Celtyckie tradycje

Irlandczycy, Szkoci i inne celtyckie nacje do dzisiaj, pomimo wielu przeciwności, zachowali mnóstwo tradycji i ludowych zwyczajów. Co prawda postępująca cywilizacja zniszczyła wiele z nich, ale potrzeba wyróżnienia się, wyodrębnienia z angielskiej zwierzchności sprawiła, że wiele z nich przetrwało nadzwyczaj długo, czasem wręcz do dzisiaj. W każdym zakątku celtyckiego świata odbywają się uliczne parady związane z jakąś lokalną tradycją, w domach kultywowane są zwyczaje, które przekazywane były przez wiele pokoleń. Co ciekawe, wiele z tych tradycji ukazuje jedność, która kiedyś istniała wśród Celtów - w każdym z dzisiejszych krajów zamieszkałych przez ich potomków odnaleźć można podobieństwa łączące poszczególne święta czy inne okazje do zabawy bądź zadumy. Co ciekawe, niektóre z tych zwyczajów niejako przeniosły się „na zewnątrz”, sztandarowym przykładem jest kojarzone z Ameryką Halloween, które ma swoje odwieczne celtyckie korzenie, także sporo bożonarodzeniowych zwyczajów spotykanych w anglojęzycznym świecie ma swoje irlandzkie korzenie (to jeden ze skutków masowej emigracji Irlandczyków na przestrzeni wieków).

W tym dziale staram się przybliżyć irlandzką tradycję na kilku płaszczyznach. Jedną z nich jest opisanie celtyckiego „Koła Roku” (Wheel of Year) - cyklu dawnych pogańskich świąt, w którym wyróżnić można cztery główne święta - Beltaine, Lughnassad, Samhain i Imbolc - wszystkie one związane były z rocznym cyklem odradzania się i umierania świata natury. Istniały też oczywiście święta solarne, związane z wędrówką słońca po niebie, ale odgrywały one nieporównanie mniejszą rolę. Z każdym z tych świąt wiąże się osobna historia, odrębne zwyczaje do których nawiązania często spotkać można i dzisiaj.

Drugą kwestią są święta współczesne, przede wszystkim Boże Narodzenie i Wielkanoc, które w tak religijnym kraju jakim jest Irlandia, obchodzone są szczególnie uroczyście i radośnie. Z nimi również wiąże się mnóstwo tradycji i zwyczajów - niektóre z nich są nowe, przyniesione często z zewnątrz, a część wywodzi się jeszcze ze starej, mitologicznej wręcz przeszłości. W miarę możliwości, opiszę też i inne tradycje, niezwiązane z datami kalendarzowymi, takie chociażby jak te związane ze ślubem i weselem. Dopełnieniem całości jest prezentacja kilku, w przyszłości może kilkunastu bajek i baśni pochodzących z krajów celtyckich.

Irlandia, Éire, Ireland

Powierzchnia: 70,283 tys. km²
Ludność: 4,016 tys. (2005) 95% ludności stanowią Irlandczycy
Gęstość zaludnienia: 51 osób/km²
Średnia długość życia: 74,9 (mężczyźni), 80,3 (kobiety)
Stolica: Dublin (Baile Átha Cliath), 496 tys. mieszkańców (w obrębie aglomeracji ok. 1,1 mln - 1991)
Ustrój: Republika, głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych co 7 lat (obecnie jest nim Mary McAlesee); organem ustawodawczym jest parlament (Oireachtas) składający się z 166-osobowej Izby Reprezentantów (Dáil Éireann) i 60-osobowego Senatu (Seanad Éireann) o 5-letniej kadencji. Premierem rządu jest Bertie Ahern (od 1997 roku!)
Święto narodowe: 17 marca (dzień św. Patryka)
Symbol roślinny: shamrock, czyli trójlistna koniczynka
Podział administracyjny: 4 historyczne prowincje: Ulster, Munster, Leinster, Connaught oraz 29 hrabstw plus 5 hrabstw miejskich (county borroughs). Listę można zobaczyć tutaj
Główne wyznania: katolicy (88%), anglikanie (3%)
Język oficjalny: irlandzki (posługuje się nim ok. 9% ludności) i angielski
Jednostka monetarna: 1 euro = 100 pensów (od 01.01.1999)
Strefa czasu: 0
Większe miasta: Cork (Corcaigh), 191 tys., Limerick (Luimneach), 77 tys., Kingston (Dún Laoghaire), 55 tys., Galway (An Ghaillimh), 47 tys., Waterford (Port Láirge), 41 tys.
Sąsiedzi: Wielka Brytania (długość granicy: 360 km)
Linia brzegowa: 1448 km
Najwyższy szczyt: Carrantuohill (1,041 m. n.p.m.)
Położenie geograficzne: Irlandia jest państwem wyspiarskim w pn.-zach. Europie, położonym na Oceania Atlantyckim, na zachód od Wielkiej Brytanii, zajmuje ponad 4/5 powierzchni wyspy o tej samej nazwie. Jedynie z Irlandią Północną graniczy na odcinku lądowym. Od Anglii i Walii Irlandię oddziela Morze Irlandzkie i Kanał Św. Jerzego, od Szkocji Kanał Północny. W skład terytorium kraju wchodzi szereg przybrzeżnych wysepek, do największych należą: Acaill (Achill), Mhór i Cliora oraz grupa wysp Árainn (Aran).
Gospodarka:

• Produkt narodowy brutto: 34,1 tys dolarów USA/osobę (2005)

• Struktura PKB (1994): rolnictwo - 5%, przemysł - 46%, usługi 49% (2005)

• Zatrudnienie (1994): rolnictwo - 8%, przemysł - 29%, usługi - 64% (2002)

• Stopa bezrobocia: 4,2% (2005)

• Struktura użytkowania ziemi: grunty orne - 13%, użytki zielone - 68%, lasy - 5%, pozostałe - 14% (1993)

• Turystyka: W 2002 roku odwiedziło Irlandię 6,5 mln turystów, w tym 3,6 mln Brytyjczyków i mieszkańców Irlandii Północnej, 1.600 tys. z pozostałych krajów Europy oraz 977 tys. Amerykanów. Turystyka ma istotne znaczenie w bilansie płatniczym kraju.

Kuchnia Irlandzka

Irlandia to kraj w przeważającej części rolniczy, sztuka kulinarna opiera się na niewyszukanej kuchni wiejskiej. Mimo, iż kuchnia irlandzka uległa wpływom kuchni francuskiej i amerykańskiej, to nawyki pozostały te same.
Na śniadanie podaje się porcję tradycyjnej owsianki lub smażony bekon, kiełbaski, jajka, placki ziemniaczane i kaszankę. Wszędzie, poza dużymi miastami, lunch stanowi główny posiłek dnia i zwykle składa się z trzech dań. Kolacja jest dość lekka, podaje się przeważnie wędliny.


Irlandzkie przysmaki

Jak na wyspiarzy przystało, Irlandczycy korzystają z darów morza, rzek i jezior.
Do miejscowych przysmaków należą makrela, łosoś, sola. Krewetki z Morza irlandzkiego cieszą się sławą na całym świecie. Ostrygi (bardzo drogie) również znajdują się na rynku i w przepisach mimo iż nie pojawiały się kiedyś na stołach.
Mało osób wie, iż w Irlandii produkuje się ser cheddar, na farmach położonych w centrum kraju.


Tradycyjne potrawy

W kuchni irlandzkiej królują ziemniaki, przywiezione z Ameryki pod koniec XVI wieku, obecnie ziemniaki spożywa się niemal przy każdym posiłku. Irlandczycy gotują je tradycyjnie "w mundurkach". Do popularnych potraw należą boxty (placki) oraz colcannon tłuczone ziemniaki z posiekanymi porami i jarmużem lub kapustą. Obie te potrawy przygotowuje się z okazji święta Halloween.
Tradycyjne potrawy występują w różnych odmianach w zależności od regionu. Składniki na irlandzki gulasz Irish Stew są różne w zależności od regionu jest to mięso baranie lub jagnięce. Kwestia czy należy dodać marchew czy nie budzi gorące dyskusje!

The Irish love traditions. So much so, in fact, that the country is full of them - from eating colcannon (a mixture of cabbage and mashed potatoes) on Halloween to wearing something green on St Patrick's Day. 
 
Two of the most enduring and internationally famed traditions, however, are Irish traditional music, and Irish dancing. Traditional music can be heard all over the country from city center pubs to rural festivals. The bodhrán, which is like a hand-held drum, is one of the most popular instruments in Irish music, along with the fiddle and the tin whistle. 
 
Irish dancing is fiercely competitive and taken very seriously with provincial, national and international championships

Nobody really believes in Leprechauns. And even if we did, they're not the sort of folk that we'd be happy to run into. The Leprechaun of Celtic folktales is a cantankerous, cranky little man who mends shoes for other fairies, quite different from the cheery folk created by the 1959 Walt Disney film Darby O'Gill and The Little People.

---