu ds. Służby Publicznej UE;

• skargi przeciwko decyzjom Wspólnotowego Urzędu Ochrony Odmian Roślin oraz Europejskiej Agencji Chemikaliów.

Od Lizbony - w skład Sądu mogą wchodzić Rzecznicy Generalni wybierani spośród sędziów tego Sądu. W takim przypadku Rzecznik nie może brać udziału w orzekaniu decyzji. (chodzi o to, że sędzia Sądu może w danej sprawie pełnić rolę Rzecznika Generalnego)

Traktat z Nicei wprowadził możliwość tworzenia sądów wyspecjalizowanych

Postanowiono utworzyć ten sąd ponieważ pojawiła się bardzo duża ilość takich samych spraw np. Sąd ds. wspólnotowych znaków towarowych.

Zgodnie z art.257 TFUE PE i Rada mogą tworzyć sądy wyspecjalizowane do rozpoznawania w pierwszej instancji niektórych kategorii skarg wniesionych w konkretnych dziedzinach. Innymi słowy decyzja Rady i Parlamentu ustanawiająca sąd wyspecjalizowany określa kategorie spraw, którymi ten sąd w pierwszej instancji będzie się zajmował.

Pierwszy sąd wyspecjalizowany rozpoczął funkcjonowanie od 2005 r. Był to Sąd ds. Służby Publicznej UE powołany

w składzie 7 sędziów.

Powoływanie składów (art.257 akapit 3 TFUE): członkowie sądów wyspecjalizowanych są wybierani spośród osób o niekwestionowanej niezależności mogących zajmować stanowiska sądowe. Są oni mianowani przez Radę stanowiącą jednomyślnie. (nie za wspólnym porozumieniem)

Strony i uczestnicy postępowania

1.Strony

- skarżący

- pozwany (instytucja, organ, jednostka organizacyjna, państwo członkowskie)

2.uczestnicy postępowania

Strona (pozwany) reprezentowana jest przez pełnomocnika. Pełnomocnikowi może towarzyszyć:

- adwokat

- radca prawny

- doradca

Interwenient

Podmiot, który złożył wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu w terminie 6 tygodni.

Prawo interwencji przysługuje państwom członkowskim i instytucjom UE w każdej sprawie.

W przypadku organów (np. komitet regionów)i jednostek organizacyjnych Unii dopuszczenie interwencji formalnie uzależnione jest od wykazania interesu prawnego w rozstrzygnięciu.

Także każda osoba fizyczna lub prawna może złożyć wniosek o dopuszczenie w charakterze interwenienta ale z wyjątkiem sporów pomiędzy państwami, instytucjami oraz państwami i instytucjami.

Interwencja ma charakter zawsze interwencji ubocznej!

- interwencja główna - to interwencja przeciwko wszystkim stronom postępowania

- interwencja uboczna - to interwencja po którejś stronie postępowania, czyli tylko i wyłącznie dopuszczalna jest interwencja po określonej stronie postępowania i nie można interweniować przeciwko wszystkim stronom

Adwokat, radca prawny - w rozumieniu przepisów prawa krajowego może występować w charakterze reprezentującego interesy strony postępowania bądź interwenienta ale tylko takiego który nie jest państwem, instytucją, organem czy jednostką organizacyjną.

Wykonywanie orzeczeń

1. orzeczenie wydane w trybie prejudycjalnym - rozstrzygnięciem takim związany jest sąd w tej sprawie, w której zadał pytanie prejudycjalne.

Orzeczenie prejudycjalne (wstępne) - to takie gdzie rozstrzygnięciem związany jest sąd, który zadał pytanie prejudycjalne.

Pytanie prejudycjalne:

TS

Nabiera wątpliwości TS wydaje rozstrzygnięcie

i kieruje pytanie prejudycjalne wstępne (prejudycjalne)

do TS

------------------------|-------------------------------------------|------------------

Sąd

krajowy

(267TFUE)

Może zdarzyć się tak, że w toku postępowania sąd krajowy nabiera wątpliwości co do interpretacji bądź ważności prawa Unii. Wówczas może skierować pytanie prejudycjalne do TS i np. po 2 latach TS wydaje rozstrzygnięcie prejudycjalne co do tej wątpliwości. W tym czasie postępowanie się zawiesza. Sąd krajowy (który wyda na końcu wyrok) jest związany tym rozstrzygnięciem. Sąd krajowy, gdy jest wciąż wątpliwy może zadać kolejne pytanie prejudycjalne. I tak do skutku aż będzie pewny rozstrzygnięcia. Tylko TS może odpowiadać na pytania prejudycjalne. Pytania prejudycjalne pozwalają ujednolicić interpretację. Pytania co do zasady wiążą ten sąd, który zadał pytanie w postępowaniu. Wiążą tylko w tym postępowaniu, w którym zostały zadane.

2. orzeczenie stwierdzające nieważność aktu instytucji, organu bądź jednostki organizacyjnej Unii - skutek orzeczenia polega na tym, że co to zasady, traktujemy akt jakby nigdy nie był wydany, jakby od początku go nie było.

3. orzeczenia stwierdzającego bezczynność instytucji, organu bądź jednostki organizacyjnej Unii (wydanego na podstawie art. 265 TFUE) - skutkiem orzeczenia jest obowiązek instytucji, organu bądź jednostki organizacyjnej usunięcia tej bezczynności niezwłocznie.

4. orzeczenie stwierdzające naruszenie zobowiązania ciążącego na państwie członkowskim na mocy Traktatów (art. 258, 259 TFUE) - orzeczenie ma skutek dwojaki:

- bliższy - polega na tym, że państwo ma obowiązek niezwłocznie usunąć naruszenie prawa Unii (260 TFUE)

- dalszy - polega na tym, że jeżeli w państwie członkowskim wymaga się prejudykatu na dochodzenie odpowiedzialności odszkodowawczej od państwa za naruszenie prawa Unii, to taki wyrok stwierdzający naruszenie przez państwo prawa Unii jest tym prejudykatem (praeiudicium - przed wyrokiem)

5. orzeczenie nakazujące wypłatę przez Unię albo Europejski Bank Centralny odszkodowania na podstawie art. 340 TFUE - orzeczenie skutkuje obowiązkiem niezwłocznej wypłaty odszkodowania (termin wypłaty ustalają strony, a w przypadku gdy nie mogą się dogadać to TS)

6. zobowiązania pieniężne podmiotów prywatnych: art. 280 w zw. z art. 290 TFUE

7. 299 TFUE odnosi się szczegółowo do orzeczeń skutkujących nałożeniem obowiązku zapłaty na podmiot inny niż państwo, czyli na osoby fizyczne lub prawne.

Art. 299 TFUE stanowi: akty Rady, Komisji lub Europejskiego Banku Centralnego, które nakładają zobowiązania pieniężne na podmioty inne niż państwo stanowią tytuł wykonawczy (jest to błąd ponieważ akty te nie są tytułami wykonawczymi -jkm są one tytułami egzekucyjnymi. Natomiast tytułami egzekucyjnymi staną się dopiero wtedy jak zostaną opatrzone klauzulą wykonalności)

tytuł wykonawczy = tytuł egzekucyjny + klauzula wykonalności

Wyrok TS to tytuł egzekucyjny

Przebieg postępowania (uregulowany w statucie TSUE i regulaminach poszczególnych sądów: TS, Sądu i Sądu ds. Służby Publicznej)

Wyróżniamy:

• procedurę pisemną - przekazywanie stronom oraz instytucjom Unii wniosków, memoriałów, argumentów obrony i uwag oraz odpowiedzi na nie jeśli takie są, jak i wszelkich akt i dokumentów stanowiących dowody w sprawie lub ich uwierzytelnionych odpisów

• procedurę ustną - odczytywanie sprawozdania przedłożonego przez sędziego pełniącego rolę sprawozdawcy, wysłuchiwanie przez TSUE pełnomocników, doradców, adwokatów, radców prawnych oraz wniosków Rzecznika Generalnego, jak również w miarę możliwości przesłuchiwanie świadków i wysłuchiwanie opinii biegłych

(w skrócie: ramach procedury pisemnej gromadzony jest materiał postępowania, a na etapie procedury ustnej dokonuje się oceny zgromadzonego materiału - przyjmujemy oświadczenia od uczestników postępowania, opinię Rzecznika Generalnego. Po zamknięciu procedury ustnej TSUE wyrokuje)

Funkcją procedury pisemnej jest zdefiniowanie przedmiotu sporu. W toku tego postępowania ustalamy stan faktyczny i prawny, przygotowujemy materiał do oceny. Postępowanie jest inicjowane skargą, obowiązuje przymus adwokacji czy tez radcowsko-adwokacji. Zatem adwokat czy radca prawny reprezentuje stronę, składa uwierzytelniony odpis swojego pełnomocnictwa. Jeżeli strona jest osobą fizyczną wystarczy tylko podpis osoby fizycznej na takim pełnomocnictwie, a jeżeli strona jest podmiotem innym niż osoba fizyczna to potrzebny jest dodatkowo dokument z odpowiedniego rejestru potwierdzającego, że osoba udzielająca pełnomocnictwa sama jest umocowana do reprezentacji podmiotu innego niż osoba fizyczna .

Forma pełnomocnictwa:

- można wymagać szczególnej formy pełnomocnictwa jeżeli jest to uzasadnione, wynika to z przepisów prawa.

- pełnomocnictwo powinno być dołączone w formie pisemnej

- prawo krajowe określa umocowanie adwokata czy radcy prawnego do reprezentacji.

Jeżeli skarga dotyczy aktu, gdy jest to skarga o stwierdzenie nieważności aktu to trzeba załączyć kopię tego aktu. W przypadku bezczynności dla skuteczności wszczęcia postępowania konieczne jest uprzednie wezwanie instytucji, organu bądź jednostki organizacyjnej do podjęcia działania i dopiero kiedy upłynie bezskutecznie 2-miesięczny termin od takiego wezwania możemy złożyć skargę na bezczynność. W takim przypadku powinno się dołączyć dowód doręczenia pisma wzywającego do podjęcia działania przez instytucję, organ czy jednostkę organizacyjną. Po wpływie skargi, jeżeli jest ona formalnie dopuszczalna (ma wszystkie ważne elementy tj. podpis) TSUE doręcza odpis tej skargi drugiej stronie i tam może złożyć odpowiedź na skargę. Po złożeniu odpowiedzi strona wszczynająca postępowanie (skarżąca) może złożyć replikę w odpowiedzi na skargę a druga strona w reakcji na replikę może złożyć duplikat.

Treść skargi ma istotne znaczenie dla naszego postępowania, ponieważ to właśnie skarga definiuje przedmiot postępowania, a więc nie możemy w toku dalszego postępowania już po złożeniu skargi podnosić nowych zarzutów, które nie zostały w skardze podniesione. Ewentualnie będzie można podnieść nowe argumenty, tylko wtedy kiedy potrzeba ich podniesienia pojawiła się w związku z oświadczeniem drugiej strony.

Ograniczenie możliwości podnoszenia nowych okoliczności - prekluzja. Tutaj prekluzja jest prekluzją normatywną, wynika z mocy statutu Trybunału. Ma charakter względny. Prekluzja występuje w postępowaniu przed TS, wszystkie twierdzenia powołujemy w momencie złożenia skargi w treści decyzji.

Po doręczeniu stronie odpisu skargi najpierw weryfikuje ją prezes TS co do jej formalnej poprawności.

W dalszym toku postępowania prezes TS wyznacza izbę, która będzie sprawę rozpoznawała i sędziego sprawozdawcę. W postanowieniu Trybunał określa środki dowodowe, które będą przeprowadzone (izba te środki dowodowe będzie określać).

Sędzia sprawozdawca i Rzecznik Generalny mogą żądać od strony przedstawienia określonych dowodów, dokumentów pod rygorem negatywnych dla tej strony skutków procesowych.

Postępowania toczą się pod sygnaturami:

• sygnatura C - sygnatura sprawy rozpoznawanej przez TS

• sygnatura T - przyporządkowana jest Sądowi (dawniej Sądowi pierwszej instancji)

• sygnatura F - przyporządkowana jest Sądowi ds. Służby Publicznej

Sprawy mogą być również łączone do wspólnego rozpoznania jeżeli stany faktyczne poszczególnych spraw są zbieżne i problem prawny również jest zbieżny Trybunał może postanowić o łącznych rozpoznaniu tych spraw. Wówczas będziemy mieli wydany wyrok w sprawach połączonych.

Procedura ustna

W toku tego etapu postępowania przed TS na pytania prezesa, członków pozostałych Trybunałów, sędziego sprawozdawcy, Rzecznika Generalnego odpowiadają pełnomocnicy, doradcy, adwokaci, radcy prawni. Strona postępowania nie zwraca się do sądu samodzielnie i sąd się również do niej samej nie zwraca bezpośrednio. Sąd rozmawia ze stronami tylko i wyłącznie za pośrednictwem pełnomocników, doradców, adwokatów lub radców prawnych.

Po przedstawieniu stanowisk sędzia sprawozdawca składa sprawozdanie z procedury pisemnej, następnie opinię przedstawia Rzecznik Generalny i po przedstawieniu tej opinii procedura ustana jest zamykana przez prezesa TS.

Narada jest niejawna, wyrok ogłaszany jest publicznie i co do zasady wiąże od chwili jego ogłoszenia. Ma to istotne znaczenie, gdyż otwiera to 2-miesięczny termin do złożenia apelacji (termin do wniesienia apelacji zaczyna się z chwilą ogłoszenia wyroku).

Wyroki są uzasadniane z urzędu.

Odrębności: w przypadku pytań prejudycjalnych - doktryna spraw jasnych i wyjaśnionych

Art. 267 TFUE został w pewnym stopniu zmodyfikowany w porównaniu z dawnym art.234 TWE. Modyfikacja ta dotyczy przeniesienia do Traktatu z regulaminu Trybunału trybu pilnego. Chodzi tutaj o pytania prejudycjalne kierowane przez sądy w postępowaniach głównych, w których oskarżony pozbawiony jest wolności. Jeżeli w postępowaniu głównym oskarżony jest pozbawiony wolności wówczas Trybunał stanowi w jak najkrótszym terminie, czyli rozstrzygnięcie prejudycjalne powinno zapaść w ciągu kilku tygodni.

Język postępowania determinuje skarżący i co do zasady w tym języku postępowanie będzie się toczyło (język postępowania wybiera skarżący)

Rodzaje orzeczeń

• wyroki są to orzeczenia rozstrzygające sprawę merytorycznie i mające charakter deklaratoryjny bądź konstytutywny

- wyrok konstytutywny - jego skutkiem jest powstanie określonego uprawnienia bądź zobowiązania np. odpowiedzialność odszkodowawcza Unii

- wyrok deklaratoryjny - większość wyroków np. wyrok stwierdzający naruszenie zobowiązań przez państwa, wyrok stwierdzający bezczynność itp.

• wyroki zaoczne - na wniosek skarżącego w sytuacji, gdy pozwany, któremu skarga została właściwie doręczona, nie złożył odpowiedzi na skargę

• postanowienia dotyczą kwestii wpadkowych np. wezwanie świadka, postanowienia dotyczące dowodów

• zarządzenia dotyczą organizacji postępowania np. połączenie spraw do łącznego rozpoznania

• opinie są wydawane w przypadkach określonych w Traktatach założycielskich np. opinia dotycząca zgodności umowy międzynarodowej, którą Unia zamierza zawrzeć z Traktatem

• decyzje Prezesa dotyczą kwestii proceduralnych o niewielkim znaczeniu np. wybór języka postępowania

Od zapadłych orzeczeń służy 6 środków służących wzruszeniu, korekcie bądź rektyfikacji zapadłych orzeczeń. Najistotniejsze znaczenie mają dwa tryby, w których dochodzi do wzruszenia zapadłego wyroku. Chodzi o:

- tryb apelacji - apelacja służy od orzeczeń nieprawomocnych

- tryb rewizji - rewizja służy od orzeczeń prawomocnych, jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia

Apelacja

• ograniczona do kwestii prawnych

• wywiedziona od wyroku Sądu do TS

• wywiedziona od wyroku Sądu ds. Służby Publicznej UE do Sądu

• podstawy wniesienia apelacji:

- zarzuty dotyczące braku właściwości sądu ds. Służby Publicznej bądź Sądu,

- zarzuty dotyczące naruszenia prawa materialnego Unii,

- zarzuty dotyczące naruszenia procedury ale tylko wtedy jeżeli miały one wpływ na zapadłe rozstrzygnięcie

• termin wniesienia apelacji: 2 miesiące od ogłoszenia wyroku

• to na skarżącym spoczywa obowiązek wykazania, że doszło do naruszenia prawa, a więc skarżący powinien wykazać:

- te elementy wyroku, które jego zdaniem dotknięte są błędem

- na czym jego zdaniem ten błąd polega

- w jaki sposób ten błąd proceduralny wpłynął negatywnie na jego interes w postępowaniu

np. wyrok C326

• TS bądź Sąd może rozstrzygnąć o przedmiocie apelacji również postanowieniem, jeżeli jest ona niedopuszczalna albo oczywiście bezzasadna. Jeżeli będzie niedopuszczalna to będziemy mieli postanowienie o odrzuceniu apelacji, a jeżeli bezzasadna to będziemy mieli postanowienie o jej oddaleniu.

Rewizja (postępowanie nadzwyczajne)

Wniosek o rewizję wyroku można wnieść do Trybunału Sprawiedliwości jedynie w związku z ujawnieniem okoliczności faktycznej, mogącej mieć decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia, nieznanej w chwili wydania wyroku ani Trybunałowi, ani stronie żądającej rewizji.

Postępowanie rewizyjne wszczyna się na mocy orzeczenia Trybunału, wyraźnie stwierdzającego istnienie nowej okoliczności faktycznej uzasadniającej rewizję i - tym samym - stwierdzającego dopuszczalność wniosku w tej sprawie.

Wniosku o rewizję nie można wnieść po upływie dziesięciu lat od wydania wyroku. (art. 44 Statutu TSUE)

Np. Wyrok: 116/78 w sprawie Bellintani przeciwko Komisji

Trybunał sformułował przesłanki materialne jakie musi spełnić dla swojej dopuszczalności wniosek rewizyjny (3 przesłanki):

• wymogiem wniosku rewizyjnego jest to, żeby odwoływał się on do okoliczności, co do której ani Trybunał ani strona nie miały wiedzy

• wpływ na wynik postępowania (okoliczność musi być tego rodzaju, że gdyby się ona ujawniła przed wyrokiem to miałaby decydujący wpływ na wynik postępowania)

• uprzedniość okoliczności (musi to być okoliczność faktyczna, która istniała w chwili wyrokowania, natomiast nie ujawniła się do momentu wyrokowania, czyli nie stanowi postawy wniosku rewizyjnego o okoliczność, która zaistniała już po wyrokowaniu)

Sprawa: C130/91 ISAE/VP przeciwko Komisji (strona postępowania składająca wniosek rewizyjny powoływała się na okoliczność w postaci opinii dwóch profesorów prawa, która to opinia zawierała odmienną od wyroku ocenę stanu prawnego sprawy. Opinia ta nie jest okolicznością faktyczną.

Wniosek rewizyjny i apelację może złożyć:

-strona

-interwenient

Inne postępowania dotyczące zapadłych orzeczeń

• wniosek o interpretację orzeczenia - wniosek taki można złożyć w każdym czasie przeciwko wszystkim stronom sporu; w przedmiocie takiego wniosku TS rozstrzyga postanowieniem, które to postanowienie załączane jest do wyroku

• wniosek o rektyfikację orzeczenia tzn. o sprostowanie błędu pisarskiego, omyłki rachunkowej. Rozstrzygnięcie zapada postanowieniem. Wnioskiem rektyfikacyjnym można wnosić o uzupełnienie wyroku tam gdzie zabrakło jakiegoś jego elementu

• powództwo osoby trzeciej-kierowane przeciwko prawomocnemu orzeczeniu, co do którego nie można już wywieść apelacji, które zostało wydane pomimo tego, że osoba trzecia nie brała udziału w postępowaniu, a zapadłe rozstrzygnięcie narusza jej prawa. Rozstrzygnięcie zapada wyrokiem. Termin na wytoczenie takiego powództwa wynosi 2 miesiące (tj. w przypadku apelacji)

• sprzeciw od wyroku zaocznego - wnosi się w ciągu miesiąca od doręczenia odpisu wyroku. Po upływie tego terminu wyrok nie może być już wzruszony w drodze sprzeciwu. Pozostaje tryb rewizji. Trybunał rozstrzyga merytorycznie wyrokiem.

Koszty postępowania

• w postępowaniu prejudycjalnym o kosztach rozstrzyga sąd krajowy, a więc jak jakieś koszty powstały w związku z trybem prejudycjalnym to sąd który zadał pytanie rozstrzygnie sobie w przedmiocie tych kosztów jak będzie rozstrzygał w postępowaniu głównym

• koszty stron - zwrot kosztów poniesionych przez strony TS przyznaje na wniosek stron, jeżeli nie było wniosku to nie można przyznać zwrotu kosztów. Co do zasady koszty obciążają stronę przegraną. Ale sąd może również obciążyć kosztami stronę, która wygrała postępowanie, jeżeli uważa, że tak jest słusznie.

• koszty poniesione przez TSUE: postępowanie jest wolne od opłat. Ale istnieją dwa wyjątki:

- Trybunał może nałożyć na stronę obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez biegłych, świadków, doradców, adwokatów i radców prawnych

- Trybunał może obciążyć stronę kosztami wówczas jeżeli swoim działaniem spowodowała ona zbędne koszty

Skarga przymuszająca państwa członkowskie do wykonania zobowiązań wynikających z prawa Unii (art.258, 259, 260 TFUE)

Funkcją tych postępowań jest przymuszenie państwa do wykonania zobowiązań wynikających z członkowstwa Unii.

art. 260 TFUE - Trybunał może nałożyć karę bądź ryczałt na państwo członkowskie. To postępowanie nie jest karne wbrew pozorom, nie stosuję się tu sankcji ale egzekwuje orzeczenie Trybunału.

Traktat z Lizbony zmienił charakter tych postępowań.

Postępowania(258-260) stosowane są w przypadku naruszenia zobowiązań wynikających z Traktatów, a więc zobowiązań wynikających z członkostwa państwa UE.

Art. 260 TFUE z stosunku do dawnego art.228 EWG zawiera zmianę w postaci nowego ustępu 3. Jest to szczególna procedura przymuszająca, w której stosownie okresowej kary pieniężnej lub ryczałtu pieniężnego w odniesieniu do państwa członkowskiego jest możliwe od razu w pierwszym postępowaniu ale tylko w szczególnym przypadku-gdy państwo nie podpisuje wykonania obowiązku implementacji dyrektywy przyjętej w zwykłej procedurze ustawodawczej.

Postępowania przymuszające nie są bardzo częste. Stosowanie ich jest raczej wyjątkiem a nie zasadą. Nie chodzi o to żeby kierować skargi do Trybunału; postępowanie nie jest nakierowane na to żeby zapadł wyrok. Chodzi o to, żeby państwo przymusić do wykonania zobowiązania. A skierowanie skargi do TS w tym postępowaniu ma być ostatecznością.

Rezultatem postępowań prowadzonych w oparciu o art. 258, 259, 260 jest stwierdzenie naruszenia zobowiązania.

W przypadku postępowania z art. 258, 259 jest to tylko stwierdzenie naruszenia zobowiązania (materialno-prawnego wynikającego z prawa Unii).

W przypadku postępowania z art. 260 rezultatem postępowań jest stwierdzenie naruszenia szczególnego zobowiązania jakim jest zobowiązanie do wykonania wyroku Trybunału. Co do zasady to postępowanie jest wszczynane wtedy, gdy zapadanie wcześniej wyrok stwierdzający naruszenie zobowiązań. Państwo zobowiązań nadal nie wykonuje, wówczas Komisja może wszcząć co do zasady ponowne postępowanie, wnosi o stwierdzenie naruszenia obowiązku już tego nie materialno-prawnego, którego dotyczył pierwszy wyrok tylko obowiązku wykonania zapadłego wyroku i o nałożenie kary lub ryczałtu.

Ale w każdym przypadku rezultatem postępowania, jeżeli skarga Komisji czy państwa członkowskiego zostaje przez Trybunał uwzględniona, jest stwierdzenie naruszenia zobowiązania przez pozwane państwo członkowskie.

Postępowania z art. 258 i 260 są wszczynane ze skargi Komisji, a postępowanie z art. 259 ze skargi państwa członkowskiego.

Nie ma innych podmiotów, które mogłyby wszcząć postępowanie przed TSUE przeciwko państwu członkowskiemu niż Komisja (art. 258, 260) bądź inne państwo członkowskie (art. 260). W szczególności takiego postępowania nie może wszcząć jednostka.

Wniesienie skargi przez jakikolwiek inny podmiot niż Komisja bądź państwo członkowskie powoduje jej odrzucenie jako niedopuszczalne.

Przykład:

Sprawa T328/06 pan Siwecki vs Polska (pan Siwecki wniósł skargę przeciwko polskim sądom i organom polskiej administracji państwowej, którym zarzucił stronniczość. Zdaniem pana Siweckiego w jego sprawie zapadły niekorzystne dla niego i sprzeczne z prawem polskim jak i międzynarodowym decyzje i rozstrzygnięcia Sądu.(uważał on że TS był właściwy do przyjęcia skargi przeciwko RP). Sąd pierwszej instancji wydał postanowienie, w którym odrzucił skargę jako niedopuszczalną i zauważył, że osoby fizycznie jak i prawne nie mogą zwracać się do Sądu ze skargami, których przedmiotem są przepisy, decyzje, działania władz krajowych państwa członkowskiego.

Sprawa T182/05 Kowalski vs Polska(Kowalski wnosił o nakazanie RP przez TS naprawienia szkody (jak wiadomo szkody wyrządzonej przez państwo członkowskie w związku z naruszeniem prawa Unii dochodzimy przed właściwym sądem krajowym).

Czego dotyczy naruszenie, którego państwo członkowskie się dopuszcza?

• naruszenie prawa Unii zarówno przez władze centralne państwa jak i przez administrację zdecentralizowaną - za wszystko odpowiada państwo członkowskie. Obowiązki wynikające z Traktatu mają przy tym charakter:

- negatywny (państwu nie wolno naruszać swobody przepływu towarów)

- pozytywny (państwo ma umożliwić korzystanie ze swobody przepływu towarów)

• odpowiedzialność państwa za rozstrzygnięcia sądów - państwo członkowskie ponosi odpowiedzialność za zaniechania, zaniedbania swoim sądów (naruszenia prawa dokonywane przez sądy mają charakter jednostkowy).

Przebieg postępowania (2 etapy):

• nieformalny (1 etap) - Komisja zwraca się do państwa członkowskiego, nieformalną drogą, o usunięcie naruszenia prawa UE, którego to państwo się dopuściło. Ten etap jest ostatnim, na którym postępowanie zachowuje elastyczność. Jest to etap nieformalnych uzgodnień pomiędzy państwem członkowskim Unii i Komisją. Etap ten może się zakończyć w różny sposób:

- uznaniem naruszenia prawa UE przez państwo i usunięciem tego naruszenia czy też uzgodnieniem z Komisją sposobu i terminu usunięcia naruszenia

- państwo może Komisję lekceważyć, czyli nie zareaguje na wezwania Komisji do wyjaśnień

- zaprzeczeniem istnieniu zobowiązania, którego naruszenia Komisja zarzuca bądź istnieniu naruszenia

• formalny (2 etap) - Komisja może ale nie musi wszcząć etap formalny. Dzieli się on na dwa podetapy:

- administracyjny- Komisja kieruje do państwa po kolei przynajmniej 2 pisma: formalne ostrzeżenie i umotywowaną opinię. Przy każdym z tych pism Komisja wyznacza państwu członkowskiemu zwykle 2-miesięczny termin do usunięcia naruszenia. Etap ten ma przymusić państwo do wykonania zobowiązań. Chodzi o to żeby uniknąć skierowania skargi, żeby państwo w końcu to zobowiązanie wykonało bez konieczności kierowania sprawy na drogę sądową przed TS. Postępowanie administracyjne definiuje przedmiot postępowania sądowego (determinuj go). Komisja nie będzie mogła w zarzutach skargi wyjść poza to co zdefiniowane zostało na etapie postępowania administracyjnego.

- sądowy - w ramach, którego jeżeli państwo członkowskie nie zadośćuczyni wezwaniom Komisji na etapie podetapu administracyjnego Komisja może (nie musi) skierować do TS skargę. I w takim przypadku TS musi wydać wyrok, w którym skargę uwzględni, czyli stwierdzi naruszenie prawa przez państwo albo nie uwzględni, czyli skargę oddali.

Przykład:

Sprawa: C1/00 Komisja vs Republika Francuska(w Wielkiej Brytanii wybuchła choroba wściekłych krów. Wprowadzono więc zakaz wywozu wołowiny i cielęciny z Wielkiej Brytanii, żeby ograniczyć skalę epidemii. Po pewnym czasie zaczęły napływać informacje, że epidemia ustała i można było poluzować te rygory. Ale Francja uważała, że to poluzowanie rygorów jest przedwczesne i że mięso nie powinno być wywożone. Francja nie mogła jednostronnie zakazać przywozu Brytyjskiej wołowiny i cielęciny do Francji mimo tego, że UE ograniczenia zniosła, gdyż takie decyzje podejmuje się na poziomie Unii (jest wspólna organizacja rynku). W tym postępowaniu Trybunał odnosi się do tego pierwszego pisma, które Komisja kieruje do państwa członkowskiego, czyli formalnego ostrzeżenia. Francja podnosiła różne argumenty w korespondencji z Komisją, a Komisja się do tych wszystkich argumentów nie odnosiła. Należy zauważyć, że nie jest funkcją formalnego ostrzeżenia odnoszenie się do wszystkich argumentów państwa członkowskiego. W tym piśmie jedynie Komisja precyzuje to o co jej w tym piśmie chodzi, ma umożliwić państwu obronę oraz uniknięcie naruszenia (w piśmie tym nie odnosimy się do argumentów państwa członkowskiego)

Te same cechy przypiszemy umotywowanej opinii, z tym, że ta umotywowana opinia jest ostatnim pismem jakie państwo otrzymuje przed tym nim Komisja skieruje skargę do TS.

Zarówno w formalnym ostrzeżeniu jak i w umotywowanej opinii Komisja ma za zadanie spójnie wskazać przyczyny, dla których uważa, że ma miejsce naruszenie.

Sprawa 7/69 Komisja vs Włochy (trybunał odnosi się do sytuacji, w której Komisja zarzuciła państwu członkowskiemu w rozszerzonym zakresie naruszenie w stosunku do tego, które zdefiniowała w umotywowanej opinii. Chodziło o to, że Włochom zarzucono określone naruszenie w formalnym ostrzeżeniu i potem w umotywowanej opinii, które dotyczyło niezgodności przepisów prawa włoskiego nad prawem wspólnotowym. Gdy umotywowana opinia została Włochom doręczona i upłynął termin wskazany. Włochy zmodyfikowały przepisy, które były przedmiotem sporu. Tyle, że Włochy tak te przepisy zmieniły, że z punktu widzenia prawa wspólnotowego były one jeszcze gorsze (jeszcze większe stało się to naruszenie). Komisja w te sytuacji wniosła skargę uznając, że odnosiła się do tych przepisów. Trybunał wskazał, że Komisja nie może objąć skargą skutecznie tego czego nie objęła postępowaniem administracyjnym, dlatego, że gdybyśmy na to pozwolili to państwo nie mogłoby wykonywać swojego prawa do obrony oraz nie miałoby możliwości usunięcia naruszenia zobowiązania bez skierowania sprawy na drogę sądową w celu usunięcia skierowania skargi przez Komisję do TS.

Co do zasady Komisja ani w formalnym ostrzeżeniu ani też w umotywowanej opinii ani też potem Trybunał w wyroku nie mają obowiązku mówienia państwu jak to państwo ma wykonać zobowiązanie wynikające z prawa Unii, czyli nie ma obowiązku wskazywania jakie to państwo ma podjąć działania. Komisja, a potem Trybunał w wyroku precyzują tylko na czym naruszenia polegało natomiast nie wskazują w jaki sposób to naruszenie usunąć.

Komisja działa kolegialnie. Zasada kolegialności nie powoduje, że redakcję formalnego ostrzeżenia, umotywowanej opinii czy też skargi Komisja powinna przeprowadzać kolegialnie.

Przykład: sprawa C191/95 Komisja vs Niemcy (zarzut Niemiec był taki, że nieduchowno zasady kolegialności. Postępowanie jest dotknięte wadą ponieważ decyzja o podjęciu skargi nie została podjęta przez Komisje jako całość, czyli nie zredagowała treści skargi ani nawet nie przyjęła treści proponowanej przez kolegialnie, tylko podjęta została decyzja rządu, że skargę co do zarzutów a sama redakcja została wykonana przez odpowiedniego komisarza

Trybunał mówi, że decyzja o wydaniu umotywowanej opinii muszą być przedmiotem kolektywnej dyskusji. Każdy z komisarzy musi mieć możliwość zapoznania się z dokumentami, ale nie jest konieczne żeby ogół komisarzy decydował an nadawał im ostateczną formę.

Ciężar dowodu

Komisja nie musi wykazywać interesu prawnego we wniesieniu skargi.

Przykład: sprawa 26/69 Komisja vs Francja (Francja naruszała przepisy o unii celnej stosując specjalne preferencje na przywóz tunezyjskiej oliwy. Działo się to nim Tunezja stała się państwem stowarzyszonym. Komisja zwlekała z wniesieniem skargi przeciwko Francji i w końcu wniosła tę skargę w momencie, kiedy Tunezja stała się państwem stowarzyszonym i te preferencje francuskie przestały być nielegalne………………

Ciężar dowodu spoczywa na Komisji nie tylko co do zasady ale również co do zakresu skargi.

Sprawa 31/69 Komisja vs Włochy…………….uznanie bezprzedmiotowości

Okoliczności egzoneracyjne (2 grupy)

- związane z brakiem istnienia zobowiązania czy też brakiem istnienia naruszenia

- związane z próbą wyłączenia odpowiedzialności za naruszenie zobowiązania. Państwo nie kwestionuje, tego że zobowiązanie na nim ciążyło, że doszło do naruszenia tego zobowiązania, ale wskazuje na różne okoliczności, które w ocenie państwa mają tłumaczyć jego postępowanie i powodować konieczność wyłączenia odpowiedzialności.

Jedyną okolicznością, która mogłaby wyłączać odpowiedzialność państwa (czyli powodować wydanie wyroku, w którym Trybunał stwierdza naruszenie ale jednocześnie uwalnia państwo od odpowiedzialności za naruszenie) jest siła wyższa.

siła wyższa - to okoliczność nieprzewidziana, niemożliwa do odparcia

C-236/99 Komisja vs Królestwo Belgii (Belgia jest państwem, które przeżywa wewnętrzny kryzys. W tej sprawie chodziło o implementacje dyrektyw dotyczących instytucji kredytowych. Powołując się na proces reformy instytucjonalnej państwa Belgia usiłowała argumentować, że dlatego nie implementowała dyrektyw bo u niej jest to trudne, gdyż jest reforma instytucjonalna i implementowanie czegokolwiek jest trudne. Trybunał wskazał, że te okoliczności, na które powołuje się Belgia (czyli okoliczność, która polega na tym, że państwo ma trudności instytucjonalne, a także przyjęcie jakiegokolwiek przepisu jest trudne w takiej strukturze instytucjonalnej jaka istnieje w Belgii) mają charakter okoliczności natury czysto wewnętrznej. To zasadnicza sprawa Belgii, że się rozpada i nie może wykonywać swoich obowiązków wynikających z członkowstwa.

Trybunał przypomniał więc, że państwo nie może się powoływać na okoliczności natury czysto wewnętrznej.

101/84 Komisja vs Republika Włoska (w sprawie chodziło o to, że była dyrektywa, która obligowała państwa członkowskie do utworzenia centrów statystycznych, które miały przygotowywać obliczenia w zakresie transportu drogowego. Włosi implementowali dyrektywę na czas. Jednak terroryści z czerwonych brygad wysadzili to centrum obliczeniowe. Włochy powiadomiły Komisję o tym fakcie wskazując, że w tej sytuacji, że nie będzie możliwe implementowanie dyrektywy w terminie. Zamach bombowy miał miejsce w 1979 r. Ministerstwo bezpośrednio po zamachu informuje o tym, że w wyniku tego zamachu nie będzie możliwe dochowanie terminu przewidzianego na dokonanie wymaganych dyrektywą obliczeń statystycznych. Ponownie 12 września informuje Komisję, że przekazanie danych nie będzie możliwe do stycznia 1980 r. W listopadzie 1979 r. informuje, że przekaże obliczenia za 1979 r. ale tylko częściowo. We wrześniu 1980 r. i kwietniu 1981 r. ministerstwo włoskie informuje, że dokonanie obliczeń nie było możliwe. W lutym 1982 r. strona włoska informuje Komisję, że nie jest w stanie nawet w przybliżeniu podać terminu implementacji dyrektywy (3 lata po zamachu).

Trybunał wskazał, że te skutki zamachu mogłyby stanowić przypadek siły wyższej, ale te skutki mogły się utrzymywać tylko przez określony czas a nie przez 3 lata. Tak więc włoski rząd nie może powoływać się na te okoliczności.

W prawie międzynarodowym przyjęta jest zasada wzajemności, która pozwala na usprawiedliwienie pewnego postępowania z tego powodu, że inny podmiot prawa międzynarodowego takiego postępowania czy zbliżonego się dopuścił.

Argument oparty na wzajemności nie ma racji bytu w systemie prawa UE z tego względu, że Traktat obejmuje regulowany tym Traktatem model rozstrzygania sporów, które dotyczą czy to legalności postępowania instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii czy to naruszeń prawa UE przez poszczególne państwa członkowskie. Z tego mechanizmu ochrony prawnej jaki jest przyjęty w Traktacie należy korzystać i nie można zastępować tego mechanizmu za pomocą jakiś jednostronnych działań państw członkowskich. W szczególności więc nie jest możliwe skuteczne powołanie się przez państwo członkowskie na okoliczność, że naruszyło ono zobowiązanie wynikające ze środka instytucji, organów czy jednostek organizacyjnych Unii dlatego bo sam środek był środkiem nielegalnym, naruszał Traktat. Inną okolicznością, na którą nie można skutecznie się powołać jest okoliczność, że tak państwo naruszyło swoje zobowiązania wynikające z prawa Unii ale to dlatego bo najpierw zrobiło to inne państwo członkowskie.

C1/00 Komisja vs Francja (sprawa dotyczyła następstwa epidemii, podczas zwyrodnienia mózgu brytyjskich krów i cieląt; w toku postępowania zainicjowanego przed Komisje, Francja podnosiła m.in., że dlatego naruszyła swoje zobowiązanie wynikające z prawa Unii, nie wykonała decyzji, która poluzowywała rygory dotyczące wywozu wołowiny i cielęciny z Wielkiej Brytanie do innych państw członkowskich, bo decyzja Komisji była decyzją nielegalną, naruszała środek Rady w stosunku do, do którego decyzja Komisji była środkiem wykonawczym.

Trybunał wskazał, że Traktat odróżnia skargi z art. 226 i 227 (obecnie 258, 259 TFUE), inne są funkcje tych skarg, oparte są te środki na innych zasadach a niżeli środki, których celem jest kontrolowanie legalności środków i instytucji. Po to państwo ma nieograniczoną możliwość wnoszenia tego rodzaju skarg, aby z tej możliwości korzystało. państwo nie może jednak w toku postępowania, którego przedmiotem jest ustalenie istnienia naruszenia zobowiązania wynikającego z prawa Unii podnosić, że to zobowiązanie, które ono naruszyło było samo w sobie nielegalne. Więc jeżeli tak uważa to niech wniesie skargę. W tym postępowaniu nie bada się legalności środka.

232/78 Komisja vs Francja (w tej sprawie Francja podnosiła, że dlatego wprowadziła ograniczenie w przewozie baraniny i jagnięciny z Wielkiej Brytanii do Francji ponieważ najpierw zjednoczone królestwo naruszając przepisy Traktatu dotyczące wspólnej organizacji rynków baraniny i jagnięciny utrzymało subsydiowanie produkcji baraniny i jagnięciny. Francja stwierdziła, że najpierw Brytyjczycy subsydiowali produkcję tego mięsa naruszając Traktat tak więc Francja musząc chronić rolników przed nieuczciwą konkurencją ze strony Wielkiej Brytanii wprowadziła ograniczenia w przewozie baraniny i jagnięciny i uważała, że zasadny jest ich argument oparty na zasadzie wzajemności.

Jeżeli Francja uważa, że najpierw Wielka Brytania dopuściła się naruszenia Traktatu, to po to ma Francja skargę, żeby z niej skorzystała.

brak inercji lub celowego niewykonania

301/81 Komisja vs Belgia (Belgia argumentuje, że nie implementowaliśmy dyrektywy na czas dlatego, że wpletliśmy implementacje dyrektywy o instytucjach kredytowych w szerszą reformę systemu bankowego, która jest reformą długotrwałą, staraliśmy się wykonać zobowiązania ale trwa to u nas dłużej. Trudno więc nam zarzucić, że celowo nie wykonaliśmy zobowiązania bądź też, że zachowaliśmy się inercyjnie, czyli, że było nam obojętne , że zobowiązanie naruszyliśmy.

Trybunał taką argumentację oczywiście odrzuca twierdząc, że państwo nie może powoływać okoliczności wynikających z prawa krajowego w celu usprawiedliwienia naruszenia prawa wspólnotowego. Dopuszczalność skargi zależy wyłącznie od obiektywnego stwierdzenia naruszenia prawa wspólnotowego nie zaś od udowodnienia inercji czy celowego niewykonania zobowiązania po stronie państwa członkowskiego. Przedmiotem tego postępowania jest stwierdzenie bądź odmowa stwierdzenia naruszenia zobowiązania natomiast nie chęć i intencje państwa.

C348/97 Komisja vs RFN (Niemcy powołują się na sugestie instytucji wspólnotowych mówiąc: naruszyliśmy prawo Unii ale na wyraźne żądanie instytucji wspólnotowych.

Okoliczności sprawy: Niemcy kiedyś były podzielone na dwa państwa : RFN - Niemcy zachodnie i NRD - państwo przodującego systemu demokracji ludowej. Jak już przodujący system w niemieckiej republice demokratycznej upadł Niemcy zaczęły się jednoczyć. Komisja zaproponowała utworzenie Unii celnej między RFN i NRD. RFN to rozwiązanie przyjmuje, zawarta zostaje umowa o unii celnej.

Skutki tej umowy są następujące: wyobraźmy sobie, że w Holandii jest hurtowania masła, masło jest wysyłane z Holandii do NRD, czyli ponieważ NRD nie jest częścią unii celnej jako, że tworzy wspólnotę ma tylko unię celną z RFN, jak masło z Holandii do NRD wyjeżdża to jako masło eksportowane poza wspólnotę. To oznacza że eksporter ma prawo dodo płat eksportowych. Następnie masło jak już trafiło do NRD w ramach unii celnej trafia z kolei do RFN, nie jest pobierana opłata wyrównawcza, którą się pobiera przy imporcie towarów poza wspólnoty i następnie masło z RFN trafia już jako masło wspólnotowe z powrotem do tej samej hurtowni w Holandii. A cała operacja ma miejsce tylko na papierze. Masło z magazynu się nigdzie nie rusza, a pobierana jest tylko opłata eksportowa.

Komisja wniosła skargę przeciwko RFN. RFN stwierdziło, że naruszyło prawo wspólnotowe, ale na wyraźną sugestię Komisji.

Zgodnie z obecnym art. 19 (164 dawny) TS ostatecznie odpowiada za przestrzeganie prawa w wykładni i stosowaniu Traktatów, jest ostatecznie kompetentny do stwierdzenia co jest zgodne a co nie z prawem Unii. Temu służy np. procedura pytań prejudycjalnych. Ale Traktat oczywiście przewiduje od tego wyjątki.

Trybunał w tym orzeczeniu stwierdził, że Komisja nie może (z wyjątkiem kompetencji, która została jej wyraźnie przyznana) dać gwarancji, że określone praktyki są zgodne z prawem wspólnotowym, w żadnym przypadku nie jest uprawniona do zezwalania na praktyki sprzeczne z prawem wspólnotowym. Tak więc RFN nie powinien się kierować sugestiami Komisji.

obiektywny brak możliwości wykonania zobowiązania wspólnotowego

39/72 Komisja vs Republika Włoska (Włochy nie wykonały przepisów rozporządzeń z zakresu wspólnej organizacji rynków rolnych, długo tych rozporządzeń nie wykonywały. W momencie, gdy się zabrały za wykonywanie rozporządzenia okazało się, że rozporządzenie zostało uchylone. W tych okolicznościach Włochy mówią tak: myśmy chcieli wykonać rozporządzenie ale zostało uchylone, a więc nie jesteśmy odpowiedzialni za naruszenie. Trybunał stwierdził, że pozwane państwo w żadnym razie nie może w celu powstrzymania procedury przed Trybunałem opierać się na faktach dokonanych, za które samo odpowiada. To Włochy odpowiadają na to, że w pewnym momencie nie dało się wykonać rozporządzenia, bo zostało uchylone. Gdyby Włochy na czas je wykonały to byłaby podstawa do krajowych środków wykonawczych.

Art. 259 - skarga państwa członkowskiego przeciwko innemu

W tym przypadku skargę wnosi nie Komisja ale inne państwo członkowskie

Przed skierowaniem skargi do TSUE państwo członkowskie musi się zwrócić najpierw do Komisji o wezwanie innego państwa do usunięcia naruszenia. Od tego momentu, czyli od doręczenia pisma Komisji, Komisja ma 3 m-ce, aby wysłać umotywowaną opinię państwu naruszającemu. Jeżeli Komisja takiej umotywowanej opinii nie wyśle, jeżeli polubowne rozstrzygnięcie sporu nie przyniesie rezultatu, dopiero wtedy po upływie tych 3 m-cy możemy wnieść skargę do TS. Jeżeli państwo powodowe wniosło by skargę przed upływem 3m-cy to skarga byłaby niedopuszczalna jako przedwczesna.

(podobnie zasady są takie same jak w przypadku art.258)

Orzeczenia: trzy (książka) - dotyczące art.259

Postępowanie egzekucyjne(art.260TFUE)

Jeżeli państwo członkowskie nie wykona wyroku TS (wydanego w oparciu o art.258 lub 259) niezwłocznie, wtedy Komisja może skierować przeciwko takiemu państwu skargę o naruszenie zobowiązania do wykonania wyroku. To postępowanie jest obecnie skrócone od momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony; przyspieszyło się dlatego, że etap przedsądowy ograniczy się w takiej sytuacji tylko do zwrócenia się do państwa członkowskiego o wykonanie wyroku bez konieczności formułowania formalnego ostrzeżenia i umotywowanej opinii.

W art. 260 pojawił się ustęp 3, który dotyczy szczególnego przypadku uchybienia zobowiązania Unii wynikającego z prawa Unii, a mianowicie zobowiązaniu do notyfikowania Komisji o przyjętych środkach implementujących dyrektywę, która ma charakter ustawodawczy. Jeżeli państwo członkowskie naruszy zobowiązanie w ten właśnie sposób, (czyli była dyrektywa, która była środkiem ustawodawczym i państwo nie poinformowało Komisji o środkach implementujących) wówczas Komisja może od razu w trybie art. 260 ust.3 w związku z art. 258 wnieść skargę przeciwko państwu i od razu w pierwszym postępowaniu wnosić o nałożenie kary lub ryczałtu ( bo zasadniczo muszą być dwa postępowania: najpierw wyrok stwierdzający naruszenie, a dopiero potem ewentualnie wyrok nakładający karę lub ryczałt. W przypadku tego szczególnego typu naruszenia przejście dwóch postępowań nie jest konieczne. Komisja może od razu w pierwszym postępowaniu wnosić o nałożenie kary lub ryczałtu).

Państwo powinno informować Komisję o przyjętych środkach implementacyjnych, co daje możliwość zweryfikowania Komisji czy te środki są prawidłowe czy też nie.

Zgodnie z art. 260 państwo ma obowiązek niezwłocznie podjąć środki wykonujące wyrok Trybunału. Państwo ma natychmiast te środki podjąć i niezwłocznie ten proces wykonania wyroku zakończyć. Znajduje to odzwierciedlenie w wyroku:

C387/97 Komisja vs Grecja (art.171 EWG, obecnie 260 TFUE) w którym Trybunał nie wskazuje w jakim terminie naruszenie zobowiązań przez państwo musi zostać wykonane, to jednak znaczenie natychmiastowego, jednolitego stosowania prawa wspólnotowego powoduje, że proces wykonywania orzeczenia musi zostać podjęty natychmiast i zakończony tak szybko jak to możliwe.

Postępowanie z art.260 przebiega według tego samego schematu co postępowanie z art.258, tyle że jest szybsze ponieważ nie mamy umotywowanej opinii. Komisja może wnieść tę skargę, ale wnosząc ją jednocześnie wnosi o nałożenie kary lub ryczałtu.

Czy Komisja może wnieść o stwierdzenie niewykonania wyroku i jednocześnie nie wnieść o nałożenie kary lub ryczałtu?

Komisja musi wnieść o nałożenie kary lub ryczałtu.

Czy Komisja może wnieść o nałożenie kary lub ryczałtu ale w wysokości symbolicznej np. 1 euro?

Traktat nie wskazuje kwoty kary pieniężnej lub ryczałtu pieniężnego.

Kryteria kalkulacji kary lub ryczałtu (są podporządkowane zasadzie proporcjonalności):

• liczba mieszkańców państwa

• PKB państwa członkowskiego

• powaga naruszenia prawa Unii (konsekwencje naruszenia)

• czas trwania naruszenia

• potrzeba zapewnienia, aby kara zniechęcała do utrzymywania naruszenia i dopuszczenia się kolejnych naruszeń

• obiektywna możliwość przestrzegania prawa

• postęp państwa członkowskiego w usuwaniu naruszenia.

(wzór: podręcznik str. 126)

Trybunał nie jest związany wnioskami Komisji co do wysokości kary czy ryczałtu.

Okresowa kara pieniężna na przyszłość

C-278/01 Komisja vs Hiszpania

Ryczałt ma na celu sankcje za naruszenie zobowiązań, które już było.

Jeżeli naruszenie było i trwa nadal to należyte jest nałożenie kary i ryczałtu

System kontroli legalności aktów prawa pochodnego UE

Na system ten składa się kilka procedur. Każda z procedur ma względem pozostałych charakter autonomiczny.

Naczelne miejsce wśród tych procedur ma procedura skarg o stwierdzenie nieważności aktu ustawodawczego instytucji, organu bądź jednostki organizacyjnej (art. 263 TFUE)

Celem tej procedury jest wyeliminowanie z obrotu prawnego aktu, który został poddany zaskarżeniu. Ta eliminacja następuje w ten sposób, że w skutek orzeczenia stwierdzającego nieważność mamy traktować akt tak jakby nigdy nie został wydany.

Skarga na bezczynność (art.265TFUE)

Kontrola legalności aktu o zasięgu ogólnym (kontrola incydentalna) art. 277 TFUE - rezultatem kontroli jest stwierdzenie niezgodności z prawem aktu o zasięgu ogólnym prowadzącej do eliminacji z obrotu prawnego

Procedura pytania prejudycjalnego -w jej ramach m.in. kontroluje się legalność aktów instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii. Ale nie prowadzi to do wyeliminowania z obrotu prawnego, a jedynie do stwierdzenia nieważności w danej sprawie.

Skarga odszkodowawcza przeciwko Unii bądź przeciwko Europejskiemu Bankowi Centralnemu - jest to postępowanie, w ramach którego dochodzi się odszkodowania za wydanie bądź za nie wydanie aktu, za bezprawność zachodzącą po stronie UE. Przesłanką w ramach tej procedury jest to, że również dokonuje się kontroli legalności i co więcej przesądzenie, że akt skutkujący powstaniem odpowiedzialności odszkodowawczej po stronie Unii jest niezgodny z prawem. Rezultatem takiego przestankowego stwierdzenia nielegalności aktu przez Trybunał w drodze procedury dotyczącej odpowiedzialności odszkodowawczej Unii jest konieczność usunięcia takiego aktu z obrotu, a także niemożliwość powoływania tego aktu jako podstawy prawnej rozstrzygnięcia organów krajowych

Procedura, która dotyczy kontroli zgodności z regułami proceduralnymi decyzji Rady Europejskiej i Rady (art.7TFUE)

Procedura uprzedniej kontroli legalności umowy międzynarodowej (art.218ust.11TFUE)-nim umowa zostanie zawarta Trybunał na wniosek podmiotu, które są wskazane a artykule może zbadać czy umowa jest zgodna z Traktatem czy też nie nim zostanie zawarta.

Te procedury składają się na kontrolę legalności aktów instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii.

Regulacja skargi o stwierdzenie nieważności 263 TFUE.

akapit1 - definiuje co może być przedmiotem skargi o stwierdzenie nieważności,

akapit 2 - odnosi się do przesłanek nieważności i wskazuję 4 takie przesłanki nieważności:

- brak kompetencji

- nadużycie władzy

- naruszenie Traktatów

- naruszenie istotnego wymogu proceduralnego

akapit 3 - odnosi się do pewnej kategorii podmiotów, które mogą wnosić tego rodzaju skargi.

Skargi mogą wnosić Parlament, Rada, Komisja, państwa członkowskie - podmioty uprzywilejowane oraz podmioty quasi uprzywilejowane, które mogą wnosić skargi tylko pod zarzutem naruszenia ich prerogatyw tj. Trybunał Obrachunkowy, Europejski Bank Centralny i Komitet Regionów.

akapit 4 - odnosi się do skargi podmiotów indywidualnych - osób fizycznych lub prawnych, które mogą wnosić skargi tylko w 3 przypadkach:

- mogą skarżyć akty, które są do nich skierowane

- takie, które nie są do nich skierowane a dotyczą ich bezpośrednio i indywidualnie

- albo takie, które nie są do nich skierowane ani ich nie dotyczą bezpośrednio i indywidualnie, a są to tzw. akty regulacyjne. W tym przypadku podmiot musi tylko wykazać, że akt dotyczy go bezpośrednio i nie wymaga wydania środków wykonawczych.

Celem skargi jest wyeliminowanie z obrotu prawnego aktu objętego skargą. Następuje to od momentu wejścia w życie aktu, a więc w rezultacie stwierdzenia nieważności aktu, akt ten należy traktować (erga omnes) jak by nigdy nie wszedł w życie.

Trybunał może też na gruncie art.263 ograniczyć skutki swojego orzeczenia w ten sposób, że zawęzi je tylko do skarżącego. Wskaże, że tylko w odniesieniu do skarżącego akt jest nieważny.

Ponadto Trybunał może też zawęzić skutek orzeczenia tzn. może wskazać, że orzeczenie będzie skutkowało tylko na przyszłość, a więc nie od daty wejścia w życie aktu.

Należy podkreślić, że do momentu wydania orzeczenia stwierdzającego nieważność akty prawa pochodnego UE cieszą się domniemaniem ważności, tzn. póki akt nie zostanie wyeliminowany z obrotu prawnego musimy go uznać za ważny nawet jeżeli na pierwszy rzut oka jest dotknięty wadami, które powinny skutkować jego nieważnością.

Przykład:

Sprawa:Consorzio Cooperative d'Abruzzo- opracowano projekt Komisji o przyznanie pomocy rolnej, w którym były błędy rachunkowe, te błędy naprawiono, ale komisarzowi, który ten akt podpisywał podetknięto starą wersję. Taka też wersja poszła do publikacji i przez kilka lat obowiązywała mimo tego, że dotknięta była wadami.

Zgodnie z prawem wspólnotowym póki Trybunał nie stwierdzi nieważności aktu taki akt mamy obowiązek stosować!

Postępowanie dotyczące stwierdzenia nieważność aktu prawa pochodnego ma charakter autonomiczny, co oznacza, że nie ma przeszkód formalnych, żeby równolegle toczyły się postępowania odszkodowawcze.

Kontroli legalności TS podlegają:

• akty ustawodawcze

• akty Rady, Komisji i Europejskiego Banku Centralnego - inne niż zalecenia i opinie

• akty PE i RE zmierzających do wywołania skutków prawnych wobec podmiotów trzecich

• akty organów lub jednostek organizacyjnych, które zmierzają do wywołania skutków prawnych wobec osób trzecich

Rozszerzono opis zakresu przedmiotowego kontroli legalności. Każdy akt instytucji, który może wpływać na sytuację prawną podmiotów trzecich powinien być objęty kontrolą legalności.

Przykład: sprawa ERTA (str.142) - w sprawie tej Komisja wnosi o stwierdzenie nieważności postępowania w Radzie

Postępowanie w Radzie - szereg czynności o charakterze politycznych uzgodnień, które zmierzają do określenia tego w jaki sposób ma być zawierana umowa w sprawie międzynarodowego transportu towaru. W zależności od tego jakie w Radzie przyjmie się uzgodnienia co do sposobu zawarcia tej umowy to Rada będzie określała jak będzie zawierana umowa międzynarodowa.

Rada decyduje, że te negocjacje będą prowadzone nie przez Komisję tylko przez państwo członkowskie (sama umowa co do zasady powinna być negocjowana przez Komisje). Tak więc dziwne było to wyłączenie Komisji.

Komisja zaskarżyła postępowanie w Radzie.

W tym orzeczeniu (w którym Trybunał po raz pierwszy rozstrzygnął co to jest akt jako przedmiot kontroli legalności) spór szedł o to czy dla określenia czym jest akt znaczenie ma forma, tytuł, treść.

Stanowisko Trybunału: „Rada twierdzi…..”(str.143)

Co jest przedmiotem kontroli legalności?

Wszelkie środki prawa pochodnego Unii, które w zamyśle mają mieć moc wiążąca, wobec podmiotów innych aniżeli instytucja, organ czy jednostka organizacyjna, która akt wydała. Nie ma znaczenia tu forma, tytuł: może to być list, szereg dokumentów które łączenie potraktujemy jako akt w rozumieniu art.263. Ważna jest treść!

W ocenie Trybunału aktem jest nie tylko to co ma moc wiążącą ale to co zmierza do wywołania skutku prawnie wiążącego.

Intencją Rady w tym postępowaniu było wywołanie skutku prawnie wiążącego wobec podmiotów innych niż sama Rada, niezależnie od tego czy ten skutek by nastąpił czy nie.

Sprawa: ABB (str.144)

Sąd uznaje za objęty zakresem przedmiotowym akt skargi o stwierdzenie nieważności, a także akt określany mianem aktu niewiążącego.

Sprawa: Francja vs Komisja (Komisja zawiera z rządem Stanów Zjednoczonych wskazówki odnośnie do współpracy regulacyjnej i przejrzystości. Jest to porozumienie międzynarodowe. Chodzi o ekstraterytorialne skutki prawa konkurencji.

Francja zaskarża to porozumienie.

Akt, który był poddany kontroli legalności w tej sprawie nazywał się: wskazówki - ten akt nie zmierza do wywołania skutku prawnie wiążącego z uwagi na konstrukcję tej umowy. Obie strony nie miały intencji związania się. Więc należy zadać pytanie czy mieliśmy w ogóle do czynienia z umową międzynarodową.

Trybunał skargę w tej sprawie oddalił ale wskazał, że przy zawieraniu tego rodzaju porozumień jest konieczne odpowiednie uwzględnienie podziału władzy oraz równowagi instytucjonalnej ustanowionej Traktatem w obszarze wspólnej polityki handlowej, czyli samą skargę uznał za dopuszczalną, przeszedł do merytorycznego badania aktu.

Sprawa: Les Verts (potwierdza, że Trybunał dąży do bardzo szerokiej wykładni pojęcia aktu i do szerokiego zakresu podmiotowego skargi w zakresie legitymacji biernej. Trybunał bardzo szeroko stosuje procedurę stwierdzenia nieważności).

Sprawa: Maurissen (orzeczenie to dotyczy kontroli legalności aktu Trybunału Obrachunkowego. Skarga na akt Trybunału Obrachunkowego powinna być odrzucona jako niedopuszczalna bo zaskarżono akt instytucji, której akty nie mogą być skarżone. Jednak Trybunał uznał skargę za dopuszczalną).

Stan faktyczny: toczy się spór dotyczący zatrudniania pracowników w Trybunale Obrachunkowym. Związki zawodowe pracowników dążyły do tego, żeby byli zatrudniani na czas nieokreślony a Trybunał zmierzał do rozszerzenia zastosowania zatrudnienia na czas określony jako korzystniejszego dla pracodawcy. Związki zawodowe formułują odezwę, na którą odpowiada prezes Trybunału Obrachunkowego, który wysyła panu Maurissenowi list obelżywy w formie i treści, w którym wskazuje na niezasadność przewodniczącego związków zawodowych. List ten zostaje objęty skargą. Skarga zostaje uznana za dopuszczalną pomimo tego, że Trybunał Obrachunkowy nie był wówczas wymieniony wśród instytucji, których akty mogą być zaskarżane.

Należy podkreślić, że nie podlegają kontroli legalności akty, które dotyczą tylko wewnętrznego ustroju instytucji.

Sprawa: Yvan Blot i Front National vs Parlament (str.148)

Z orzeczenia tego wynika, że akty, które dotyczą wewnętrznej organizacji pracy instytucji nie będą podlegały co do zasady kontroli legalności.

Sprawa: Grupa Prawicy Europejskiej vs Parlament (str.149)

Podsumowując:

Z art. 263 akapit 1TFUE wynika, że kontroli legalności podlega każdy akt instytucji, organu bądź jednostki organizacyjnej Unii, który zmierza do wywołania skutku prawnie wiążącego niezależnie od jego formy czy tytułu.

Artykuł ten stanowi, że kontroluje się legalność

- aktów ustawowych

- aktów Rady, Komisji, Europejskiego Banku innych niż zalecenia i opinie choćby nie były one ustawodawcze

- akty PE i RE zmierzających do wywołania skutków prawnych wobec podmiotów trzecich

- akty organów lub jednostek organizacyjnych, które zmierzają do wywołania skutków prawnych wobec osób trzecich

Ujęcie zakresu przedmiotowego skargi o stwierdzenie nieważności niesie też za sobą pewne ograniczenia np. nie można zaskarżać aktów państw członkowskich do TS np.

Sprawa: Giorgio vs Minister Przemysłu, Handlu i Rzemiosła republiki włoskiej (str.150)

W sprawie tej skarga jest oczywiście niedopuszczalna.

Sprawa: Compagnie Interagra vs Komisja (str.151)

Sprawa: ISD Polska Sp. z o.o vs Komisja (str.151) > w sprawie tej jest to akt Komisji.

Niekiedy trudno jest odróżnić, w którym momencie przestaje działać UE, a zaczyna działać państwo członkowskie.

W sprawie tej trudno przyznać, że jest to akt Komisji, w ramach którego ona samodzielnie wykonała swoją kompetencje do decydowania, gdyż uczyniła to w ścisłym uzgodnieniu z państwem członkowskim.

Należy pamiętać, że kontroli legalności w trybie art.263 podlega tylko prawo wtórne a nie prawo pierwotne.

W pewnych momentach możemy mieć wątpliwości z jakim prawem mamy do czynienia.

Sprawa: LAISA (s.156) - skarżący objęli skargą akt, co do którego obiektywnie mogły występować wątpliwości czy jest to akt prawa pierwotnego czy wtórnego. Ostatecznie Trybunał uznaje zaskarżony akt za element prawa pierwotnego. Uznano, że z uwagi na to, że akt został umocowany w prawie pierwotnym sam akt stanowi regulacje prawa pierwotnego i w takim razie nie jest aktem prawa pochodnego, nie podlega kontroli legalności.

Czy można zaskarżyć samo uzasadnienie aktu?

Co do zasady nie. W pewnych przypadkach wyjątkowo możliwe jest zaskarżenie samego uzasadnienia w sytuacji, gdyby sformułowania zawarte w uzasadnienie modyfikowały sentencje.

Zakres podmiotowy skargi

Legitymacja bierna - skargę kierujemy przeciwko tej instytucji, organowi, jednostce organizacyjnej Unii, której akt zaskarżamy.

Legitymacja czynna - mamy 3 kategorie podmiotów które posiadają legitymację:

- podmioty uprzywilejowane

- podmioty półuprzywilejowane (częściowo uprzywilejowane)

- podmioty nieuprzywilejowane

Jest to podział ze względu na kryterium zakresu przedmiotowego skargi, która może być wniesiona przez podmioty należące do każdej z tych 3 grup.

Podmioty uprzywilejowane

Najszersze zakres jest w przypadku podmiotów uprzywilejowanych, które mogą zaskarżyć akt instytucji, organu, jednostki organizacyjnej zawsze w tym sensie, że nie muszą wykazywać interesu prawnego we wniesieniu skargi.

Są to: Rada Komisja Parlament i państwa członkowskie (Parlament pojawił się stosunkowo późno)

Zgodnie z art.263 akapitem 2 TFUE Trybunał jest właściwy do orzekania skarg wniesionych przez państwo członkowskie, Parlament, Radę lub Komisję

Państwa członkowskie - pojęcie państwa członkowskiego na gruncie Traktatu jest różnie definiowane w zależności od tego dla jakich potrzeb to pojęcie definiujemy. Gdy mówimy o państwie zastanawiając się nad skutkiem bezpośrednim nom, dyrektyw, (wiemy, że ten skutek jest wertykalny, czyli jednostka przeciwko państwu) to pojęcie państwa interpretujemy bardzo szeroko. Państwo to nie tylko RP ale także miasto Łódź, województwo łódzkie, powiat pabianicki itd.

Natomiast na gruncie art.263 akapit 2 TFUE pojęcie państwa interpretujemy ściśle uznając za niedopuszczalne skargi wnoszone przez części składowe państwa (sprawa: Regione Toscana vs Komisja s.164)

Podsumowując: Rada, Komisja, Parlament, państwa członkowskie to podmioty uprzywilejowane bo nie muszą wykazywać interesu prawnego we wniesieniu skargi.

Podmioty półuprzywilejowane

Są to obecnie Trybunał Obrachunkowy, Europejski Bank Centralny, Komitet Regionów (dodany Traktatem z Lizbony). Podmioty te mogą wnieść skargę co do zasady dla ochrony własnych prerogatyw.

Trybunał bardzo wąsko interpretuje legitymacje tych podmiotów.

Zgodnie z art.263 akapitem 3: Trybunał jest właściwy do orzekania w zakresie skarg wniesionych przez Trybunał Obrachunkowy, Europejski Bank Centralny, Komitet Regionów zmierzających do zapewnienia ich prerogatyw.

Orzeczenie: Czarnobyl (spór dotyczył tego, że w ocenie Parlamentu (który wtedy należał do podmiotów półuprzywilejowanych) akt niezasadnie został przyjęty przez Radę-zakładał konsultację z Parlamentem a nie współpracę. Według Parlamentu akt powinien zostać przyjęty jako oparty na przepisie Traktatu, który zakładał procedurę współpracy. Tak więc w tym przypadku Parlament zarzucił naruszenie prerogatyw. Ale ponadto Parlament zarzucił jeszcze kilka innych kwestii niezwiązanych z ochroną prerogatyw PE. I w zakresie tych innych zarzutów Trybunał skargę odrzucił jako niedopuszczalną (uznał, że wykracza poza kompetencje PE jako podmiotu półuprzywilejowanego).

Podsumowując: zastrzeżenie z art.263 akapitu 3 dotyczy tego, że podmioty półuprzywilejowane mogą wnosić skargę tylko w zakresie ochrony własnych prerogatyw. Jedynie zarzut naruszenia prerogatyw podmiotu półuprzywilejowanego może być skutecznie podniesiony w skardze. Jeżeli nie będzie to zarzut dotyczący naruszenia prerogatyw podmiotu półuprzywilejowanego to taki zarzut zostanie odrzucony.

Do Traktatu dołączone są załączniki i protokoły, które są jego integralną częścią.

Protokół 2 - odnosi się do stosowania zasady pomocniczości i proporcjonalności.

Ten protokół powiązany jest z protokołem 1 dotyczącym roli parlamentów krajowych, a także Komitetu Regionów jako strażników zasady pomocniczości.

Art.5 ust.3TUE reguluje zasadę pomocniczości. Traktat z Lizbony wprowadził istotne zmiany jeżeli chodzi o rolę parlamentów krajowych w pilnowaniu przestrzegania zasady pomocniczości.

Zgodnie z Protokołem 1do Traktatu parlamenty krajowe otrzymują wszystkie projekty aktów ustawodawczych w momencie, gdy projekt jest przekazywany ustawodawcy Unii (ustawodawcą Unii jest jednocześnie Rada i Parlament)

Parlamenty krajowe mogą w ciągu 8 tygodni mogą notyfikować ustawodawcy Unii zastrzeżenia dotyczące spełnienia warunków pomocniczości, czyli zarzucić, że w ich ocenie akt nie jest zgodny z zasadą pomocniczości. Chodzi o to, żeby parlamenty krajowe pilnowały przestrzegania przez Unię zakresu jej kompetencji.

Sprzeciwy parlamentów krajowych jeżeli zostaną zgłoszone przez przynajmniej 1/3 izb parlamentów krajowych (jeżeli z 54 głosów przynajmniej 1/3 (18) będzie za tym, że projekt nie spełnia warunków zasady pomocniczości) wtedy Komisja musi przedstawić uzasadnienie ustawodawcy Unii dlaczego jej zdaniem akt jest zgodny z zasadą pomocniczości. Jeżeli dalej tych sprzeciwów będzie więcej niż połowa(więcej 27) w takim wypadku Rada i PE (każde z osobna) mogą zakończyć procedurę ustawodawczą.

Protokół 2 do Traktatu w art.5 wskazuje co ma zawierać uzasadnienie, które Komisja przedstawia.

Rola uzasadnienia:

• umożliwienie parlamentom krajowym wykonywania ich roli strażników zasady pomocniczości

• umożliwia to wszystkim uczestnikom możliwość oceny czy akt jest zgodny z zasadą pomocniczości i proporcjonalności

• umożliwia to Trybunałowi dokonanie kontroli zgodności aktu z zasadami pomocniczości i proporcjonalności

Art.8 Protokołu 2 umocowuje parlamenty krajowe, Komitet Regionów do wnoszenia skarg w trybie art.263

TSUE jest właściwy do orzekania w zakresie skarg w sprawie naruszenia przez akt ustawodawczy zasady pomocniczości wniesionych przez państwo członkowskie zgodnie z zasadami określonymi w art.263 TFUE lub przekazanych przez nie zgodnie z jego porządkiem prawnym w imieniu jego parlamentu narodowego lub izby tego parlamentu .

Zgodnie z zasadami określonymi w art.263 skargi takie mogą być wnoszone również przez Komitet Regionów w odniesieniu do aktów ustawodawczych, do których przyjęcia Traktat wymaga jego konsultacji. Konsultacja Komitetu Regionów wymagana jest w dwóch przypadkach:

- gdy wynika to z przepisu materialnego Traktatu

- kiedy konsultuje się Komitet Ekonomiczny i Społeczny

Z art.8 wynika to, że zmodyfikowany jest zakres kompetencji:

- podmiotu uprzywilejowanego jakim jest państwo członkowskie

- podmiotu półuprzywilejowanego jakim jest Komitet Regionów

Zasada pomocniczości może być traktowana jako mająca 2 wymiary:

• wymiar materialno-prawny - naruszona jest zasada pomocniczości, gdy akt nie jest subsydiarny

• wymiar proceduralny - naruszono zasadę pomocniczości bądź uzasadnienie nie wyjaśnia czy ten akt jest zgodny z zasadą pomocniczości czy też nie; nie dochowano warunków związanych ze stosowaniem zasady pomocniczości

Podsumowując:

• Komitet Regionów prócz legitymacji (wynikającej z art.263akapitu 3), czyli prócz tej możliwości wnoszenia skarg podnoszących zarzut naruszenia jego prerogatyw, ma tez możliwość wnoszenia skarg w oparciu o art. 8 Protokołu 2 do Traktatu, czyli dotyczących naruszenia zasady pomocniczości. Artykuł ten rozszerza kompetencje Komitetu regionów.

• Państwo członkowskie wykonując swą legitymację podmiotu uprzywilejowanego wnosi także skargi zdeterminowane uchwałą swojego parlamentu.

Przykładowe pytania na egzamin!!! (znać treść artykułów)

Przesłanki nieważności (art.263 akapit 4)

Co może być przedmiotem pytania prejudycjalnego? (art.267) - wykładnia, ważność

Podmioty nieuprzywilejowane

Są to: osoby fizyczne i prawne

Art.263 akapit 4 TFUE uległ modyfikacji wprowadzonej traktatem z Lizbony. Rozszerzono możliwość wnoszenia skarg.

Podmiot nieuprzywilejowane może wnosić skargi na tzw. akty regulacyjne, które dotyczą go tylko bezpośrednio, nie musi wykazywać, że go dotyczą w sposób indywidualny i które nie wymagają środków wykonawczych.

Podmiot nieuprzywilejowany może skarżyć:

• akty, które są do niego skierowane (wskazują go z imienia, nazwiska, nazwy jako adresata)

• akty, które nie są do niego adresowane ale dotyczą go w sposób bezpośredni i indywidualny

• akty regulacyjne, która dotyczą go w sposób bezpośredni i które nie wymagają aktów wykonawczych

Definicja osoby prawnej - „osobą prawną jest ten kto zgodnie z prawem państwa członkowskiego ma tę osobowość prawną”.

Terminy: „dotyczy bezpośrednio”, „dotyczy indywidualnie”

• Pojęcie bezpośredniego odniesienia aktu - odnosi się to takich sytuacji, w których akt samoistnie determinuje sytuację prawną jednostki, a więc akt dotyczy jednostki bezpośrednio jak i samoistnie determinuje jej sytuację prawną (określa jej zakres uprawnień lub zobowiązań). Oznacza to, że nie wszystkie akty będziemy mogli uznać za dotyczące skarżącego bezpośrednio.

Sprawa: Differdange vs Komisja (Komisja wyraża zgodę na udzielenie indywidualnej pomocy publicznej przedsiębiorcy. Przedsiębiorca ten miał kilka zakładów na terytorium państwa członkowskiego (Belgii) ale Komisja udziela tej zgody pod warunkiem, że zostaną zredukowane moce produkcyjne przedsiębiorcy. Sama decyzja nie określa, który z zakładów przedsiębiorcy ma być zamknięty. Decyduje o tym państwo członkowskie. Gmina Differdange jest jedną z gmin, gdzie zlokalizowane są poszczególne zakłady tego przedsiębiorcy. Gmina twierdziła, że decyzja dotyczy ich bezpośrednio ponieważ wynika z niej, że zakład u nich zostanie zamknięty i tam powstaną skutki bezrobocia. Jednak decyzja nie dotyczy gminy bezpośrednio ponieważ nie jesteśmy w stanie powiedzieć, że sama ta decyzja determinuje sytuację z gminy Differdange samoistnie. Bo to dopiero od decyzji państwa członkowskiego będzie zależało, który z zakładów zostanie zamknięty.

• Kwestia indywidualnego odniesienia

Sprawa: Plaumann vs Komisja (s.171)

Trybunał bardzo wąsko definiuje pojęcie indywidualnego odniesienia aktu: „osoby inne niż te, do których została skierowana decyzja, mogą tylko wtedy twierdzić, że dotyczy ich ona indywidualnie, jeżeli ta decyzja wpływa na nie ze względu na pewne szczególne cechy lub szczególne okoliczności, odróżniające te osoby od wszelkich innych osób i z powodu tych czynników wyróżnia ich indywidualnie, tak jak osoby, do których decyzja została skierowana”.

Sprawa: Toepfer vs Komisja (s.171)

Sprawa: Piraiki-Patraiki vs Komisja (s.171)

Skarga podmiotów nieuprzywilejowanych na akty o charakterze normatywnym.

Obecny art.263 TFUE różni się znacząco od dawnego art.230 TWE.

Art.230 akapit 4 odnosił przedmiotowo skargę do decyzji i rozporządzeń będących decyzjami w istocie, czyli decyzji w formie rozporządzeń. Powodowało to, że istniała konieczność ustalenia czy dane rozporządzenie jest w istocie decyzją.

Decyzja to akt o charakterze indywidualnym, natomiast rozporządzenie jest aktem o charakterze normatywnym. Należy więc ustalić czy dany akt ma charakter normatywny czy też indywidualno-konkretny. Jeżeli ma charakter indywidualno-konkretny to skarga była dopuszczalna, a jak normatywny - dopuszczalna nie była.

Zmiana treści art.263 akapit 4 w stosunku do dawnego art.230 akapit 4 nie wpływa na aktualność orzecznictwa TS, które dotyczy normatywnego albo nienormatywnego charakteru aktu. W dalszym ciągu skarga jest dostępna w odniesieniu do aktów, które:

• są skierowane do jednostki (decyzja)

• nie są skierowane do jednostki ale jej dotyczą bezpośrednio i indywidualnie bądź też aktami regulacyjnymi . Należy więc każdorazowo ustalić czy akt dotyczy jednostki bezpośrednio i indywidualnie, a więc czy ma w odniesieniu do tej jednostki charakter indywidualno-konkretny. Może być bowiem tak, że akt ma dualną naturę prawną (tzn. będzie w odniesieniu do części podmiotów bezpośrednio tym aktem dotkniętych aktem o charakterze indywidualno-konkretnym, a dla części będzie aktem o charakterze normatywnym).

Sprawa: Calpak (s.175) - Trybunał ogólnie: żeby ustalić czy dany akt ma charakter normatywny czy indywidualno-konkretny, a więc czy jest rozporządzeniem w istocie czy decyzją, istotne jest to czy środek objęty skargą ma zastosowanie ogólne czy też nie. Jak ma zastosowanie ogólne to ma charakter normatywny, a jak nie ma zastosowania ogólnego tylko indywidualne to nie ma charakteru normatywnego i skarga na taki środek przysługuje.

W tym orzeczeniu Trybunał uznał, że środek, który tu był objęty skargą (a chodziło o rozporządzanie ustalające szczegółowe zasady ograniczające udzielania subsydiów produkcyjnych dla producentów gruszek Williamsa w syropie) stosuje się do obiektywnie określonych sytuacji; środek ten tworzy skutki prawne w odniesieniu do kategorii osób opisanych w sposób uogólniony i abstrakcyjny.

Sprawa: Codorniu (s.177) - to orzeczenie, które pokazuje, że ten sam akt może mieć jednocześnie charakter indywidualno-konkretny i abstrakcyjny i generalny (to zależy kto jest skarżącym). To spowodowało, że zrezygnowano w Traktacie z odniesienia do decyzji i decyzji w formie rozporządzeń i zastąpiono to odniesieniem do aktu, który jest zaskarżalnym, który ma charakter indywidualno-konkretny z punktu widzenia jednostki.

Rozporządzenie (w tej sprawie), które dla każdego z nas ma charakter normatywny: abstrakcyjny i generalny dla Codomiu to rozporządzenie w istocie jest jak decyzja, bo jest indywidualno-konkretne.

Dla każdego, kto by chciał produkować wino poza Francją i Luksemburgiem oznaczone cremant, to rozporządzenie było aktem normatywnym: abstrakcyjnym i generalnym.

Dla spółki Cordorniu, która miała zarejestrowany znak towarowy Gran Cremant to rozporządzenie było indywidualną decyzją eliminującą skutek prawny rejestracji znaku towarowego

Możliwość zaskarżenia na gruncie art.263 TFUE jest wąska.

Sprawa: Union de Pequenos Agricultores (s.181) - sprawa dotyczyła odrzucenia skargi na apelacje. Skarga dotyczyła rozporządzenia dotyczącego wspólnej organizacji rynku oliwy z oliwek. Rozporządzenie zostało zmienione ze skutkiem takim, że część producentów oliwy z oliwek została poszkodowana. To rozporządzenie miało pewien wpływ na ich sytuację. Pozostaje kwestia czy rozporządzenie miało charakter indywidualno-konkretny w odniesieniu do skarżących?

Sąd pierwszej instancji skargę odrzuca opierając sie na dotychczasowym stanowisku orzeczniczym. Powodowie wnoszą od tego postanowienia apelację, w której powołują się na prawo do efektywnego środka ochrony prawnej. Wskazują na to, że niedopuszczenie skargi pozbawia członków tego związku rolników uprawnienia do efektywnej ochrony prawnej, a więc prawa podstawowego zagwarantowanego przez art.6 i 23 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz art.47 Karty Praw Podstawowych. Apelację tę popiera Rzecznik Generalny postulujący za zmianą wykładni ówczesnego art.230 TWE.

Trybunał nie zgodził się z Rzecznikiem Generalnym - twierdził >> żeby podzielić stanowisko Rzecznika to trzeba by było modyfikować Traktat (zdaniem Trybunału - jest kryterium indywidualnego odniesienia i to kryterium musiałoby być usunięte żeby móc taką skargę dopuścić). Zdaniem Rzecznika to kryterium wystarczyłoby inaczej zinterpretować. Rzecznik ma tu racje.

Sprawa: Jego-Quere et Cie SA (s.183) - Jego-Quere prowadzi połowy małego witlinka (rybka z rodziny dorszowatych).

Mamy rozporządzenie Komisji wprowadzające zakaz używania sieci rybackich o oczkach mniejszych od wielkości określonych w rozporządzeniu (chodzi o ochronę populacji ryb). Rozporządzenie uniemożliwia połowy tego witlinka, bo gdyby stosować te sieci o wymaganych wielkościach oczek to witlinek by uciekł (witlinek poławiany jest, gdy jest malutki). Pozbawia to ekonomicznych podstaw funkcjonowania przedsiębiorstwa Jego-Quere.

Spółka mogłaby to rozporządzenie teoretycznie zaskarżyć jako będące w istocie dla niej decyzją ale nie wykaże, że to rozporządzenie dotyczy jej w sposób indywidualny (bo Trybunał jej powie, że każdy może poławiać witlinka).

Skoro uznamy, że skarga na rozporządzenie nie jest dopuszczalna, jeżeli wnosi ją podmiot indywidualny (tu: przedsiębiorstwo) to w jakiej sytuacji prawnej znajduje się przedsiębiorstwo Jego-Quere?

Samo rozporządzenie Komisji ma charakter kompletny (zupełny), nie wymaga żadnych środków wykonawczych. W tym przypadku bowiem nie ma żadnej możliwości uzyskania środka krajowego, którego ważność przedsiębiorstwo Jego-Quere mogłoby zakwestionować przed sądem krajowym. Jedyne co mogło zrobić to naruszyć normę wspólnotową i bronić się zarzutem nieważności w ewentualnym postępowaniu sankcyjnym (np. karnym)

Sąd Pierwszej Instancji potwierdził, że powód „nie może być uznany za mający interes indywidualny na podstawie kryteriów dotąd uznanych w orzecznictwie wspólnotowym”….. (s.184-185; akapit 41-49, 36)

TS uwzględnia apelacje, uchyla wyrok Sądu Pierwszej Instancji i, odrzuca skargę jako niedopuszczalną

TS mówi tak: Sąd Pierwszej Instancji nie rozumie jak interpretować pojęcie indywidualnego odniesienia.

Samo pojęcie wynika z Traktatu, a jego interpretacja, która przyjęliśmy w sprawie Plauman nadal obowiązuje i należy się jej trzymać. Uważamy, że żeby to pojęcie zmodyfikować, żeby rozszerzyć dopuszczalność skargi podmiotów prywatnych należałoby zmodyfikować Traktat, a od tego póki co są państwa członkowskie a nie TS.

I rzeczywiście tak Trybunał chciał i tak Trybunał ma

Art.263 w akapicie 4 w tej chwili przewiduje taką możliwość dopuszczenia skargi w takiej sytuacji jak sytuacja skarżącego w sprawie Jego-Quere. Dopuszczamy skargę na akty regulacyjne, które dotyczą skarżącego tylko bezpośrednio i nie wymagamy już indywidualnego odniesienia. Przy czym mowa tu o takich skargach na akty regulacyjne, które nie wymagają środków wykonawczych, czyli mają charakter zupełny, nie wymagają dalszej aktywności legislacyjnej po stronie państw członkowskich.

Podsumowując: to co wynika z art.263 akapit 4 - to odpowiedź na stanowisko jakie zajął TS w sprawie Jego-Quere.

Trybunał mówi: jest wymóg indywidualnego odniesienia i póki ten wymóg jest to należy go interpretować w ten sposób, że skargi takie jak Jego-Quere nie będą uznane za dopuszczalne, nawet jeżeli ma to oznaczać, że jednostka musi popełnić przestępstwo, by uzyskać dostęp do sądu (by zakwestionować legalność aktu)

Skarga o akty o charakterze regulacyjnym

Pojęcie akt regulacyjny pojawia się w Traktacie tylko raz w polskiej wersji językowej w art.263 akapit4.

Nie wiemy do końca czym jest akt regulacyjny. Wydaje się (ale tylko wydaje), że chodzi o takie akty jak to rozporządzenie Komisji, o które chodziło w sprawie Jego-Quere.

Czyli chodzi o akt, który jest środkiem wykonawczym, który dotyczy skarżącego bezpośrednio, nie wymaga środków wykonawczych. I jest on tego rodzaju, że gdyby nie zmiana art.263 akapitu 4 to skarżący musiałby popełnić przestępstwo, narazić się na odpowiedzialność (karną czy administracyjną) by zakwestionować legalność tego aktu.

W prawie francuskim należy szukać inspiracji dla interpretacji pojęcia „akt regulacyjny”. Chodzi tu o akty, które w Polsce określono by je mianem aktów wykonawczych.

Tak więc, zgodnie z art.263 akapit 4 pojęcie aktu regulacyjnego odnosimy do aktów o charakterze wykonawczym (to tylko pogląd)

Termin do wniesienia skargi - (art.263 akapit 6)

Skargi wnosi się w terminie 2 miesięcy stosowanie od przypadku:

• od daty promulgacji aktu, jeżeli akt był promulgowany (co do zasady akty są promulgowane) art. 297Traktatu

• jeżeli akt nie był promulgowany ale był doręczany, wtedy termin wynosi 2 miesiące od doręczenia aktu

• w pozostałych przypadkach np. akt był doręczany Republice Finlandii wtedy ten termin wynosi 2 miesiące od dowiedzenia się o akcie.

Termin ten ulega wydłużeniu o kolejne 10 dni - wynika to z faktu, że termin 2-miesięczny jest stosunkowo krótki.

Termin jest przywracalny w nadzwyczajnych okolicznościach. Chodzi tu przypadek siły wyższej.

Sprawa: Ferriera Valsabbia SpA vs Komisja (s. 208)

Stan faktyczny: skargę wnosi powód reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika. Skarga została wniesiona z istotnym przekroczeniem terminu. Powód tłumaczył się tym, że prawnik, który zawsze mu doradzał był na wakacjach, ponadto biblioteka prawna była zamknięta co uniemożliwiało prawnikowi zapoznanie się z prawem wspólnotowym (nie widział, że termin na wniesienie skargi wynosi 2miesiące)

Jednak siła wyższa nie ma miejsca w sytuacji, w której pilna i roztropna osoba byłaby w stanie podjąć należyte kroki przed upływem terminu przedawnienia. W tym względzie trzeba stwierdzić, że powód nie wskazał należytej staranności, ponieważ od doręczenia zaskarżonej decyzji miał jeszcze 10 dni na nawiązanie kontaktu z pełnomocnikiem bądź na znalezienie wystarczająco dobrze wykwalifikowanego prawnika, który podjąłby się zastępstwa procesowego.

Jak powinna wyglądać skarga do Trybunału? Kryteria skargi

• oznaczenie sądu, do którego kierowana jest skarga,

• imię, nazwisko lub nazwę oraz adres skarżącego

• zarzuty

• uzasadnienie faktyczne i prawne

• zaskarżony akt!

Podstawy nieważności (art.263 akapit 2)

4 przesłanki:

• brak kompetencji

• naruszeni istotnego wymogu proceduralnego

• naruszenie Traktatu bądź innej reguły prawnej

• nadużycie władzy

Brak kompetencji (s. 196)

2 przypadki:

• nie ma kompetencji Unii (nie ma kompetencji w ogóle, kompetencja się pojawiła ale dopiero po wydaniu aktu, może być również tak, że ten brak kompetencji ma charakter terytorialny)

• nie ma kompetencji określonej instytucji, organu, jednostki organizacyjnej (np. kompetencje powinna wykonać Rada a stanowiła Komisja)

Brak kompetencji terytorialnej - prawo Unii co do zasady działa w zakresie terytorium UE, w zakresie jego podmiotów, które podlegają jurysdykcji państw członkowskich, a więc do obywateli UE i podmiotów, które podlegają systemowi prawnemu danego państwa członkowskiego, a więc osób prawnych, jednostek organizacyjnych. Ale w pewnych przypadkach prawo Unii działa eksterytorialnie np. reguły konkurencji

Naruszenie istotnego wymogu proceduralnego - należy ustalić czy wymóg proceduralny jest istotny czy też nie jest.

Są to przypadki wynikające z orzecznictwa: np.

- naruszenie procedury legislacyjnej - to wybór niewłaściwej podstawy prawnej dla przyjęcia aktu np. akt powinien być przyjęty w zwykłej procedurze a został przyjęty w specjalnej

- naruszenie wymogu co do formalnej postaci aktu - zgodnie z regulaminem proceduralnym Rady akty Rady podpisywane są przez przewodniczącego Rady, Sekretarz, w przypadku aktów Komisji z zasady przewodniczący Komisji. W przypadku braku podpisu przewodniczącego Rady czy Sekretarza mamy do czynienia z naruszeniem wymogu co do formalnej postaci aktu.

- naruszenie prawa do obrony i prawa do bycia wysłuchanym - uniemożliwienie wypowiedzenia się zainteresowanego podmiotu co do prawdziwości i znaczenia dowodów i okoliczności faktycznych będących podstawą późniejszego rozstrzygnięcia (prawo do obrony i bycia wysłuchanym są to gwarancje procesowe, prawa fundamentalne oraz zasady ogólne prawa Unii)

- brak należytego uzasadnienia (uzasadnienie - tok myślowy instytucji, organu bądź jednostki organizacyjnej, który prowadził ją do rozstrzygnięcia o określonej treści). Brak uzasadnienia to naruszenie zasady pomocniczości albo co najmniej naruszenie istotnego wymogu proceduralnego

Naruszenie Traktatów lub innej reguły prawnej związanej z jego stosowaniem

• naruszenie Traktatów - to naruszenie Traktatów w oparciu, o które działa Unia.

• naruszenie innej reguły to:

- naruszenie prawa pierwotnego przede wszystkim, zasad ogólnych w tym praw fundamentalnych

- naruszenie prawa wtórnego (w przypadku, gdy norma niższego rzędu prawa wtórnego koliduje z normą wyższego rzędu np. nie ustawodawczy akt delegowany narusza warunki delegacji wynikającej z aktu ustawodawczego

Czy akt może być równocześnie aktem delegowanym i wykonawczym? Czy akt może jednocześnie uzupełniać lub zmieniać niektóre inne niż istotne elementy aktu ustawodawczego (akt delegowany) i jednocześnie być aktem ustanawiającym jednolite reguły wykonywania aktów ?

Odp: Trzeba się zdecydować: albo to ma być akt delegowany albo wykonawczy. Akt nie może równocześnie ustanawiać reguł stosowania aktu jak i go zmieniać. Albo go zmieniam albo ustanawiam reguły stosowania.

Nadużycie władzy

Polega na tym, że akt w istocie realizuje inny cel niż ten, dla którego został wydany (w istocie akt realizuje inny cel, niż ten który jest deklarowany jako cel tego aktu).

Przykład: kiedyś Rada na wniosek Komisji przyjęła dyrektywę tytoniową, która odnosiła się do zakazu reklamy wyrobów tytoniowych.

Pojawiło się pytanie czy dyrektywa na usprawniać swobodny przepływ towarów czy ochronę zdrowia?

Odp: Dyrektywa przede wszystkim ma służyć ochronie zdrowia. Obydwa te cele są przez Komisję wskazywane. Ale dyrektywa jest przyjmowana ostatecznie jako służąca w przeważającej mierze swobodnemu przepływowi towarów (środki harmonizujące), a cel dotyczący ochrony zdrowia jest wtórny.

Czy doszło do nadużycia władzy? Czy akt realizuje inny cel niż ten, który był deklarowany?

Tak. Ale najpierw trzeba w oparciu o treść aktu wykazać czemu ten akt służy, następnie porównać go z celem deklarowanym, porównać procedury i wykazać, że intencją instytucji było ominięcie obowiązujących procedur.

Sprawa: Honeywell International Inc. vs Komisja(s.193)

Skarga taka nie może być uznana za zasadną. Co do zasady ciężar dowodu spoczywa na powodzie.

Skutek stwierdzenia nieważności (art.264, 266 TFUE)

Zgodnie z art. 264, jeżeli skarga jest zasadna Trybunał orzeka o nieważności ale może wskazać, jeżeli uzna to za niezbędne, które skutki aktu, o którego nieważności orzekł powinny być uznane za ostateczne.

Stwierdzenie nieważności jest wyrokiem deklaratoryjnym, skutkuje od dnia wejścia w życie aktu w ten sposób, że mamy traktować ten akt tak jakby nigdy nie został wydany. Ale Trybunał może ograniczyć skutek swojego orzeczenia:

• co do tylko skarżącego bądź grupy skarżących , czyli stwierdza nieważność aktu w odniesieniu do skarżącego bądź grupy skarżących, a w pozostałym zakresie akt jest nadal ważny

• tylko na przyszłość

To są wyjątki. Co do zasady akt skutkuje w ten sposób, że jest nieważny ze skutkiem erga omnes i ze skutkiem od dnia wejścia w życie aktu.

Protokół 36 (art. 9 i 10, które wprowadzają swoiste reguły dotyczące kontroli legalności dawnych aktów II i III filarowych, w tym tych, które zostały wydane do dnia 30 listopada 2009 r.)

Skutki prawne aktów instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii przyjętych na podstawie Traktatu o Unii przed wejściem w życie Traktatu z Lizbony zostają utrzymane przez okres 5 lat od dnia ich wejścia w życie nie później niż do czasu ich uchylenia, unieważnienia (czyli stwierdzenia nieważności) lub zmiany tych aktów w zastosowaniu Traktatu.

Stwierdzenie nieważności aktu instytucji, organu, jednostki organizacyjnej może nastąpić w 2 trybach:

• w trybie art. 263 skargi o stwierdzenie nieważności (mamy tu do czynienia ze skutkiem erga omnes)

• w trybie art.267, czyli pytania prejudycjalne. Jeżeli jednak Trybunał stwierdzi nieważność aktu III filarowego w trybie pytania prejudycjalnego to skutek orzeczenia będzie co do zasady zachodził tylko w postępowaniu, w którym pytanie prejudycjalne zostało zadane.

Pytanie: Jeżeli Trybunał stwierdzi w trybie art. 267 nieważność aktu to czy takie stwierdzenie nieważności również będzie oznaczało, że zakończył się skutek prawny aktu, którego stwierdzenie dotyczyło?

Tak

Art. 266

W przypadku orzeczenia o nieważności aktu przyjętego przez instytucje, organ lub jednostkę organizacyjną lub stwierdzenia niezgodnej z prawem czynności instytucja, organ lub jednostka organizacyjna jest zobowiązana do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE. Zobowiązanie to nie narusza zobowiązania, które wynika z art.340 (czyli odpowiedzialności odszkodowawczej Unii)

Co to znaczy, że instytucja, organ czy jednostka organizacyjna jest zobowiązana zapewnić wykonanie wyroku skoro wyrok w przypadku stwierdzenia nieważności ma taki skutek, że akt traktujemy jakby go nie było?

Stwierdzenie nieważności może nastąpić w odniesieniu tylko do określonych skarżących. Możemy mieć sytuację, w której Trybunał stwierdza nieważność aktu ale korzysta tylko z tego ten kto akt zaskarżył. Oprócz tego mamy akt dotknięty wadą skutkującą nieważnością ale nadal obowiązujący w odniesieniu do wszystkich innych, których ten akt dotyczy.

Akt nieistniejący (pyt. ostatnie rozdział 4)

To akt, który jest dotknięty wadami tego rodzaju w tak dużym zakresie, że akt musimy w istocie uznać za niewydany, za nieistniejący.

Rozdział 8

Procedura pytań prejudycjalnych. Po co ona jest?

• żeby ujednolicić sposób stosowania, interpretacji prawa Unii

• jest to procedura współpracy wzajemnej sądów krajowych z TSUE, która polega na tym, że

- z jednej strony Trybunał pomaga sądom krajowym w wykładni prawa Unii

- z drugiej strony jak sąd kieruje pytanie prejudycjalne do TSUE to zaopatruje to pytanie w zwięzły opis stanu prawnego, który dotyczy tej sprawy (a więc przekazuje TSUE informacje o przepisach krajowych, które się stosują w danym postępowaniu) i opis stanu faktycznego. Wysyła to w oparciu o prawo krajowe.

Po co to się robi? Przecież Trybunał nie orzeka w oparciu o prawo krajowe.

Trybunał nie jest kompletnie oderwany o stanu prawnego w państwach członkowskich, orzeka z uwzględnieniem kontekstu prawnego wynikającego z prawa krajowego (to dzięki pytaniom prejudycjalnym Trybunał zna prawo krajowe).

Sprawa:Filipiak

Znaczenie orzeczenia: Trybunał podważył regulacje polskiej Konstytucji dotyczącą ograniczania wejścia w życie wyroków. Tyle że Trybunał przecież tego nie zrobił, on w ogóle nie odnosi się przecież do kwestii niekonstytucyjności, gdyż to już jest poza jego jurysdykcją. Trybunał odnosi się tylko do kwestii skutku jego orzeczenia w świetle prawa Unii.

Zgodnie z art. 267 TSUE jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym o wykładni prawa Unii oraz o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii, czyli o ważności prawa wtórnego.

Ważności prawa pierwotnego nie bada bo jest to poza jego zakresem jurysdykcji.

Schemat postępowania prejudycjalnego (patrz: strona 4)

Przedmiot pytań prejudycjalnych:!!!Egz

• wykładnia całości prawa Unii (pierwotnego i wtórnego)

• ważność prawa wtórnego

Sądy krajowe nie mogą pytać ani o wykładnie ani o ważność prawa krajowego.

Sądy bardzo często pytają o zgodność prawa krajowego z prawem Unii w trybie prejudycjalnym. Formalnie takie pytanie jest niedopuszczalne. Trybunał wtedy reformułuje to pytanie o zgodność ustawy polskiej X z przepisem prawa Unii Y w ten sposób, że wskazuje, że w istocie sąd krajowy zmierza do ustalenia czy przepis prawa Unii Y stoi na przeszkodzie w stosowaniu przepisu krajowego X. W ten sposób Trybunał doprowadza to pytanie do formuły pytania o wykładnię prawa Unii.

Pytania prejudycjalne to w istocie pytania dotyczące zgodności prawa krajowego z prawem Unii, tylko że wprost o to spytać nie można bo Traktat nie pozwala.

Pytania prejudycjalne mogą dotyczyć nie tylko aktów, które są prawnie wiążące czy też nawet zmierzają do wywołania skutku prawnie wiążącego jak jest w przypadku skargi o stwierdzenie nieważności ale mogą dotyczyć również aktów niewiążących prawa unii np. mogą dotyczyć zaleceń, opinii czy instrumentów nieformalnych.

W istocie wszystko co jest aktem prawa Unii może być przedmiotem pytania prejudycjalnego. Przedmiotem mogą być też umowy międzynarodowe zawierane przez Unię.

Podstawa prawna skierowania pytania prejudycjalnego. Wchodzą tu w grę dwa rozstrzygnięcia sądu, który pytanie kieruje:

• rozstrzygnięcie dotyczące skierowania pytania (jaką formę będzie miało to rozstrzygnięcie to zależy już od prawa krajowego. W Polsce przyjęli byśmy, że to rozstrzygnięcie o skierowaniu pytania prejudycjalnego zawsze ma formę postanowienia we wszystkich trzech procedurach sądowych: p.p.s.a, kpc,kpk i podstawą prawną takiego rozstrzygnięcia jest wprost przepis Traktatu, czyli art.267)

• zawieszenie postępowania

Zawieszenie postępowania w związku z zadaniem pytania prejudycjalnego (ppsa, kpk, kpc)

p.p.s.a - podstawą zawieszenia postępowania jest art.124§1pkt 5 - sąd zawiesza postępowanie z urzędu, (jest to obligatoryjne zawieszenie postępowania) w razie przedstawienia przez sąd w tym postępowaniu pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnego lub TSUE

kpk - art.22 par 1 jeżeli zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania postępowanie się zawiesza na czas trwania przeszkody.

kpc - art.177 wskazuje na fakultatywne przesłanki zawieszenia postępowania przez sąd z urzędu.

W jakiej fazie postępowania zadanie pytania prejudycjalnego jest właściwe?

Orzeczenia:

Telemarsicabruzzo (s.323)

Massimilian (s.324)

Sąd powinien przedstawić okoliczności faktyczne i prawne.

Okoliczności prawne krystalizują się w toku postępowania. Czyli można powiedzieć, że dla ustalenia, w którym momencie pytanie prejudycjalne kierować to jest ustalenie okoliczności faktycznych. Należy ustalić okoliczności faktyczne żeby móc skierować pytanie prejudycjalne.

Jak w poszczególnych procedurach w tym momencie pytanie prejudycjalne może być skierowane?

p.p.s.a - możliwość zadania pytania prejudycjalnego w postępowaniu przed sądem administracyjnym pierwszej instancji

Na posiedzeniu niejawnym na podstawie akt sprawy, które zostały sądowi przekazane jeszcze przed rozprawą bądź ewentualnie na rozprawie po przedstawieniu stanowisk stron

kpk - można skierować pytanie stosunkowo wcześnie; przed przeprowadzeniem niektórych dowodów

kpc - jeżeli jest zgłoszony dowód z przesłuchania i dopuszczony przez sąd to należy poczekać do zakończenia postępowania i dopiero po tym dowodzie wydać postanowienie o skierowaniu pytania. Wszystko zależy od okoliczności

Pytanie prejudycjalne nie zawsze będzie dopuszczalne

Sprawa: Pasquale Foglia I, II (327-329)

Orzeczenia te zapoczątkowały niebezpieczną ale już zakończoną linię w orzecznictwie Trybunału, która polegała na tym, że Trybunał bardzo aktywistycznie weryfikował zasadność skierowania pytania prejudycjalnego. Zdawał się uważać w tych postępowaniach, że to on decyduje o tym czy pytanie prejudycjalne należało skierować czy nie należało.

Orzeczenia te zdawały się zapominać o literalnym sformułowaniu art.267.

Art.267 dotyczy wątpliwości, które mogą się odnosić do wykładni bądź ważności prawa Unii i przepis wskazuje, że jeżeli takie wątpliwości zostaną dostrzeżone w podniesionym toku postępowania przed sądem krajowym sąd może jeśli uzna, że rozstrzygnięcie tych wątpliwości jest mu niezbędne do wydania wyroku skierować pytanie prejudycjalne.

W orzeczeniach Pasquale Foglia I, II Trybunał konsekwentnie utrzymywał, że on może weryfikować zasadność skierowania pytania prejudycjalnego (to czy rozstrzygnięcie wstępne jest niezbędne do wydania rozstrzygnięcia w postępowaniu głównym).

Orzeczenie: Butterfly Music - przerywa tą linie orzecznictwa. Trybunał może całkowicie odmówić udzielenia rozstrzygnięcia wstępnego tylko jeżeli jest całkowicie oczywiste, że rozstrzygnięcie wstępne nie jest niezbędne albo wtedy, gdy Trybunał nie dostał od sądu krajowego opisu okoliczności faktycznych i prawnych.

Obowiązek sądów zwrócenia się z pytaniem prejudycjalnym

Wszystkie sądy krajowe (zgodnie z art.267) mogą kierować pytania prejudycjalne. A niektóre sądy(czyli te, od których rozstrzygnięć nie przysługują środki odwoławcze) mają obowiązek skierowania pytania prejudycjalnego. Jest to obowiązek względny. Zależy to od decyzji sądu, od procedury krajowej.

Sąd, od którego rozstrzygnięcia nie przysługuje środek odwoławczy (sąd na którym ciąży względy obowiązek skierowania pytania). Co to za sąd?

Sprawa: Lyckerskog

Nie można w uproszczeniu przyjąć, że w Polsce sądami, od których rozstrzygnięć nie przysługują środki odwoławcze jest SN i NSA bo to zależy od sytuacji procesowej i od postępowania, o którym mówimy np.:

W sprawie o rozwód sąd apelacyjny jest sądem od którego rozstrzygnięć nie przysługują środki odwoławcze

W sprawie o zapłatę przed sądem cywilnym sądem takim będzie sąd okręgowy

Tak więc nie tylko NSA i SN są sądami, od których rozstrzygnięć nie przysługują środki odwoławcze. Różne mogą być to sądy łącznie z sądem rejonowym.

Pytania dotyczące wykładni prawa Unii

Orzeczenia: Foto-Frost, CILFIT << znać na pamięć!!!

Trybunał rozwinął doktrynę acte eclaire i acte clair - doktryna spraw jasnych i wyjaśnionych

Zgodnie z tą doktryną nawet sądy, od których rozstrzygnięć nie przysługują środki odwoławcze, a więc te sądy które są względnie zobligowane do zadania pytania prejudycjalnego mogą w pewnych sytuacjach odstąpić od realizacji obowiązku zadania pytania prejudycjalnego. A to właśnie wtedy, gdy zachodzi sytuacja w sprawie jasnej bądź wyjaśnionej (acte eclaire i acte clair)

W doktrynie chodzi o to, że sąd może odstąpić od zadania pytania prejudycjalnego, nawet gdy ma taki względy obowiązek, gdy sprawa jest jasna bądź wyjaśniona.

Sprawa jest jasna, wtedy jeżeli przepis prawa Unii nie pozostawia wątpliwości co do swojej ważności bądź sposobu interpretacji (nie ma kwestii prejudycjalnej, nie ma o co pytać)

Sprawa wyjaśniona - krajowy może odstąpić od zadania pytania prejudycjalnego także wtedy, gdy przepis budził wątpliwości dotyczących swojej wykładni bądź ważności ale wątpliwości te zostały już w podobnej sprawie usunięte poprzez orzeczenie prejudycjalne Trybunału (czyli było coś nie jasnego, była kwestia prejudycjalna ale już została przez Trybunał w innym wyroku rozwiązana.

W orzeczeniu w sprawie CILFIT Trybunał dodaje jeszcze trzeci element kiedy sąd krajowy może nie zadawać pytania prejudycjalnego nawet mimo ciążącego na nim względnego obowiązku, gdy rozstrzygniecie prejudycjalne nie jest niezbędne do rozstrzygnięcia w postępowaniu głównym.

Czy doktryna spraw jasnych i wyjaśnionych znajduje zastosowanie tylko do kwestii interpretacji prawa Unii czy też także do kwestii ważności ?

Kwestia ważności przepisów prawa Unii - tylko Trybunał może stwierdzać nieważność przepisu prawa Unii. Żaden sąd krajowy nie może stwierdzić nieważności przepisu prawa Unii.

Każdy sąd krajowy może samodzielnie stwierdzić ważność przepisu prawa Unii z wyjątkiem sądu, od którego rozstrzygnięć nie przysługuje środek odwoławczy.

Zapada orzeczenie dotyczące nieważności prawa unii. Czy w trybie pytania prejudycjalnego stosuje się doktrynę spraw wyjaśnionych? Czy inny sąd w innej sprawie może uznać, że ten przepis, który został uznany za nieważny w jakieś sprawie jest nieważny w tej sprawie?

Trybunał mówi tak: orzeczenie prejudycjalne chociaż formalnie wiąże tylko w postępowaniu, w którym zostało zadane we wszystkich instancjach to w istocie ma rozszerzony skutek prawny. Każdy sąd krajowy powinien powołać się na to orzeczenie i odmówić zastosowania przepisu prawa Unii, który został uznany za nieważny w trybie prejudycjalnym. Tak więc doktrynę acte eclaire (spraw wyjaśnionych) stosuje się także do kwestii ważności prawa Unii w ten sposób, że jeżeli zapadło rozstrzygniecie prejudycjalne stwierdzające nieważność to każdy inny sąd może się na to orzeczenie powołać i odmówić zastosowania przepisu.

Podsumowując:

Czy doktryna spraw jasnych i wyjaśnionych stosuje się do kwestii interpretacji prawa Unii? Tak

Czy doktryna spraw jasnych stosuje się do kwestii ważności prawa Unii? Tak

Czy sąd może uznać, że przepis jest nieważny? Nie może

Czy sąd może uznać, że przepis jest ważny? Może, chyba, że jest to sąd od którego rozstrzygnięcia już się nie można odwołać, wtedy musi zadać pytanie.

Czy doktryna spraw wyjaśnionych stosuje się do kwestii ważności? Stosuje się. Każdy sąd krajowy może się powołać na orzeczenie Trybunału wydane w innej sprawie w trybie prejudycjalnym i odmówić zastosowania przepisu prawa Unii, który został uznany za nieważny. W ten sposób sąd nie bada samodzielnie ważności przepisu, a jedynie odmawia jego zastosowania w związku z orzeczeniem Trybunału w innej sprawie.

Jeżeli sąd krajowy nie zada pytania prejudycjalnego pomimo ciążącego na nim obowiązku strona postępowania, która poniosła szkodę w skutek nie zadania pytania prejudycjalnego i wadliwego w rezultacie orzeczenia sądu krajowego może domagać się odszkodowania od państwa członkowskiego za naruszające prawo Unii orzeczenie sądu ale tylko gdy naruszenie prawa miało charakter oczywisty.

Uważa się obecnie, że naruszenie obowiązku skierowania pytania prejudycjalnego np. przez sąd może być podstawą do wytoczenia skargi przeciwko państwu członkowskiemu.

Odpowiedzialność odszkodowawcza Unii, czyli skarga odszkodowawcza przeciwko UE

Art.268 i 340 TFUE

Unia ponosi odpowiedzialność za to co robi samo i jej pracownicy, ale osobno obok Unii odpowiedzialność ponosi Europejski Bank Centralny, który jest instytucją Unii ale ma osobowość prawną w związku tym sam ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za siebie.

Przedmiot skargi

Przedmiotem postępowania jest powództwo odszkodowawcze przeciwko Unii, jest to odpowiedzialność odszkodowawcza Unii a nie instytucji. Unia jest tylko reprezentowana przez określoną instytucją.

Cel skargi

Celem jest zasądzenie odszkodowania, a nie wyeliminowanie aktu z obrotu prawnego, jeżeli przyczyną szkody jest akt normatywny

Trybunał uznał, że ponieważ w toku postępowania odszkodowawczego jako jedną z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej bada się co do zasady bezprawność aktu, to taki wyrok odszkodowawczy zarówno zasądzający odszkodowanie jak i oddalający powództwo odszkodowawcze przy jednoczesnym stwierdzeniu, że doszło do bezprawności taki wyrok ma walor res iudicata (naruszenie powagi rzeczy osądzonej). Jeżeli w toku sprawy odszkodowawczej Trybunał uzna, że akt normatywny miał charakter bezprawny to wyrok taki ma walor res iudikata (mamy obowiązek przyjąć, że akt jest bezprawny).

Charakter skargi

Skarga ma charakter autonomiczny.

Zgodnie ze statutem TS art.46 termin przedawnienia roszczenia odszkodowawczego przeciwko Unii wynosi 5 lat od zdarzenia powodującego szkodę.

(Tymczasem termin na złożenie skargi o stwierdzenie nieważności aktu wynosi 2 miesiące od: publikacji, doręczenia, dowiedzenia.

Jednostki więc mogą czasem zmierzać do nadużycia tej regulacji np. minął 2 miesięczny termin na złożenie skargi o stwierdzenie nieważności, ale jest jeszcze 5-letni termin przedawnienia roszczenia odszkodowawczego. Więc jednostka wytacza powództwo odszkodowawcze nawet licząc się z tym, że Trybunał oddali to powództwo ale przestankowo stwierdzi, że akt był nielegalny).

Trybunał jednak uznaje, że te postępowania mają charakter autonomiczny.

Regulacja art.268 TFUE w związku z art.344 dotyczy odpowiedzialności odszkodowawczej Unii ale deliktowej, pozaumownej.

(Regulacja ta zatrąca w art.344 o odpowiedzialność kontraktową, umowną wskazując, że odpowiedzialność umowna Unii podlega prawu właściwemu dla danej umowy. (trochę o odpowiedzialności kontraktowej)

Prawo właściwe dla danej umowy reguluje odpowiedzialność kontraktową Unii. To którego państwa prawo będzie się stosowało do danej umowy w razie sporu dotyczącego jej wykładni, ważności, stosowania to będzie wynikało z regulacji prawa międzynarodowego prywatnego państw członkowskich, a poza tym mamy rozporządzenia, które dotyczą prawa właściwego do zobowiązań umownych. I to te regulacje będą nam służyły ustaleniu prawa właściwego do zobowiązań umownych.)

Sąd właściwy dla danej umowy

Standardem jest zawieranie w umowach zawieranych przez Unię tzw. klauzuli arbitrażowej (art.272 TFUE)

„TSUE jest właściwy do orzekania na mocy klauzuli arbitrażowej umieszczonej w umowie prawa publicznego lub prywatnego zawartej przez Unię lub w jej imieniu”.

Pojęcie klauzuli arbitrażowej w Polsce wiążemy z zapisem na sąd polubowny, który będzie to sądził. Orzeczenie sądu polubownego z reguły nie wiąże wcale.

Klauzula arbitrażowa (w oparciu o art.272) to nie jest taka klauzula, którą utożsamiamy z pojęciem zapisu na sąd polubowny.

Klauzula ma charakter klauzuli jurysdykcyjnej, prorogacyjnej, która wskazuje sąd właściwy ze względu na siedzibę.

Trybunał bada skuteczność klauzuli arbitrażowej zawartej w umowie.

Ważność klauzuli badana jest przez Trybunał z urzędu.

Co zrobić w sytuacji jeżeli sama umowa będzie nieważna, a gdy klauzula będzie ważna?

Nieważność samej umowy nie skutkuje nieważnością klauzuli arbitrażowej. Tyle, że jak nie ważna jest sama umowa to znika przedmiot tej klauzuli.

W jakiej formie powinna być klauzula?

Prawo Unii tego nie precyzuje. Wynika to jedynie z przepisów proceduralnych - powinna być w formie pisemnej.

Termin przedawnienia roszczenia

Art.46 statutu TSUE: roszczenia wynikające z odpowiedzialność deliktowej Unii ulegają przedawnieniu z upływem 5 lat od zdarzenia stanowiącego podstawę odpowiedzialności (5lat liczone od zdarzenia szkodzącego)

W istocie jest terminem liczonym od dowiedzenia się powoda o zdarzeniu szkodzącym.

W razie wszczęcia przez tego samego powoda postępowania w trybie art. 263 265 w przedmiocie ważności bądź bezczynności dotyczącego aktu bądź bezczynności będącej zdarzeniem szkodzącym skutkującym powstaniem odpowiedzialności odszkodowawczej termin przedawnienia ulega przerwaniu (termin liczony jest w dalszym ciągu).

(w Polsce traktujemy to jako zawieszenie biegu terminu przedawnienia).

Legitymacja: bierna i czynna

Legitymacja bierna, czyli kto jest pozywany?

Unia albo Europejski Bank Centralny (zg. z art.340)

Unia jest reprezentowana w postępowaniu przed Trybunałem przez instytucje, która spowodowała zdarzenia szkodzące.

Art.340 ma lukę na tle innych przepisów zmienionym Traktatem z Lizbony dotyczących postępowań przed Trybunałem.

Art. 263 267 265 TFUE są odniesienia do instytucji oraz organów i jednostek organizacyjnych Unii

Art.340 wskazuje tylko na instytucje

Czy to pominięcie jest celowe?

Unia odpowiada deliktowo za szkody wyrządzone przez jej pracowników. To powinna tym bardziej odpowiadać za swoje organy i jednostki organizacyjne.

Legitymacja czynna, czyli kto może pozywać?

Art.340: „w dziedzinie odpowiedzialności pozaumownej Unia powinna naprawić szkody wyrządzone przez jej instytucje”.

Art.340 tego nie precyzuje. W orzeczeniach powodem jest zawsze jest to jednostka, osoba fizyczna, spółka (nigdy nie ma państwa)

Przesłanki odpowiedzialności deliktowej:

• przypisywalność odpowiedzialności

• bezprawność

• szkoda

• związek przyczynowy

Przesłanki wynikają z jednolitych regulacji państw członkowskich - nie z art.340

Przypisywalność zdarzenia szkodzącego Unii

Sprawa: Le Pen

San Marco

Bezprawność

Co do zasady nie ma odpowiedzialności odszkodowawczej Unii bez bezprawności.

• jeżeli zdarzenie szkodzące ma charakter aktu administracyjnego wówczas wymagamy bezprawności zwykłej.

• w przypadku odpowiedzialności za bezprawie normatywne poziom bezprawności się podnosi i stosujemy w tym przypadku formułę Shoppenstedet - zgodnie, z którą aby mówić o bezprawności konieczne jest wystarczająco oczywiste, rażące naruszenie prawa Unii.

Czy jest odpowiedzialność Unii za zdarzenia szkodzące nie mające charakteru bezprawnego?

Co do zasady nie ma. A odpowiedź na to pytanie brzmi: nie wiem gdyż z orzeczeń stanowisko Trybunału nie wynika.

Odpowiedzialność odszkodowawcza Unii w przypadku bezpodstawnego wzbogacenia.

Zdaniem Trybunału we wszystkich państwach członkowskich istnieje reżim odpowiedzialności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

W wyroku w sprawie Masdar Trybunału potwierdził, że jest odpowiedzialność Unii w przypadku braku bezprawności, na pewno w przypadku bezpodstawnego wzbogacenia.

Szkoda

Musi być rzeczywista i poważna. Trybunał przyjmuje zasadę pełnego odszkodowania, która polega na tym, że Unia odpowiada odszkodowawczo nie tylko za straty poniesione ale także za utracone korzyści.

Trybunał uznaniowo przyznaje odsetki w dwóch postaciach:

• od momentu wymagalności roszczenia

• od wydania wyroku do momentu spełnienia świadczenia

w wysokości według uznania Trybunału. Ważne jest żeby powód zgłosił roszczenie o odsetki, (gdyż z urzędu nikt ich mu nie da) oraz określił wysokość odsetek skoro się ich domaga.

Odszkodowanie a zadośćuczynienie (w Polsce)

• za szkodę jest odszkodowanie

• za krzywdę zadośćuczynienie

Trybunał tych pojęć nie rozróżnia. Akceptuje odpowiedzialność odszkodowawczą za szkody nie materialne (z polskiego punktu widzenia to są zadośćuczynienia, czyli odpowiedzialność za krzywdę)

Związek przyczynowy

W całym prawie Unii wymagamy odpowiedzialności bezpośredniego związku przyczynowego (w Polsce to związek normalny, zwykły, adekwatny).

Związek przyczynowy akceptowany przez Trybunał to związek między zdarzeniem szkodzącym X a jego normalnym, zwykłym następstwem Y tj. taka relacja, jaka zwykle i bez dodatkowych czynników występuje między X i Y.

Ciężar dowodu spoczywa w całości na powodzie (musi udowodnić realizację przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej)

Odpowiedzialność za pracownika

Sayag v Leduc

Unia w ogólnie nie odpowiada za te zachowania funkcjonariuszy, które nie stanowią realizacji zadań powierzonych instytucjom. Unia odpowiada za te zachowania funkcjonariuszy przy wykonywaniu ich obowiązków (funkcji władczych), które stanowią realizację zadań.

Odpowiedzialność Unii jest bardzo zawężona.

Zbieg odpowiedzialności państwa i Unii

Gdy dochodzi do zbiegu odpowiedzialności państwa i Unii:

• powód ma najpierw procesowy obowiązek dochodzić odpowiedzialności od państwa dopiero w drugiej kolejności od Unii

• odpowiedzialność Unii będzie ulegała w tym przypadku pomniejszeniu o kwotę odszkodowania, którego powód doszedł od państwa członkowskiego.

IWONKA ->

Rozdział 7
1. Na czym polega odrębność skargi odszkodowawczej przeciwko Wspólnocie Europejskiej od skargi z art. 230 lub art. 232 TWE?
Przedmiotem skargi odszkodowawczej jest roszczenie odszkodowawcze skierowane przeciwko Wspólnocie. Jest to zatem przedmiot odrębny od przedmiotu skargi z art. 230 (skarga o stwierdzenie nieważności aktu instytucji Wspólnoty) i art. 232 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (skarga na bezczynność instytucji Wspólnoty). Celem postępowania inicjowanego skargą jest skompensowanie szkody wywołanej działaniem albo zaniechaniem instytucji wspólnotowej (niekiedy nawet wówczas, gdy nie nosi ono znamion bezprawności). Celem tym nie jest natomiast wyeliminowanie przyczyny bezprawia (tj. aktu naruszającego normy wyższego rzędu albo niezgodnego z prawem stanu bezczynności instytucji wspólnotowej) z obrotu prawnego. Dlatego też skarga ta jest autonomiczna w stosunku do skargi o stwierdzenie nieważności aktu instytucji i skargi na bezczynność instytucji.

2. Jakie prawo jest właściwe dla zobowiązań umownych Wspólnoty i jakie sądy są właściwe w zakresie naruszeń tych zobowiązań?
Zgodnie z pierwszym akapitem art. 288 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską odpowiedzialność kontraktowa (umowna) Wspólnoty podlega prawu właściwemu dla danej umowy. Standardem jest wprowadzenie klauzul określających prawo właściwe dla zobowiązań umownych. W braku takiej klauzuli do ustalenia odpowiedzialności kontraktowej Wspólnoty właściwe jest to prawo, które jest stosowane jako właściwe dla samej umowy- odpowiednie normy są zawarte we właściwych regulacjach państw członkowskich.
Jak wynika z art. 240 TWE, w zakresie odpowiedzialności kontraktowej Wspólnoty co do zasady właściwe są sądy krajowe, chyba że strony umowy poddały ewentualne spory z niej wynikające pod jurysdykcję Trybunału Sprawiedliwości, zgodnie z art. 238 TWE (klauzula arbitrażowa).
Klauzula arbitrażowa winna być sformułowana w taki sposób, aby z użytych sformułowań wynikało, że strony mają zamiar wyłączyć ich ewentualne spory spod właściwości sądów krajowych i poddać je sądom wspólnotowym. W barku odpowiedniej klauzuli arbitrażowej nie jest możliwe merytoryczne rozpoznanie skargi odszkodowawczej w zakresie odpowiedzialności umownej Wspólnoty.

3. Jak kształtuje się termin przedawnienia roszczeń z tytułu odpowiedzialności deliktowej Wspólnoty?
Roszczenia wynikające z odpowiedzialności pozaumownej Wspólnot ulegają przedawnieniu z upływem pięciu lat od zdarzenia stanowiącego podstawę tej odpowiedzialności. Okres przedawnienia przerywa wniesienie skargi do Trybunału lub uprzednie wniesienie

przez poszkodowanego wniosku do właściwej instytucji Wspólnoty. W ostatnim przypadku wniosek musi być wniesiony w ciągu dwóch miesięcy. Bieg pięcioletniego terminu przedawnienia roszczeń z tytułu odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty rozpoczyna się „od chwili spełnienia wszystkich przesłanek powstania obowiązku naprawienia szkody, a zwłaszcza od chwili skonkretyzowania się szkody, która ma zostać naprawiona”.
Termin przedawnienia ulega przerwaniu (zawieszeniu) w razie wszczęcia przez tego samego skarżącego postępowania dotyczącego tego samego działania albo bezczynności instytucji- do zakończenia tego postępowania (jak należy przyjąć- zakończenia prawomocnego).

4. Omów legitymację czynną i bierną na gruncie art. 235 w związku z art. 288 TWE?
Legitymacja bierna
Pozwanym w postępowaniu opartym na art. 235 TWE w związku z art. 288 TWE jest Wspólnota. W postępowaniu jest ona jednak reprezentowana przez instytucje, którym zarzuca się działanie lub zaniechanie powodujące szkodę.
Wspólnota winna być reprezentowana w postępowaniu odszkodowawczym przed Trybunałem przez tę instytucję bądź te instytucje, którym przypisuje się zdarzenie skutkujące ewentualną odpowiedzialnością odszkodowawczą.
Legitymacja czynna
Zdolność procesową czynną (locus standi) na gruncie art. 235 TWE w związku z art. 288 TWE mają:
- obywatele Unii Europejskiej i osoby prawne mające przynależność państwową państwa członkowskiego Unii,
- inne osoby fizyczne i osoby prawne, w tym państwa członkowskie Unii Europejskiej i państwa trzecie oraz organizacje międzynarodowe

5. Przedstaw przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej (deliktowej) Wspólnoty.
Przesłanki odpowiedzialności deliktowej Wspólnoty Europejskiej:
- Musi wystąpić działanie albo zaniechanie, które można przypisać Wspólnocie.
- Takie działanie albo zaniechanie musi nosić znamiona bezprawności (sprzeczności z porządkiem prawnym)
- Po stronie skarżącego musi wystąpić szkoda spowodowana bezprawnym działaniem albo zaniechaniem przypisywalnym Wspólnocie.
- Między bezprawnym działaniem albo zaniechaniem a szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

6. Na czym polega formuła Schoppenstedt?
Formuła Schoppenstedt polega na tym, że do stwierdzenia odpowiedzialności odszkodowawczej Wspólnoty w przypadku aktów legislacyjnych nie wystarczy sam ich bezprawny charakter, lecz wymagany jest podwyższony poziom bezprawności- konieczne jest wystarczająco oczywiste/rażące naruszenie nadrzędnej normy dotyczącej ochrony jednostki.

7. Czy Wspólnota może ponieść odpowiedzialność deliktową za zgodne z prawem zachowania?
Za zgodne z prawem zachowania Wspólnoty nie zawsze wyklucza się jej odpowiedzialność odszkodowawczą. Można napotkać pogląd, że Wspólnota ponosi również odpowiedzialność za działania albo zaniechania zgodne z prawem, o ile skarżący wykaże, że poniósł nadzwyczajną i szczególną szkodę. Koncepcja ta jest rezultatem istniejącej w niektórych państwach członkowskich teorii odpowiedzialności państwa za szkodzące działania w granicach prawa.
Wspólnota nie musi, ale może przyznać odszkodowanie za szkody wywołane aktem zgodnym z prawem, czynić to jednak będą władze prawodawcze Wspólnoty, a nie Trybunał Sprawiedliwości.

8. Omów pojęcie szkody jako przesłanki odpowiedzialności deliktowej Wspólnoty?
Szkoda podlegająca kompensacji musi mieć charakter rzeczywisty i pewny, zarówno co do jej istnienia, jak i co do rozmiarów. Szkoda nie może więc być hipoteczna.
Trybunał przyjął, że nie stoi na przeszkodzie uznaniu odpowiedzialności Wspólnoty za bezpośrednio zagrażającą szkodę możliwą do przewidzenia w przyszłości z dostateczną pewnością, nawet gdy szkoda ta jeszcze nie może być precyzyjnie oceniona. Aby zapobiec zwiększeniu rozmiarów szkody, może się okazać konieczne skierowanie sprawy przed Trybunał, jak tylko przyczyna szkody staje się pewna.
Zakres szkody podlegającej kompensowaniu nie jest jednoznacznie określony ani w Traktacie, ani też w orzecznictwie Trybunału. Należy jednak założyć, że Trybunał skłania się raczej ku zasadzie pełnego odszkodowania, a więc zarówno w zakresie strat poniesionych, jak i utraconych korzyści, jednakże Trybunał wydaje się ostrożniej podchodzić do kompensowania szkody w zakresie utraconych korzyści, aniżeli ma to miejsce w przypadku strat poniesionych.

9. Wyjaśnij, na czym polega bezpośredni związek przyczynowy jako przesłanka odpowiedzialności deliktowej Wspólnoty.
W teorii prawa zobowiązań nie ma jednolitego rozumienia związku przyczynowego natomiast związek przyczynowy akceptowany przez Trybunał to związek między zdarzeniem szkodzącym (X) a jego normalnym, zwykłym następstwem (Y), tj. taka relacja, jaka zwykle i bez dodatkowych czynników występuje między X a Y. Taki związek przyczynowy jest określany przez Trybunał mianem bezpośredniego związku przyczynowego. W polskiej doktrynie i polskim orzecznictwie tego rodzaju związek przyczynowy określa się najczęściej mianem normalnego, zwykłego albo adekwatnego związku przyczynowego, statuowanego jako zasada kodeksu cywilnego.

10. Na czym polega znaczenie orzeczenia w sprawie CILFIT?
W wyroku w sprawie CILFIT TS złagodził bezwzględny obowiązek zwracania się przez sady ostatniej instancji z pytaniem prejudycjalnym w określonych sytuacjach.

Formuła CILFIT
„Sąd, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, jest zobowiązany -w przypadku gdy powstaje przed nim pytanie dotyczące prawa wspólnotowego - do spełnienia swojego obowiązku przedłożenia pytania, chyba że stwierdził on, że podniesione pytanie nie jest istotne dla sprawy lub że danych przepis prawa wspólnotowego stanowił już przedmiot wykładni przez Trybunał, lub że prawidłowe stosowanie prawa wspólnotowego jest tak oczywiste, że nie pozostawia ono miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości” Sąd orzekający w ostatniej instancji może odstąpić od zadania pytania prejudycjalnego:
• Gdy decyzja w kwestii interpretacji prawa wspólnotowego nie jest niezbędna do wydania rozstrzygnięcia w sprawie
• Gdy poprzednie decyzje TS odnosiły się już do kwestii prawnych, których dotyczy pytanie
• Jeżeli zastosowanie prawa wspólnotowego jest tak oczywiste że nie ma miejsca na żadne wątpliwości
Formuła CILFIT w skrócie:
sąd krajowy nie musi kierować pytań
1.. kwestia prawa wspólnotowego nie jest istotna dla rozstrzygnięcia sporu
2.kwestia była już rozstrzygnięta
3.interpretacja prawa WE jest oczywista

11. Jaki jest zakres stosowania doktryny acte eclaire?
Doktryna ta polega na tym, iz ogolnie rzecz biorac na podst. art. 234 TWE sady krajowe maja prawo, a bedac sadami ostatniej instancji obowiazek zwrocenia sie do TS z pytaniem prejuycjalnym, ALE wlasnie zgodnie z ta doktryna JESLI przepis prawa wspolnotowego STANOWIL JUZ przedmiot wykładni TS (czyli kwestia prawa wspolnotowego została juz wyjaśniona we wcześniejszych orzeczeniach w podobnych sprawach) sąd może odstąpić od zadania pytania, pomimo nawet tego iż jest sądem ostatniej instancji. Art. 234 pozwala jednak na to, że nawet jeśli sprawa była wcześniej omawiana, to sąd czy tak, czy siak, jeśli uzna to za stosowne, może pytanie zadać.

Rozdzial 2 - pytanie 2:

Czego dotycza nastepujace zasady i jaka jest wzajemna relacja miedzy nimi:
1) zas. aut. proc. a zas. skut. ochr. sąd.?
2) zas. effet utile a sa. skut. ochr. sąd. i aut. proc.
3) zas. loj. współpr. a zas. skut. ochr. sąd.
4) zas. effet utile, zas. skut. ochr. sąd., zas. aut. proc. a zas. równoważności i skut.?

Zasada effet utile (efektywności, skuteczności) - (szerzej) obowiązek PCZ w zakresie zapewnienia skuteczności prawu wspóln. (PW) w wewn. porządku prawnym;
Zasada skutecznej ochrony sądowej - effet utile, ale węziej - obowiązek sądów PCZ efektywnego stosowania i wykładni PW w celu zapewnienia skutecznej ochrony roszczeń opartych na PW.
Zasada autonomii proceduralnej - w przypadku braku reguł PW postępowanie o roszczenia wynikające z PW są regulowane przez krajowe prawo proceduralne
Zasada równoważności - warunki dochodzenia roszczeń opartych na PW nie mogą być mniej korzystne niż te, które dotyczą podobnych roszczeń PK, sądy krajowe mają obowiązek wykluczać dyskryminację ukrytą
Zasada efektywności - warunki proceduralne nie mogą prowadzić do uniemożliwiania lub nadmiernego utrudniania wykonywania w praktyce uprawnień uzyskanych przez jednostki na mocy prawa krajowego(nie skutkuje nałożeniem na sąd krajowy procedury)
Zasada lojalnej współpracy - wzajemne poszanowanie kompetencji organów prawodawczych, wykonawczych i sądowych na różnych poziomach zarządzania w ramach systemu federalnego i gotowość do współpracy

Rozdzial 2 - pytanie 2 ciąg dalszy:
Relacje (moje spostrzeżenia, nie biorę odpowiedzialności za ich prawidłowość):
Zasada autonomii proceduralnej a zasada skutecznej ochrony sądowej - autonomia proceduralna nie ma charakteru bezwzględnego. PW wymaga, by przepisy krajowe nie naruszaly prawa do skutecznej ochrony sądowej i wskazuje ze na PCZ spoczywa obowiazek ustanowienia systemu środków prawnych i procedur zapewniających poszanowanie tego prawa.
Zasada effet utile a zasady skutecznej ochrony sądowej i autonomii proceduralnej - zasada skutecznej ochrony sądowej wywodzi się z zasady effet utile (jest tą zasadą w węższym rozumieniu); zasada autonomii proceduralnej jest z kolei ograniczona przez zasadę skutecznej ochrony sądowej (czyli węższego rozumienia effet utile)
Zasada lojalnej współpracy a zasada skutecznej ochrony sądowej - państwa członkowskie podlegają zasadzie lojalnej współpracy, ujętej w art. 10 TUWE; zgodnie z orzecznictwem TS państwa członkowskie mają obowiązek przewidzieć system środków zaskarżenia i procedur, który pozwoli na zapewnienie, że przestrzegane będzie prawo do skutecznej ochrony sądowej.

Zasada effet utile, skutecznej ochrony sądowej, autonomii prodecudarlnej, a zasadami równoważności i skuteczności - tutaj wymiękłem zważywszy na fakt, że w książce zasada effet utile to to samo co zasada skuteczności :-@ - jak ktoś ma sensowne wyjaśnienie, nie wahajcie się go tu zamieścić. Z tego co w książce znalazłem, to to, iż zasada równoważności jest istotnym warunkiem dla spełnienia zasady skutecznej ochrony sądowej 

ROZDZIAŁ 6 - jesli kogos interesuje
1. Przeciwko komu może zostać skierowana skarga na bezczynność?
Zgodnie z art. 232 TWE skarga może zostać skierowana przeciwko bezczynności Parlamentu Europejskiego, Rady bądź Komisji. Nie może natomiast zostać skierowana przeciwko innym organom Wspólnoty (pod rygorem odrzucenia z powodu braku legitymacji biernej pozwanego) np. Rzecznik Praw Obywatelskich a także przeciwko państwu członkowskiemu i jego organom.

2. W jakich przypadkach skargę na bezczynność może wnieść jednostka?
Zgodnie z art. 232 TWE jednostka może wnieść skargę stawiając zarzut jednej z instytucji WE, iż zaniechała wydania aktu skierowanego do niej innego niż zalecenie i opinia.
Wykładnia funkcjonalna nakazuje jednak przyjąć, że jednostka może skarżyć niewydajnie jedynie aktu o charakterze wiążącymi, którego wydania żądała jednostka, której dotyczy on w sposób bezpośredni i indywidualny.

3. Kiedy zaniechanie instytucji staje się bezprawną bezczynnością?
Zaniechanie instytucji będzie miało charakter bezprawnej bezczynności gdy:
- Traktat bądź reguła prawna służąca jego stosowaniu nakładają na instytucję prawny, bezwzględny i wystarczająco szczegółowy obowiązek działania;
- Przy wydawaniu spornego aktu instytucja nie dysponuje szerokim zakresem uznania;
- Zaniechanie ze strony instytucji nie wynikało z okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi powód;
- Ewentualny wyrok stwierdzający bezczynność będzie się nadawał do prawidłowego wykonania - możliwe jest wydanie środków, których niewydajnie zostało uznane bezprawnie.

5. Jaki skutek ma wydanie spornego aktu w trakcie trwania postępowania?
W przypadku, gdy instytucja wyda akt prawny w trakcie toczącego się postępowania sądowego w trybie art. 232 TWE postępowanie zostaje umorzone ze względu na brak potrzeby wydania rozstrzygnięcia.
Podobna sytuacja zajdzie wtedy, gdy sam powód uzna, że działanie instytucji go satysfakcjonuje.

6. Na czym polega wezwanie instytucji do działania?
Wyzywający musi określić, czego sobie życzy od instytucji. Wzywający nie musi oczywiście zaproponować instytucji treści aktu ani tym bardziej przedstawiać jej projektu tego aktu,
niemniej jednak wezwanie musi być wystarczająco jasne i dokładne aby instytucja dowiedziała się jakiej treści decyzji się od niej oczekuje a także jakie stanowisko w tym względzie zajął wyzywający.
Zgodnie z art. 232 TWE wezwanie powinno mieć charakter przed sądowy. Nie są zatem wezwaniem do działania różnego rodzaju informacje nadsyłane na żądanie instytucji, uwagi, skargi i wnioski instytucji czy petycje do innych podmiotów wyrażające niezadowolenie z instytucji.

7. Na czym polega zajęcie stanowiska przez instytucję?
Zajęciem stanowiska jest takie zachowanie instytucji, które w sposób wyraźny i rzeczywisty ujawnia jej intencje np. poprzez przyjęcie aktu prawnego którego domaga się wzywający bądź odmowę. Zajęcie stanowiska ma miejsce także gdy instytucja zażąda od wzywającego dodatkowych informacji przed wydaniem rozstrzygnięcia.
Zajęciem stanowiska nie jest taka odpowiedź, która ani nie odmawia ani nie uwzględnia żądania wzywającego (ogólnikowe, wymijające odpowiedzi).

8. Czym możliwe jest przekształcenie skargi na bezczynność w skargę o stwierdzenie nieważności?
Skarga na bezczynność nie może ani zastąpić skargi o stwierdzenie nieważności, ani tez zostać w nią przekształcona. Wg orzeczenia SPI z dnia 18 września 1992 w sprawie Asia Motor France i inni przeciwko Komisji wynika, iż powodowie którzy wnieśli skargę przed Trybunał na podstawie art. 175 EWG nie mogą przekształcić jej w skargę o stwierdzenie nieważności opartą na art. 173 EWG.

---