1. Pochodzenie nazwy filozofia.

Termin filozofia powstał w wyniku połączenia dwóch starogreckich słów, mianowicie: fileo (kocham) i sofia (mądrość). W dosłownym tłumaczeniu zatem filozofia to tyle co "umiłowanie mądrości". Jako pierwszy użył tego wyrażenia Pitagoras. Chciał on przez to dać do zrozumienia, że mądry w ścisłym znaczeniu tego słowa (sofos) może być jedynie Bóg. Człowiek zaś w najlepszym razie może dążyć do tego, aby na miarę swoich sił zbliżyć się jakoś do wspomnianego ideału. Chodzi tu o życie w pełni rozumne, w którym spełnia się istota człowieka. W tym sensie filozofia, nie będąc czymś koniecznym do życia jako takiego, okazuje się jednak niezbędnym warunkiem życia dobrego. Tak naprawdę bowiem winniśmy sobie uświadomić, że określenie homo sapiens nie znaczy wcale "człowiek myślący", lecz - "człowiek mądry"

2. Źródła doświadczenia filozoficznego.

Źródła doświadczenia filozoficznego:
a) doświadczenie - nauka ta wychodzi od doświadczenia potocznego (kształtuje się w naszym powszednim byciu w świecie) a dokładnie od języka potocznego, opisującego, zdającego sprawę z tego doświadczenia. Bycie w świecie daje nam jakiś obraz rzeczywistości, jakoś określa rozumienie tej rzeczywistości
b) zdziwienie - filozofia powstała wtedy, kiedy ludzie zaczęli się dziwić tzn. kiedy powszedni obraz świata zaczął im nie wystarczać, kiedy spotykali się z czymś takim czego nie wyjaśniał im język potoczny, z czymś czego nie dawało się zrozumieć na gruncie zastanej wiedzy. Filozofia rodzi się wtedy, gdy stawiamy znak zapytania przy tym co wiemy
c) wątpienie - zaczynamy się pytać, czy to rzeczywiście jest tak jak się ludziom wydaje, czy możemy być pewni tego co wiemy, czy obraz świata przez nas wytworzony jest pewny. Np. Kartezjusz, który chciał aby nasza wiedza charakteryzowała się pewnością, postarał się metodycznie spróbować w co da się zwątpić. Filozofujemy dlatego aby to zwątpienie znieść, dotrzeć do takiej prawdy, której nie da się podważyć. 

3. Zdziwienie jako doświadczenie filozoficzne.

zdziwienie - filozofia powstała wtedy, kiedy ludzie zaczęli się dziwić tzn. kiedy powszedni obraz świata zaczął im nie wystarczać, kiedy spotykali się z czymś takim czego nie wyjaśniał im język potoczny, z czymś czego nie dawało się zrozumieć na gruncie zastanej wiedzy. Filozofia rodzi się wtedy, gdy stawiamy znak zapytania przy tym co wiemy. 

Zdziwienie pojawia się, kiedy nie rozumiem w jaki sposób coś działa, chociażby następowanie po sobie pór roku; wtedy tworzę określony system przekonań, np. uwzględniający bogów, aby sprostać takiemu zdziwnieniu.

4. Wątpliwości jako doświadczenie filozoficzne.

Wątpliwość pojawia się gdy zaburzone zostaje wcześniej ustalone

postrzeganie świata, np. gdy wszyscy mówią że każdy powinien założyć

rodzinę i mieć dzieci, a tymczasem pojawiają się pewne przesłanki

stojące za tym, że samotni ludzie też sobie dobrze radzą.

5. Filozofia a nauki szczegółowe.

Różnice:

1. Zakres badań: filozofia zajmuje sie badaniem świata jako całości bądz dużego jej fragmentu, zaś nauki szczegółowe- poszczególnych jego elementów.

2. Pełnienie funkcji: nauki szczegółowe za główne swoje zadanie uważają opis i wyjasnienie badanej rzeczywistości, zaś filozofia najczęściej stara się ponadto badaną rzeczywistość ocenić w kategoriach ideowo-moralnych i politycznych.

3. Rodzaj podejmowanych problemów: nauki szczegółowe podejmują głównie takie problemy, które można rozwiazać w drodze precyzyjnego badania danego fragmentu rzeczywistości, zaś filozofia- takie, których rozwiązanie wymaga wiedzy o wielu jej fragmentach a nawet o wszystkich, których istnienie sobie uświadamiamy.

Związki:

Filozofia dostarcza naukom szczegółowym systemu zasad i postulatów z ogólnej teorii poznania. Dla nauk szczegółowych dużą wartość przedstwiają filozoficzne dociekania z zakresu meta nauki, która zajmuje sie między innymi analizą logiczną badania naukowego i logicznej struktury jego wyników, zasadami myslenia teoretycznego. Filozofia pomaga naukom szczegółowym uświadomić sobie społeczne konsekwencje dokonanych odkryć naukowych.

>>>>>>>nauki szczegółowe :
1. Nauki te są empiryczne, tzn. ich przedmiot jest wycinkiem świata doświadczalnego. Wykazane związki opisowe i przyczynowe dają się w tym wycinku potwierdzić i nie wychodzą poza niego. Nauki realne wyjaśniają elementy empiryczne przez inne elementy empiryczne
2. Nauki realne są zredukowane tematycznie, tzn. ich przedmiot zostaje ograniczony do pewnego określonego punktu widzenia z pominięciem innych punktów widzenia.
3. Nauki realne są metodycznie abstrakcyjne, tzn. ich temat może być badany w taki tylko sposób, na jaki pozwala metoda; to co się nie mieści w zasięgu określonej metody, nie należy do tematu i zostaje pominięte.
Nauki szczegółowe zajmują się ściśle określonym wycinkiem przyrody albo kultury, filozofia natomiast zajmuje się całokształtem naszej wiedzy, całą rzeczywistością.Filozofia wychodzi wprawdzie od doświadczenia, ale nie zatrzymuje się na nim. Pyta ona o ostateczne warunki i źródła doświadczenia. Wychodzi od doświadczenia i pyta co leży u podstaw doświadczenia . Otóż te warunki i źródła doświadczenia nie są czymś empirycznym, nie są jednymi z rzeczy danych w doświadczeniu, filozofii więc chodzi o nieempiryczne warunki i źródła tego, co empiryczne, ponieważ elementów empirycznych nie da się do końca wyjaśnić przez inne elementy empiryczne. Inną różnicą jest to ,że filozofia pyta o całość, nie dokonuje redukcji tematycznej. Filozofia też nie zakłada żadnej metody. Filozof sam szuka swej metody. Nauki realne nie podejmując pytania o całość doświadczenia nie znają również pełnego zasięgu swych wypowiedzi. Dyscypliny, umożliwiające postęp technologiczny i ekonomiczny, nie znają skutków rozwijanych przez siebie technologii i struktur w kontekście całości ( takiej jak np. zagrożenie środowiska naturalnego, zmiany struktury społecznej itp. )

6. Pytania empiryczne i pytania filozoficzne.

Pytania empiryczne to poszukiwanie przyczyn-pytania ścisłe,
filozoficzne pytają o sens , cel, i wybiegają daleko poza ramy ścisłego myślenia,
Empiryczne np Ile złotych kosztuje browar? Ile zębów ma lew? Jakie są złoża kawy w Ekwadorze? filozoficzne: Czym jest browar(mając na myśli moje subiektywne odczucia wewnętrzne, Czym jest Bóg, Czemu nam sie nie chce, tak jak nam się chce? 

Małgorzata FafińskaOstrowin, OlsztynMałgorzata FafińskaOstrowin, Olsztyn

7. Filozofia a religia.

Filozofia w swojej historii utrzymuje związki z religią. Wielu wybitnych filozofów było ludźmi głęboko wierzącymi. Początków filozofii należy jednak szukać w opozycji do myślenia religijnego, w podawaniu w wątpliwość uznawanych wierzeń. W średniowieczu filozofia była całkowicie podporządkowana teologii i miała służyć rozumowemu wyjaśnianiu prawd danych przez Objawienie. W epoce nowożytnej niektóre filozoficzne nurty miały nastawienie areligijne lub antyklerykalne (oświecenie, marksizm, scjentyzm, pozytywizm). Szczególnie krytykowane były religie w formie zinstytucjonalizowanej.
Religia - specjalny typ działań człowieka , globalno-poznawcze osobowe odniesienie życia człowieka do Boga.
Filozofia - podejmuje problemy człowieka, które nadają sens ludzkiemu życiu. Kontemplacja i interpretacja świata, próba wyjaśnienia jego struktury, genezy uzasadnień. Utożsamimy ją z rozumnością, stąd religia powinna oznaczać poszukiwanie w niej rozumności. Filozofia często oparta jest o abstrakcję, jest bardzo ogólna.
 

Ewelina GotowiecDłużec/Kętrzyn/OlsztynEwelina GotowiecDłużec/Kętrzyn/Olsztyn

8. Filozofia a sztuka.

Kant miał sporo do powiedzenia na temat sztuki, a dokładniej czym jest dzieło sztuki i czym różni się ono od ciekawie namalowanego obrazka. - Dzieło sztuki od dobrego rzemiosła różni się uczuciami którymi w na wywołuje; mogą to być poczucie wznisłości czy obcowania z czymś niesamowitym, nieziemskim, niemalże religijnym. Dlatego właśnie Kościół tak intensywnie korzystał niegdyś z obrazów natury religijnej - były one doskonałą formą postawienia ludzi przed doświadczeniem boskości.

9. Podstawowe problemy filozofii ( na podstawie przypowieści
Platona o jaskini ).

Jaskinia Platona, filoz. metafora występująca w Państwie Platona, przedstawiająca uwięzionych w jaskini ludzi, przykutych do skał łańcuchami, którzy oglądają jedynie cienie (zjawiska) prawdziwej rzeczywistości; jest to syntetyczny skrót dyskursu filozoficznego na
temat poznania idei; metafora jaskini Platona  odegrała znaczącą rolę w filozofii. Ludzie ci po pewnym czasie przestają odczuwać ucisk kajdan   zdaje im się, że widzą żywot wolny i niezależny. Cienie, z którymi obcują poczynają im się jawić jako coś, co istnieje realnie, co ma byt samodzielny, co stanowi rzeczywistość prawdziwą. Zdaniem Platona taka jest sytuacja człowieka, który żyje w świecie pozoru, prowadzi pustą egzystencję bez wartości i celu, jego wiedza jest urojeniem. Ale ów człowiek ma szansę wyzwolić się z kajdan wyjść na światło dnia może osiągnąć prawdę i radość swojego życia i właściwy sens   wysiłkiem duszy, którą określał jak nieśmiertelną i należącą do świata wiecznego. Jako istoty cielesne przynależymy do świata tworów materialnych. To właśnie ciało jest źródłem naszej ułomności, to ono stanowi łańcuch wiążący nas ze światem pozoru, albowiem rzeczywistość materialnych
przedmiotów nie jest rzeczywistością prawdziwą. Przedmioty należące do świata zmysłów powstają, ulegają modyfikacji i giną. Są niedoskonałe. Doskonałość stanowi pełnię, jest ona ze swojej istoty wieczna i niezmienna, nie ma ograniczeń w czasie i przestrzeni. Ponad światem zmysłów istnieje byt prawdziwy, którego cechą jest pełnia i doskonałość. Jest to byt niematerialny sfera wiecznych i niezmiennych idei. Tylko idee istnieją naprawdę. Rzeczy cielesne powstają i przemijają, znajdują się między bytem i niebytem, istnieniem i nieistnieniem, są jedynie odbiciem. Nie mają egzystencji samoistnej, ich byt uzależniony jest od idei. Odciskając się w materialnym tworzywie idee stanowią źródło rzeczy. Ale tworzywo jest ulotne, ulega deformacji i rozkładowi. Dlatego rzeczy pozostają czymś ograniczonym niedostatecznym, złym, czyli godnym pogardy.    To właśnie rzeczywistość duchowa jest właściwym celem człowieka i ten, kto ogranicza się do fizycznego bytowania zamyka się w
świecie pozoru. Wiedzie żywot barbarzyńcy, biorąc cienie za to, co istnieje realnie przedkładając mniemanie nad prawdą, a zło nad dobro. Nie przywiązuje się do świata rzeczy. Filozof posiada taką duszę, w której dominuje rozum. Filozofem nie jest ten, kto interesuje się cielesną rzeczywistością, lecz ten, który dotyka tego, co zawsze takie samo i odwracając się od świata pozorów mogą zdobyć prawdziwą mądrość. Mądrość, bowiem to wiedza o tym, co istnieje naprawdę, co jest z samej istoty doskonałe. I dlatego właśnie filozofowie winni rządzić państwem. Celem państwa nie są przecież wartości materialne. Nie idzie o to, aby państwo było bogate, zasobne, potężne, aby obywatele mogli zaspokoić cielesne potrzeby; są to cele pozorne i nierzeczywiste. Państwo powinno przede wszystkim realizować wartości moralne i ideę dobra, na tym polega jego powołanie.

Platon głosił absolutyzm i obiektywizm w epistemologii; podstawowym problemem był dla niego problem poznania i błędu. Nie utożsamiał wiedzy z prawdziwym sądem, zwrócił uwagę na to, że można głosić trafny pogląd wcale o tym nie wiedząc. Klasyczna definicja wiedzy: wiedza to prawdziwy, uzasadniony sąd.

Wiedza ma swój przedmiot, mianowicie idee i relacje pomiędzy nimi. Musi być ogólna, bo takie są idee. Jest też pewna. Jednakże opinia jest partykularna i pochodzi od zmysłów. Dotyczy zmiennych rzeczy i jest co najwyżej prawdopodobna, nigdy pewna. Dualizm idei i rzeczy ma odbicie w dualizmie episteme i doxa. Metafora jaskini.

Doxa (wiedza o charakterze empirycznym) dzieli się na niewiedzę (ignorancję), tj. opinię bezprzedmiotową, i przeświadczenia na temat świata widzialnego (mają one pewne podobieństwa do wiedzy).

Episteme (myśl) dzieli się na wiedzę intuicyjną (noesis), mającą wartość najwyższą i prowadzącą do poznania Dobra, i wiedzę dyskursywną (dianoia), wyrażającej się w matematyce, ale nie stanowiącą wiedzy o najwyższej wartości.

Anamneza - przypominanie sobie przez duszę tego, co poznała przebywając w świecie idei.

10. Podział filozofii ( teoretyczna, praktyczna )

Teoretyczna: ontologia (nauka o bycie jako bycie), filozofia przyrody (filozoficzna nauka o przyrodzie
 w odróżnieniu od empirycznych nauk) antropologia, teologia filozoficzna, teoria poznania (filozoficzna nauka o poznaniu)

Praktyczna:  taki obszar, który jest skoncentrowany na działaniu etyka (nauka o działaniu, mająca znaczenie moralne koncentruje się na jednostce)

11. Filozofowie starożytności - wymienić

Sokrates (469-399 p.n.e.): Sofista, urodził się w Atenach i tam prowadził działalność nauczycielską. Nie pozostawił żadnych pism. Jego poglądy znamy z dzieł jego najwybitniejszego ucznia Platona.

Platon (427-347 p.n.e.): Urodził się w Atenach. Biograf i przekaziciel myśli Sokratesa, jego najwybitniejszy uczeń. Założyciel sławnej Akademii Platońskiej. Przeciwstawiał filozofię wiedzy pozornej, nieprawdopodobnej.

Arystoteles (384 -322 p.n.e.) Uczeń Platona. Założył własną szkołę Liceum. Jego nauka to nauka o ostatecznych zasadach, nauka pierwsza, nauka o przyczynach bytu. (filozofia praktyczna, teoretyczna i logika).

12. Filozofowie średniowiecza - wymienić

a) Św. Augustyn (354 - 430)
W jego koncepcji filozoficznej widoczny jest podział świata na dwie sfery - duchową, idealną oraz materialną, niedoskonałą. Centrum i ośrodkiem świata oraz wszelkich działań jest Bóg. Jest to tzw. teocentryzm.
b) Św. Tomasz z Akwinu (1225 - 1274)
Połączył myśl arystotelesowską z myślą chrześcijańską. Twórca realizmu teistycznego. Koncepcja filozofii Boga: tomizm. Głosił potrzebę żywej relacji z Bogiem i potrzebę religijności.
c) Św. Franciszek z Asyżu żył w latach 1182 - 1226.
Św. Franciszek zapoczątkował wielki ruch filozoficzno-religijny - tzw. franciszkanizm. Był to ruch odnowy moralnej. Jego podstawą była radosna, prosta wiara, płynąca z miłości do Boga i całego stworzenia. Franciszkanizm przepełniony był ewangeliczną zasadą ubóstwa oraz miłosierdzia, braterstwa i pomocy potrzebującym.

13. Filozofowie ery nowożytnej

Bacon Francis (1561-1626), angielski filozof, prawnik i mąż stanu. Wielokrotny członek parlamentu.Prekursor metody indukcji eliminacyjnej.
Locke John (1632-1704), filozof angielski, czołowy przedstawiciel empiryzmu genetycznego. Pionier liberalizmu. Za podstawowe zadanie filozofii uznał badanie poznania, jego pochodzenia, pewności i zakresu. Przesuwając przedmiot filozofii z problematyki bytu (ontologii) na teorię poznania.
Diderot Denis (1713-1784), francuski pisarz, filozof, krytyk i teoretyk sztuki, tłumacz. Rousseau
Jean Jacques (1712-1778), jeden z najwybitniejszych filozofów francuskiego oświecenia.
Kant Immanuel (1724-1804), filozof niemiecki. Istotę jego podglądów stanowi krytycyzm teoriopoznawczy nazywany też transcendentalizmem, wg którego podmiot jest warunkiem przedmiotu, a pojęcia są warunkiem doświadczenia.
Nietzsche Friedrich (1844-1900), niemiecki filolog klasyczny, filozof. W jego twórczości można wyróżnić trzy okresy: 1) kultu sztuki, 2) kultu nauki, 3) kultu siły i indywidualności.

14. Wymień filozofów polskich.

Tiszner, Kołakowski

(z neta- Kazimierz Ajdukiewicz, August Cieszkowski, Józef Gołuchowski, Leszek Kołakowski, Tadeusz Kotarbiński, Józef Kremer, Stanisław Lem, Stanisław Leśniewski, Wincenty Lutosławski, Jan Łukasiewicz, Alfred Tarski, Władysław Tatarkiewicz, Bronisław Trentowski, Kazimierz Twardowski, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Florian Znaniecki, Józef Tischner)

15. Co to jest ontologia?

Zwana inaczej metafizyką lub teorią bytu. Niekiedy, w odróżnieniu od metafizyki, jest uznawana za teorię wyłącznie realnej rzeczywistości, dostępnej w poznaniu empirycznym. Tym samym metafizyce nadaje pejoratywny charakter, wynikający z jej spekulatywnego, nieempirycznego charakteru.

16. Scharakteryzuj system filozoficzny Platona.

Był twórcą systemu filozoficznego zwanego obecnie idealizmem platońskim.

Platon uznawał Dualizm świata: świat idei (idealny) - niedostępny zmysłom oraz świat materialny.
Idee istnieją w sposób niezależny od tego co o nich wiemy, wg nich zostały ukształtowane przedmioty świata widzialnego. Aby je poznać trzeba wyzwolić się z dominacji zmysłów. Instrumentem poznania jest dusza. Świat idei to wg Platona jedyny, prawdziwy świat, wszystko inne jest cielesne, ulotne, przemijające. Dlatego też najbardziej w człowieku interesowała go Dusza, jako Czynnik idealny, niezniszczalny, który trwa poza śmierć. Dusza przed urodzeniem przebywa w świecie idei i tam zdobywa wiedze o tym co dobre, trzeba tylko tę wiedzę w sobie odkryć. Rolą nauczyciela nie jest więc pouczanie czy Nauczanie, lecz tylko Pomoc w wydobyciu wiedzy, tak jak u Sokratesa, za pomocą pytań, refleksji.

Platon rozwinął naukę o:
1) ideach, o ich charakterze, relacjach pomiędzy ideami a rzeczami, o ich naturze.
2) duszy, jej funkcjach biologicznych, poznawczych, religijnych, o zależnościach między duszą i ciałem.
3) przyrodzie, o stwórcy demiurgu - boskim budowniczym świata, naturze i materii.
4) poznaniu (rozumowym i wrodzonym), stopniach i metodach poznania.
5) filozofii i jej charakterze, zadaniach i celach.
6) cnotach, czyli etykę, w tym: o istocie cnót i ich strukturze, o miłości.
7) państwie.
8) pięknie, sztuce, twórczości, czyli estetykę.

Platon jest również autorem koncepcji idealnego państwa, w którym władzę sprawowaliby filozofowie, kierując się ideami Dobra, prawdy i piękna. Filozofowie stoją na szczycie drabiny społecznej, bo posiedli cnotę mądrości. Pozostali obywatele zajmują w państwie pozycję w zależności od osiągniętej doskonałości. Państwo jest sprawiedliwe wtedy, gdy każdy dba o to, co do niego należy, jest bezwzględnie podporządkowany władzy filozofów-władców, Polityka państwa podporządkowana jest celom moralnym. Państwo powinno decydować o każdej dziedzinie życia obywateli. Teraz powiedzielibyśmy, iż Platon propagował ideę państwa totalitarnego. Jego Idea państwa idealnego nigdy nie została zrealizowana.

17. Ontologia platońska

Istnieje byt idealny, a byt realny jest od niego zależny. Istnieją idee, których jest wiele i stanowią odrębny świat (byt) i materia (niebyt) będące dla twórcy demiurga podstawą do zbudowania świata. Rzeczy są zmienne a idee niezmienne. Byt poznany przez zmysły i byt poznany przez pojęcia, zmienny i niezamienny, realny i idealny, rzeczy i idee. Rzeczy nie dorównują ideom, lecz są do nich podobne

18. Co to jest idealizm metafizyczny?

Idealizm filozoficzny ontologiczny - zakładający realność świata idei. Świat materialny jest nierówny w stosunku do świata idei tzn, że świat idei ma charakter nadrzędny w stosunku do świata materii, że świat idei determinuje świat materii.

W skrajnych postaciach idealizmu odrzuca się istnienie świata materii uważając go za złudzenie.

19. Co to jest materializm metafizyczny?

Materializm - jest to ogólna nazwa systemów filozoficznych twierdzących, że jedynym bytem jest świat materialny zaś wszelkie inne byty są wytworem fizyki, np. cała kultura jest emanacją materii.

20. Metafizyka Arystotelesa.

Rozważała tylko powszechne własności bytu. Metafizyka Arystotelesa stała się przyczyną rozwoju takich działów filozofii, jak nauka o Bogu, o przyrodzie i o duszy. Ukształtowała takie pojęcia jak: forma, materia, energia, potencja, istota rzeczy. Z niej zostały wyprowadzone dalsze. Metafizyka po Arystotelesie stała się naczelną nauką filozoficzną w wiekach średnich i tylko na pewien czas została wyparta przez teorię poznania w okresie oświecenia.

21. Co to jest substancja?

Koncepcja substancji - uzasadnienie w świetle teorii wiedzy według Arystotelesa. W rzeczywistości istnieje wiele zjawisk fizycznych (np. wielkość, zapach, kształt), które nie istnieją w sobie: nie ma samej wielkości czy zapachu, lecz przynależą do czegoś, są własnościami jakiejś rzeczy. W przeciwieństwie do rzeczy, podłoża, zjawiska mogą się łatwo zmieniać. Natomiast same rzeczy nie zmieniają się co do istoty, są substancjami. Koncepcja substancji - uzasadnienie z zmian substancjalnych Zmiana jest przejściem z możności do aktu. W każdej zmianie jest coś co się zmienia i coś co się nie zmienia. Musi tak być, bo w przeciwnym wypadku każda zmiana byłaby stworzeniem lub unicestwieniem. To co się nie zmienia jest substancją, a to co się zmienia jest przypadłością. Gdyby w człowieku zmieniło się wszystko nie byłby już człowiekiem - to następuje w momencie śmierci: człowiek traci swą formę i każda część lezie w inną stronę. Natomiast kiedy siwieje, traci rękę, traci rozum - zmieniają się tylko przypadłości a substancja człowieka pozostaje nienaruszona.

22. Substancja a przypadłość.

To co się nie zmienia jest substancją, a to co się zmienia jest przypadłością. Gdyby w człowieku zmieniło się wszystko nie byłby już człowiekiem - to następuje w momencie śmierci: człowiek traci swą formę i każda część lezie w inną stronę. Natomiast kiedy siwieje, traci rękę, traci rozum - zmieniają się tylko przypadłości a substancja człowieka pozostaje nienaruszona.

>>Arystoteles skonstruował koncepcję substancji i przypadłości, by wskazać na przedmiot poznania naukowego (filozoficznego) oraz aby przeciwstawić się teorii idei Platona. Na określenie substancji Arystoteles użył słowa usia (co przełożono na łac. substantia) na określenie substancji oraz słowa symbebekos (łac. accidens) na określenie tego, co jest właściwością, cechą, przypadłością. Słowa te funkcjonowały w czasach Arystotelesa w języku potocznym (przez usia rozumiano 'to, co istotne, to, co samodzielnie trwa' oraz 'to, co stanowi mienie, przedmiot posiadania'; przez symbebekos - 'to, co jest cechą nietrwałą przedmiotu' oraz 'coś, co można zdobyć i utracić').Odrzucając platońskie idee jako odrębnie egzystujące i prawdziwe byty, Arystoteles uznał, że w świecie są substancje takie jak cztery żywioły (woda, ogień, ziemia, powietrze), rośliny, zwierzęta, ciała niebieskie, które stanieją samodzielnie i są podmiotami dla cech w nich zakotwiczonych.Arystoteles twierdził, że substancji jako takiej nie poznajemy wprost. Naturę substancji poznaje się po jej właściwościach, zwłaszcza tych, które ujawniają się w działaniu. Niemniej substancja zachowuje pierwszeństwo względem przypadłości w potrójnym sensie. Substancja może trwać bez przypadłości, natomiast przypadłości nie istnieją w oderwaniu od substancjiSubstancja jest pierwotniejsza względem przypadłości w definiowaniu - można bowiem definiować substancję nie wskazując na jej przypadłości, natomiast definicja przypadłości już zakłada się lub domniemywa substancję, w której tkwi. Substancja jest pierwotniejsza w poznaniu pojęciowym - najpierw tworzy się pojęcie substancji, a dopiero później pojęcie przypadłości. Same przypadłości poznawane są intelektualnie na sposób substancji. 

23. Materia a forma.

DUALIZM UMIARKOWANY (Arystoteles, św. Tomasz) zakłada samoistne istnienie ciała (materia + forma - Materia: kości, mięśnie itd., Forma: Coś co decyduje o kształcie jaki przybiera materia). Dusza istnieje jednakże na świecie tylko dzięki ciału, jakoby mu przysługuje. Człowiek jest więc uduchowionym bytem składającym się z ciała i duszy.

<relacja pomiędzy forma a materią-relacja pomiędzy naczyniem a woda. forma-naczynie, materia-woda. Formy różnych substancji nie moga istnieć bez materii, sama materia bez formy nie posiadałaby kształtu, koloru, itp.. Forma nadaje istotę materii>
24. Istota a istnienie.

Tomasz twierdził, że jedynie rzeczy jednostkowe są substancjami i złożone są zawsze z istoty i istnienia. Pojęcie to zaczerpnął z „filozofii pierwszej” Arystotelesa, który stał na stanowisku, że przed rozpoczęciem analizy istoty rzeczy należy stwierdzić czy rzecz ta istnieje. Akwinata wykorzystał pojęcie istoty i istnienia do uzasadnienia teologicznej koncepcji świata.
W każdym bycie należy odróżnić istotę, czyli to, czym dana rzecz jest, od istnienia, czyli faktu, że istnieje. Jedyny wyjątek stanowi tutaj Bóg, który jest samym istnieniem. Istota Boga jest taka, że implikuje jego istnienie. Bóg jest bytem koniecznym, ponieważ musi istnieć; niezależnym, bo istnieje z własnej natury oraz prostym, czyli nieposiadającym żadnych złożeń. Natomiast z istoty rzeczy stworzonych nie wynika, że muszą one istnieć. Stąd też stworzenie jest bytem przypadkowym i zależnym, gdyż istnienie nie leży w jego naturze oraz złożonym przynajmniej z istoty i istnienia. 

25. Filozofia religii.

Filozofia religii - dziedzina filozofii, której głównym przedmiotem badań jest religia.
Sposoby filozoficznej refleksji nad religią :
- Metafizyczny(inaczej: perspektywa ontologiczna). Refleksja nad naturą religii jako bytu samego w sobie: Św. Tomasz z Akwinu, Mieczysław Krąpiec.
-Fenomenologiczny. Poszukiwanie niezmiennej istoty religii: Max Scheler.
-Epistemologiczny. Refleksja nad religią jako sposobem opisywania świata: Richard Swinburne.
-Antropologiczny. Refleksja nad religią jako ludzką aktywnością, z perspektywy człowieka, jego stanu świadomości: David Hume, Ludwik Feuerbach, Karol Marks, Friedrich Nietzsche, William James.

W przeciwieństwie do teologii filozofia religii jako dziedzina wiedzy nie obliguje badacza do deklarowania swojego stanowiska względem instytucjonalnych prawd wiary, kryterium oceny zasadności poglądów jest filozoficzne (spójność logiczna) a nie konfesyjne (zgodność z dogmatami, treścią biblijnego objawienia)
 

Patrycja LipnerNidzica/OlsztynPatrycja LipnerNidzica/Olsztyn

26. Rudolf Otto- sacrum w jego koncepcji.

Otto-Podejmuje w niej próbę racjonalnego opisania doświadczenie religijnego (mistycznego) człowieka. Przeprowadził na podstawie studiów porównawczych różnych religii analizę odczucia bóstwa w świadomości religijnej. Poddając analizie ludzkie odniesienia do sfery sacrum, odkrywał w jej centrum żywego Boga, jako realną moc wzbudzania w człowieku zarówno uczucia grozy, jak i pragnienie wielbienia. Otto mówił o przeżyciu tajemnicy, która budzi lęk, a jednocześnie przyciąga i fascynuje. Z pracy tej wynika, że „sacrum” („numinosum”) jest czymś co poprzedza wszelkie doświadczenie. Doświadczenie takie ma charakter emocjonalny i intencjonalny, nastawiony na przedmiot poza świadomością. „Numen” jawi się człowiekowi religijnemu w różnych postaciach, którym można przypisać pewne cechy - jest tajemnicą („misterium”), pełną grozy i świętego lęku („tremendum”), pociągającą („fascinosum”). Nie należy mylić sacrum z pierwiastkiem etycznym, estetycznym, czy racjonalnym. Sacrum jest kategorią niesprowadzalną do innych.

27. Misterium tremendum i misterium fascinosum.

Misterium tremendum i misterium fascinosum.
mysterium tremendum [łac., `tajemnica przerażająca'], wg R. Otto jeden z dwóch najważniejszych sposobów odczucia boskości, charakteryzujący się doświadczeniem lęku i grozy; przeciwieństwo mysterium fascinosum
mysterium fascinosum [łac., `tajemnica urzekająca'], wg R. Otto jeden z dwóch najważniejszych sposobów odczucia boskości, polegający na doświadczeniu urzeczenia i zniewolenia; przeciwieństwo mysterium tremendum.

Mysterium tremendum

R. Otto tak opisuje mysterium tremendum: „Uczucie to może łagodnym strumieniem przepłynąć przez jaźń w formie lekkiego, spokojnego nastroju głębokiego skupienia, może też wydobyć się z duszy nagle i mogą towarzyszyć mu wstrząsy i konwulsje. Może prowadzić do dziwnego podniecenia, upojenia, zachwytu i ekstazy. Ma swoje dzikie i demoniczne formy. Może sprowadzić się niemal do upiornych dreszczy i ciarek.” Według R. Otto mysterium tremendum ma swoje elementy, kolejno posiada ono:

1. Element grozy: „Jest to strach pełen wewnętrznego drżenia, jako że nie może wzbudzić go nic stworzonego, nawet to, co najgroźniejsze i wszechmocne. Ma on w sobie coś upiornego.” Księga Hioba (9,34;13,21).To ira, orge, gniew Jahwe, widoczny zwłaszcza religii ludów prymitywnych, wywołuje reakcję na ciele, np. dreszcze, „gęsia skórka jest czymś nadprzyrodzonym” - jak tłumaczy R. Otto, ponadto może ulec stłumieniu, ale zawsze daje o sobie znać.

2. Majestatu: tzw. majestas, jak pisze R. Otto: „Ja jestem niczym, Ty jesteś wszystkim!”. Jest to uczucie całkowitej wyższości Jego jako wszechmocnego.

3. Mocy: wyczuwalny w gniewie, wyraża się w ideogramach namiętności, woli, siły, ruchu, aktywności, podniecenia. Podkreśla witalny charakter przedmiotu numinotycznego.

4. Tajemnicy: tzw. misterium, „coś całkiem innego”, mirum, „Bóg, którego można pojąć, nie jest Bogiem” jak twierdzi Tersteegen. Pojawia się tu pojęcie stupor, czyli osłupiałe zdumiewanie się, absolutne osłupienie. R. Otto wyjaśnia, że „szczególny urok tego, co upiorne, polega raczej na tym, że jest ono czymś dziwnym (mirum) i jako takie, działając samo przez się na wyobraźnię, rozbudza zainteresowanie i ogromną ciekawość”.

Tajemnica ma 3 stopnie:

a) stopień czegoś wyłącznie dziwnego,

b) stopień paradoksu,

c) stopień antynomii.

Mysterium fascinans

„Misterium jest nie tylko czymś dziwnym, lecz także czymś cudownym. I obok elementu szału występuje element oczarowania, wprawiania w zachwyt, wywoływania szczególnego zachwytu, element prowadzący często do odurzenia i upojenia, dionizyjski element oddziaływań numenu.” Elementami mysterium fascinans są:

* fascynacja

* miłość, łaska

* zbawienie.

„Zawładnąć numenem oraz być ogarniętym przez numen staje się celem samym w sobie, dąży się do osiągnięcia go ze względu na nie samo przy użyciu najbardziej wyrafinowanych i wymyślnych praktyk ascetycznych.A trwanie w tych osobliwych, często dziwacznych stanach numinotyczne podniosłości staje się samo dobrem, a nawet zbawieniem, które różni się całkowicie od dóbr świeckich. Język tylko bełkoce o takim uszczęśliwieniu” - jak pisze R. Otto.

Tak więc „misterium tremendum jest jednocześnie po prostu fascinans i że w tym podwójnym elemencie- nieskończenie pełnym grozy, a zarazem nieskończenie cudownym- mysterium na swoją właściwą, pozytywną, podwójna treść, która objawia się w uczuciu.”

28. Filozofia religii w ujęciu Mircea Eliade.

Eliade w poglądach na religię był najbardziej zbliżony do Rudolfa Otto, Nathana Söderbloma oraz Gerardusa van der Leeuwa. Był głównym przedstawicielem tzw. szkoły morfologii świętości w religioznawstwie, inicjatorem nurtu zajmującego się badaniem porównawczym fundamentalnych struktur i archetypów religijnych, manifestujących się w dziejach religii poprzez symbole, mity, hierofanie oraz rytuały. Istotę jego koncepcji religii stanowi teoria sacrum w opozycji do profanum - dwóch sposobów realizowania przez człowieka własnej egzystencji. Odrzucając metodologię badań negującą istnienie sacrum pozostawił jakby u progu religioznawstwa nauki humanistyczne i społeczne, zaznaczając, że sedno badań tkwi w sednie religii - to jest w sacrum. Był twórcą koncepcji morfologii sacrum. Inspirował się teorią archetypów C.G. Junga (dlatego często obok Josepha Campbella wymienia się go jako przedstawiciela tzw. analizy jungowskiej), ale terminu archetyp Eliade używał w innym sensie niż Jung - na określenie "modelowego wzorca" objawionego w micie i aktualizowanego w rytuale. Eliade był promotorem podejścia fenomenologicznego, pragnącego odkryć istotę religii, niezależnie od uwarunkowania historycznego bądź kulturowego. Eliade uważał, że religioznawstwo powinno stosować dwie wzajemnie dopełniające się metody: fenomenologiczny opis struktur religijnych (czyli morfologię świętości) oraz metodę historyczno-porównawczą (czyli dialektykę sacrum i profanum). Propagował antyredukcjonistyczne, antyewolucjonistyczne i holistyczne podejście do religii. Takie spojrzenie wiązało się z ogólną koncepcją człowieka, zgodnie z którą człowiek jest istotą religijną (Eliade ukuł termin homo religiosus), czego obiektywnym korelatem jest istnienie sacrum- nieredukowalnego jądra wszelkich zjawisk religijnych.

W roku 1921 opublikował swój pierwszy artykuł pt. Jak odkryłem kamień filozoficzny w Ziarul Stiintelor Populare. W okresie studiów współpracował z wieloma czasopismami (Ziarul Ştiinţelor Populare, Orizontul, Foaia Tinerimii, Lumea, Universul Literar). Pisał wówczas artykuły popularnonaukowe o entomologii, historii, alchemii, orientalistyce, historii religii oraz reportaże z podróży po Karpatach i Dunaju, a także nowele i eseje krytyczne. W latach 1924-1925 napisał powieść autobiograficzną Romanul adolescentului miop. W październiku 1925 roku założył pismo Revista Universitară (zamknięte po opublikowaniu krytycznej recenzji o Eseju o historii powszechnej Nicolae Iorgi). W 1934 roku wziął udział w konkursie na najlepszą powieść. Maitrei Eliadego otrzymała główną nagrodę. W 1939 roku wydał dwa numery czasopisma religioznawczego Zalmoxis.

Na emigracji w Paryżu w 1945 roku zredagował po rumuńsku Prolegomena do historii religii opublikowane w 1949 roku po francusku jako Traktat o historii religii. W 1948 roku Gallimard wydał Techniques du Yoga.

W latach 1951-1955 opublikował prace Szamanizm. Archaiczne techniki ekstazy, Joga. Nieśmiertelność i wolność oraz Kowale i alchemicy. Opublikowana przez Gallimarda praca Naissances mystiques (Inicjacja, obrzędy, stowarzyszenia tajemne) to zapis jego wykładów prowadzonych od września 1956 roku na Uniwersytecie w Chicago. W 1961 roku założył razem z Ernstem Jüngerem pismo Antaios. W 1973 roku Gallimard opublikował Fragments d'un Journal (Religia, literatura, komunizm. Dziennik emigranta). W 1974 roku wydał pierwszy tom Historii wierzeń i idei religijnych.

29. Człowiek jako homoreligiozus.
30. Wyjaśnij pojęcia : czas świecki i czas sakralny.

Podział na czas świecki i sakralny to zwykłe trwanie czasowe, w które wpisują się akty pozbawione charakteru religijnego. człowiek może przechodzic ze zwykłego czasu-swieckiego do sakralnego. różnica: czas święty z natury jest odwracalny , w tym sensie, że jest to czas praczasmityczny.czas sakralny daje się więc bez końca odzyskiwac,powtarzac.

! czas świecki - przeżycie czasu, bieg ku nicości, czas, w którym dokonuje się ludzka egzystencja.
czas sakralny - pora świętowania, jest odwracalny, wieczny, np. rytm powtarzających
się Świąt Bożego Narodzenia. Przy każdym okresowym święcie odnajduje się ten sam czas sakralny, co w poprzednim święcie. Dla człowieka religijnego świat odnawia się, co roku, z każdym nowym rokiem świat odzyskuje pierwotna świętość.
Czas sakralny ma kształt koła, natomiast czas świecki to strzała biegnąca w jednym kierunku. My istniejemy w tych dwoch wymiarach. 

31. Przestrzeń świecka a przestrzeń święta.

Całe życie ludzkie zawiera się w przestrzeni . Przestrzeń ta powołana jest i powstaje z Chaosu i jako taka jest przez człowieka postrzegana jako wroga . Człowiek porządkuje to nieuformowanie w swoim umyśle, określa je i definiuje , dzięki temu może zapamiętać ją i się z nią komunikować jako ze swoim postrzeżeniem . Człowiek także wartościuje i dzieli swoją życiową przestrzeń , nadaje jej różne znaczenia oraz oddziela przestrzeń świętą od świeckiej . Rodzaj miejsca, które jest dla nas przestrzenią świętą , jego charakterystyka ,zależy indywidualnie od każdego człowieka , bo to my nadajemy każdemu fragmentowi owej przestrzeni znaczenie symboliczne , uświęcamy je własna intencją . To ,co znajduje się przed nami , jest często symbolicznie doskonałe , dobre , świetliste , jest miejscem powiązanym z rozumem. To , co położone jest za nami w przestrzeni ,odzwierciedla niedoskonałość , ciemność , zło . Tył jest mniej godny , przód jest uświęcony , często dlatego , że jest dobrze widoczny . Jednak już w kulturach pierwotnych ludzie oddzielali przestrzeń świętą , będącą na przykład siedzibą bogów , miejscem kontaktu z bóstwami lub siłami natury . Często było to podwyższenie , kamienny krąg , jak Stonehenge , lub miejsce odgraniczone w sposób chociażby mentalny , jak otoczone starymi dębami święte polany w kulturze słowiańskiej , na których zbierano się na narady lub celebrowano coroczne święta . Przestrzeń święta jest to obszar święty, więc mocny i ważny. Są inne obszary nie uświęcone a więc pozbawione struktury i konsystencji jednym słowem -AMORFICZNE. Aby żyć w świecie trzeba go ustawić, założyć, a żaden świat nie może się narodzić w chaosie jednorodności i względności przestrzeni świeckiej. Odkrycie lub ustalenie punktu oparcia jest równoznaczne z odkryciem świata.
32. Sacrum , profanum.

Sacrum - sfera świętości, przeciwieństwo profanum - sfery świeckiej. Wokół niej koncentrują się wierzenia i praktyki religijne. Właściwość (stała bądź ulotna), która przysługuje niektórym przedmiotom (narzędzia kultu religijnego - naczynia, święte księgi, szaty), istotom (król, kapłan), przestrzeniom (świątynia, wzniesienie), okresom (niedziela, czas postu, Wielkanoc itp.). Siedzibą sacrum może stać się wszystko, nawet zwykłe przedmioty; miejsca czy osoby mogą otrzymać tę właściwość, lub ją utracić.
Profanum - sfera świeckości, przeciwieństwo sacrum - sfery świętej. W sferze tej odbywają się wszystkie codzienne wydarzenia z życia człowieka.

33. Neotomistyczna koncepcja filozofii religii.

neotomizm (neo- + tomizm - naz. łc. Thomas de Aquino, Tomasz z Akwinu - dominikanin, filozof i uczony, 1225-1274) filoz., religiozn. gł. kierunek filozoficzny neoscholastyki, oparty na myśli filozoficznej Tomasza z Akwinu, stanowiący obecnie podstawową wykładnię katolicyzmu.

Nurty neotomizmu:

1) tomizm tradycyjny (D. Mercier, T.M. Zigiliara, J. Woroniecki), cechujący się badaniami nad kategorią istnienia, pojętego jako relacja bytu do Boga,

2) tomizm lowański (E. Mounier, A. Gemelli, K. Kłósak), charakteryzujący się tendencją do łączenia metafizyki z wynikami nauk szczegółowych,

3) tomizm transcendentalny (J.B. Lotz, B. Lonergan, K. Wojtyła, A.B. Stępień), powiązany z fenomenologią,

4) tomizm egzystencjalny (J. Maritain, E. Gilson, M.A. Krąpiec, S. Świerzawski), postulujący ścisłe oddzielenie tomizmu od arystotelizmu i badanie kategorii istnienia.

34. Co to znaczy, że religia jest ontyczną i osobową relacją między człowiekiem a Bogiem?

35. Co to jest panteizm w ujęciu Alfreda Whitehead'a?

Bóg jest siłą, która z wielu możliwości wybiera rzeczywistość. Whitehead sądził, że znalezienie racjonalnej drogi do Boga jest jednym z zadań filozofii. Religię zaś rozumiał inaczej, rzec by można, że egzystencjalistycznie. Określał ją: „religia to samotność”.

„Bóg jest niezmienny, a świat płynny, jak powiedzieć odwrotnie; powiedzieć, że Bóg jest jeden, a świat wieloraki, jak powiedzieć odwrotnie; że Bóg jest bytem bardziej aktualnym od świata, jak i odwrotnie; że świat jest w Bogu, jak i odwrotnie; że Bóg jest transcendentny w stosunku do świata, jak i odwrotnie; że Bóg jest twórcą świata, jak i odwrotnie”. (to zdanie pojawiło się w dwóch książkach które mam- cytat Whitehead`a).

Natomiast w leksykonie filozoficznym jest napisane w skrócie : Filozofia przyrody Whitehead`a jest uzupełniona teologią naturalną, ujmującą Boga jako warunek uporządkowania świata jako procesu.

36. Wyjaśnij pojęcia : panteizm, deizm, teizm, ateizm, panenteizm.

teizm

- wiara w istnienie absolutu (bytu nieskończonego), który ma cechy osobowe (ja) - osoba jest kreatorem rzeczywistości (tego co jest), nadaje rzeczywistości ład (określa co jest dobre a co złe)

- Bóg aktywnie uczestniczy w dziele stworzenia - nawiązanie kontaktu z absolutem poprzez instytucje religijne

ateizm

- forma wiedzy

- negacja teizmu

- pogląd zaprzeczający istnieniu Boga lub bogów

- protest przeciwko istnieniu absolutu

deizm

- przekonanie, że istnieje absolut, ale on jest jedynie stwórca świata, któremu nadał istnienie, prawa, ład

- Bóg wycofał się ze świata, jest nieaktywny

- typowa postawa ludzi oświecenia

- idea Boga podporządkowana logice - postawa człowieka racjonalnego

- postawa światopoglądowa

- odrzucanie praktycznej obecności Boga

panteizm (z gr. wszystko Bóg)

- postawa przeciwna deizmowi

- Bóg = świat (nie ma przepaści miedzy absolutem a światem)

- absolut stwarza świat, jest poza kosmosem, światem, inną rzeczywistością

- postawa światopoglądowa Azji - Chiny, Indie

- kosmos, przyroda jest manifestacją o bycie

- oddawanie kultu kosmosowi, sił przyrody (szczególnie góry, rzeki)

- przyroda jest żywą istota - mistycyzm przyrody

panenteizm

- koncepcja Boga pośrednia między teizmem a panteizmem, wg której świat zawiera się w Bogu, ale Bóg zachowuje wobec niego osobową odrębność

- termin wprowadzony w XIX w. przez K. Krausego

37. Co to jest antropologia filozoficzna.

Antropologia filozoficzna podejmuje określenie tego co ogólnoludzkie (natury człowieka) i wyjaśnienia miejsca człowieka w przyrodzie i społeczeństwie.
Jako sposób filozofowania narodziła się w Niemczech w XX wieku. Za jej klasyków uważa się Maxa Schelera, Helmutha Plessnera i Arnolda Gehlena.
Antropologia filozoficzna, filozofia człowieka, dziedzina refleksji filozoficznej, której głównym przedmiotem jest człowiek. Ujmuje go wieloaspektowo, w wymiarach metafizyczno-ontologicznym, moralno-etycznym, estetycznym, psychologicznym, społeczno-kulturowym itd., próbując zarazem dać całościową odpowiedź na pytanie o to, kim jest, i określić jego strukturę ontyczną oraz miejsce wśród innych bytów. Rozwija się od starożytności, w większszym lub mniejszym związku z pozostałymi dyscyplinami filozofii, a także z antropologią biologiczną i kulturową, psychologią, socjologią, medycyną, zyskując niekiedy - np. w humanizmie, w filozofii życia czy w egzystencjalizmie - znaczą autonomię.

> jest dziedziną filozofii, dla której głównym przedmiotem rozważań jest człowiek, jego pozycja w świecie oraz sens życia. Nauka ta przedmiot swój rozpatruje wielowarstwowo, w ujęciach: metafizyczno-ontologicznym, moralno-etycznym, estetycznym, psychologicznym,społeczno-kulturowym itd.Stara się ona zarazem dać całościową odpowiedź na pytanie o to kim, lub czym, jest człowiek, określić jego strukturę ontyczną oraz miejsce wśród innych bytów. Kierunek ten rozwijał się już w starożytności, w większym lub mniejszym związku z pozostałymi dyscyplinami filozoficznymi i samą antropologią biolog. i kulturową, psychologiczna, socjologiczną i medyczną. U jej podstaw leży przekonanie o specyficzności problematyki filozoficznej związanej z człowiekiem. Wynikały one często z przyjętych wcześniej przesłanek światopoglądowych, zwłaszcza religijnych (a. religijna bądź biblijna). Zdarza się iż ma ona charakter antropocentryczny. W niektórych ujęciach przyjmuje postać metanauki, tj. metodologii nauk szczegółowych traktujących o człowieku. Może rozwijać wątek praktyczny, stając się tzw. sztuką życia i zbliżając się do prakseologii.

38. Czy człowiek jest strukturą wyłącznie materialną?

(materia + forma - Materia: kości, mięśnie itd., Forma: Coś co decyduje o kształcie jaki przybiera materia). Dusza istnieje jednakże na świecie tylko dzięki ciału, jakoby mu przysługuje. Człowiek jest więc uduchowionym bytem składającym się z ciała i duszy.

<relacja pomiedzy forma a materią-relacja pomiedzy naczyniem a woda.forma-naczynie, materia-woda.Formy roznych substancji nie moga istnieć bez materii, sama materia bez formy nie posiadałaby kształtu,koloru,itp.. Forma nadaje istotę materii

39. Człowiek własnym Demiurgiem?

 "Demiurg", czyli boski budowniczy świata, zbudował go powodowany dobrocią doskonałość świata była mu celem i przeto uczynił go możliwie najlepszym. Dlatego budując go wziął za wzór idee. Idee są przeto czynnikiem w powstaniu świata: Demiurg był jego przyczyną sprawczą, a one celową, czyli Demiurg był siłą twórczą, a one wzorem świata. Własności wzoru przeszły poniekąd na świat realny. Stwórca uczynił świat żywym, uduchowionym i rozumnym, boć życie, duch i rozum lepsze są od martwoty i bezduszności; z podobnej racji uczynił go jedynym, jednolitym i części jego zespolił tak ściśle jak w żywym organizmie. Dał mu kształt najdoskonalszy ze wszystkich: kształt kulisty; dał mu ruch najdoskonalszy: ruch okrężny. Nie przypadek tedy ani mechaniczna konieczność, lecz cel świata - jego doskonałość - tłumaczy szczegóły jego budowy. Czas np. istnieje po to, by upodobnić świat do wieczności,
planety - bo potrzebne do miary czasu; żywioły są cztery, bo tyle członów ma doskonała proporcja; rośliny istnieją, by służyć za pokarm dla istot rozumnych, istoty żywe są celowe w każdym szczególe, celowa jest ich organizacja, ich kształty, funkcje ich narządów. W całości
świat jest "widzialną, żywą istotą, obrazem twórcy, postrzegalnym bogiem, jest największy i najlepszy, najpiękniejszy i najdoskonalszy".

i to co dodawala Ewa z drugiej grupy to:
DEMIURG - kreuje rzeczy świata, który percypujemy za pomocą naszych
zmysłów, z odwiecznej materii, którą można określić mianem czegoś
amorficznego, bezkształtnego, czegoś, co nie posiada struktury, czemu
można narzucić dowolną formę.
Demiurg nie jest również bytem samoistnym, absolutnym, gdyż niejako
istnieje współzależnie od świata idei oraz od materii pierwotnej.

40. Człowiek w koncepcji Nietzsche'go.

F. Nicze (Niemiec) - był spadkobiercą takich nurtów filozoficznych jak:

• scjentyzm

• sensualizm

• naturalizm

• materializm

• wyznawca darwinizmu

Głosił, że człowiek i jego życie nie wykracza poza płaszczyznę biologiczno - wegetatywną.

Człowiek wg Niczego jest to synteza, sprzężenie takich cech jak: chęć trwania, walka o byt i w końcu śmierć. Fundamentalna zasadą ludzkiego życia wg Niczego miał być dobór naturalny Darwina - człowiek był potraktowany jako integralna część przyrody

1. człowiek nie jest dziełem Boga, lecz chorym zwierzęciem - najbardziej nieudolnym zwierzęciem

2. dostrzegał wyższa duchową aktywność człowieka, ale duchowość życia człowieka nie była czymś bardziej autonomicznym, wyjątkowym od świata przyrody

3. był przekonany, że człowiek przechodząc ze świata przyrody do świata kultury więcej stracił niż zyskał - stracił bezpośrednią więź z przyrodą, naturalną równowagę

4. głosił: - odrzućcie starą etykę, Bóg umarł (czyli nie ma absolutu, który stoi za ta etyką)- kierujcie się instynktami - mówił o nadczłowieku, który nie będzie zdeterminowany etyką, nie będzie dobry ze strachu, który będzie ponad dobrem i złem

Człowiek w ujęciu Niczego ma być sam twórcą wartości etycznych, ma wskazywać normy dla moralnego postępowania bez strachu przed karą.

41. Człowiek stworzony przez Boga czy przez ewolucję?

Wg. Nitsche człowiek i jego życie nie wykracza poza płaszczyznę biologiczno wegetatywną człowiek wg niego to wynteza walka o byt i w koncu śmierć. Fundamentalna zasadą ludzkiego życia miał być dobór naturalny. Wg. niego człowiek nie jest dziełem Boga lecz jest najbardziej nieudanym zwierzęciem. Dostrzegał wyższą duchową aktywność człowieka, która nie różniła sie od życia biologiczno- instynktownego, bezpieczniej jest być tym zwierzęciem. Nitsche był przekonany że cżłowiek przechodząc ze świata przyrody do kultury dużo stracił (więź z przyrodą, naturalna równowagę).
Freud głosił: sprowadzał człowieka do wymiaru biologicznego, zbiologizowana koncepcja cżłowieka poprzez odrzucenie moralności.

(doczytać ! )

42. Człowiek trzciną myślącą - kto to powiedział? Skomentuj.

Blaise Pascal stwierdził, że: "człowiek jest trzciną najsłabszą na wietrze, najwątlejszą w przyrodzie, ale trzciną myślącą". W swojej myśli uważał, że człowiek jest kimś bardzo ważnym wobec otaczającego go świata, ponieważ jako jedyna istota na ziemi posiada rozum. W ten sposób wyróżnia się z pośród innych żyjących na ziemi istot dlatego, że potrafi myśleć i mówić. Dzięki tym cechom człowiek pod względem intelektualnym przewyższa świat i inne stworzenia. Jednocześnie porównuje człowieka do słabej i cienkiej trzciny. W ten sposób chce pokazać, że mimo swojej mądrości, człowiek jako pojedyńcza jednostka wobec całości świata jest tylko jego małą cząstką nieznaczącą wiele.

43. Człowiek misterium wolności.

Inaczej doświadczenie wolności woli dane jest nam w poznawczych aktach doświadczenia wewnętrznego. Bezpośrednio w nich jest nam dana różnica między czynami mimowolnymi a dowolnymi . Świadomość własnej jednostki występuje gdy mamy znajomość motywów , którymi się kierujemy i bierzemy pod uwagę .Wolość woli polega nie na tym, że nie kierujemy się żadnymi motywami i racjami w naszym postępowaniu ,ale na tym, że to my dokonujemy wyboru wśród dostępnych nam możliwości ,spełniamy dany czyn lub go nie spełniamy.

Zagadnieniem wolości człowieka zajmowali się m.in.: 1)św. Tomasz z Akwinu ,który upatrywał wolość woli człowieka w dążeniu zawsze do dobra wyższego. 2)Pico della Mirandola „Człowiek jest wolnym i godnym siebie twórcą” - charakter wolości człowieka nie ma wymiaru absolutnego ,ale obejmuje jego osobowość psychiczną i przemiany wewnętrzne oraz jego twórczy udział w życiu społecznym znajdujący się poza sferą wolości.3)Erich Fromm postulował ,że człowiek może sobie uzurpować prawo do wolości jedynie wtedy gdy uniezależni się od instynktu pierwotnego. Jego zdaniem człowiek od początku staje wobec wyboru różnych metod postępowania. Pozbawiony instynktowych reakcji zaczyna myśleć i solidaryzować się z ludźmi .Natomiast uciekanie od wolości może manifestować rezygnując z niezależności swojego „ja” i utożsamianiem się z kimś innym by zyskać siłę, pewność, której nie ma .

44. Człowiek w świecie wartości.

Nie ma jednej etyki. Nie ma jednego uniwersalnego systemu etycznego, dlatego, że to wynika z tego, że ludzkośc jest zróżnicowana cywilizacyjnie, kulturowo. Możemy znaleźć wspólny mianownik dla wszystkich. Idea praw człowieka wyrasta z uniwersalnej hierarchii wartości, ale nie możemy nie dostrzec tego, że potem następuje zróżnicowanie z powodu, że nie ma jednej ludzkości. Każdy krąg cywilizacyjny się różni.

ESTETYKA jest jedną z dziedzin teorii wartości (aksjologii), która obok etyki zajmuje się zagadnieniami piękna i brzydoty, harmonii i dysharmonii oraz ich wartości. Zalążków estetyki możemy doszukiwać się już u sofistów (sensualizm, relatywizm). Estetyka w ich ujęciu zajmowała się głównie teorią poezji i operowała trzema pojęciami - naśladownictwa, iluzji i oczyszczenia (katharsis). Interesują ja nietypowe wartości estetyczne i brzydota jako zaprzeczenie piękna. Rozpatruje charakter tzw. dzieł sztuki, ich relacji z odbiorcą, rozpatruje także sam proces tworzenia. W skrócie Estetyka obejmuje: Teorię wartości estetycznych, Teorię dzieł sztuki, Teorię percepcji estetycznej, Teorię procesu twórczego

45. Sumienie człowieka. Czy jest znakiem transcendencji buty ludzkiego?

Transcendencja- łac. przekraczający- ja jako człowiek przekraczam, wychodzę poza istniejący świat
46. Człowiek wobec nadziei.

NADZIEJA:

• Z punktu widzenia teologicznego: jedna z trzech cnót obok wiary i miłości, oznaczająca przeciwstawne rozpaczy pokładanie ufności w Bogu. Treścią tej ufności przekonanie, że nad całym światem i nad ludźmi w ich życiu czuwa Opatrzność. Przekonanie o skuteczności dzieła Zbawienia, o życiu wiecznym w Bogu.

• Z punktu widzenia psychologicznego: w przeciwstawieniu do lęku oczekiwanie czegoś pożądanego, traktowane jako proces pośredniczący w uczeniu się.

Nadzieja - coś tak ważnego i wszechobecnego w naszym życiu. Nadzieja, która jak klin wciska się w każdą życiową sytuację, ukazując nam ją z innej strony, malując innymi barwami. Nadzieja jest tak nieodłącznym elementem naszego życia, że aż trudno wyobrazić sobie jakiekolwiek działanie właśnie bez nie. Nadzieja w życiu człowieka ma ogromne znaczenie i jest obecna na różnych płaszczyznach życia ludzkiego. Człowiek mający nadzieję spodziewa się zaistnienia sprzyjających okoliczności umożliwiających osiągnięcie jakiegoś dobra. Zatem jednostka ma nadzieję np., że ukończy z powodzeniem szkołę, że zdobędzie dobrze płatną pracę itp. Człowiek mający nadzieję na osiągnięcie jakiegoś dobra podejmuje działanie, ażeby zrealizować swe zamierzenia, osiągnąć ważny dla siebie cel. Nadzieja, więc jest ważnym motywatorem ludzkiego działania ukierunkowując osobę na zdobycie określonego celu. Cel, ku któremu zmierza człowiek zawsze stanowi dla niego jakąś wartość lub dobro, jednakże jego zdobycie jest obwarowane pewną dozą niepewności. Człowiek nigdy nie jest pewny osiągnięcia celu, jednak ma nadzieję, i ona właśnie jest siłą inspirującą aktywność i popychającą go do podejmowania działań. Nadzieja jest niezbędna człowiekowi zarówno w stanach kryzysu, jak i powodzenia. Oznacza to, że dzięki niej ludzie mają poczucie sensu i celu, a także czują się w życiu bezpiecznie mogąc podejmować aktywność. Nadzieja wspiera sprawne i skuteczne działanie, pomaga osiągać sukcesy i dobrze radzić sobie z niepowodzeniami czy utratą wartości celu. Dzięki nadziei człowiek odnajduje sens swego działania, a także swego życia. Bez nadziei życie człowieka traci sens i staje się beznadziejne. Nadzieja pozwala człowiekowi oczekiwać, że osiągnie on „szczęście Królestwa niebieskiego i życie wieczne. Nadzieja upatruje w Bogu najwyższe Dobro, którego człowiek całym swym sercem pragnie. Człowiek z jednej strony formułuje cele, które ma nadzieję osiągnąć, a z drugiej strony poszukuje nieustannie źródła, które będzie podtrzymywało jego nadzieję, nadając tym samym sens jego działaniu. Nadzieja jest rzeczywistością niezmiernie bogatą.

W doczesności każdy z nas potrzebuje nadziei po to, by przyjąć dar życia i mierzyć się z trudami codzienności. Kto traci nadzieję, ten popada w zniechęcenie, a nawet rozpacz.

47. Człowiek jako mikrokosmos.

Św. Tomasz z Akwinu: Zgodnie z tomistyczną koncepcją człowieka jako mikrokosmosu, istota ludzka stanowi zwierciadło świata, a więc makrokosmosu. Na drabinie bytów człowiek znajduje się wyżej niż świat materialny, ze względu na posiadanie rozumnej duszy. Ale człowieka przewyższają anioły jako byty całkowicie czyste.

48. Człowiek istotą religijną.

- dla Freuda religia jest zbiorową nerwicą, ale także uśmierza ból istnienia. Wg Freuda człowiek religijny to człowiek, który zmaga się z popędami, które powodują nerwice, ale daje poczucie czystego sumienia'
-Carl Guystaw Jung religia jest koniecznym elementem życia psychicznego polegającym na przeżywaniu przez człowieka integracji duchowej
Eric From- człowiek należy do królestwa zwierzat, ale jednocześnie wykracza po za ten świat , ma specyficzne potrzeby, religia jest najwyższa formą miłości

49. Co to jest aksjologia?

Aksjologia-filozoficzna refleksja na temat wartości, dzielimy ją na 2 działy:                        a)wartości moralne(etyka)-filozoficzna nauka o wartościach moralnych, zajmuje się badaniem ich, hierarchizowaniem, analizowaniem                                                                 

b)estetyka-filozoficzna refleksja na temat wartości piękna.

Aksjologia (aksjo - gr. Wartość) jest nauką dotyczącą teorii wartości i tego, co wartościowe, wywodzącą się z koncepcji etycznych. Przez niektórych aksjologia uznawana jest za odrębny dział filozofii. Problematyką jej jest:

o Analiza natury wartości (tego co dobre i cenne), pyta czym jest wartość.

o Dociekanie źródeł i mechanizmów powstawania wartości.

o Określenie kryteriów wartości.

o Budowanie i ustalanie hierarchii wartości.

o Badanie społecznego funkcjonowania wartości w danej epoce historycznej, kulturze i zbiorowości społecznej.

o Badanie relacji wartości z innymi bytami.

Terminem posługiwali się m.in. Roman Ingarden i Immanuel Kant

50. Co to jest estetyka?

Estetyka-. Filozoficzna refleksja na temat wartości pięknych. A zadaniem tych wartości estetycznych jest walka z kiczem, płycizną. Jest to nauka praktyczna i potrzebna dla człowieka- na podstawie notatek;-)

Estetyka- dziedzina filozofii, zajmująca się pięknem i innymi wartościami estetycznymi. W polskiej literaturze filozoficznej przedmiot estetyki w sposób najbardziej precyzyjny został określony przez Marię Gołaszewską w jej książce pt. Zarys estetyki, gdzie opisano estetykę jako naukę zajmującą się tzw. sytuacją estetyczną. W ramy sytuacji estetycznej wchodzą artysta (twórca), proces twórczy, dzieło sztuki, odbiorca, proces percepcji sztuki oraz wartości estetyczne. Zadaniem estetyki filozoficznej jest opisać relacje pomiędzy poszczególnymi elementami sytuacji estetycznej.- z neta;-)

51. Co to jest moralność?

Moralność - zbiór zasad (norm), które określają co jest dobre (prawidłowe, nieszkodliwe), a co złe (nieprawidłowe, szkodliwe)

52. Co to jest etyka?

ETYKA - filozoficzna nauka o postępowaniu i wartościach moralnych. ETYKA (od greckiego etos - obyczaj, postępowanie), nazywana również FILOZOFIĄ MORALNOŚCI, jest teorią wartości, a w szczególności dobra i zła. Zajmuje się też powinnością moralną oraz takim właśnie postępowaniem. Jako nauka filozoficzna Etyka zajmuje m.in. ocenami o normami ludzkiego postępowania, głównie w aspekcie dobra i zła moralnego.

W ujęciu klasycznym, Etyka stara się określić istotę moralności, odpowiedzieć na pytania o jej ostateczne racje i dąży do sformułowania zasadniczych norm moralnych. Rozważa także warunki postępowania moralnego, co ważne, i podlegania powinnościom, ocenom oraz normom moralnym.

54. Racjonalizm genetyczny (natywizm)

Głosi wrodzony charakter wiedzy (Platon i anamneza); wiedza wrodzona pochodzi od Boga (Aureliusz Augustyn, Kartezjusz, Leibniz).

- RACJONALIZM

- Jest kultem poznania racjonalnego.

- Jest zwolennikiem poznania zdobytego na drodze przyrodzonej.

- Wierzy w intelekt.

- Ceni wiedzę nauk matematycznych i przyrodniczych.

- Odrzuca poznanie przez objawienia, wróżby i przeczucia.

- Poznanie naukowe musi dać się sformułować w słowach rozumianych dosłownie, tj. bez przenośni a o jego słuszności lub niesłuszności może przekonać się każdy w odpowiednich warunkach zewnętrznych

55. Empiryzm TEORIOPOZNAWCZY, APOSTERIORYZM

a) SKRAJNY (Marks), czyli pogląd mówiący, że wszelkie uzasadnione twierdzenie musi opierać się pośrednio lub bezpośrednio na doświadczeniu. Obejmuje to również prawa matematyki i logiki.

b) UMIARKOWANY (Francis Bacon, John Locke) zakłada także istnienie twierdzeń nie opierających się na doświadczeniu, czyli tzw. a priori. Są to twierdzenia analityczne, które wyłuszczają jedynie sens zawartych w nich terminów np. kwadrat ma 4 boki. Nie trzeba dokonywać doświadczenia żeby to ustalić, wystarczy zdać sobie sprawę co znaczy słowo kwadrat.

56.Sceptycyzm poznawczy

Rozumiany jako wątpienie absolutne, czyste i konsekwentne był dla Pyrrona punktem wyjścia i narzędziem mądrości panowania nad sobą - czyli cnót sceptyckich. Cnota sceptycka polega na takiej obojętności, która zapewnia wewnętrzny pokój i równowagę ducha. Następcy Pyrrona odwrócili ten porządek rzeczy i za istotny składnik doktryny uznali sceptycyzm poznawczy, czyli wątpienie (ataraksja). Ta cnota sceptycka była ważnym następstwem sceptycyzmu, a nie jego istotą. Sceptycy greccy przedstawili postaci tzw. tropów - argumentacje przeciwko możliwości poznania rzeczy za pomocą zmysłów lub rozumu: Te same bodźce wywołują u istot o tej samej konstytucji fizjologicznej różne wrażenia. Nie można więc rozstrzygnąć, które z nich są trafne. Ludzie różniący się pod względem samej konstytucji fizycznej i psychologicznej różnią się poglądami. Sądy ludzi o rzeczach zależą od ich wychowania, założeń, konwencji. Treść wrażeń zmysłowych człowieka jest różna w zależności od stanu fizycznego i psychicznego. Zmysły nie mogą być źródłem wiedzy prawdziwej, gdyż ta sama rzecz dla różnych zmysłów wygląda inaczej. Nie poznaje się rzeczy bezpośrednio z ich własnościami swoistymi i odrębnymi, lecz zawsze za pośrednictwem jakiegoś środowiska i z domieszką innych rzeczy. W doświadczeniu człowiek żadna rzecz nie występuje w swej czystej postaci i nie ma sposobu na takie jej poznanie. Te same rzeczy wywołują różne wrażenia zależnie do tego w jakiej ilości i układzie występują.

57. Agnostycyzm poznawczy to pogląd filozoficzny polegający na przyjęciu niemożności pełnego, rozumowego lub empirycznego ustalenia prawdziwości kluczowych faktów z dziedziny teorii bytu, takich jak istnienie materii, Boga, czy nawet realności świata zewnętrznego. Agnostycyzm poznawczy w odróżnieniu od agnostycyzmu religijnego nie musi staćw ostrej sprzeczności z religiami - głosi tylko, że religie to kwestia pozarozumowej wiary

58. SKRAJNY

(Marks, sofiści, cyrenaicy, cynicy, Mill), UMIARKOWANY (Francis Bacon, John Locke ,Hume, neopozytywiści)

Manicheizm, system filozoficzno-teologiczny, wyznanie i organizacja religijno-kościelna powstała w III w. na podłożu dualistycznej religii Zaratustry, która swoim zasięgiem objęła znaczne obszary Azji, północnej Afryki i Europy. Twórcą manicheizmu był Mani.
Manicheizm głosił wiarę w ustawiczną walkę pomiędzy światłem i ciemnością, dobrem i złem. Wyznawców manicheizmu cechowała asceza, przede wszystkim w życiu seksualnym. Do wyznawców manicheizmu należał m.in. Aureliusz Augustyn (św. Augustyn), który później nawrócił się na chrystianizm, został ojcem Kościoła i gwałtownie zwalczał manicheizm jako herezję.

STOICYZM to antyczna szkoła filozoficzna, zapoczątkowana w III wieku p.n.e. w Atenach, przez Zenona z Kition, doprowadzona do ostatecznej formy przez Chryzypa z Aten i kontynuowana przez kolejne 500 lat, aż do nastania ery chrześcijańskiej.

Stoicyzm stworzył kompletny system filozoficzny, który w teorii bytu był monistyczny, zasadniczo materialistyczny i deterministyczny, a w teorii poznania skłaniał się ku empiryzmowi, ale najbardziej jest znany ze swojej części etycznej. Etyka stoicka, która większości ludzi kojarzy się ze słowem "stoicyzm" opiera się na zasadzie osiągania szczęścia przez wewnętrzną dyscyplinę moralną, sumienne spełnianie tych obowiązków, które spadają na nas naturalną koleją rzeczy, oraz odcięcia swoich emocji od zdarzeń zewnętrznych, czyli utrzymywania stanu spokojnego szczęścia niezależnie od zewnętrznych warunków.
Etyka stoików

(od Natalii Kińskiej

Filozofia - egzamin.

1. Pochodzenie nazwy filozofia.
z grec. sophia- wiedza, mądrość
phileo- kochać
2. Źródła doświadczenia filozoficznego.
Źródłem doświadczeń filozoficznych są pytanie np. dlaczego istniejemy? czym jest śmierć? itp.
Filozofia próbuje odpowiedzieć na te pytania.
3. Zdziwienie jako doświadczenie filozoficzne.
Kiedy świat traci swoją oczywistość, w sytuacjach pogranicznych byt/ niebyt, życie/ śmierć
4. Wątpliwości jako doświadczenie filozoficzne.
Są punktem wyjścia filozofii, ale mają prowadzić do tego w co nie można wątpić- pełnej wiedzy. Filozofia odrzuca radykalne wątpliwości, ale go doświadcza.
5. Filozofia a nauki szczegółowe.
Nauki szczegółowe redukują, sprowadzają do czegoś niższego, podstawowego, uproszczonego. Poznanie filozoficzne odrzuca redukcjonizm teorio- poznawczy. Nie stosuje powtórzeń.
6. Pytania empiryczne i pytania filozoficzne.
Pytania empiryczne- ile zębów ma niedźwiedź? ile kosztuje mleko?
Pytania filozoficzne- co to jest prawda? Czym jest moralność?
7. Filozofia a religia.
Filozofia religii—dyscyplina filozoficzna dociekająca, czym jest religia
oraz dlaczego istnieje, czyli jakie są jej ostateczne źródła i jakie jest uzasadnienie
jej twierdzeń, jaka role religia pełni w życiu człowieka i w ludzkiej kulturze. - 3 główne problemy świat, bóg, człowiek
- dla Freuda religia jest zbiorową nerwicą, ale także uśmierza ból istnienia. Wg Freuda człowiek religijny to człowiek, który zmaga się z popędami, które powodują nerwice, ale daje poczucie czystego sumienia'
-Carl Guystaw Jung religia jest koniecznym elementem życia psychicznego polegającym na przeżywaniu przez człowieka integracji duchowej
Eric From- człowiek należy do królestwa zwierzat, ale jednocześnie wykracza po za ten świat , ma specyficzne potrzeby, religia jest najwyższa formą miłości
8. Filozofia a sztuka.

9. Podstawowe problemy filozofii ( na podstawie przypowieści
Platona o jaskini ).
Jaskinia platona - to symboliczna ilustracja koncepcji. Platon mówi o ludziach siedzących w jaskini, patrzących przed siebie, przykutych do swego miejsca. Z tyłu - za nimi płonie prawdziwy ogień - oni widzą jednak tylko poruszające się na ścianie cienie - prawdziwej ideii spostrzec nie mogą.
10. Podział filozofii ( teoretyczna, praktyczna )
Teoretyczna:
- ontologia- nauka o bycie jako bycie
- filozofia przyrody- filozoficzna nauka o przyrodzie
- antropologia- nauka o człowieku
- teologia filozoficzna- filozoficzna nauka o Bogu
-teoria poznania- filozoficzna nauka o poznaniu
Praktyczna:
* refleksja filozoficzna skupiona na działaniu
-etyka- nauka o działaniu mający znaczenie moralne, skupia się na jednostce, zajmuje się normami
-estetyka- filozofia sztuki
11. Filozofowie starożytności - wymienić
Anaksymenes- wszystko powstaje z powietrza
Anaksymander z Miletu- arche,
Heraklit- ogień
Protagoras
Platon- idea i rzeczywistość
Sokrates- rozmowa
Arystoteles
Plotyn
12. Filozofowie średniowiecza - wymienić

14. Wymień filozofów polskich.
Józef Tischner
Władysław Tatarkiewicz
15. Co to jest ontologia?
Ontologia dokonuje krytyki świata, który odsłania nam się w potocznym doświadczeniu, dokonuje krytyki świata zjawisk między tym co istnieje, a jest pozorem; jest wiedzą fundamentalną i uniwersalną
16. Scharakteryzuj system filozoficzny Platona.
Wg Platona cały otaczający nas świat został ukształtowany na wzór idei((niematerialny byt, który nie jest nam bezpośrednio znany); tworzywem tego świata jest materia, która istnieje podobnie jak idee wiecznie; według Platona istniejemy po pierwotnej katastrofie, materia jest odseparowana od świata idei, życia duchowego
17. Ontologia platońska
Materia jest odbiciem idei; byt
18. Co to jest idealizm metafizyczny?
stanowisko w metafizyce występujące w odmianie obiektywnej i subiektywnej; i.m. obiektywny (realizm ontologiczny) głosi, że byt samoistny przysługuje wyłącznie ideom (m.in. Platon, G.W.F. Hegel); i.m. subiektywny przyjmuje za istniejące jedynie indywidualne podmioty, ich wrażenia i pojęcia (m.in. G. Berkeley).
19. Co to jest materializm metafizyczny?
ujmuje świat nie rozwojowo, nie dynamicznie, niehistorycznie; W materializmie metafizycznym wyróżniamy dwie odmiany: materializm mechanistyczny oraz materializm wulgarny. Materializm mechanistyczny ujmuje rzeczywistość jednopoziomowo i mechanistycznie tzn. redukuje wszystkie rodzaje materii i ruchu do materii mechanicznej i ruchu mechanicznego

20. Metafizyka Arystotelesa.
Arystoteles odrzucił platoński dualizm rzeczy materialnych i idei; miejsce dualizmu platońskiego wstawił 1 byt, który określił substancją np. metal, gąbka itp.; forma była odpowiednikiem idei platońskiej, ale forma to nie osobny byt jak platońska idea; forma to coś co nadaje kształ, postać materii, którą można określić mianem tworzywa.
21. Co to jest substancja?
Odpowiednik platońskiej materii, np. gąbka, metal ;
22. Substancja a przypadłość.
Koncepcja substancji - uzasadnienie w świetle teorii wiedzy według ArystotelesaW rzeczywistości istnieje wiele zjawisk fizycznych (np. wielkość, zapach, kształt), które nie istnieją w sobie: nie ma samej wielkości czy zapachu, lecz przynależą do czegoś, są własnościami jakiejś rzeczy. W przeciwieństwie do rzeczy, podłoża, zjawiska mogą się łatwo zmieniać. Natomiast same rzeczy nie zmieniają się co do istoty, są substancjami. Koncepcja substancji - uzasadnienie z zmian substancjalnych Zmiana jest przejściem z możności do aktu. W każdej zmianie jest coś co się zmienia i coś co się nie zmienia. Musi tak być, bo w przeciwnym wypadku każda zmiana byłaby stworzeniem lub unicestwieniem. To co się nie zmienia jest substancją, a to co się zmienia jest przypadłością. Gdyby w człowieku zmieniło się wszystko nie byłby już człowiekiem - to następuje w momencie śmierci: człowiek traci swą formę i każda część lezie w inną stronę. Natomiast kiedy siwieje, traci rękę, traci rozum - zmieniają się tylko przypadłości a substancja człowieka pozostaje nienaruszona.
23. Materia a forma.
Relacja między formą, a materią. Formy różnych substancji nie mogą istnieć bez materii, ale z drugiej strony sama materia bez formy nie posiadałaby kształtu, ruchu itp., musi panować równowaga, ciągła przemiana

24. Istota a istnienie.
Rzeczywistość jest doświadczana jako zbiór konkretów istniejących. Obok istnienia byty posiadają mniej lub bardziej określoną treść, ją nazywamy istotą bytu. Jest to transcendentalne określenie istoty bytu, bo po stronie istoty jest wszystko, co nie jest istnieniem. Dzięki istnieniu byt jest. Istnienie - esse, existentia jest pojęciem pierwszym, które można podać opisując funkcje w konkrecie : istnienie jest tym dzięki czemuś coś istnieje. Jest niezależne od tego czy ja o nim cokolwiek wiem. Istnienie realne jest podstawowym rodzajem istnienia. Dzięki istocie byt jest tym, czym jest.Istota - essentia, quidditas jest tym, przez co jakiś byt staje się czymś. Essencjalizm to pogląd akcentujący w bycie istotę kosztem istnienia, a wówczas istnienie staje się przypadłością istoty, (Akwinata twierdzi odwrotnie - tomizm egzystencjalny). Między istotą a istnieniem jest różnica realna, nie tworzą dwóch odrębnych bytów lecz jeden wspólny. Jedność konkretu gwarantuje stosunek istoty do istnienia jako stosunek możności do aktu. Istnienie jest aktem, bo sprawia, że konkret jest bytem. Pogląd, traktujący istnienie konkretu jako podstawowego czynnika bytowości, to metafizyka egzystencjalna. Istota ogranicza akt istnienia przez swoją ograniczoną treść, która jest czynnikiem sprawiającym wielość konkretów.Byty materialne (np.: człowiek) mają istnienie i istotę, a ich istota składa się z materii i formy. Byty niematerialne (aniołowie) mają istnienie i istotę, która jest wyłącznie formą. Istota Boga jest tożsama z Jego istnieniem.

25. Filozofia religii.
- dla Freuda religia jest zbiorową nerwicą, ale także uśmierza ból istnienia. Wg Freuda człowiek religijny to człowiek, który zmaga się z popędami, które powodują nerwice, ale daje poczucie czystego sumienia'
-Carl Guystaw Jung religia jest koniecznym elementem życia psychicznego polegającym na przeżywaniu przez człowieka integracji duchowej
Eric From- człowiek należy do królestwa zwierzat, ale jednocześnie wykracza po za ten świat , ma specyficzne potrzeby, religia jest najwyższa formą miłości
26. Rudolf Otto- sacrum w jego koncepcji.
Otto próbował rozwiązać problem sacrum jako niewspółmierny i całkiem inny w stosunku do pojęć, zasad moralnych i religii pozytywnej w ten sposób, że odniósł się do wysuniętej przez Immanuela Kanta idei schematyzacji. Doświadczenie numinalne miałoby zatem przypominać pojęcia i zasady miłości i potęgi Boga, toteż wprawdzie nie można go opisać, można je jednak powiązać z myśleniem i działaniem. W konsekwencji tej schematyzacji sacrum pojawia się jako złożona kategoria wartości a priori(wyrażenie na określenie tego, co pierwotne, uprzednie lub wcześniejsze i nie podlegające dowodzeniu)

27. Misterium tremendum i misterium fascinosum.
mysterium tremendum [łac., `tajemnica przerażająca'], wg R. Otto jeden z dwóch najważniejszych sposobów odczucia boskości, charakteryzujący się doświadczeniem lęku i grozy; przeciwieństwo mysterium fascinosum
mysterium fascinosum [łac., `tajemnica urzekająca'], wg R. Otto jeden z dwóch najważniejszych sposobów odczucia boskości, polegający na doświadczeniu urzeczenia i zniewolenia; przeciwieństwo mysterium tremendum.
28. Filozofia religii w ujęciu Mircea Eliade.
rumuński religioznawca, indolog, filozof kultury, a także eseista i pisarz. Był głównym przedstawicielem tzw. szkoły morfologii świętości w religioznawstwie, badającej fundamentalne archetypy religijne, manifestujące się w dziejach religii poprzez symbole, mity, hierofanie oraz rytuały. Istotę jego koncepcji religii stanowi teoria sacrum w opozycji do profanum - dwóch sposobów realizowania przez człowieka własnej egzystencji.
29. Człowiek jako homoreligiozus.
30. Wyjaśnij pojęcia : czas świecki i czas sakralny.
Czas świecki i czas święty:Podział na czas święty i czas świecki to zwykłe trwanie czasowe, w które wpisują się akty pozbawione charakteru religijnego. Człowiek może przechodzić ze zwykłego czasu do sakralnego. Różnica: Czas święty z natury jest odwracalny, w tym sensie, że jest to czas praczas mityczny. Czas sakralny daje się, więc bez końca odzyskiwać, bez końca powtarzać. Przy każdym okresowym święcie odnajduje się ten sam czas sakralny, co w poprzednim święcie. Dla człowieka religijnego świat odnawia się, co roku, z każdym nowym rokiem świat odzyskuje pierwotna świętość. Święto nie jest upamiętnieniem wydarzenia mitycznego jest jego REAKTUALIZACJĄ.
31. Przestrzeń świecka a przestrzeń święta.
32. Sacrum , profanum.

33. Neotomistyczna koncepcja filozofii religii.
współczesna wersja tomizmu, będąca oficjalną wykładnią dzisiejszego katolicyzmu, uzasadniająca teoretycznie doktrynę katolicką: Neotomizm łączy myśl świętego Tomasza z Akwinu ze współczesnymi kierunkami filozofii, np. z fenomenologią, zajmuje się też filozoficzną interpretacją odkryć współczesnej nauki.
tomizm- kierunek filozoficzny rozwijający poglądy św. Tomasza z Akwinu, stanowiący podstawę filozoficzną nauczania Kościoła katolickiego: To, co było w tomizmie nowe, nieoczekiwane, to oparcie chrześcijańskiej filozofii na doświadczeniu, tej filozofii głoszącej istnienie Boga, opatrzności, nieśmiertelnej duszy, wolnej woli. Iluminizm, nadprzyrodzone oświecenie umysłu, wiedza aprioryczna, wrodzona, intuicyjna, do której dotąd odwoływała się scholastyka, to wszystko jest niepewne i niepotrzebne, wystarcza doświadczenie. Najogólniejszymi właściwościami tomizmu były: dualizm Boga i ciała, hilemorfizm [obrona jedności ludzkiej natury: duchowo-cielesnej], empiryzm, uniwersalizm, realizm, intelektualizm.

34. Co to znaczy, że religia jest ontyczną i osobową relacją między człowiekiem a Bogiem?
35. Co to jest panteizm w ujęciu Alfreda Whitehead'a?
36. Wyjaśnij pojęcia : panteizm, deizm, teizm, ateizm, panenteizm.
Panteizm- poglądy teologiczne i filozoficzne lub przekonania religijne utożsamiające Boga ze światem, często rozumianym jako przyroda. Panteizm często łączył się z ideami rozumnego rozwoju wszechświata, jedności, wieczności oraz żywości świata materialnego. Neguje istnienie Boga jako istoty rozumnej, głosi zaś przenikanie Boga we wszystkie substancje ziemskie.
Deizm - pogląd filozoficzny uznający istnienie Boga jako stwórcy świata materialnego (w rozumieniu duchowej siły sprawczej), lecz odrzucający przekonania religijne, w myśl których Bóg ma moc
ingerowania w życie człowieka i kierowania światem materialnym. Według deistów, o istnieniu duchowej siły sprawczej świadczy racjonalny porządek świata materialnego i stałość praw fizyki. 

Teizm- to wiara w istnienie Boga, bogów lub bogiń, którzy są osobami ingerującymi w losy świata, który jest ich dziełem; czuwającymi nad biegiem wydarzeń lub podtrzymującymi świat w istnieniu
Ateizm- odrzucenie teizmu lub stanowisko, że bóstwa nie istnieją. W najszerszym znaczeniu jest to brak wiary w istnienie bóstw
Panenteizm- pogląd, że świat jest częścią Boga.
37. Co to jest antropologia filozoficzna.
Filozof jest skoncentrowany na duchowym wnętrzu człowieka, ale nie ejst to psychologia; bada strukturę bytu ludzkiego
38. Czy człowiek jest strukturą wyłącznie materialną?
Materialistyczna interpretacja bytu ludzkiego sugeruje próbę redukcji człowieka wyłącznie do 1 formy bytu- do materii
Spirytualizm- koncepcja człowieka który to pogląd wyznaje realizm i autonomię elementu duchowego nie materialnego

39. Człowiek własnym Demiurgiem?
Demiurg- jest to byt osobowy, który nie stworzył świata, lecz go tworzy
40. Człowiek w koncepcji Nietzsche'go.
Głosił, że życie człowieka nie wykracza poza płaszczyznę biologiczno- wegetatywną; trwanie, walka o byt, śmierć, fundamentem życia ludzkiego jest dobór naturalny, człowiek jest najbardziej nieudanym zwierzęciem, odrzuca Boga, człowiek kieruje się instynktem, człowiek ma być sam twórcą wartości etycznych, ma wskazywać normy własnego postępowania, trzeba odrzucić takie kategorie jak grzech, wina, kara
41. Człowiek stworzony przez Boga czy przez ewolucję?
42. Człowiek trzciną myślącą - kto to powiedział? Skomentuj.
"Człowiek jest trzciną najsłabszą w przyrodzie, ale trzciną myślącą. Nieco mgły, kropla wody starczy, by go zabić. Lecz niechby był zgnieciony przez wszechświat cały, to jeszcze byłby szlachetniejszy od tego, co go zabija: gdyż on wie, że umiera. Cała tedy godność nasza leży w myśli". Wniosek z tego taki, że mamy potężną broń w walce z przyrodą : nasz rozum, którego nic ani nikt nie jest nam w stanie odebrać, jeśli oczywiście będziemy o niego dbali.
43. Człowiek misterium wolności.
44. Człowiek w świecie wartości.
45. Sumienie człowieka. Czy jest znakiem transcendencji buty ludzkiego?
Sumienie to jest sposób kontroli jednostki ludzkiej poprzez społeczeństwo. Sumienie jest czymś szkodliwym, sztucznym- człowiek nie jest istotą wolną
Transcendentny to inaczej wymykający się ludzkiemu doświadczeniu, wykraczający poza zasięg ludzkiego poznania; niepoznawalny, wykraczający poza przedmiot i treść poznania a odnoszący się do warunków koniecznych do poznania.

46. Człowiek wobec nadziei.
47. Człowiek jako mikrokosmos.
Św. Tomasz z Akwinu: Zgodnie z tomistyczną koncepcją człowieka jako mikrokosmosu, istota ludzka stanowi zwierciadło świata, a więc makrokosmosu. Na drabinie bytów człowiek znajduje się wyżej niż świat materialny, ze względu na posiadanie rozumnej duszy. Ale człowieka przewyższają anioły jako byty całkowicie czyste.
48. Człowiek istotą religijną.
- dla Freuda religia jest zbiorową nerwicą, ale także uśmierza ból istnienia. Wg Freuda człowiek religijny to człowiek, który zmaga się z popędami, które powodują nerwice, ale daje poczucie czystego sumienia'
-Carl Guystaw Jung religia jest koniecznym elementem życia psychicznego polegającym na przeżywaniu przez człowieka integracji duchowej
Eric From- człowiek należy do królestwa zwierzat, ale jednocześnie wykracza po za ten świat , ma specyficzne potrzeby, religia jest najwyższa formą miłości

49. Co to jest aksjologia?
Filozoficzna refleksja na temat wartości. Dzieli się na etykę i estetykę.
50. Co to jest estetyka?
To filozofia sztuki
51. Co to jest moralność?
Postępowanie dobre
52. Co to jest etyka
Filozoficzna nauka, która bada i opisuje wartości moralne )

---