1. a) Przedmiot i zakres patologii społecznej

Patologia społeczna -> patos-cierpienie, logos- nauk; nauka o cierpieniu, która należy do wielkiej grupy nauk czyli nauki praktyczne. Nauka, która mówi dlaczego pojawiają się złe zjawiska społeczne, w jakich warunkach one nie powrócą.

Przedmiotem patologii społecznej jest świat społeczny i wszelkie wytwory ludzkiego ducha. Wiedzę gromadzi się przez proces absorpcji czyli wchłaniania.

Zakres patologii społecznej w kontekście historycznym:

- pierwsze pole badawcze koncentrowało się na odchyleniach seksualnych: pedofilia, zoofilia, homoseksualizm (od 1973r.)

- badanie patologii rodziny

- środowisko lokalne-> alkoholizm, narkomania, korupcja, prostytucja- nie są zgodne z normami

- patologia instytucji jako sfera badań po eksperymentach Zimbardo (przemoc nad więźniami)

- najnowsze pole badawcze -> badanie zjawiska terroryzmu(po 09.11.2001r.)

b) Dewiacja - odchylenie od reguł działania społecznego, postępowanie niezgodne z normami, a także z wartościami przyjętymi w społeczeństwie lub w grupie społecznej. Zachowania dewiacyjne nie są jednoznacznie interpretowane i ich określenie jest zależne od przyjętych systemów normatywnych w danym społeczeństwie. W niektórych ujęciach teoretycznych definiowane jest relatywistycznie jako zachowanie, które zostało przez społeczność zdefiniowane jako dewiacyjne.

M. Filipiak wskazując na wieloznaczność tego terminu przytacza 3 sposoby jego rozumienia:

a) zboczenie (np. z drogi prawości, zboczenia seksualne, stręczycielstwo);

b) przejaw jakiegoś “odchylenia” (np. od uznawanych wzorców społecznych, normalności, przestępczość);

c) błądzenie (np. poprzez odrzucanie pewnych powszechnie akceptowanych wartości i prezentowanie postawy nonkonformistycznej).

Kwaśniewski wyodrębnił dwa typy dewiacji:

- pozytywną - dotyczy naruszania norm, które jednak nie ma na celu szkodzenia, lecz przeciwnie jej celem jest dobrostan, pomyślność, rozwój. Ten typ dewiacji wyróżnia kilka charakterystycznych cech:

* jest odstępstwem od normy powinności

* jest nie egoistyczna w swojej motywacji

* jest wyrazem buntu

* jej skutkiem jest pozytywna reorganizacja

Dewiacja pozytywna utożsamiana jest z takimi zachowaniami jak: nonkonformizm, innowacyjność, konstruktywny antagonizm, moralny perfekcjonizm, twórczy niepokój, pozytywne nie przystosowanie, altruizm itp.

- negatywną - jest odstępstwem od nakazu obowiązku, jest szkodliwa i destruktywna zarówno w swoich motywacjach jaki i konsekwencjach. Dewiacja negatywna byłaby właśnie przedmiotem zainteresowania patologii społecznej.

c) Pojęcie i elementy zmiennej ustrojowej, podkulturowej i osobowościowej- według hipotezy trójstopniowania normy Adama Podgóreckiego:

- ustrojowa - zbudowana z czterech typów cech:

* ideologie

* stratyfikacja

* zmienna gospodarki/rynkowa

* forma rządu

- podkulturowa - łączą się z problemem grup, w których jednostka uczestniczy; zjawiska dewiacji można podzielić na trzy typy teorii

* etiologiczne- odpowiedź na pyt. Dlaczego oni to robią?; zalicza się tutaj takich badaczy jak: Merton, Coen, Miller, Selin, Sutherland, Matza

* reakcji- formuuje pytanie Dlaczego dane jednostki zostały uznane za takie, które cos robią: badacze to Lemert, Erikson, Hoffman

* kontroli- wychodzą z pesymistycznego oglądu społeczeństwa, człowiek jest z natury zły i skłonny do złego; pytanie: Dlaczego ludzie czegoś nie robią? Odpowiedź: Bo chroni ich kontrola społeczna.

- osobowościowa - wiek, płeć, stan cywilny, system wartości, stratyfikacja itp.; wszystko to, co wiąże się z osobnikiem; badacz- Hirsch

2. Charakterystyka elementów zmiennej ustrojowej:

- ideologia to istniejące w danej kulturze społecznej system przekonań mówiący nam o tym co jest dobre a co złe, co jest społecznym celem systemu i w jaki sposób do niego dążyć. Pytanie: Czy cel uświęca środki czy nie uświęca?

Dwa główne bloki ideologiczne(które tkwią w głowach społeczeństwa w formie mocno zafałszowanej):

* socjalizm- jako cel mówi się o równościach( ludzie mają byś równi sobie, wszystko ma być równe); źródłem zła społecznego jest własność prywatna, która nie uznaje usprawiedliwienia bo ludzie posiadający wykorzystują tych, którzy nie posiadają; własność jest źródłem wyzysku; aby zlikwidować wyzysk, trzeba zlikwidować własność prywatną, po jej likwidacji nastąpi równość i sprawiedliwość społeczna: jednakże wtedy likwidujemy źródła aktywności społecznej, w miejsce braku aktywności obywateli nastąpi aktywność państwa, która „organizuje” życie obywatelom- ma budować szkoły, drogi, fabryki; ogromnie rozrasta się biurokracja. Uważa się, że państwo powinno zapewnić obywatelom różne rzeczy, zabroniona jest różnorodność myślenia-nie ma odmiennych nurtów na forum publicznym; odmienności są likwidowane lub tłumione.

* kapitalizm- wartością jest wolność. Źródłem szczęścia społecznego, dobrobytu jest inicjatywa prywatnej jednostki. Ceni się własność prywatna, która jest motorem rozwoju społecznego. Działania pełni się dla własnej rodziny nie dla państwa. Rozszerzają się różne nurty myślenia, niejednokrotnie wzajemnie sprzeczne, pomniejsza się role państwa. W dojrzałej ideologii państwo jest stróżem nocnym, zajmuję się tymi dziedzinami, którymi ludzie nie mogą się samodzielnie zająć: obrona (armia), wymiar sprawiedliwości, podatki. Ideą przodującą jest chrześcijaństwo -> módl się i pracuj. Wymaga się od ludzi moralności a, system ideowy oparty jest na umowie: trzeba klientowi ufać bo on nie kłamie. Brak bogactwa jest objawem braku moralności- osoba moralna to osoba, której Bóg pomaga i daje bogactwo. Występuje głęboka sekularyzacja. Nowa wartość w kapitalizmie to tolerancja, która wchodzi na miejsce wypychanego chrześcijaństwa. Ważna jest polityczna poprawność.

- stratyfikacja- informuje nas o tym, jakie są w społeczeństwie proporcje między ludźmi biednymi, klasą średnią a klasą rządzącą.

Wyróżnia się trzy typy stratyfikacji:

* tradycyjna- Ameryka Łacińska; podstawowe rodzaje patologii to: czyny oparte o przemoc, prostytucja, handel ludźmi, pornografia. Ogromna rolę odgrywają gangi i mafia. Droga przez gangi jest najlepszą droga sukcesu a nad tym wszystkim rozprzestrzenia się korupcja. Źródłem kłopoty patologii jest ogromne bezrobocie. Podważa się role mężczyzny w rodzinie.

Miejsce na rysunek

* demokratyczny kapitalizm- Europa Zachodnia, USA; Dominuje tutaj klasa średnia, która dużą wagę przykłada do wychowania młodego pokolenia( mają dziedziczyć majątek i do pomnażać). Niewielki są marginesy biedy i klasy rządzącej. Kraje bogatego kapitalizmu wydzielają bardzo wysokie zasiłki rodzinne. Podstawowymi rodzajami patologii są: przestępczość białych kołnierzyków z powodu nadużycie bankowo- finansowego przez urzędników oraz terroryzm.

Miejsce na rysunek

* podział binarny w krajach komunistycznych oraz ówcześnie w Korei Północnej i na Kubie - występuje aparat rządzący i ludzie biedni. Klasa średnia jest zlikwidowana ze względów ideowych. System ten zapada się gospodarczo.

Miejsce na rysunek

- zmienna rynkowa gospodarki - każde społeczeństwo musi jakoś gospodarować aby się utrzymać. Początkowo wymiana gospodarcza polegała na wymianie Barterowej czyli towar za towar, która była nie efektywna. Egipcjanie wymyślili pieniądz, który służył wymianie. Pieniądzem było złoto albo srebro. Rynek przyjął potrójną konstrukcje:

* rynek finansowy- miejsce gdzie kupuje się i sprzedaje pieniądze; dziś banki,

* rynek pracy- na każda aktywność gospodarczą musi być włożona praca,

* rynek towarów i usług- sprzedaż towarów w sklepie za pieniądze.

Rynkiem rządzi prawo podaży i popytu: gdy czegoś jest dużo cena maleje, a gdy jest mało to cena rośnie. Bez rynku społeczeństwa nie rozwijają się gospodarczo. Rynek działa dzięki konkurencji. Zagrażają mu dwie formy patologii, które likwidują konkurencje: monopol i mafia. Warunkiem zapobiegania patologii jest silne państwo.

- forma rządu - wyróżniamy dwie formy rządu:

* dyktatura- prawem jest wola dyktatora

* demokracja- prawem są normy stanowione przez przedstawicieli rządzących. Reprezentant stanowi władze, tworząc przepisy prawa, które musi być formalne. Prawo tworzą organy przedstawicielskie jakimi są sejm, kongres lub parlament. Model Monteskiusza opary na trójpodziale władzy-wykonawcza(rząd, rada ministrów), ustawodawcza( sejm, parlamentarzyści) i sadownicza( sądownictwo i prokuratura). Każda władza rozszerza się kosztem obywateli dlatego powinny się one wzajemnie ograniczać. Systemy przedstawicielskie mogą funkcjonować w oparciu o ordynację większościowe( dzieli kraj na jednomandatowe okręgi i do sejmu wchodzi ten, który wygrał na swoim terenie) i proporcjonalne( okręgi wielomandatowe, do sejmu wchodzą reprezentanci).

3. Pojęcie i podział norm

Norma to wypowiedź sformułowana w pewnym języku, która narzuca adresatom pewne obowiązki w pewnych okolicznościach.

Podział norm:

- moralne (sankcje sumienia)- mówią o tym co dobre a co złe np. dekalog

- obyczajowe (sankcja rozsiana- ośmieszenia)- tak się robi/ nie robi; ogromną rolę odgrywa tradycja np. całowanie kobiet w rękę

- prawne (sankcje prawne)- stanowione przez państwo, może być ich przymus

4. Rzymskie pojęcie sprawiedliwości i prawa naturalnego

Sprawiedliwość - to niezłomna wola oddawania każdemu tego co mu się należy. Podstawą porządku społecznego jest umowa. Stała się ona też podstawą porządku normatywnego, prowadząc do konsekwencji w postaci zasad postępowania karnego. Podejście do prawa jako zagwarantowanych przez państwo umów wydzieliło nowoczesny porządek prawny, którego źródłem w naszej cywilizacji jest starożytny Rzym.

Prawo naturalne - prawa chroniące sprawiedliwość określane są mianem JUS (wolność - jeśli nie mogę dokonać wyboru nie jestem wolny, własność - posiadanie tego, co się wytworzyło, posiadanie dóbr, życie jako wartość). Od praw niższej rangi określanych mianem LEX czyli praw chroniących porządek publiczny.

5. Wytłumaczyć:

- DURA LEX SED LEX- Twarde prawo ale prawo

- DO UT DES- Dają abyś dał

- LEX RETRO NON AGIT- Prawo nie obowiązuje wstecz

- NULLUM CRIMEN SINE LEGE- Nie ma przestępstwa bez ustawy

- PACTA SUNT SERVANDA- Umowa musi być dotrzymana

- TESTIS UNUS, TESTIS NULUS - jeden świadek, żaden świadek

6. Scharakteryzuj pojęcie przestępstwa

Przestępstwo to centralne pojęcie prawa karnego, czyn bezprawny, czyn popełniany gdy nie przestrzegamy norm prawa karnego. Ma swoje trzy elementy(znamiona):

* czyn społecznie szkodliwy

* czyn zawiniony

* zabroniony przez ustawę obowiązującą w chwili jego popełnienia

7. Okoliczności wyłączające winę:

- nieletniość- poniżej 17. lat, w wyjątkowych okolicznościach po ukończeniu 15. lat

może odpowiadać jak dorosły

- niepoczytalność- osoba, która nie może pokierować swoim postępowaniem ani rozpoznać znaczenia czynu, np. upośledzenie psychiczne, choroba psychiczna

- błąd- np. człowiek na polowaniu myśląc, że zabija dzika, zabija człowieka

- rozkaz- uwalnia od odpowiedzialności gdyż inaczej wojsko nie mogłoby funkcjonować

8. Okoliczności wyłączające bezprawność:

- obrona konieczna- siłą odpiera się zamach na swoje dobro lub dobro publiczne; atak musi być bezpośredni i rzeczywisty; środki ataku i obrony powinny być proporcjonalne do siebie.

- stan wyższej konieczności- sytuacja, kiedy ratując jedne dobro poświęcamy drugie dobro. Dobro poświęcane jak i ratowane powinno być w pewnej proporcji np. koc, który używamy do gaszenia pożaru

- zgoda pokrzywdzonego- chcącemu nie dzieje się krzywda; osoba jak sama chciała, to nie może składać skarg

- ryzyko naukowe i naukowo- techniczne- uczony, który dokonuje ryzykownych eksperymentów nie będzie karany gdy działał zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą i w ramach eksperymentu

- czynności lecznicze- lekarz działający w ramach leczenia i zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą wykonuje czynności ratujące życie człowieka

9. Wyjaśnij pojęcia winy umyślnej i nieumyślnej:

Wina to psychiczny stosunek sprawcy do winy.

- wina umyślna- „chcę i robię” możę przybrać postać winy kwalifikowanej świadomie, ze szczególnym okrucieństwem, ze szczególnych pobudek; atakowanie człowiek pomimo tego, że jego opór został pokonany

- wina nieumyślna- lekkomyślność, niedbalstwo; może się wyraża „wiem, że stanie się coś złego ale myślę, że tego uniknę”

10. Istota i zakres prawa karnego.

Prawo karne sensu largo jest to zespół przepisów prawnych normujących kwestie odpowiedzialności karnej człowieka za czyny zabronione pod groźbą kary kryminalnej.

Podstawowymi źródłami aktualnie obowiązującego w Polsce pisanego prawa karnego są ustawy: Kodeks karny, Kodeks postępowania karnego, Kodeks karny wykonawczy. Z kolei najważniejszym aktem regulującym prawo karne skarbowe jest ustawa Kodeks karny skarbowy.

Ze względu na wagę zabronionych czynów prawo karne możemy podzielić na prawo wykroczeń, zajmujące się czynami o stosunkowo niewielkim stopniu szkodliwości społecznej oraz prawo karne sensu stricto, zajmujące się czynami o większym ładunku szkodliwości społecznej.

W doktrynie wyróżnia się następujące funkcje prawa karnego:

·         sprawiedliwościową - oznacza zaspokojenie poczucia sprawiedliwości i osoby pokrzywdzonej, i tzw. społecznego poczucia sprawiedliwości;

·         ochronną - ma na celu ochronę dóbr, mających istotne znaczenie dla rozwoju jednostki i funkcjonowania społeczeństwa, przed atakami osób naruszających normy karne; realizowana jest na płaszczyźnie prewencyjnej, represyjnej i zabezpieczającej;

·         gwarancyjną - ma zabezpieczać jednostkę przed ingerencją w jej prawa przez władzę pod pretekstem wykonywania funkcji ochronnej.

Istotą prawa karnego jest to, że chroni ono pewne dobra prawne, dobra, które ustawodawca uznaje za fundamentalne dla funkcjonowania państwa i społeczności i zasługujące na ochronę prawną za pomocą najbardziej dolegliwego środka, jakim dysponuje państwo w stosunku do obywatela, czyli sankcji kary kryminalnej.

11. Pojęcie przemocy- przynajmniej 3 definicje.

- wg Ireny Obuchowicz - kojarzy się z agresją, agresje określa się zależnie od tego czy bezpośrednie czy pośrednie przyniesie szkody, ma charakter intencjonalny lub nieintencjonalny. Podobnie jest z przemocą, nie zawsze stosująca ją osoba traktuje działanie jako przemoc, może to być w jego intencjach pomoc, skuteczna technika lub konieczny składnik wychowania lub warunki niezbędne do nauczania

                  
- wg Richarda Gellesa i Strausa - trudności w definiowaniu przemocy wynikają stad, że nie jest to pojęcie ani kliniczne, ani naukowe lecz polityczne, dlatego jego rozumienie będzie się zmieniało wraz ze zmianą sytuacji społecznej.

- wg Słownika socjologicznego - jeden z gł. obok groźby, środek przymusu, polega na użyciu siły fizycznej, przez jednostkę czy grupę, często wbrew obowiązującemu prawu, w celu zmuszenia jakiejś osoby czy członków grupy do określonego działania, czy też uniemożliwienie podjęcia działań lub do zaprzestania wykonywania czynności już rozpoczętej, także bezprawne narzucenie władzy.

- Anna L. Ganley- zespół atakujących, nadzorujących i kontrolujących zachowań, obejmujących przemoc fizyczną, seksualną i emocjonalną. Jest to spójna całość, ciąg zachowań zamierzonych i instrumentalnych, których celem jest zniewolenie ofiary, wyeliminowanie jej suwerennych myśli i działań, podporządkowanie jej żądaniom i potrzebom sprawcy.

- Wanda Sztander - takie działania, które niezależnie od formy upośledzają ostatecznie moc kogoś, kto jest obiektem. Taki jest też cel przemocy, czyniącej z człowieka istotę bezwolną.

Przy definiowaniu przemocy bierze się pod uwagę 3 podstawowe kryteria:

-rodzaj zachowania,

-intencje,
-skutki przemocy.

I- przemoc to siła przeważająca użyta po to, aby kogoś skrzywdzić

II- neutralne użycie siły czyli przymus

III- agresja pozytywna(pożądana; daje grupie przetrwanie np. obrina potomstwa, terytorium, walska o partnera seksualnego) lub negatywna(agresja instrumentalna, nie chce zrobić krzywdy ale chce coś zdobyć)

Przemoc nie jest naturalną cechą człowieka. Przemoc zawsze jest negatywna, nastawiona na krzywdę innych. Przemoc to siła przeważająca nad innym człowiekiem.

Typy przemocy:

* fizyczna, psychiczna

* werbalna, niewerbalna

* chłodna, gorąca

* medialna

12. Przemoc w teoriach Freuda, Dollarda, Mertona i Fromma. Przedstaw znane Ci inne teorie przemocy.

Freud- kryminologia psychoanalityczna widzi przestępstwo albo jako załamanie instynktu pierwotnego albo jako psychiczne zjawisko reakcji na onto- bądź filogenetyczne pierwotne stopnie rozwoju libido. Przestępczość jest defektem wychowania. Psychoanaliza wychodzi z założenia wszechobecności kompleksu Edypa bądź Elektry. Według Freuda siłami napędowymi ludzkich poczynań są nieuświadomione ludzkie popędy i instynkty. To energia wytwarzana przez instynkty i popędy, dynamizuje działanie ludzkie. Jeżeli energia ta nie zostanie rozładowana, zużyta we właściwy sposób to nagromadzona staję się przyczyną rozmaitych zaburzeń zachowania.

Dollard- nurt biologiczny; podstawą agresywnego zaatakowania przeciwnika jest frustracja. Przez frustrację nie możemy osiągnąć celu, agresja może mieć charakter przemocy lub charakter przeniesiony. Im silniejsza frustracja tym silniejsza agresja.

Merton- teoria anomii. Anomia- stan rozbieżności między kulturowo określanymi celami a instytucjonalne określonymi środkami ich realizacji. Struktura społeczna uniemożliwia niektórym grupom osiąganie kulturowo wyznaczonych wartości w sposób zgodny ze społecznie wyznaczonymi normami. Taki stan powoduje napięcie, a długotrwałe napięcie może powodować agresję.

Fromm- dzielił on obserwowane u ludzi zachowana agresywne na:

- obronne zachowania agresywne- biologicznie adaptacyjne, służące ochronie istotnych wartości i życia jednostki-> agresja obronna, agresja instrumentalna

- biologicznie dezadaptacyjne zachowania agresywne- określane jako destruktywność i okrucieństwo

Kontakty z ludźmi, które prowadzą do utrwalonych cech charakterologicznych Fromm nazywa charakterologiczną destruktywnością i okrucieństwem. Prowadzą one do zniszczenia nie tylko ofiary ale także w równym stopniu jej prześladowcy. Okrucieństwo i destrukcja zamiast złagodzić napięcia i uciążliwości nasilają je. Zachowania agresywne- zarówno obronne jak i dezadaptacyjne, okrucieństwo i destrukcja- są wywoływane przez sytuację zewnętrzną. Ani agresywność ani zachowania dysfunkcyjne nie wskazują na brak altruizmu.

Inne znane to np. Lorenza, Berkowitza

Lorenz- siłę napędową ewolucji gatunków stanowią cztery instynkty: seksualny, głodu, agresji i ucieczki. Za pojawienie się zachowań agresywnych jest odpowiedzialny instynkt agresji, który jest wrodzony. Tak wywołane zachowania są spontaniczne- do ich ujawnienia się nie jest konieczna jakaś określona sytuacja zewnętrzna. Dzieję się tak, ponieważ energia związana z instynktem agresji gromadzi się w centralnych ośrodkach nerwowych i wymaga rozładowania. Lorenz uważał podobnie jak Freud, jednakże on czerpał materiał z obserwacji zachowania zwierząt, natomiast Freud pacjentów. Pomijanie wpływów oddziaływań z sytuacji zewnętrznej na zachowanie agresywne jest główną słabością obu teorii.

Berkowitz- agresja to za mało by łuk odruchowy się uruchomił, potrzebny do wywołania agresji jest gniew. Gniew wywołuje stam gotowości do zachowań agresywnych. Stan ten nie prowadzi do agresji automatycznie, aby się ona przejawiła musi wystapić dostrzeżenie w sytuacji sygnałów wywołujących zachowania agresywne. Takimi sygnałami mogą być bodźce kojarzone z uprzednio przezywanym gniewem lub zachowaniem agresywnym. Stan gotowości do zachowań agresywnych może być wywołany nie tylko przez frustrację, może go także wywołać utrwalony nawyk reagowania agresywnego.

13. Formy i typy organizacyjne przemocy fizycznej. Krótka charakterystyka.

Typologia Światowej Organizacji Zdrowia (Bińczycka- Anholcer):

- przemoc skierowana przeciwko samemu sobie: samobójstwo, samouszkodzenie

- przemoc przeciwko innym:

• w rodzinie: najczęściej ma miejsce w domu; występuje jako molestowanie seksualne dzieci; przemoc seksualna wobec partnerów; przemoc wobec osób starszych

• przemoc między osobami, które nie są ze sobą związane formalnie: przemoc wobec osób przypadkowych bez względu na wiek i płeć; są to akty agresji seksualnej; gwałty; przemoc fizyczna; zdarzenia te mają miejsce w szkole, w pracy, domach opieki społecznej, szpitalach i zakładach karnych

- przemoc grupowa: dzieli się na społeczną, polityczną i ekonomiczną; są to przestępstwa zorganizowane, akty terrorystyczne, wojny i konflikty zbrojne

Formy przemocy:

- przemoc fizyczna- zamierzone działanie człowieka zwrócone przeciwko fizyczności członka jego rodziny, niosące ryzyko uszkodzenia w ciele. Dzieli się na:

* czynną- faktyczne używanie siły w celu osiągnięcia czegoś lub tylko wyrządzenia krzywdy

* bierna- wszelkiego rodzaju zaniedbania, celowe pozbawianie pożywienia, ograniczenie podstawowych praw, brak opieki ( wobec dzieci)

- przemoc psychiczna- wszelkie działania zmierzające do poniżenia ofiary, obrażenia, zastraszenia, pozbawienia wiary we własne możliwości, szantaż emocjonalny, „zabawa” uczuciami członka rodziny, manipulacja.

- przemoc seksualna- zmuszanie ofiary do jakiejkolwiek formy aktywności seksualnej wbrew jej woli.

- przemoc ekonomiczna- kontrolowanie finansów, zabieranie zarobionych pieniędzy, odmowa możliwości podjęcia pracy, nie zaspakajanie potrzeb materialnych.

Typy przemocy:

- gorąca

- zimna

- fizyczna- uczynienie komuś krzywdy, wykorzystanie fizycznej przewagi.

- psychiczna - zasadza się na groźbie zastosowania wobec ofiary ataku fizycznego ale zwłaszcza przeciw wartością uważanym za cenne.

- strukturalna- siła jest przeważająca, obiektywnie zagrażająca ludziom, nie ma wyraźnego sprawcy

- medialna- narzucanie znaczeń, interpretacji symboli pewnej kultury lub podkultury. Legalne prawo narzucania i wpajania tego co służy interesom klasy panującej, selekcjonowanie znaczeń dla pewnych warstw.

14. Przemoc zimna i gorąca- podobieństwa i różnice

- gorąca- negatywne i intensywne przeżycia związane z frustracja dążeń i potrzeb. Przejawiają się w postaci napadów furii, złości, wyładowań emocjonalnych. Jest to przemoc naładowana agresją, gwałtowna; wysteruje zwykle w afekcie. Towarzyszą jej bogate formy ekspresji jak: krzyki, gwałtowne zadawanie bólu, wyzwiska

- zimna - dokonywana z premedytacją. Ma swój konkretny cel, czasem pozytywne. Rozwija się na gruncie autorytarnych modeli współżycia. Proces pozbawiony silnych i gwałtownych emocji. Emocje SA kontrolowane i tłumione. Sprawca ingeruje w psychikę ofiary, naruszając jej wewnętrzną stabilność i integrację, przyczyniając się do rozbicia emocjonalnego, wycieńczenia i poczucia bezsilności. Przemoc chłodna to rodzaj złego traktowania wpisany w kulturę, obyczaj będący częścią wyposażenia psychicznego jednostki. Realizuje się utrwalony wzór postępowania.

15. Fazy cyklu przemocy w rodzinie- zdefiniuj syndrom Sztokholmski

- Faza narastania napięcia

W tej fazie partner jest napięty i stale poirytowany. Każdy drobiazg wywołuje jego złość, często robi awanturę, zaczyna więcej pić, przyjmować narkotyki lub inne substancje zmieniające świadomość. Może poniżać partnerkę, poprawiając swoje samopoczucie. Prowokuje kłótnie i staje się coraz bardziej niebezpieczny. Sprawia wrażenie, że nie panuje nad swoim gniewem. Kobieta stara się jakoś opanować sytuację - uspokaja go, spełnia wszystkie zachcianki, wywiązuje się ze wszystkich obowiązków. Często przeprasza sprawcę. Ciągle zastanawia się nad tym, co może zrobić, aby poprawić mu humor, uczynić go szczęśliwym i powstrzymać przed wyrządzeniem krzywdy. Niektóre kobiety w tej fazie mają różne dolegliwości fizyczne, jak bóle żołądka, bóle głowy, bezsenność, utratę apetytu. Inne wpadają w apatię, tracą energię do życia lub stają się niespokojne i pobudliwe nerwowo. Jest to wynik narastania napięcia, które po pewnym czasie staje się nie do zniesienia. Zdarza się, że kobieta wywołuje w końcu awanturę, żeby „mieć to już za sobą”.

- Faza gwałtownej przemocy

W tej fazie partner staje się gwałtowny. Wpada w szał i wyładowuje się. Eksplozję wywołuje zazwyczaj jakiś drobiazg, np. lekkie opóźnienie posiłku. Skutki użytej przemocy mogą być różne - podbite oko, połamane kości, obrażenia wewnętrzne, poronienie, śmierć. Kobieta stara się zrobić wszystko, żeby go uspokoić i chronić siebie. Zazwyczaj, niezależnie od tego, jak bardzo się stara, wściekłość partnera narasta coraz bardziej. Czuje się bezradna, bo ani przekonywanie sprawcy, ani bycie miłą, ani unikanie, ani bierne poddawanie się mu nie pomaga i nie łagodzi jego gniewu. Po zakończeniu wybuchu przemocy, kobieta jest w stanie szoku. Nie może uwierzyć, że to się naprawdę stało. Odczuwa wstyd i przerażenie. Jest oszołomiona. Staje się apatyczna, traci ochotę do życia, odczuwa złość i bezradność.

- Faza miodowego miesiąca

Gdy sprawca wyładował już swoją złość i wie, że posunął się za daleko, nagle staje się inną osobą. Szczerze żałuje za to, co zrobił, okazuje skruchę i obiecuje, że to się nigdy nie powtórzy. Stara się znaleźć jakieś wytłumaczenie dla tego, co zrobił i przekonuje ofiarę, że to był jednorazowy, wyjątkowy incydent, który już się nigdy nie zdarzy. Sprawca okazuje ciepło i miłość. Staje się znowu podobny do tego, jaki był na początku znajomości. Przynosi kwiaty, prezenty, zachowuje się jakby przemoc nigdy nie miała miejsca. Rozmawia z ofiarą, dzieli się swoimi przeżyciami, obiecuje, że nigdy już jej nie skrzywdzi. Dba o ofiarę, spędza z nią czas i utrzymuje bardzo satysfakcjonujące kontakty seksualne. Sprawca i ofiara zachowują się jak świeżo zakochana para. Ofiara zaczyna wierzyć w to, że partner się zmienił i że przemoc była jedynie incydentem. Czuje się kochana, myśli, że jest dla niego ważna i znowu go kocha. Spełniają się jej marzenia o cudownej miłości, odczuwa bliskość i zespolenie z partnerem. Życie we dwoje wydaje się piękne i pełne nadziei. Ale faza miodowego miesiąca i związane z nią przyjemności przemijają i znowu rozpoczyna się faza narastania napięcia. Zatrzymuje ona ofiarę w cyklu przemocy, bo łatwo pod jej wpływem zapomnieć o koszmarze pozostałych dwóch faz. Prawdziwe zagrożenie, jakie niesie ze sobą faza miodowego miesiąca jest związane z tym, że przemoc w następnym cyklu jest zazwyczaj gwałtowniejsza.

Syndrom Sztokholmski

Czasami, gdy miłość się kończy, jeden z partnerów mówi: "Wiem, że on już dla mnie nie istnieje ale ja wciąż go kocham" lub "Nie wiem jak, ale chciałbym by wróciła" itp. Najwyrazistszym stwierdzeniem jest: "Wiem, że to nie ma sensu. On już ma nową dziewczynę i wiem, że także ją dręczy ale wciąż jestem zazdrosna". Nie wydaje się to niczym nietypowym chyba, że najbliżsi są zszokowani takimi stwierdzeniami, gdyż niejednokrotnie byli świadkami znęcania się partnera. Takie uzależnienie od dręczyciela jest znane w psychologii jako syndrom sztokholmski i może mieć miejsce w takich okolicznościach jak:

• Znęcanie się nad dziećmi lub partnerami w związku,

• Więzienie,

• Wojna,

• Uczestnictwo i zaangażowanie w kulty i sekty,

• Kazirodztwo,

• Mobbing,

• Terroryzm z zatrzymaniem zakładników,

• Obozy pracy,

• Osaczanie partnera połączone z jego zastraszaniem

Ludzie przebywający w takich sytuacjach przez dłuższy czas nie widzą innego sposobu na przeżycie jak tylko emocjonalne związanie się z oprawcą. Ten związek jednak jest dla nich niebezpieczny gdyż nie potrafią się z niego uwolnić i robią wszystko by trwał. Posuwają się nawet do kłamstw, brania winy na siebie za przestępstwa popełniane przez oprawcę, a nawet do czynnej agresji w stosunku do ludzi próbujących wyzwolić ich spod jarzma toksycznego związku. Oprawcą może być każdy, kto jest bliską osobą ofiary: matka, ojciec, dziecko, partner, żona, mąż, przypadkowy człowiek, który okazuje się przestępcą itd. By można było jednak mówić o istnieniu sytuacji uzależnienia ofiary od dręczyciela, musi wystąpić w relacji kilka z poniższych wskaźników:

• Ofiara musi żywić pozytywne uczucia do oprawcy,

• Ofiara musi odczuwać negatywne uczucia w stosunku do swych najbliższych: rodziny, przyjaciół, autorytetów próbujących wyzwolić ją z relacji,

• Popierać motywy i zachowania oprawcy.

• Oprawca musi wyrażać pozytywne uczucia w stosunku do ofiary,

• Ofiara musi zachowywać się jak obrońca w sytuacjach zagrożenia dla oprawcy,

• Ofiara nie jest zdolna zaangażować się w działania prowadzące do rozluźnienia i zerwania związku z oprawcą.

Pojawienie się powyższych czynników nie prowadzi jeszcze do rozwoju Syndromu Sztokholmskiego. By on zaistniał, ofiara musi:

• wierzyć, że obecne psychiczne lub fizyczne ataki oprawcy mogą nieść dla niej zagrożenie życia,

• dostrzegać niewielkie ustępstwa, przywileje i uprzejmości ze strony oprawcy czynione w jej kierunku,

• odczuwać swą samotność, bezradność i izolację w "walce" z oprawcą,

• odczuwać brak możliwości ucieczki z relacji z oprawcą.

16. Przedstaw różnice pomiędzy przymusem a przemocą

Przemoc

* fizyczna, psychiczna

* werbalna, niewerbalna

* chłodna, gorąca

* medialna

Jest to siła przeważająca, fizyczna, przewaga wykorzystywana do panowania nad kimś, bezprawnie narzucana władza, czyny dokonane z użyciem siły fizycznej- np. gwałt. Użycie siły w celu zrobienia komuś krzywdy.

Przymus:

W intencji wprowadzenia sprawiedliwości (państwo).  Przymus w ujęciu prawa:

1) są to środki prawne stosowane w celu zapewnienia przestrzegania prawa, przymuszające do zastosowania się do przepisu prawa lub do wyroku sądowego;

2) w prawie cywilnym przymus rozumiany jest jako wywarcie nielegalnego nacisku na osobę fizyczną i jako taki może być okolicznością powodującą nieważność czynności prawnej.

17. Mechanizmy ułatwiające stosowanie przemocy- cechy sprawcy i ofiary wg Anny Pawełczyńskiej.

18.Objaśnij skrót:

- AIDS- Acquired Immune Deficiency Syndromy- Zespół Nabytego Upośledzenia Odporności

- GRID- Gay-related Immune Deficiency - Zespół Niedoboru Odporności Gejów

- HIV- Human Immunodeficiency Virus- Wirus Zespołu Nabytego Braku Odporności Immunologicznej

- HTLV- (human T-cell leukemia/lymphoma virus lub human T-lymphotropic virus) wirus ludzkiej białaczki z komórek T (lub ludzki wirus T-limfotropowy) (jest ludzkim jednoniciowym retrowirusem RNA, który wywołuje ostrą białaczkę z limfocytów T oraz chłoniaka z limfocytów T)

19. Scharakteryzuj typy i stadia AIDS

W typie klasycznym wirus ma trzy stadia:

- I nosicielstwo bezobjawowe- człowiek zarażony zaraża kolejne osoby. Nosiciel czuje się dobrze, nie ma objawów zewnętrznych, może trwać to bardzo długo a zależy to od płci, warunków życia, pogody czy organizmu.

- II objawy wstępne- gorączka, obfite nocne poty, bardzo złe samopoczucie, wysypka, silne zmęczenie, lekkie powiększenie węzłów chłonnych, które nie zanika pomimo cofnięcia się rzutów gdy objawy się cofają. Następnie jest rewersja-trwa od kilku miesięcy do kilku lat.

- III stadium zakażeń oportunistycznych- choruje na wszystko z czym się zetnie olus objawy towarzyszące. Objawy chorób są bardzo ciężkie, zwykle są to nowotwory lub gruźlice. Towarzyszy temu silne biegunka do 10l dziennie i silne zmęczenie a także zmiany skórne. Trwa od kilku miesięcy do 3, 4 a nawet 5 lat.

20. Hipotezy związane z pojawieniem się HIV w populacji ludzkiej

- wirus ma charakter odzwierzęcy i przeniósł się na ludzi poprzez zoofilie i kontakty homoseksualne( Dumas- homoseksualista),

- zauważono, że w Afryce Środkowej i na Haiti objawy choroby są podobne. W latach 70-tych w Afryce zatrudniano Haitańczyków. Szczepiono ich wszystkich szczepionką przeciwko czarnej ospie- była ona robiona z krwi zwierząt chorych na gorączkę kopytna. W zakażonej krwi wirus był podobny do ludzkiego HIV,

- rozpowszechnienie się przeszczepów ludzkich organów- okazało się, że enzym transkryptazy jest niestabilny, pojawia się w różnych miejscach w organizmie. Aby dokonać przeszczepu i aby się on przyjął należy obniżyć odporność biorcy do zero. W ten sposób ludzie sami stworzyli HIV, gdyż enzym transkryptazy przyczynia się do powielania tego wirusa. Przed erą przeszczepów nie słyszano o AIDS.

21. Grupy ryzyka zakażeń HIV

- homoseksualiści i biseksualiści

- prostytutki

- narkomanii

- dzieci matek chorych na AIDS

- osoby chore na hemofilie

- osoby u których często dokonuje się przetaczania krwi

- pracownicy służby zdrowia i personel laboratoryjny mający kontakt z zakażonym materiałem

22. Najważniejsze daty w rozwoju wiedzy o AIDS

Pierwsza wzmianka o AIDS pojawiła się w 1981 r w amerykańskim czasopiśmie, które donosiło o 5 chorych homoseksualistach. Następnie mówiono już o 101 chorych.
Pierwotna nazwa to GRID lecz w 1982r. zmieniono ją na AIDS.
W 1983 roku Gallo i Montagnur niezależnie od siebie znaleźli oni wirusa HIV w węzłach chłonnych; od tej pory przyjmuje się, że choroba ma charakter wirusowy
W 1984r. rozpoznano pierwsze przypadki zakażeń wśród osób nie homoseksualnych.
W 1985r. stworzono pierwsze testy które wskazywały seropozytywność.

W 1987r. zaczęto wytwarzać AZT.

W 1989r. WHO ogłosiło 1 grudnia jako Światowy Dzień Walki z AIDS

23. Wyjaśnij na czym polega szczególne niebezpieczeństwo związane z epidemią AIDS.

Epidemia AIDS jest szczególnie niebezpieczna, ponieważ osoba chora przez długi okres czasu nie ma żadnych objawów, nie jest świadoma swojej choroby a już zaraża. Nawet jeśli podda się testowi to często te testy trzeba powtarzać po pół roku a przez ten czas można zmienić partnera bo rzadko związki trwają dłużej.. a wtedy trzeba od nowa robić testy bo przecież nowy partner może być zarażony, jak nie wyjdzie to czekać znowu pół roku i tak w kółko. A przez ten czas wciąż zarażamy.

24. Cechy naturalnej seksualności człowieka w ujęciu Kępińskiego

- rozmaitość bodźców seksualnych,

- społeczny charakter,

- zaprzeczenie związku endokryminologii a systemem nerwowym

- tajemnica

- wdrukowanie (ogromna rola pierwszych połączeń w sferze seksualnej

- związek czułości i seksualności dla celów macierzyństwa

- długa współrzędna czasowa

25. Alkohol: pojęcie, wzory chemiczne, rodzaje i właściwości

-alkohol etylowy( etanol) jest biologicznie aktywną substancją organiczną należącą do grupy wodorotlenowej, lżejszą od wody, o niższej temp. Zamarzania( - 30st. C) i niskiej temp. Wrzenia (+ 78 st. C). Pierwsze wzmianki o alkoholu pochodzą z Arabii, jak podają archeolodzy, miał on być proszkiem do utrwalania farb. Słowo alkohol pochodzi z jęz. Arabskiego al-kuhl lub al-kahul i oznacza delikatny puder.

- wzór alkoholu etylowego: C2H5OH

- rodzaje alkoholu:

* alkohole wysokoprocentowe: spirytus (96%), wódka (od 40%), nalewki (40-50%), likiery,

* alkohole średnio i niskoprocentowe: wina (11-13%), miody pitne (8-9%) i piwa (4,5-13%)

- właściwości alkoholu:

* bezbarwna, łatwopalna ciecz (niebieskawy płomień)

* charakterystyczna woń,

* piekący smak,

* psychoaktywna substancja.

26. Stopnie i objawy upojenia alkoholowego.

• 0,3-0,5‰ - euforia, obniżenie krytycyzmu, obniżona koordynacja słuchowo-wzrokowa, nieco obniżona koordynacja

• 0,5-0,7‰ - gadatliwość, zaburzenia sprawności ruchowej, błędna ocena własnych możliwości, obniżenie samokontroli, (PODCHMIELENIE)

• 0,7-2,0‰ - zaburzenia równowagi, koordynacji ruchowej, niższy poziom odczuwania bólu, spadek sprawności intelektualnej, drażliwość, opóźnienie czasu reakcji, pobudzenie seksualne, przyspieszona akcja serca (powyżej 1,5‰ - UPOJENIE WŁASCIWE)

• 2,0-3,0‰ - zaburzenia mowy, spowolnienie, poważne zaburzenia równowagi, obniżona zdolność kontroli zachowań, senność (UPOJENIE GŁĘBOKIE)

• 3,0-4,0‰ - spadek ciśnienia krwi, obniżenie temperatury ciała, zanik odruchów fizjologicznych, zaburzenia świadomości -> śpiączka (STAN CIĘŻKIEGO ZATRUCIA)

• powyżej 4,0‰ - śpiączka, zaburzenie ośrodka naczyniowo-ruchowego, oddechowego, możliwe porażenie tych ośrodków (STAN ZAGROŻENIA ŻYCIA)

27. Ostrzegawcze i pełne objawy uzależnienia

- ostrzegawcze:

* ukrywa swój nałóg

* zwiększona tolerancja

* pije, żeby się rozluźnić

* alkohol załatwia problemy

* wymioty z powodu zatrucia organizmu; wymioty spowodowane chęcią odtrucia są objawem ostrzegawczym

* stawianie sobie wewnętrznych barier

* palimpsesty alkoholowe- nie wiem co robiłem?(permanencja)

- pełne:

* tolerancja się zmniejsza

* problemy zdrowotne np. marskość wątroby itp.

* brak uczucia głodu i wypłukiwanie mikroelementów

* pije otwarcie,

* brak kontroli nad piciem

* pije byle co, byle zagłuszyć głód alkoholowy

* zespół abstynencyjny

* zespół Otella (podejrzewanie o zdradę - paranoja)

* psychozy alkoholowe, majaczenie, drżenie rąk

* zespół Korsakova (Występują ostre zaburzenia pamięci bieżącej i niedawnych zdarzeń (przy zachowaniu wspomnień sprzed choroby), luki pamięciowe wypełniane konfabulacjami zwykle o treści wielkościowej, pojawia się apatia, chory ma również problemy z jasnym i logicznym rozumowaniem. Nie występują za to objawy charakterystyczne dla otępienia, takie jak zaburzenie myślenia abstrakcyjnego, upośledzenie sądzenia, czy inne zaburzenia wyższych czynności korowych.

* palimpsesty alkoholowe

28. Choroby psychiczne w przebiegu uzależnienia od alkoholu

-Psychoza Korsakowa (inaczej: alkoholowy zespół amnestyczny, zespół Wernickego-Korsakowa) występuje po wielu latach intensywnego picia, jako przejaw ciężkich zaburzeń metabolicznych. Istotną rolę w jej powstaniu odgrywa niedobór witamin z grupy B. Pierwsze doniesienia opisujące związek różnych zaburzeń psychicznych z polineuropatią (zapaleniem wielonerwowym) opublikował Korsakow w latach 1887-1891. Ścisły związek między encefalopatią Wernickego a zespołem Korsakowa zauważono w pierwszych latach XX wieku. Natomiast bliskie pokrewieństwo kliniczne tych dwóch chorób ustalił Bonhoeffer w 1904 roku. Zdaniem wielu badaczy choroba Korsakowa jest psychicznym przejawem choroby Wernickego. Główne objawy psychozy Korsakowa to:

• spowodowane uszkodzeniem ciał suteczkowatych mózgu, zaburzenia pamięci polegają głównie na występowaniu poważnych trudności lub na całkowitej niezdolności do przyswojenia sobie nowego materiału (uszkodzenie tzw. pamięci świeżej);

• konfabulacje (zmyślone wydarzenia wypełniające luki pamięciowe);

• dezorientacja w czasie i w miejscu;

• zafałszowane poznawanie osób.

- Otępienie alkoholowe - Postępujące lub przewlekłe zaburzenie współwystępujące z uzależnieniem od alkoholu, często pojawia się w 6. dekadzie życia. Oprócz działania samego alkoholu na rozwój tego zespołu wpływają także: urazy głowy, niedobory pokarmowe, następstwa uszkodzenia wątroby. Charakteryzuje się upośledzeniem wielu wyższych funkcji korowych, m. in. pamięci, myślenia, orientacji, uczenia się, mowy. Upośledzeniu funkcji poznawczych towarzyszy na ogół pogorszenie kontroli emocjonalnej, zaburzenia w sferze zachowań społecznych lub upośledzenie motywacji.

- Zespół Otella to nic innego niż patologiczna zazdrość, często występująca u osób uzależnionych od alkoholu lub mających w inny sposób uszkodzony centralny układ nerwowy np. w postaci starczej psychozy. Przeważnie na to schorzenie cierpią mężczyźni, ale spotyka się również kobiety cierpiące na obłęd zazdrości. Dominującym objawem są urojenia niewierności małżeńskiej, niekiedy dołączają się urojenia prześladowcze. Charakteryzuje je niedorzeczność podejrzeń, brak możliwości zmiany przekonania o zdradzie przez perswazję.

- Majaczenie alkoholowe (majaczenie drżenne, delirium tremens, "biała gorączka"), jest najczęściej spotykaną psychozą alkoholową i występuje u ok. 5% uzależnionych. Po raz pierwszy zostało opisane w 1813 r. przez Suttona. Objawy majaczenia alkoholowego pojawiają się w czasie do 72 godzin od zaprzestania picia, kiedy poziom alkoholu we krwi gwałtownie spada. Zawsze towarzyszą one innym objawom zespołu abstynencyjnego. Najpierw pojawia się niepokój, lęk oraz bezsenność, do których dołączają się zaburzenia świadomości (dezorientacja co do miejsca i czasu), urojenia, złudzenia i omamy. Chory widzi ruchliwe, małe i wielkie zwierzęta, różne dziwne stwory, niezwykle twarze i postacie. Obrazy te są zwykle kolorowe i ruchliwe. Niejednokrotnie czuje i widzi chodzące po nim samym owady, robaki czy mrówki, czasem mówi o dziwnych smakach i zapachach. U osób majaczących można czasami wywołać objawy potwierdzające rozpoznanie np. objaw Liepmanna polegający na pojawianiu się omamów wzrokowych po uciśnięciu gałek ocznych; objaw Reichardta ("czystej kartki") polegający na tym, że chory czyta z niezapisanej kartki to, co sugeruje mu badający lub opisuje nieistniejący obrazek; objaw Aschaffenburga - pod wpływem sugestii chory rozmawia przez wyłączony telefon; objaw "nawlekania nitki" - zgodnie z sugestią chory nawleka nieistniejącą nitkę do nieistniejącej igły.

- Ostra halucynoza alkoholowa (ostra omamica), opisana została w 1883 r. przez Kraepelina. Jest ona drugą co do częstości występowania psychozą alkoholową i towarzyszy innym objawom zespołu abstynencyjnego. Przez niektórych uważana jest za odmianę majaczenia alkoholowego. Początek jest z reguły nagły. Najczęściej chory zaczyna słyszeć głosy, które grożą mu, wymyślają, czasami oskarżają, a kiedy indziej żywo dyskutują na jego temat, bądź nakazują co ma robić. Zdarza się, że nakazują popełnienie samobójstwa (chory słyszy np.: "powieś się... powieś się"), bądź zrobienie sobie jakiejś krzywdy, np. glos nakazuje odcięcie sobie ręki ("albo sobie utniesz rękę, albo ci urżniemy łeb"). W miarę trwania choroby mogą dołączyć się usystematyzowane urojenia, często prześladowcze, ściśle związane z zasłyszanymi treściami, np. przekonanie, że wrogowie organizują zamach na życie chorego, dysponują aparaturą podsłuchową, a nawet oddziaływają na niego poprzez ściany, sufit czy podłogę. Urojeniom towarzyszy na ogół niepokój, lęk, obniżenie nastroju. Zdarzają się zachowania agresywne i autoagresywne.

- Stany depresyjne Mogą być przyczyna i skutkiem choroby alkoholowej. Alkohol może być początkowo „lekarstwem" na smutki i czarne widzenie świata. Potem, nawet jeśli depresja nie była przyczyną pijaństwa, alkohol przestaje spełniać taką funkcję. Bardzo szybko traci swoją magiczna moc i przemienia się w czarną chmurę zawieszoną nad całym życiem pijącego. Spycha chorego w coraz intensywniejsze stany depresji. W każdej postaci depresji pojawiają się, choćby przelotne, myśli samobójcze. Przy nasilonych objawach depresyjnych prawdopodobieństwo ich zrealizowania jest bardzo wysokie. Niektórzy badacze przyjmują, że 11%-21% uzależnionych od alkoholu osób dokonuje samobójstw. Należy przy tym pamiętać, że próba samobójcza najczęściej nie jest poprzedzana werbalnym sygnalizowaniem o zamiarze targnięcia się na własne życie. Jedno jest pewne - reakcji depresyjnych alkoholika nigdy nie należy lekceważyć, a wołając pomoc (np. pogotowie) zawsze trzeba informować o pojawiających się wypowiedziach czy zachowaniach samobójczych. Nie należy przy tym liczyć na to, że perswazje, czy „rozmowy na wesołe tematy" cokolwiek mogą zmienić.

- Padaczka alkoholowa to zespół napadów drgawkowych występujących w trakcie trwania zespołu abstynencyjnego. Wizualnie napad przypomina napad padaczki - chory doświadcza nagłych napięć mięśni kończyn i twarzy, traci przytomność. Padaczka alkoholowa nie jest jednak padaczką sensu stricte, przyczyny padaczki alkoholowej to nie zaburzenia pracy biochemicznej mózgu na skutek jego uszkodzenia, lecz na skutek nadużywania alkoholu i nagłego przerwania picia, bądź mocnego zmniejszenia ilości dostarczanego do organizmu alkoholu

29. Formy profilaktyki ze szczególnym uwzględnieniem AA i ich mutacji.

-Dorosłe Dzieci Alkoholików (DDA, ang. ACoA = Adult Children of Alcoholics lub ACA = Adult Children Anonymous) - samopomocowe grupy wsparcia działające na bazie przejętego z ruchu AA (po niewielkich adaptacjach) programu Dwunastu Kroków. Stworzono je z myślą o osobach, które dorastały w domu, gdzie przynajmniej jedno z rodziców było alkoholikiem i w związku z tym osoby te wykształciły cechy ułatwiające egzystowanie w takiej rodzinie, lecz wydatnie utrudniające życie poza nią. Opierają się na założeniu, że ludziom z określonymi problemami najlepiej pomogą w zdrowieniu spotkania z osobami o podobnych trudnościach.
Choć określenie "syndromu DDA" jest jedno, różne mogą być metody pracy nad usuwaniem skutków dorastania w "alkoholowym lub inny sposób dysfunkcyjnym domu".

-Terapia indywidualna - w formie indywidualnych konsultacji z terapeutą (w warunkach polskich zwykle psychologiem, w Stanach Zjednoczonych bywa to często psychiatra), rozmowy o problemach, przeżywanych emocjach, z możliwością otrzymywania informacji zwrotnych oraz porad.

-Terapia grupowa DDA pod kierunkiem terapeuty - grupę prowadzi zwykle odpowiednio wykwalifikowany psycholog, możliwe jest dzielenie się przez uczestników swoimi przeżyciami i problemami, zasięganie rad od terapeuty i otrzymywanie informacji zwrotnych od innych uczestników; w bardziej zaawansowanych formach możliwe jest także zadawanie prac pisemnych, praca w parach lub małych grupach, czy bardziej zaawansowane formy psychoterapii (np. psychodrama czy ustawienia). W Polsce istnieje możliwość korzystania z obu form terapii w wersji płatnej albo całkowicie lub częściowo refundowanej przez ośrodki rządowe lub samorządowe (NFZ, PARPA, budżety gmin).

. -Uczestnictwo w mityngach DDA - "dzielenie się doświadczeniem, siłą i nadzieją", w połączeniu z pracą na programie 12 kroków DDA. Mityng jest grupą samopomocową: podczas spotkań możliwe jest korzystanie z doświadczeń innych uczestników, jednak bez możliwości udzielania rad, komentowania, czy przerywania wypowiedzi innych uczestników; prowadzącymi mityngi są zwykle osoby ze Wspólnoty DDA dysponujące największym doświadczeniem, zaangażowaniem lub "stażem zdrowienia"; jednym z warunków bezwzględnie obowiązującym na mityngach jest zachowanie anonimowości spotkanych tam osób oraz zasłyszanych spraw i zdarzeń.

30. Istota 12 kroków i tradycji zwalczania alkoholizmu

Zbiór zaleceń dla osoby uzależnionej, członka grupy samopomocowej 12 kroków, które systematycznie stosowane i wymieniane z innymi uczestnikami mają pomóc uczestnikowi wspólnoty wyzwolić się z uzależnienia.

1. Przyznaliśmy, że jesteśmy bezsilni wobec alkoholu, że przestaliśmy kierować własnym życiem.

2. Uwierzyliśmy, że siła większa od nas samych może przywrócić nam zdrowie.

3. Postanowiliśmy powierzyć naszą wolę i nasze życie opiece Boga, jakkolwiek Go pojmujemy.

4. Zrobiliśmy gruntowny i odważny obrachunek moralny.

5. Wyznaliśmy Bogu, sobie i drugiemu człowiekowi istotę naszych błędów.

6. Staliśmy się całkowicie gotowi, aby Bóg uwolnił nas od wszystkich wad charakteru.

7. Zwróciliśmy się do Niego w pokorze, aby usunął nasze braki.

8. Zrobiliśmy listę osób, które skrzywdziliśmy i staliśmy się gotowi zadośćuczynić im wszystkim.

9. Zadośćuczyniliśmy osobiście wszystkim, wobec których było to możliwe, z wyjątkiem tych przypadków, gdy zraniłoby to ich lub innych.

10. Prowadziliśmy nadal obrachunek moralny, z miejsca przyznając się do popełnianych błędów.

11. Dążyliśmy poprzez modlitwę i medytację do coraz doskonalszej więzi z Bogiem, jakkolwiek Go pojmujemy, prosząc jedynie o poznanie Jego woli wobec nas oraz o siłę do jej spełnienia.

12. Przebudzeni duchowo w rezultacie tych kroków, staraliśmy się nieść posłanie innym alkoholikom i stosować te zasady we wszystkich naszych poczynaniach.

31. Koalkoholizm - istota, cechy; opisz stadia „zaczarowanego koła zaprzeczeń” w ujęciu Kellermana.

- Koalkoholizm to zjawisko współuzależnienia przez osobę najbliższą alkoholikowi np. małżonek lub dziecko, przede wszystkim jednak kobiety i dzieci żyjące z alkoholikiem.

Cechy koalkoholika:

* koncentruje całe życie wokół picia alkoholika

* przymus powstrzymywania alkoholika od picia
* usztywnia schemat zachowań związanych z odwodzeniem alkoholika od picia
* powiela schematy reagowania na picie alkoholika
* silne pragnienie kontrolowanego picia przez alkoholika
* zmiany tolerancji na picie alkoholika
* objawy zachwiania równowagi emocjonalnej po zaprzestaniu picia alkoholika
* złagodzenie objawów napięcia emocjonalnego po powrocie do picia alkoholika
* poczucie niemożności rozstania się z alkoholikiem pomimo powtarzających się pragnień tego typu

Współuzależnienie - kryteria Cermaka, na podstawie DSM III-R:

1. Zaburzenie poczucia własnej wartości:

- zaburzone poczucie kontroli sytuacji( picie lub abstynencja osoby uzależnionej to kwestia jej woli, ma na to wpływ)

-uzależnienie samooceny od satysfakcji innych, a konkretnie zadowolenia partnera

-uruchomienie mechanizmów obronnych mających na celu utrzymanie dotychczasowej sytuacji ( projekcja, przemieszczanie, racjonalizacja)

2. Zaburzenie granic własnego Ja. Partner osoby uzależnionej w pewnym momencie staje się jej cieniem. Kontrolowanie rzeczywistości osoby uzależnionej pozwala partnerowi kontrolować własną rzeczywistość-zacieranie granic miedzy własną odrębnością a odrębnością partnera.

3. Wiązanie się ze środowiskiem marginesu społecznego. Aby przejąć kontrole nad partnerem uzależnionym trzeba za nim podążać.

4. Zaburzenia emocjonalno - kompulsywne: najczęściej nadmierne tłumienie negatywnych emocji, wzmożona czujność, nadobowiązkowość, kompulsywna kontrola codziennych zdarzeń,, wzrost lęku ( psychotropy dla redukcji).

Siedem faz rozwoju współuzależnienia wg. Sztander:

- Faza zaprzeczania- przekonanie, że osoba uzależniona mogłaby przestać pić, gdyby chciała. Relacje z osobą uzależnioną przebiega na ciągłym ustalaniu zasad, które ta łamie.

- Faza organizacji samoobrony - izolacja od osoby uzależnionej, ukrywanie problemu przed otoczeniem zewnętrznym, pojawienie się objawów psychosmoatycznych u domowników

- Faza chaosu- załamanie się dotychczasowych strategii radzenia sobie z sytuacją, bezradność wobec problemu, wzrost objawów zaburzeń u dzieci

- Faza wstępnej reorganizacji rodziny - przejęcie kontroli nad życiem rodzinnym przez partnera osoby uzależnionej, koncentracja nad minimalizowaniem skutków jego uzależnienia dla rodziny.

- Faza reorganizacji faktycznej- budowanie systemu rodzinnego ze świadomością separacji osoby uzależnionej od reszty rodziny, praca nad poprawą jakości życia własnego i rodziny, odbudowanie związków z innymi ludźmi.

- Faza reorganizacji ostatecznej- funkcjonowanie rodziny jako systemu bez osoby uzależnionej.

- Faza prób odtworzenia rodziny- dotyczy tylko sytuacji gdy osoba uzależniona ma za sobą pewien stabilny okres abstynencji . W takiej sytuacji partner może podjąć próbę włączenia jej  z powrotem do rodziny.

Stadia „zaczarowanego koła zaprzeczeń” w ujęciu Kellermana:

Alkoholizm jest tragedią w trzech aktach. W tragedii bierze udział co najmniej czworo ludzi: pijący , jego rodzina, przyjaciele, koledzy w pracy, a nawet jego doradcy. Wszyscy oni przyczyniają się do obrotów tego zaczarowanego koła alkoholizmu. Choroba ta rzadko pojawia się u osoby całkowicie odseparowanej od ludzi. Rzadko również trwa w całkowitym odosobnieniu. Jeden człowiek pije i upija się - inni reagują na jego picie i zachowywanie się. Pijący reaguje z kolei na ich reakcje i znowu pije. W ten właśnie sposób zaczyna się obracać zaczarowane koło oskarżeń i zaprzeczeń - staczająca się w dół spirala alkoholizmu.

Aby zrozumieć alkoholizm - musimy spojrzeć nie tylko na samego alkoholika, ale na całkowity obraz jego choroby tak - jakbyśmy byli widzami odgrywanej na scenie sztuki. Musimy dostrzec dokładnie role wszystkich aktorów tego dramatu.
Alkoholik - jako gwiazda całej sztuki - występuje na początku pierwszego aktu. Gra on główną rolę, a inni reagują tylko na to, co on robi na scenie. Więc oto nasz gwiazdor - zazwyczaj mężczyzna w wieku 30 - 50 lat przeważnie zdolny, inteligentny i pracowity. Często jednak jego ambicje przekraczają jego możliwości. Widzimy, że jest to bardzo wrażliwy, samotny i nerwowy człowiek. Jest on również niedojrzały w sposób, który go czyni bardzo zależnym od innych ludzi. Prawdopodobnie zachowuje się sposób bardzo „niezależny'', aby tej niedojrzałości całkowicie zaprzeczyć. Właśnie z tego zaprzeczania powstał tytuł naszej sztuki: Zaczarowane Koło Zaprzeczeń. Aby alkoholik mógł grać swą rolę z powodzeniem, potrzebuje pomocy innych. Dlatego musimy obserwować bardzo dokładnie, w jaki sposób każdy z aktorów spełnia swą rolę w tym dramacie.

Prolog
Alkoholik odkrył, że picie poprawia mu nastrój, pozwala czuć się lepiej. Wydaje to mu się błogosławieństwem, a nie przekleństwem. Lekarstwem, a nie trucizną. Na kilka godzin znikają kłopoty i lęki, napięte nerwy doznają odprężenia i wszystkie problemy są rozwiązane.

Akt 1.

Alkoholik wkracza na scenę twierdząc, że nikt nie ma prawa mówić mu, co on powinien robić, że tylko on sam może rozkazywać innym. Rodzinie bardzo to utrudnia jakąkolwiek rozmowę z nim na temat jego picia i rezultatów picia. Nawet gdy pijaństwo stwarza naprawdę poważne problemy - alkoholik nie chce na ten temat rozmawiać. Każda dyskusja jest czymś w rodzaju podwójnego monologu: nikt nie słyszy tego, co mówi druga strona. Obie strony mówią co innego, a robią co innego.. Dlatego, aby alkoholika zrozumieć konieczne jest dokładne poznanie tej gry. Obserwowanie samego alkoholika, czytanie naukowych opisów jego choroby, albo wysłuchiwanie narzekań jego rodziny, to tylko mała cząstka dramatu. Najważniejszym słowem w alkoholizmie jest „zaprzeczanie'', gdyż ludzie niezmiennie robią to, czego postanawiają nigdy więcej nie robić, albo zaprzeczają temu, co zrobili.

Na początku pierwszego aktu alkoholik potrzebuje kieliszka - więc pije. Pije często i wiele, a nie rzadko i w małych ilościach. Może pić otwarcie, ale prawdopodobnie z ilością wypitych kieliszków kryje się, pijąc poza plecami reszty aktorów tego przedstawienia. Tu właśnie jest pierwsza część zaprzeczania: ukrywanie ilości wypitego alkoholu. Dowodzi to, że pijący zdaje sobie sprawę z tego, że pije zbyt wiele, pije częściej i więcej niż inni, a przede wszystkim - że picie znaczy dla niego o wiele więcej niż dla innych ludzi. Fakt, że pije za wiele i zbyt często, nie jest zależny od jego woli. I tu dostrzegamy pierwszą oznakę alkoholizmu. Ciągłe zaprzeczanie przez chowanie butelki i picie w samotności wskazuje jasno, jak bardzo jego poczucie jest zależne od alkoholu. Po dwóch lub trzech kieliszkach nie może już być mowy o powstrzymaniu picia. Po paru następnych kieliszkach zauważymy ogromną zmianę w pijącym. Staje się on pełen zadowolenia i absolutnej niezależności. Znajduje się na samym szczycie świata i może się zachowywać jak prawdziwy „bożek''. Teraz on ma tylko rację, każdy inny jest w błędzie, szczególnie jeżeli spróbuje przeciwstawić się jego piciu. Nie wszyscy alkoholicy zachowują się w identyczny sposób kiedy są pijani, ale wszyscy zachowują się nienormalnie i bezsensownie, są nieodpowiedzialni za swoje czyny. Ignorują przepisy towarzyskie, czasem posuwają się do łamania prawa
Przykładem jest tu prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwym, co u niealkoholika uznane zostałoby za czyn całkowicie niepoczytalny.
Jeżeli picie trwa wystarczająco długo - alkoholik stwarza krytyczne sytuacje, wpada w kłopoty i najrozmaitsze powikłania. Mogą mieć one różne scenariusze, ale ogólny ich zarys jest zwykle taki sam. Alkoholik jest zależny, a zachowuje się niezależnie i picie utwierdza go w tym przekonaniu.
Jednak rezultaty pijaństwa uzależniają go coraz bardziej od innych. Kiedy stworzony przez niego samego kryzys chwyta go w pułapkę - czeka aby coś się stało, udaje że ten kryzys nie istnieje, ucieka od konsekwencji lub wzywa pomocy innych. Alkohol, który dał mu początek zadowolenia i niezależności, zdziera z niego maskę i pozwala nam zobaczyć, jakim jest bezradnym i bezbronnym dzieckiem.

Akt 2.

W drugim akcie alkoholik nie robi nic innego, jak tylko oczekuje pomocy innych.
Pozostali trzej aktorzy tej sztuki odgrywają swoje role i alkoholik z nich korzysta. Sam nie robi nic, albo niewiele. Wszystko robione jest za niego.

Wybawca
Pierwszą osobą, który pojawia się na scenie, jest wybawca, dobroczyńca- który dzięki swoim słabościom czuje się zobowiązany do „ratowania przed nieszczęściem swego przyjaciela alkoholika. Pragnie wydobyć go z każdej trudnej sytuacji i ulżyć ciągłemu napięciu nerwowemu, Jakie w rezultacie tych trudności następuje.

W rzeczywistości Wybawca prawdopodobnie zaspokaja swoje potrzeby, a nie prawdziwe potrzeby alkoholika. Choć może to robić w całkowitej nieświadomości. Wybawcą może być mężczyzna spoza kręgu najbliższej rodziny. Taką rolę może także odgrywać kobieta. Rola ta podejmowana jest także przez doradców zawodowych: księży, lekarzy, adwokatów lub pracowników społecznych. Wielu z nich posiada zbyt mało (a często wcale nie posiada) istotnej wiedzy o alkoholizmie, wiedzy w tego rodzaju doradztwie wręcz niezbędnej. Wskutek braku zrozumienia, jaki wykazują, traktują sytuację w taki sam sposób jak robią to nieprofesjonaliści. Działalność Wybawców odbiera alkoholikowi możność uczenia się na własnych błędach i brania odpowiedzialności za swoje postępowanie. Alkoholika upewnia to w mniemaniu, że zawsze znajdzie się jakiś Wybawca, który wyratuje go z tej opresji, mimo że Wybawcy zawsze twierdzą, że tego więcej już nie uczynią. Ponieważ pomagali zawsze, alkoholik wierzy, że będą pomagać także w przyszłości. Tego rodzaju „akcja ratunkowa'' staje się koniecznością w taki sam sposób, jak i picie alkoholika.

Ofiara
Następny aktor, który wstępuje na scenę - to Ofiara. Często jest to pracodawca, przełożony czy wspólnik, a także kolega z miejsca pracy. Ofiara jest osobą odpowiedzialną za wykonanie pracy w czasie nieobecności alkoholika spowodowanej piciem. Dane statystyczne wykazują, że straty czasu zaczynają się w okresie 10 - 15 lat od momentu, kiedy alkoholik zaczął w danym przedsiębiorstwie pracować i jego zwierzchnik stał się jego przyjacielem. Chęć ochraniania alkoholika jest odruchem całkowicie zrozumiałym. Uważa się zawsze, że wydarzy się to po raz ostatni. Alkoholik staje się całkowicie zależny od takiej pomocy uzyskiwanej od Ofiary. Bez niej nie mógłby dalej pić. Albo musiałby przestać pić, albo straciłby pracę.

Prowokator
Trzecim aktorem w tym akcie jest osoba najważniejsza w tej sztuce: żona, mąż, rodzice. Osoba, z którą alkoholik żyje. Zwykle jest żona lub matka. Jest ona weteranką w odgrywaniu tej roli, bo zna ją o wiele dłużej niż inni. Ona właśnie jest Prowokatorem.

Wyprowadzana ciągle z równowagi, cierpiąca z powodu pijackich wybryków - stara się utrzymać rodzinę razem pomimo kłopotów, jakie stwarza alkoholik. Jednak jej ciągłe rozczarowania, jej nieustający lęk stają się źródłem ciągłej prowokacji. Prowokator stara się kontrolować, wprowadzać ciągłe zmiany, które uważa za konieczne, poświęca się, dostosowuje, nigdy nie daje za wygraną, ale i nigdy nie zapomina. Alkoholik przekonany o tym, że jego wybryki powinny być zawsze zrozumiane - nie może pojąć, że Prowokator może go w czymkolwiek zawieść. Sam zachowuje się z całkowitą niezależnością, robi co chce i dyktuje żonie, matce, jak powinny postępować. Spodziewa ich się w domu kiedykolwiek wróci, o ile na noc w ogóle wraca. Tego aktora, czyli Prowokatora, można również nazwać „Dostosowującym się'' , ponieważ stara się ciągle dostosowywać do coraz to nowych, kłopotliwych sytuacji wynikających z picia. A tymczasem alkoholik wini tę osobę za wszystkie, tak domowe, jak i małżeńskie kłopoty. Pomimo że osoba dostosowująca się stara się jak może, aby mu dogodzić i przekonać go o tym, że nie ma racji. Jest żoną ,gospodynią, często musi pracować na utrzymanie domu. Żyjąc z mężem cierpiącym na alkoholizm stara się także być pielęgniarką, lekarzem, doradcą. Oczywiście, nie jest ona w stanie wypełniać wszystkich tych ról bez wyrządzenia krzywdy samej sobie oraz mężowi. Zwykle jest tak wytrącona z równowagi, że nie potrafi rozmawiać z mężem bez pogłębiania jego poczucia winy, goryczy, żalu i wrogości. Stawia to atmosferę prawie że niemożliwą do wytrzymania przez alkoholika. Jednakże zwyczaje naszego społeczeństwa ćwiczą i przysposabiają żonę do takiej właśnie roli. Jeśli nie będzie ona postępowała według tej akceptowanej społecznie roli - zostanie samotna, poza kręgiem rodziny i społeczeństwa, zostanie uznana za osobę nie mającą pojęcia o tym, w jaki sposób dobra żona powinna się zachowywać. A przecież cokolwiek alkoholik robi - kończy w domu. Jest to miejsce, do którego powraca, kiedy nie pozostaje mu już nic innego.

Drugi akt jest teraz w pełni przygotowany. Alkoholik zostaje ,,wyratowany” ze swojej bezradności, przyjęty na nowo do pracy i na łono rodziny. I powtarza się to wiele razy. Daje mu to uczucie, że jest jednak odpowiedzialnym człowiekiem i utwierdza go w przekonaniu, że rozwiązanie jego problemów i wywołanych piciem kłopotów jest obowiązkiem otoczenia. Ponieważ jednak wszystko było robione za niego, a nie przez niego samego - stał się on jeszcze bardziej zależny. Problemy stworzone przez picie zostały rozwiązane przez innych. Cały bałagan uprzątnięty, wszystkie przykre rezultaty picia spadły na innych. Pozwala to alkoholikowi na dalsze pijaństwo.

W pierwszym akcie alkoholik zagłuszał swoje cierpienie piciem; w drugim akcie rezultaty picia zostały wygładzone przez innych. Przekonuje to alkoholika, że ma pewne prawo zachowywać się w taki właśnie, nieodpowiedzialny sposób, bezkarnie.

Akt III

Akt trzeci rozpoczyna się w podobny sposób, jak akt drugi, ale akt 1 i 2 stworzył pewne, trwałe uwarunkowania.

Potrzeba zaprzeczania zależności jest teraz u alkoholika o wiele silniejsza i musi być wyrażana w bardziej zdecydowany sposób. Alkoholik zaprzecza, że ma jakikolwiek problem z piciem. Absolutnie wypiera się tego, że ktokolwiek i kiedykolwiek mu pomagał. Przeczy, że może utracić pracę i uważa że w pracy jest niezastąpionym. Nade wszystko zaprzecza, że jego zachowanie przyczyniło się do jakichkolwiek kłopotów w rodzinie. Wręcz odwrotnie. Wini on swą rodzinę, a szczególnie żonę za wywoływanie kłótni, za narzekania i kłopoty. Często twierdzi, że jego żona jest nienormalna i potrzebuje pomocy psychiatrycznej. Wraz z postępem choroby oraz wywołanej nią sytuacji - alkoholik często oskarża żonę o zdradę małżeńską, o afery z innymi mężczyznami, choć nie ma najmniejszych powodów do tego rodzaju podejrzeń. Niektórzy alkoholicy uzyskują takie same rezultaty przez zachowanie kamiennego milczenia, odmawianie jakichkolwiek rozmów na temat picia. Żona nigdy nie zapomina zachowania męża. Mąż nie zawsze pamięta co robił w pijanym stanie, ale nigdy nie zapomni co żona ,mówiła na ten temat.

Prawdziwym problemem jest to, że alkoholik zdaje sobie sprawę z rzeczywistości, której tak mocno zaprzecza. Zdaje sobie sprawę ze swej słabości i pijaństwa. Jego poczucie winy staje się nie do zniesienia. Nie jest w stanie znieść najmniejszego krytycyzmu ani rad innych ludzi.
Z czasem rodzina przyzwyczaja się do pewnego sposobu życia. Alkoholik może twierdzić, że nie będzie już pił. Reszta osób twierdzi w sztuce, że w przyszłości nie będzie mu pomagała. Wybawca zapewnia, że nie będzie już alkoholika ratował. Ofiara - że nie będzie już poświęcała swego czasu pracy z powodu picia alkoholika. Prowokator - matka albo żona - powtarza alkoholikowi, że życie z nim w takich warunkach jest nie do zniesienia. To co jest mówione, przeczy całkowicie temu co, każdy robi. Wybawca i Prowokator twierdzili to samo w przeszłości i nigdy nie dotrzymali słowa.
W rezultacie poczucie winy alkoholika wzmaga się ciągle. Wszystko razem wyolbrzymia u alkoholika świadomość ciągłego niepowodzenia, samotności i napięcia nerwowego. Jeżeli te tortury psychiczne staną się niemożliwe do wytrzymania, a w dodatku kiedy nastąpi całkowita zmiana zachowania się innych aktorów sztuki - alkoholikowi głównemu bohaterowi pozostaje jeden skuteczny sposób ucieczki od uczucia ciągłej winy i rozczarowania : zmiana swojego postępowania w celu uzyskania na powrót poczucia własnej godności.
Jeżeli jednak akt drugi jest odegrany w zwykły sposób (opisany poprzednio) - nie ulega wątpliwości, że alkoholik w trzecim akcie będzie pił w dalszym ciągu. Jest to dla niego jedyny sposób na uwolnienie się od cierpienia, pozbycia się wszystkich kłopotów, oraz odzyskania poczucia, że ,,wszystko jest w porządku”. Świadomość natychmiastowej ulgi, jaka przynosi picie, wymazuje z pamięci dalsze rezultaty picia. Alkoholik zawsze ma nadzieję, że jednak tym razem będzie on w stanie kontrolować swoje picie, a jednocześnie dozna wytęsknionej ulgi. Tak więc to, co alkoholikowi wydaję się koniecznością, powtarza się raz jeszcze i znowu zaczyna on pić. Kiedy przełknie pierwszy kieliszek - sztuka się nie kończy. Kurtyna zapada po zakończeniu pierwszego aktu oraz aktu drugiego, ale w trzecim akcie, sytuacja powraca do aktu pierwszego bez zapadnięcia kurtyny. Powstaje coś na kształt filmu ciągle powtarzającego te same ujęcia bez zakończenia jakimś epizodem. Jeżeli widzowie pozostaną wystarczająco długo i dwa pierwsze akty minęły w sposób poprzednio opisany - reszta odbędzie się identycznie i w końcu aktu trzeciego alkoholik znów będzie pijany.

Z czasem aktorzy stają się starsi, ale w dialogach i akcji tej sztuki nastąpią tylko minimalne zmiany. Jeżeli dwa pierwsze akty zostaną odegrane w opisany powyżej sposób - trzeci akt rozwinie się tak samo. Akt drugi staje się jedynym aktem, w którym może być zapoczątkowane ozdrowienie spowodowane postępowaniem oraz decyzjami osób będących w kontakcie z alkoholikiem.
W drugim akcie alkoholik jest przekonany, że wszystkie jego problemy rozwiążą inni, którzy z powodu własnych słabości lub przekonań nie będą mogli oprzeć się chęci udzielenia mu pomocy. Ale jest to jedyny akt, w którym istnieje możliwość przerwania tej beznadziejnej toczącej się w dół spirali alkoholizmu. A także możliwość zatrzymania ZACZAROWANEGO KOŁA WIECZNYCH ZAPRZECZEŃ. Spróbujmy zobaczyć, co się stanie gdy bliscy alkoholikowi ludzie postanawiają całkowicie zmienić sposób swego zachowania w zaistniałej sytuacji.

32. Role domowników z problemem alkoholowym

-Bohater rodzinny - zwykle najstarsze dziecko w rodzinie, które próbuje zastąpić osobę uzależnioną w ważniejszych zadaniach domowych a domownikom dostarczyć wsparcia; kieruje się zasadą kto da radę jak nie ja

- maskotka- dziecko urocze, starające się rozładowywać napięcia; jest przylepne i dowcipne; śmiechem reaguje na wszystkie trudne sytuacje, zarówno wtedy gdy jest przerażone, jak i wtedy gdy inni się cieszą; sprawia wrażenie osoby, która się niczym nie przejmuje; bywa wyalienowanie w rodzinie, może być wykorzystywane seksualnie

- zagubione dziecko - wycofujące się z życia rodzinnego; stara się być nie zauważone więc nie sprawia problemów wychowawczych; problemy rozwiązuje w świecie fantazji; unika konfrontacji z trudnościami, co ogranicza rozwijanie umiejętności społecznych i cech empatycznych; ucieczką może okazać się alkohol

- ułatwiacz - osoba nadmiernie empatyczna i zależna, stara się wniknąć w świat osoby uzależnionej i ratować ją lub przynajmniej redukować negatywne skutki picia, jeżeli trzeba to usprawiedliwi, „poleci po butelkę” lub potowarzyszy jej; duże prawdopodobieństwo uzależnienia w przyszłości

- kozioł ofiarny, wyrzutek- dziecko zbuntowane, sprawia kłopoty w szkole i w domu; ma problemy z kontrolą emocji i sieję destrukcje; po jakimś czasie zostaję odrzucone i wiąże się z grupami innych odrzuconych, wówczas jego zachowanie ulegnie stopniowemu utrwaleniu i stanie się jego stała dyspozycją; jest idealnym celem ataku

33. Alkohol jak czynnik kryminogenny.

Alkohol stanowi groźny czynnik kryminogenny, ma istotny wpływ na sposób dokonania czynu zabronionego, wielokrotnie staje się motywem jego popełnienia. W 2002r. w wybranych kategoriach przestępstw (zabójstwo, udział w bójce lub pobiciu, zgwałcenie, kradzież, rozbój oraz wymuszenie) 43083 ujawnionych nieletnich sprawców czynów karalnych, w chwili popełnienia czynu 2 944 było pod wpływem alkoholu. Spożywanie alkoholu zawsze jest związane z jakimś ryzykiem, ponieważ jest to substancja, która w ukryty sposób wpływa na psychikę dziecka i zaburza zdolność do racjonalnego myślenia i samokontroli. Spożywany w nadmiarze niszczy organizm, co może doprowadzić nawet do śmierci dziecka.

34. Narkomania - problemy definicyjne.

Podstawowy problem w zdefiniowaniu narkomanii polega na określeniu właściwej nazwy dla tego zjawiska oraz określeniu substancji zaliczających się do narkotyków (ich liczba nieustannie wzrasta). Ze względu na poglądy społeczne, różnice kulturowe, stany prawne itp. nie ma jednoznacznych definicji narkotyków i narkomanii

Narkotyki - niektóre środki odurzające działające na ośrodkowy układ nerwowy (OUN)

Narkomania - uzależnienie od substancji chemicznych wpływających n czynności mózgu; nadużywanie środków psychoaktywnych.

W różnych dyscyplinach usiłowano ustalić jedną, właściwą nazwę dla danego zjawiska. Przyzwyczajenie, nadużywanie, nałóg -  pojęcia podobne, choć niepełne. Wszystkie jednak zawierają wspólny element jakim jest uzależnienie fizyczne i/lub psychiczne od danej substancji.

Wg WHO:

WHO stosuję nazwę „uzależnienia od narkotyków”. Narkomania to stan uzależnienia psychicznego, fizycznego, lub obu na substancję, które (uzależnienie) powstaje w osobie po podaniu narkotyku okresowo lub ciągle. WHO definiuje uzależnienie psychiczne jako stan, w którym występuje uczucie zadowolenia i psychicznego odjazdu, który wymaga okresowego lub ciągłego podawania narkotyku do odczucia przyjemności lub by unikać dyskomfortu.

Różny podział narkotyków:

2 typy narkotyków:

- narkotyki miękkie (pochodne konopi indyjskich; niektórzy zaliczają do tego typu również alkohol i leki),

- narkotyki twarde (przede wszystkim opiaty i kokaina).

Ze względu na źródło pozyskiwania:

- narkotyki pochodzenia organicznego: kokaina, heroina, marihuana, psylocybina
- narkotyki pochodzenia syntetycznego: LSD, amfetamina, bupremorfina, kleje, rozpuszczalniki

Wg Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii:

- prekursory - surowce, które można wykorzystać w stanie nieprzetworzonym lub do przetworzenia na środki odurzające (marihuana)

- środki odurzające

- substancje psychotropowe

- środki zastępcze - substytuty powyższych substancji (klej)

Typologia WHO wg sposobu oddziaływania na OUN (dość wybrakowana; niepełna i zbyt szczegółowa)

- grupa morfinowa: opium, morfina, kodeina, heroina (syntetyki opioidalne)

- grupa alkoholu i barbituranów: działające nasennie i uspakajająco

- grupa amfetaminowa: amfetamina i metamfetamina

- grupa kokainowa

- grupa kanabinolowa: haszysz, marihuana i olejek haszyszowy

- grupa halucynogenów: LSD, meskalina, psylocybina

- grupa khat: o działaniu podobnym do efedryny, rozluźniające, lekko halucynogenne
- grupa rozpuszczalników i innych lotnych substancji: azotan amylu, toluen, podtlenek azotu

Typologia wg Carpera i Dimoffa - 6 wielkich grup:

- środki tłumiące

- pobudzające

- halucynogeny

- uśmierzające

- sterydy

- wziewne

35. Etiologia narkomanii.

Przyjmuje się 4 zasadnicze hipotezy:

- Hipoteza o biologicznym podłożu narkomanii, zakłada, iż narkotyk w istotny sposób wpływa na procesy fizjologiczne, powodując przyjemne doznania jednostki, więc osoba odurzająca się chce je powtórzyć.

- W hipotezie drugiej przyjmuje się, że narkotyk odgrywa rolę swoistego mechanizmu obronnego, redukującego różne problemy jednostki, m.in. lęki, niepokój, frustracje, niską samoocenę, przeciążenie, skłonności agresywne lub wstydliwe pragnienia.

- Trzecia hipoteza koncentruje się wokół niedojrzałej osobowościowej, ujawniającej się m.in. w słabych mechanizmach kontroli emocji, niedojrzałości sfery emocjonalnej, słabym ego, problemach tożsamościowych, np. w braku własnych standardów wartości, braku poczucia celów życiowych, w nieadekwatnej samoocenie, wygórowanych potrzebach, nastawieniu egocentrycznym.

- Hipoteza czwarta dotyczy społecznych uwarunkowań narkomanii. Przyczyny narkomanii poszukuje się m.in. w dostępności środków odurzających, pewnej tradycji stosowania poszczególnych środków, istnieniu okoliczności sprzyjających, społecznych nagród, jakie jednostka uzyskuje za używanie narkotyków, np. akceptacja grupy, poczucie przynależności grupowej.

36. Typy i charakterystyka środków uzależniających.

Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii - 4 kategorie środków odurzających:

- prekursory - surowiec, który można wykorzystać w stanie nieprzetworzonym lub do przetworzenia na środek odurzający (np. marihuanę),

- środki odurzające,

- substancje psychotropowe,

- środki zastępcze - kązda szkodliwa substancja używana zamiast tej drugiej lub trzeciej (np. klej).

WHO - podział substancji na 8 grup:

- grupa morfinowa - opium, morfina, kodeina, heroina (syntetyki opiatopodobne),

- grupa alkoholu i barbituranów - działające nasennie i uspokajająco,

- grupa amfetaminowa - głównie amfetamina i metamfetamina,

- grupa kokainowa,

- grupa kanabinolowa - głównie marihuana (susz), haszysz (żywica) i olej haszyszowy,

- grupa halucynogenów - LSD, meskalina, psylocybina,

- grupa khat - o działaniu podobnym do efedryny, rozluźniające, lekko halucynogenne,

- grupa rozpuszczalników i innych lotnych substancji, np. azotan amylu, toluen, podtlenek azotu.

Bąk:

- pobudzające - szybkie bicie serca, szybki oddech, zaczerwienie skóry, rozszerzone źrenice, pobudzenie organizmu, uszkodzenie mózgu

* amfetamina - jako jedyna nie działa natychmiastowo, powoduje psychozy amfetaminowe, prowadzi do samobójstw,

* ecstasy - odwadnia organizm, przez co może dojść do zawału i zejścia,

* kokaina - prowadzi do krótkiego, intensywnego pobudzenia, wylew krwi do mózgu

* crack - krótkie, intensywne pobudzenie.

- halucynogeny - pochodzenie naturalne, uzależnienie psychiczne, łagodne objawy abstynencyjne, śmierć podczas halucynacji -> potrafią latać

* marihuana - narkotyk inicjujący

* LSD - jako jedyny syntetyczny

* grzybki

* meskalina -> kaktus

- opiaty - bardzo szybko uzależniają, dawka się zwiększa bo rośnie tolerancja, ciężkie objawy abstynencyjne: uczucie odrywania ciała od kości, wypadają włosy i zęby, pot, dreszcze, wymioty, oddawanie moczu, śmierć z powodu zapaści, ustaje akcja serca, prostytucja

* morfina - środek przeciwbólowy, nasenny, uzależnienie psychiczne i fizyczne

* heroina

* metadon

* opium

- inhalanty - środki uzależniające, ale nie narkotyki, bo nie są przeznaczone do używania przez ludzi

* kleje

* rozpuszczalniki

- tłumiące

* alkohol

* leki uspokajające i nasenne - stopniowe wejście na granicę życia i śmierci, po nagłym odstawieniu leków występuje padaczka, można umrzeć z przedawkowania

Timothy Dimoff i Steven Carter - 6 wielkich grup narkotyków:

- środki tłumiące:

- wygląd: występują w postaci tabletek, pastylek lub w płynie,

- działanie: przy dużych dawkach powodują oszołomienie, przyćmienie świadomości, utratę przytomności, utratę koordynacji ruchowej, niewyraźną mowę, spowolnione ruchy gałki ocznej, rozszerzenie źrenic na przemian ze zwężeniem, nieostre lub powolne widzenie, nudności, wymioty, suchość w ustach, nadaktywność, płytki nieregularny oddech, niskie ciśnienie krwi, śpiączkę; długotrwałe używanie -> trwałe upośledzenie zapamiętywania, rozkojarzenie, problemy z koncentracją,

- objawy abstynencyjne: nadwrażliwość sensoryczna, huśtawka nastrojów, bezsenność, koszmary nocne, utrata łaknienia, stany hipodepresyjne i depresja,

* alkohol

* środki nasenne, uspokajające, antydepresyjne

* środki rozluźniające (poppers)

* środki silnie usypiające (pigułki gwałtu)

* leki przeciwkaszlowe i przeciwalergiczne

- środki pobudzające:

- w początkowym okresie powodują wzrost aktywności, poczucie omnipotencji, likwidują uczucie zmęczenia, senności, głodu, poprawiają nastrój, mogą wywoływać stan euforyczny,

- najczęściej się je połyka, pali lub sniffuje (wciąga przez nos), niektórzy nacierają śluzówki oka lub wewnętrzne strony warg,

- objawy: wyraźne ożywienie, rozszerzenie źrenic, brak reakcji źrenic na światło, gadatliwość, zgrzytanie zębami, bladość twarzy, niepodatność na zmęczenie, nadpobudliwość psychotropowa, niepokój, agresywność, gonitwa myśli, brak koordynacji psychoruchowej; przy dużych dawkach przyćmienie świadomości, majaczenie, drżenie, wzrost ciśnienia krwi, wzrost temperatury, obfite pocenie się, nudności, wymioty, wysypka, bóle w klatce piersiowej; po amfetaminie - krwawienie z naczyń mózgowych, utrata przytomności, zatrzymanie akcji serca; po długotrwałym używaniu nawroty psychotyczne, nawet po odstawieniu.

- objawy abstynencyjne: wyczerpanie, depresja, huśtawka nastrojów, niespokojny sen, katar (podrażniona śluzówka nosa, po sniffowaniu), porażnie nerwów czuciowych,

*kofeina, nikotyna

* amfetamina, metamfetamina, AMU

* kokaina, crack

* ecstasy

* rośliny o działaniu stymulującym: wilcza jagoda, żeń-szeń, mandragora, chrzan, lubczyk

- halucynogeny:

- służą do odurzania się, wywołują stan psychotyczny w sposób sztuczny,

- na początku rzadko dają intensywne objawy w postaci majaczeń czy stanów urojeniowych

- pogłębiają nastrój, intensyfikują wrażenia zmysłowe, lekko zniekształcają rzeczywistość, powodują uczucie odprężenia, senności, rozluźnienia lub euforii

- im dłużej są stosowane, tym częściej przyjemne wrażeni zamieniają się w koszmary, a te przykre doznania są coraz dłuższe,

- są palone, sniffowanie, żute,

- objawy: uczucie odprężenia, czasem gadatliwość, wesołkowatość, zadowolenie, zastygnięcie, znieruchomienie, senność, odrętwienie, rozszerzone źrenice, suchość w ustach, zaczerwienione oczy, pociąganie nosem, specyficzny (słodki) zapach włosów, ubrania, skóry (jeżeli jest palony); długotrwałe używanie zwiększa częstotliwość „złych podróży” (tripów, odjazdów) powodujących uczucie paniki, nasilonego lęku, podwyższone ciśnienie krwi, spadek kontroli napięcia mięśniowego (zesztywnienie lub zwiotczenie); długotrwałe używanie kanabiboli może spowodować chroniczne stany zapalne gó®nych dró oddechowych (oskrzeli, krtani), trudności w koncentracji, apatię (syndrom motywacyjny), psychotyczne wtargnięcia,

*kanabinole, pochodne konopi indyjskich - marihuana (susz liści, łodyg i kwiatostanów konopi, najczęściej palona, dym ma lekko słodkawy zapach), haszysz (żywica konopi, często łączona z woskiem lub klejami organicznymi, występuje w postaci sprasowanych tabliczek, grudek, kulek, granulek w kolorze brązowozielonym lub brązowym, palony jest w różnych fajkach lub na aluminiowych foliach, łyżkach itp.), olej haszyszowy (gęsta ciemnoczerwona jak smoła ciecz, najczęściej dodawany do papierosów - nasączone są nim bibułki do papierosów, bywa podawany w kostkach cukru, lodu itp.),

* skuny (papierosy skręty o działaniu dużo silniejszym od klasycznej marihuany, jest uprawiana w wodzie nasączonej innymi narkotykami, np. opiatami),

* LSD zwany popularnie kwasem

* fencyklidyna (PCP)

* meskalina (biały proszek lub płyn produkowany z kaktusa meksykańskiego peyot,

* psylocybina (z grzybów meksykańskich)

* grzyby, m.in. pierścienniaki, muchomory,

* bieluń dziędzierzawa,

* boska szałwia, zwana także Lady SD

* bufotenina (DMT).

- środki wziewne (inhalatory)

- działanie tłumiące i halucynogenne jednocześnie,

- wdychane bezpośrednio z opakowania, szmatki, butelki, z puszek po piwie, przelewane do małych buteleczek, niektórzy nasączają nimi szmatki, a następnie wkładają do worków foliowych, z których się je wdycha,

- objawy: zapach, we włosach, ubraniu, skórze, mogą występować stany podrażnienia śluzówki nosa, oczu (więc pociąganie nosem, zaczerwienione oczy), spowolniałe ruchy, zamazana mowa, zaburzona koordynacja ruchowa, rozszerzone źrenice, senność, stany urojeniowe; długotrwałe przyjmowanie jest niezwykle wyniszczające dla organizmu, powoduje niszczenie wszystkich naturalnych filtrów nerek, wątroby, uszkodzenie dróg oddechowych, osłonek mielinowych komórek nerwowych, zanik mózgu i wiele innych,

* kleje,

* farby,

* politury,

* rozpuszczalniki,

* preparaty do czyszczenia na bazie alkoholu,

* aerozole,

* płyny do spryskiwaczy,

* płyny do chłodnic,

* aceton,

* płyn do zapalniczek,

* zmywacze acetonowe do paznokci,

* korektory,

* eter.

- środki uśmierzające

- mają na celu nautralizować ból,

- najsilniejsze z nich są produktami maku, jednak coraz częściej zastępowane są syntetykami,

- produkty pochodzenia organicznego w początkowym okresie przyjmowania często dają efekt lekko euforyczny, w narkotykach syntetycznych jest on eliminowany,

- podstawowymi analgetykami są opiaty,

- objawy: uczucie odprężenia i lekkości w początkowym okresie, przy większych dawkach uczucie ociężałości, spowolnione ruchy, senność, utrata napięcia mięśniowego, swędzenie i pieczenie skóry, potliwość, obniżona temperatura ciała, senność, opadające powieki, zwężone źrenice, zmniejszona ruchliwość gałki ocznej (szklane oczy), problemy z utrzymaniem równowagi ciała, swędzenie skóry oraz ślady po wstrzyknięciach; przedawkowanie powoduje obniżenie temperatury ciała, słabo wyczuwalny puls, sen, utratę przytomności, śmierć; śmiertelność z przedawkowania opiatów jest bardzo duża,

- objawy abstynencyjne: nadmierna potliwość, dreszcze, utrata łaknienia, bóle i kurcze mięśniowo - stawowe; długotrwałe używanie powoduje wyniszczenie organizmu, apatię, utratę wagi, próchnicę i wiele innych,

* opiaty: opium (postać sproszkowana lub ciemnobrązowe kulki), morfina i kodeina (płyn do iniekcji, tabletki, biały proszek), heroina (biały proszek, brązowe grudki lub granulki, beżowobrązowy proszek lub płyn do wstrzykiwania); Brown sugar - heroina do palenia w postaci brązowych kryształków, palona w fajkach wodnych lub podgrzewana na folii, łyżkach, w puszkach po piwie itp.,

* Polska heroina, występuje w płynie, przypomina trochę esencję herbacianą, dosyć mocna, bardzo zanieczyszczona.

- sterydy

- ułatwiają szybki przyrost masy mięśniowe, wagi, siły i wytrzymałości,

- produkowane najczęściej na bazie męskiego hormonu płciowego testosteronu, stymulatorów produkcji krwi, hormonu wzrostu,

- przyjmowane doustnie lub w postaci zastrzyków,

- objawy: szybki przyrost masy mięśniowej, obrzęk twarzy, szyi i nóg, zatrzymanie płynów w organizmie, skłonność do siniaków, rozstępy, trądzik (szczególnie na plecach i klatce piersiowej u mężczyzn i na ramionach, plecach i twarzy u kobiet), przebarwienia skóry (plamy), u kobiet obniżenie się głosu, zaburzenia cyklu menstruacyjnego, porost włosów w nietypowych miejscach, np. na twarzy, a u mężczyzn łysienie; stosowanie sterydów w okresie wzrostu powoduje zahamowanie wzrostu ze względu na przyspieszenie zmian androgynicznych, u kobiet cyklu gonad, i pojawienie się cech męskich, u mężczyzn obkurczenie się jąder, redukcję spermatogenezy, rozrost prostaty, uszkodzenie chromosomów. U obu płci -> choroby serca, choroba wieńcowa, zapalenie wątroby, niewydolność nerek, depresja, huśtawka nastroju, zachowania impulsywne, agresja,

- odstawienie sterydów -> osłabienie, apatia, stany depresyjne, zamiana masy mięśniowej na tkankę tłuszczową. Niektóre objawy mogą ustąpić po jakimś czasie, inne są nieodwracalne.

* anadrol, bromaton, turinabol, nolvadex, biogonadyl, undestor, testosteronum, metanabol, nondrolone decanate, durabolin, deca-durabolin, omnadren,

* nowszej generacji: dymatizeX, vitalamax, l-karnityna, kreatyna, prolongaton, winstrol.

37. Sygnały ostrzegawcze w poszczególnych fazach „narkomańskiej kariery”; charakterystyka „czerwonych sygnałów” wg Carpcra i Dimoffa.

Sygnały ostrzegawcze:

- w domu:

* unika rozmów, przebywania z resztą rodziny, izoluje się, ma zmienne nastroje: raz jest pobudzony, agresywny, potem ospały, depresyjny, potrzebuje coraz więcej pieniędzy lub nagle ma dużo własnych,

* nie wraca na noc,

* kłóci się bez powodu,

* łamie ustalone zasady, np. spóźnia się, znika, wieczorami,

* kłamie,

* ma przekrwione spojówki,

* dużo śpi i późno wstaje,

* wykonuje tajemnicze telefony,

* mówi o samobójstwie lub próbował je popełnić,

* stracił swoje dotychczasowe zainteresowania,

* stracił zainteresowanie dawnymi przyjaciółmi,

* zmienił się fizycznie, np. schudł,

* ma problemy z prawem, np. kradzieże, włamania

* posiada przedmioty związane z narkotykami: bibułki do robienia skrętów.

- w szkole:

* ma problemy z koncentracją,

* znacznie pogorszyły mu się stopnie,

* regularne spóźnienia,

* wagary,

* coraz częściej obwinia nauczycieli za swoje problemy,

* ma problemy z dyscypliną.

Charakterystyka „czerwonych sygnałów”:

- zmiana osobowości - narkotyki sprawiają, że dziecko staje się kimś innym. Objawia się to ogólną utratą motywacji do działania, ale pogłębiają się także inne już istniejące trudności psychologiczne: może to być niska samoocena czy brak dojrzałości, które pchnęły dziecko w nałóg. Wiedząc, że odurzanie się jest czymś złym i trzeba je ukrywać, dzieci zmuszone są kłamać i przyjmować postawy obronne. Związki z ludźmi zmieniają się i kruszą.

- zmiany w aktywności i nawykach - narkotyki potrafią odmienić najbardziej podstawowe wyróżniki życia jednostki, poczynając od rytmu snu i czuwania oraz nawyków jedzeniowych po system wartości i przekonań. Stare przyjaźnie i ulubione zajęcia zostaną porzucone w miarę jak narkotyki będą coraz bardziej dominować w życiu, a uzależniony szukać będzie towarzystwa sobie podobnych. Problemy zaczną narastać poza domem - w szkole lub w pracy, gdzie nauczyciele i szefowie bardziej obiektywni niż rodzice nie dadzą sobą manipulować.

- zmiany w wyglądzie fizycznym - na ciele pozostają wyraźne znamiona używania narkotyków, można zauważyć wyraźny spadek masy ciała, a także to, że osoba ma bardzo obniżoną odporność, częściej choruje. Widocznymi objawami są ślady wkłucia na rękach, zaczerwieniony nos, przekrwione oczy, rozszerzone lub zwężone źrenice, brak kontroli nad ruchami gałek ocznych, wyraźne gorsze zapamiętywanie, przewidzenia.

- akcesoria - posiadanie przez dziecka fajek, bibułek do skrętów, igieł, strzykawek, leków.

- kolizje z prawem - łączenie narkotyków z prowadzeniem samochodem to nieuchronne mandaty i stłuczki. W poszukiwaniu pieniędzy narkomani kradną, napadają lub sprzedają swoją własność lub ciało. Narkomanii towarzyszy agresja, brutalność i niepohamowanie.

38. Fazy wchodzenia w uzależnienie narkotyczne i opis poszczególnych faz.

Wg Dimoffa i Carpera:

- poznanie stanu odurzenia,

- stan odurzenia przyjemnością,

- stan odurzenia celem nadrzędnym,

- stan odurzenia normą.

Wg Pospiszyl:

- faza eksperymentowania - zaczyna się od pierwszego kontaktu z narkotykiem, którym jest najczęściej substancja używana w środowisku eksperymentatora, np. alkohol, papierosy, leki. Momentem krytycznym staje się sytuacja, w której osoba zaczyna szukać kontaktu z używką. Towarzyszy temu skłonność do izolowania się, wzrost dystansu psychicznego między odurzającym się a bliskimi, brak wiedzy o tym, gdzie przebywa osoba odurzająca się, nieznajomość miejsc, które odwiedza, niechęć do tzw. szczerych rozmów, zaprzeczanie wszelkim sugestiom, nadmierne chronienie własnej prywatności. Symptomami niepokojącymi mogą być: nadmierna ospałość lub przeciwnie wesołkowatość, nadpobudliwość psychoruchowa, zmiana codziennych rytuałów, zaczerwienione oczy, pociąganie nosem, rozszerzone źrenice, specyficzny zapach ubrań, włosów, skóry, nadmierne perfumowanie się lub pogryzanie warzyw o silnym zapachu. Inicjacja narkotykowa zaczyna się od kanabinoli i leków.

- faza fascynacji - w pierwszych doświadczeniach z narkotykiem ich odczucia niewiele się zmieniają lub są dość nieprzyjemne. Po pewnym jednak czasie jednostka uczy się odpowiednio dawkować narkotyk, celebrować go, zaczyna też eksperymentować z różnymi środkami. W końcu trafia na swój narkotyk. Dodatkowo zachowania utrwala najczęściej nawiązanie kontaktu z innymi biorącymi i brak reakcji najbliższego otoczenia na pierwsze eksperymenty. Z czasem jednostka zaczyna się oswajać i zwiększać przyjmowaną dawkę lub łączyć ją z innymi specyfikami, np. z alkoholem lub lekami. Momentem krytycznym jest konieczność przyjęcia środka po to, aby zachować wyrównany nastrój. Symptomami wyrazistymi wchodzenia w tę fazę jest ogólne zaniedbanie i zmiana rytmu życia, np. nieusprawiedliwione nieobecności w szkole, obniżenie stopni, utrata dotychczasowych zainteresowań, zachowania impulsywne i niechęć do rozmawiania o nich, huśtawka nastroju (od czułostkowości do agresywnego odrzucenia), utrata kontaktu z osobami bliskimi, narzucanie dystansu, kłamstwa, przerzucanie odpowiedzialności na innych, wyłudzanie pieniędzy, podjęcie pracy, żeby je zdobyć, a mimo to nieustanny dotkliwy ich brak, posługiwanie się żargonem, dziwaczny strój i zachowania, manifestowanie własnej dorosłości i niezależności.

- faza przymusu brania - uzależnienie fizyczny i psychiczne. Narkotyk staje się tak potrzebny jak jedzenie czy picie. Środek odurzający przyjmowany jest regularnie, jednocześnie rozwijająca się tolerancja na specyfik powoduje, że nie wystarczy już ta sama dawka, konieczne jest jej zwiększanie. Jednostka wpada w ciągi odurzenia. Bezmyślnie łączy różne środki po to, aby wzmocnić ich działanie często ryzykowne dla życia. Widoczne staje się zaniedbanie, pogorszenie stanu zdrowia, wyglądu i rezygnacja z ukrywania uzależnienia. Są pierwsze przedawkowania i decyzje o podjęciu leczenia. Mają miejsce zachowania nielegalne, np. kradzieże, wynoszenie z domu cennych przedmiotów lub pieniędzy, handel narkotykami, żeby na nie zarobić, bójki lub inne patologie, porzucenie szkoły, pracy, prostytucja, przebywanie poza domem dłuższy czas bez uprzedzenia.

- faza przyjmowania po to, żeby zachować sprawność - największą zmorą staje się zespół abstynencyjne. Uzależnienie jest tak głębokie, że jednostka nie potrafi funkcjonować bez odurzenia, jednocześnie jednak potrzebuje coraz większych dawek. Często tak dużych, że dla początkującego narkomana byłyby one śmiertelne. Organizm jest wycieńczony, rozregulowany i osłabiony, coraz częściej dochodzi więc do przedawkowania. Pojawiają się nawroty różnych doznań, przewidzenia, stany paranoidalne i psychozy, amnezja i niekontrolowane wybuchy złości. Przyjmowanie narkotyku już nie sprawia przyjemności, chodzi tylko o to, żeby poczuć się lepiej, żeby zapanować nad fizjologią, zredukować ból fizyczny, żeby dało się przeżyć dzień. Coraz dłuższy jest też czas potrzebny do uzyskania owego efektu i coraz gorsze objawy zespołu abstynencyjnego.

39. Formy rodzicielskich zaprzeczeń, formy zaprzeczeń narkomanów.

Formy rodzicielskich zaprzeczeń wg Marzeny Pasek:

- ignorowanie sygnałów ostrzegawczych: narkoman, to ktoś brudny, awanturnik, zasypia przy obiedzie. Tak uważają rodzice i brak tych objawów równoznaczny z abstynencją i niewinnością dziecka. Trzeba przyjmować uwagi i obserwacje innych a nie wierzyć w wymówki dziecka,

- obwinianie- obwiniać można za wszystko, zawsze znajdzie się jakiś powód, byle nie czuć odpowiedzialności,

- poszukiwanie innych przyczyn: o wiele łatwiej akceptujemy inne choroby niż samą narkomanię,

- bagatelizowanie, “nic takiego się nie stało”, gdy dziecko pali marihuanę rodzic myśli: przecież to miękki narkotyk.

Formy zaprzeczeń narkomanów wh Marzeny Pasek:

- Wykręcanie się: gdy rodzic znalazł u dziecka narkotyki, nastolatek tłumaczy się, że ktoś dał mu je do przechowania,

- Pomniejszanie problemu: mamo, przecież to nic takiego, nic mi nie będzie,

-Uogólnienie “Teraz wszyscy to robią” branie narkotyków nie ma nic wspólnego z na przykład obowiązkiem nauki,

- Intelektualizowanie podawanie argumentów naukowych, które uzasadniają branie narkotyków,

- Racjonalizowanie: “To mi pomaga rozwijać moją osobowość,

- Obwinianie: “Gdyby nie wy to bym nie brał” u rodziców wywołuje wyrzuty i poczucie winy,

- Wypieranie: dziecko broni się przed przyjęciem prawdy, że nie ma ludzi odpornych na uzależnienia “Jestem silny, w każdej chwili mogę przestać”.

40. Pojęcie i typy prostytucji.

Jasińska - świadczenie usług seksualnych za zapłatę, bez zaangażowania uczuciowego i w zasadzie bez wyboru.

McCogy - zachowanie, które dla klienta ma znaczenie seksualne, forma transakcji handlowej, towarzyszy mu uczuciowa obojętność.

Antoniszyn i Marek - osoba, która stale lub dorywczo uprawia proceder polegający na świadczeniu usług seksualnych w dowolnej formie w zamian za korzyści materialne, które stanowią decydujący motyw jej działania.

Urszula Świętochowska - utrzymywanie przypadkowych stosunków seksualnych, bez zaangażowania emocjonalnego i pobieranie za oświadczone usługi określonych opłat.

Kryteria prostytucji:

- obojętność,

- aspekt seksualny,

- handel ciałem,

- korzyści materialne,

- brak zaangażowania uczuciowego,

- transakcja seksualna,

- transakcja finansowa,

- klienci bez wyboru.

Typy prostytucji wg Brunona Hołysta:

- Call girls - dziewczyny na telefon, kobiety młode, wykształcone, znające języki obce. Często dysponują własnym mieszkaniem. Specjalizują się w obsłudze klientów zagranicznych i ludzi biznesu. Mają swoich kuplerów, którzy ułatwiają im kontakt z klientami. Kontakty w klientami nawiązują telefonicznie. Prostytucja jest ich jedynym źródłem utrzymania.. Zwykle nie są znane policji.

- Kobiety oferujące usługi seksualne w hotelach i nocnych klubach. Prostytucja jest ich głównym źródłem dochodu. Z klientami nawiązują kontakt najczęściej w tańcu, czasem przysiadają się do stolików mężczyzn, czasem są rekomendowane przez pracowników lokalu, stręczycieli lub inne prostytutki. Usługi seksualne świadczą w pokojach klientów, w wynajętych pokojach lub w pomieszczeniach gospodarczych odstępowanych przez personel za odpowiednią opłatą. Znane dobrze pracownikom lokali. Z reguły nie popełniają przestępstw.

- Prostytutki uliczne - otoczone liczną grupą osób wciągniętych w proceder (sutenerzy, ochroniarze, taksówkarze, itp.). Prostytucja stanowi dla nich sposób dorobienia. Wiele z nich jest uzależnionych od alkoholu, chorych i zarażonych chorobami przenoszonymi drogą płciową. Mają swoje stałe miejsca pracy zwane pigalakami, w których oferują usługi. Znane policji. Stwarzają duże ryzyko zarażenia chorobą weneryczną i wirusem HIV.

- Prostytutki działające w agencjach towarzyskich i salonach masażu erotycznego. Częściej ni w pozostałych przypadkach są to cudzoziemki, dosyć dobrze wykształcone. Działają w stosunkowo bezpiecznych warunkach. Mało samodzielne, ale zachowujące anonimowość.

- Kobiety trudniące się nierządem okazjonalnie. Często niezidentyfikowane, tzw. cichodajki. Zdarzają się wśród nich uczennice szkół średnich, studentki lub urzędniczki albo kelnerki. Niektóre z nich działają wyłącznie w sezonie turystycznym lub w czasie weekendu.

* Damy do towarzystwa - prostytutki bardzo elitarne. Przypominają utrzymanki, gdyż zazwyczaj mają kilku stałych klientów i bardzo dbają o zachowanie pozorów. Obsługują najczęściej ludzi z biznesu przebywających dłuższy czas w delegacji poza miejscem zamieszkania, artystów, ludzi polityki. Wynajmowane są na spotkania towarzyskie, aby „zmiękczyć” lub ubarwić atmosferę. Są wykształcone, znają języki obce i zasady savoir-vivre'u. Nawiązują kontakty w czasie spotkań towarzyskich lub z polecenia. Najczęściej są to studentki, dziennikarki, początkujące aktorki. Nie są znane policji. Prostytucja jest uch głównym źródłem dochodu.

* Ostatnio na rynku prostytucji zaczynają dominować prostytutki poznające klientów przez Internet. Mają wiele wspólnego z cichodajkami i call girls. Prostytucja jest dla nich formą dorabiania.

41. Cechy prostytucji męskiej i dziecięcej.

Prostytucja męska:

- najczęściej 17-25 lat,

- nazwy: żigolak, nocny kowboj, eskort, dżont, omnibus, rent boy, , street boy, sex worker,

- 50% deklaruje orientację homoseksualną,

- najczęstszą formą kontaktów jest wzajemna masturbacja, seks oralny albo jedno i drugie; ok. 50% uprawia prostytucję analną, z czego połowa w aktywnej formie,

- klienci znajdowani przez Internet,

- 80% wspomaga się alkoholem podczas pracy,

- prostytutka męska ok. 30. roku życia zwykle jest osobą chorą.

Etapy:

- Książę - chłopiec pojawiający się po raz pierwszy na pikiecie. Zawsze jest obiektem dużego zainteresowania. Zarabia duże pieniądze, jest partnerem 1,2 partnerów. Szybko trafia na salony. Ma dużą klasę, dobrze się ubiera, dba o zdrowie. Ma sponsora.

- Pracuś - chłopak po odejściu od sponsora szuka jak najwięcej nowych możliwości i nowych klientów. Cechuje go duża aktywność seksualna. Deklasuje się. Z czasem staje się bardziej usługodawcą niż obiektem adoracji.

- Omnibus - przekazywany jest z rąk do rąk, z jednego klienta do drugiego. Zalicza się już do ludzi z branży,

- Darek - Pojawiają się wizyty w klubach gejowskich. Staje się żądny wrażeń, nie kontroluje siebie, wyzbywa się hamulców, idzie na całość. Seks w dark roomach, w studiach.

- Wędkarz, dżont - często są zarażeni HIV. Nie wybrzydzają pomiędzy klientami. Jednak wędkarz może jeszcze negocjować stawki, natomiast dżont już nie, oddaje się za narkotyki.

Prostytucja dziecięca:

- szczególnie z krajów Afryki do krajów Zachodu,

- proceder organizowany przez zawodowe stręczycielki i sutenerki zwane mamuśkami, które kupują młode dziewczęta, najczęściej w wieku 7-15 lat i przejmują nad nimi „opiekę”

- dziewczęta prowadzą pozornie normalny tryb życia, chodzą do szkoły, bawią się, mają opiekunów, a po powrocie ze szkoły obsługują przeciętnie po 2-3 klientów,

- zwykle mają świadomość swojej sytuacji, wyjazd z kraju traktują jako swoisty awans społeczny, możliwość wyrwania się a biedy, poznania świata; droga powrotu jest natomiast bardzo utrudniona -> pieniądze, jakie zarabiają, albo przesyłają rodzinie w kraju, albo są tak okradane i oszukiwane, że nie mają za co wrócić. Stałą zasadą jest konieczność opłacania swojego pobytu, według „specjalnej” taksy, ustalonej przez mamuśki, jak również podróży do Europy. Poza tym proceder odbywa się w określonych, znających się nawzajem środowiskach i ma rozbudowaną, dobrze zorganizowaną sieć przestępczą, kuplerów, przewoźników, fałszerzy dokumentów czy wreszcie ochroniarzy, dlatego młodej dziewczynie jest bardzo trudno wyrwać się z tego kręgu i zachować anonimowość w razie ucieczki.

Powody uprawiania prostytucji w przypadkach dziewcząt:

- względy ekonomiczne,

- wpływ koleżanek,

- potrzeba wrażeń,

- konieczność.

Powody prostytuujących się homoseksualnie chłopców:

- względy ekonomiczne,

- namowa kolegów,

- narkotyki,

- pragnienie przygody,

- konieczność.

Powody prostytuujących się heteroseksualnie chłopców:

- pragnienie przeżyć seksualnych,

- konieczność,

- żądza,

- przypadek.

Czynniki najczęściej wskazywane jako facylitatory wchodzenia w profesję prostytutki:

- niski status społeczny,

- nadmierny rygoryzm ojca,

- brak więzi emocjonalnej w rodzinie,

- chaos organizacyjny,

- wadliwe metody wychowawcze,

- wzrost patologii w rodzinie pochodzenia,

- częsta zmiana środowiska wychowawczego,

- niepowodzenia szkolne,

- wczesna inicjacja seksualna,

- doświadczenie wykorzystywania seksualnego w okresie dzieciństwa.

42. Wpływ grupy rówieśniczej na dewiacyjną aktywność seksualną młodych.

Grupa rówieśnicza ma znaczenie nie tylko dla rozwoju procesów poznawczych, ale wpływa na wiele innych, istotnych spraw:

- Grupa może w jakimś stopniu wpływać na zdrowie psychiczne swoich członków. Jednostki izolowane w grupie, w przeciwieństwie do akceptowanych, mają różne problemy psychologiczne wiążące się z ich zdrowiem psychicznym. W niektórych przypadkach izolowani mogą się nawet stać przestępcami.

- Grupa przekazuje wartości, postawy, normy, itp.

- Grupa może uczyć swoich członków zachowań społecznie niepożądanych, takich jak zachowania agresywne, używanie alkoholu czy narkotyków.

- Grupa rówieśnicza bywa często pierwszym źródłem wiedzy i doświadczeń seksualnych.

- W grupie typu klasa szkolna dzieci uczą się przyjmować perspektywę innych, co jest bardzo ważne dla rozwoju moralnego.

- W jakimś stopniu grupa wpływa na aspiracje swoich członków w zakresie edukacji.

43. Prostytucja w ujęciu historycznym.

Grecja

1)       Dikteriady - prymitywne, niewolnice

2)       Auletridy - grające na fletach, tańczące i muzykujące

3)      Hetery - najwyższa warstwa prostytutek, piękne, wykształcone, inteligentne, rekrutowały się z wolnych Greczynek (lecz w Atenach nie mogły być nimi wolne Atenki) oferowały mężczyźnie zaspokojenie potrzeb zmysłowych i wyższych potrzeb psychicznych.

Hetery greckie zapoczątkowały tzw. karuzelę mody- zastąpienie tradycyjnych ubiorów przez stale zmieniające się stroje i fryzury. Nie podlegały one przepisom pra­wa o stroju odpowiednim do stanu, mogły więc ubierać się do­wolnie.
Większość heter mieszkała w luksusowych domach publi­cznych, których w Atenach było wiele. Prostytucja dla niż­szych warstw rozwijała się na wydzielonych ulicach, była sko­szarowana i nadzorowana.

Najsławniej­sze podręczniki sztuki miłosnej napisały hetery: Elephantis z Miletu i Philanasis z Leukadii, która w bogato ilustrowanej książce jako pierwsza opisała pozycje miłosne przy stosun­kach homoseksualnych.

Do najsłynniejszych heter w V w.p.n.e należały:

1.       Aspazja - nielegalna (jako cudzoziemka), lecz faktycznie druga żona Peryklesa kierującego polityką Aten przez ponad 30 lat. W młodości była ona heterą, lecz nie ma dowodów na to, że, jak twierdzą niektórzy autorzy, utrzymywała potem dom publi­czny

2.       Lais - hetera z Koryntu w czasach wojny peloponeskiej, przez koleżanki zwana „siekierą" z powodu nieu­stępliwości, co do wysokości honorarium. Do jej kochanków należeli dwaj słynni filozofowie greccy: Arystyp z Cyreny, twórca hedonizmu i Diogenes z Synopy, przedstawiciel szkoły cyników.

Najsłynniejszymi heterami w IV w.p.n.e były:

1.       Fryne - jedna z najpiękniejszych i najbogatszych (a także najdroższych) heter czasów antyku. Miasto, z którego pocho­dziła, Tespie w Beocji, uczciło ją marmurowym posągiem, dłu­ta Praksytelesa, ustawionym w rynku. Praksyteles był zresztą także kochankiem Fryne. Podarował jej swe ulubione dzieło Satyr i Eros. Fryne była tak bogata, że, jak podaje jedna z krą­żących o niej anegdot, proponowała na własny koszt odbudo­wanie murów w Tebach, pod warunkiem umieszczenia na nich napisu: „zburzone przez Aleksandra Wielkiego - przez Fryne, heterę, odbudowane".

2.       Lais (młodsza) - z którą przyjaźnił się Demostenes, najsłynniejszy mówca i polityk grecki.

3.       Leontion - przyjaciółka Epikura, która żyła u jego boku.

4.       Tais - która była kochanką Aleksandra Wielkiego, a potem zo­stała królową, żoną faraona egipskiego Ptolomeusza I; zapo­czątkowała ona dynastię Ptolemeuszów, a więc od niej wywo­dziła się Kleopatra.

5.       Lamia - kochanka Demetriosa Poliorketesa, wodza macedońskiego, zdobywcy Aten z 307 r. p.n.e., która z jego woli otrzymała swój ołtarz na Akropolu i czczona była jako bogini „Afrodyta Lamia".

Solon - pierwszy, który zalegalizował prostytucje i stworzył jej podstawy prawne i organizacyjne. Utworzył domy publiczne należące do państwa, a na prostytutki nałożył podatki. Prostytutki były nago wystawiane na widok publiczny i każdy po złożeniu opłaty mógł mieć z nimi stosunki. Dla przestrzegania moralności stworzono urząd gynekonomów, którzy opiekowali się kobietami przyzwoitymi i ochraniali je.
Agronomi- urzędnicy państwowi, którzy sprawowali kontrole nad prostytutkami.
Miejscami uprawiania prostytucji męskiej były fryzjernie, salony masażu i punkty wymiany pieniędzy.

Rzym
Również w Rzymie, podobnie jak w innych państwach, ko­lebką prostytucji była prostytucja świątynna. Pozycja żony wobec męża w Rzymie w dużej mierze uzale­żniona była od tego, w jakim stopniu zaspokajała ona jego po­trzeby seksualne.

Ø  Prostytutka to kobieta, która zarobkowała swoim ciałem przez sprzedawanie go. Od tego przyjęła się oficjalna nazwa meretrix (merere - zarabiać).

Ø W Rzymie istniały luksusowe domy publiczne, lecz przede wszystkim rozpowszechniona była prostytucja uliczna. Pro­stytutki często wystawały przed piekarniami i młynami, aby zwerbować klienta udającego się po zakupy. Często też w bez­pośrednim sąsiedztwie młyna czy sklepów znajdował się dom publiczny. Niektóre niewolnice zostawały metresami cesarzy, np. cesarza Wespazjana. Prostytucja w Rzymie uprawiana była nie tylko w domach publicznych, lecz i w łaźniach. Rozpo­wszechniła się po wprowadzeniu wspólnych kąpieli dla męż­czyzn i kobiet (balnea mixta).

Ø  W Rzymie, podobnie jak w Atenach, istniały dzielnice, w których kwitła prostytucja. Najbardziej osławioną z nich była Sabura.

Ø  puella publica - dziewczyna publiczna

Plaut (około 250 - około 184 p.n.e.) najwybitniejszy kome­diopisarz rzymski, w utworach swych zazwyczaj opisywał gwałtowną miłość młodzieńca do prostytutki pozostającej w mocy stręczyciela, którą po wielu perypetiach młodzieniec wreszcie zdobywał, a nawet się z nią żenił)Plaut odróżnia wyraźnie kilka klas prostytutek. Wszystkie zwał ogólną nazwą quaestusa (zarabiające):

·         mere­trices stanowiły lepszą kategorię, zamieszkałą w przyzwoi­tych miejscowościach. Uprawiały one swój zawód w domach i przyjmowały klientów tylko w ciemnościach nocy.

·         pro- stibula i proseda, które wystawiały się na sprzedaż w świetle dziennym, przed domami publicznymi i podejrzanymi knajpa­mi.

·         ambulatrices, prostytutki uliczne, które często nie miały w ogóle swej kwatery i oddawały się byle gdzie. Wśród nich były tak zwane:

o    fornicatrices (od łacińskiego fornix = sklepienie), które oddawały się pod arkadami sklepień murów miejskich;

o    alicatriae werbujące klientów przy piekarniach i młynach

o    bustuaria, które „pracowały" na cmentarzach.

·         klasę wyżej od ambulatrices stały delicatae. Nie były one zaliczane do me­retrices, a więc nie były rejestrowane. Nazywano je też amicae (przyjaciółki), miały one stosunki tylko z wyszukanymi, boga­tymi kochankami.

·         Specjalną klasę tworzyły famosae (osławione). Były to kobiety z najlepszych domów, które pod przybranym imieniem pracowały w domu publicznym, dlatego że sprawiało im to przyjemność lub dla ubocznego zarobku.

W Rzymie również istniały przepisy dotyczące ubiorów prostytutek. Z biegiem czasu prostytutka rzymska upodabniała się do greckiej, lecz nie dorównywała jej sma­kiem estetycznym. Aby prostytutki na pierwszy rzut oka od­różniały się od czcigodnych kobiet, nie zezwalano im nosić stoli (wełniana suknia kobieca noszona na tunice pod płasz­czem), jakie nosiły matrony, lecz ciemne i kolorowe toga mere- tricia. Natomiast matrona, której udowodniono cudzołóstwo, nosiła białą togę. Meretrices podlegały nadzorowi urzędników magistratu, odpowiedzialnych za sprawy sprzedaży, których nazywano edylami. Prostytutki były zapisywane w rejestrze, musiały zaniechać posługiwania się nazwiskiem i przybrać „nazwisko artystyczne", wtedy otrzymywały licentia stupri czyli pozwolenie na bezkarne odbywanie niemałżeńskich sto­sunków płciowych (za co płaciły odpowiednie podatki).

Chrześcijaństwo
Nawet kobieta cudzołożna lub prostytutka mogła wkroczyć na drogę czystości, jeśli zmieniła styl życia i odbyła pokutę. Bo­wiem chrześcijaństwo oferowało przebaczenie. W Rzymie zaś, w następstwie prawodawstwa Augusta, kobieta trzeciej klasy uprawiająca cudzołóstwo, na zawsze już, bezpowrotnie traciła przynależność do swej warstwy społecznej i zaliczana była do prostytutek. Przykładem znaczenia przebaczenia w chrześcijaństwie jest Maria-Magdalena, nawrócona grzesznica. Duże znaczenie dla ukształtowania się doktryny chrześci­jańskiej miały sobory.

Średniowiecze:

prostytutki jako zło konieczne Istniały różnorodne formy uprawiania prostytucji:

1.       w domach publicz­nych, w różnorodnych zakładach kąpielowych

2.       prostytucja uliczna: jawna lub potajemna

3.   prostytucja wędrowna- pojawiały się tam, gdzie organi­zowano uroczystości, turnieje, sejmy, koronacje.

O tym, że w średniowieczu domy publiczne byty zalegalizowane przez różne państwa, świadczy fakt, że podróżujący urzędnicy oraz pracownicy różnych instytucji mogli rachunek za pobyt w domu publicznym wliczać sobie do kosztów podróży.

Ograniczenia: Prostytutki otaczano pogardą, nakazywano im mieszkać w odosobnio­nych dzielnicach, nosić specjalne stroje odróżniające od in­nych kobiet, krótkie włosy, po śmierci zaś grzebano je na wy­dzielonych cmentarzach. Prostytutki nie mogły wnosić skarg o zgwałcenie, nie mogły otrzymywać spadków, nie mogły spo­rządzać testamentu; ślub z nimi podlegał infamii

Anglia:

prostytucja była uprawiana prawie wyłą­cznie w zakładach kąpielowych. Po raz pierwszy przepisami prawnymi prostytucja objęta została w tym kraju w roku 1161. W tej regulacji prawnej jest także wzmianka o rzeżączce (bur- ning), szerzącej się wśród prostytutek
Markietanki- wędrowały za wojskiem

Renesans: XV- XVI w.

Wzrost roli kobiety

·         prostytucja sklepowa. Polegała ona na tym, że sprzeda­wanie w sklepach różnorodnych drobiazgów połączone było z uprawianiem prostytucji.

·         prostytutka świetlna lub prostytutka świecowa- po­nieważ prostytucja ta najczęściej uprawiana była w pokojach leżących na zapleczu i nie posiadających okien, a więc przy sztucznym świetle, na określenie prostytutek we Włoszech przyjęła się nazwa cortigiana dilume lub cortigiana dicandela

·         Na wsi bywały to także kuźnie. Pod pretekstem, że trzeba podkuć ko­nia, mężczyzna przyjeżdżał tam i czas oczekiwania spędzał przyjemnie w ramionach prostytutki.

Na określenie prostytutki ulicznej we Francji między XVI a XVIII stuleciem przyjęła się także nazwa lampronisre (chodzą­ca z lampą). Były to prostytutki chodzące z lampą, aby męż­czyźni mogli je łatwo dostrzec w świetle uwydatniającym ich wdzięki. Prostytutki tym łatwiej były rozpoznawane na ulicy, że zwykle nosiły latarnie koloro­we, a zwłaszcza czerwone.

·         Kurtyzany- W epoce odrodzenia niezwykle popularne, kurtyzanami często były aktorki, śpiewaczki, tancerki, niezwykłą atrakcję stanowiło oglądanie ich na scenie dwo­rskiej w czasie przedstawień. Tym bardziej, że zawód aktorki był wówczas dość nowym, gdyż uprzednio uprawiali go z re­guły mężczyźni. Wyraz kurtyzana uzyskał znaczenie „prosty­tutka wysokiej rangi" w XV i XVI wieku we Francji i we Wło­szech.

Najwyższa ich klasa nazywana była honeste cortigane (czcigodne dziewki) lub cortesane famose (sławne dziewki). Do tej klasy zaliczano około 200 lada­cznic, które stanowiły znikomą mniejszość wobec 6800 corte­sane puttane (kurtyzan - dziwek) lub delia minor sorte (pośle­dniejszego rodzaju). Na ogół pod pojęciem kurtyzana rozu­miano wolną prostytutkę, która w przeciwieństwie do prosty­tutki pracującej w domu publicznym - przyjmowała klientów we własnym, eleganckim mieszkaniu, przy czym klienci ci byli mniej liczni, ale za to o wiele bogatsi.

Kurtyzany niekoniecznie musiały mieć stosunki płciowe ze swoimi klientami, czasami wystarczała sama rozkosz patrze­nia na nie.

ZMIANA SYTUACJI PROSTYTUTEK:

1.       kontrreformacja i reformacja: surowa postawa wobec seksu, zaczyna się potępienie seksu przez Kościół, zakaz uprawiania prostytucji

2.       odkrycie Ameryki i rozpowszechnienie się kiły

XVIII w.: perfumerie, sklepy z kapeluszami oraz salony mody, Jako znaki rozpoznawcze w witrynach wystawiano puder lub kwiaty o różnorodnych ko­lorach. W tym czasie kobiety, zarówno przyzwoite jak i prostytutki, aby uwidocznić utratę dziewictwa, musiały na ulicy nosić zasłony. Wstęp prostytu­tek na niektóre ulice był zabroniony, a domy publiczne były za­mknięte przez cały dzień aż do wieczora.

·         Wprowadzono karę za zgwałcenie prostytutki.

·         Istniała pewna ochrona prostytutek przed bru­talnym wyzyskiem. Przepisy dotyczące samych prostytutek też były szczegółowe. Nie wolno im było wałęsać się po uli­cach, zaczepiać ludzi, wysiadywać przed domami; musiały nosić przepisowe stroje odróżniające je od kobiet przyzwoi­tych. Stroje te były w niektórych miejscowościach dziwaczne, z wyróżniającymi oznakami najczęściej koloru żółtego.

·         gryzetki (z francuskiego gris - szary). Były to dziewczęta z biednych domów, które żyły z pra­cy własnych rąk, jako krawcowe, czapniczki itp. Wyróżniały się one m.in. tym, że wiodły dość swobodne życie seksualne, to znaczy dość często zmieniały sobie kochanków, którym je­dnakże pozostawały wierne.

·         Primadonna, po włosku pierwsza dama, to artystka śpiewająca główną partię kobiecą w operze, primadonny da­wniej uważane były za kobiety „lekko prowadzące się", tego wymagał ich zawód. Jeśli chciały przebić się na scenie wśród śpiewających kastratów, którzy często przejmowali kobiece role, mogły to osiągnąć tylko tradycyjną kobiecą bronią.

·         Metresy- były to kochanki władców lub możno- władców. Metresy pojawiały się we Francji już w XVI wieku. Je­dnakże ich rozkwit nastąpił w XVII i XVIII wieku. W tym czasie możni mężczyźni chcieli zabłysnąć z kobietą u boku. Im kto był możniejszy, tym chciał mieć piękniejszą metresę. Słowo metresa z francuskiego maitresse ozna­cza „pani", przez co rozumiano kochankę, utrzymankę moż­nego mężczyzny. Wład­ca, który nie miał metresy, uchodził za barbarzyńcę lub ekscentryka. metresy czyli faworyty były na drugim miejscu w hierarchii małżeńskiej. Były to ofi­cjalne kochanki władców

·         Pojawiła się instytucja sutenera- początkowo prostytutka sama wynajmował kogoś do ochrony

Romantyzm (epoka pruderii)

cechuje się niezwykłym uciskiem i potępie­niem prostytucji, a jednocześnie niebywałym jej rozkwitem. Domy publiczne na masową skale.

W drugiej połowie XIX wieku, a więc w epoce wiktoriańs­kiej, na styl życia w Europie znaczący wpływ wywarł purytanizm oraz związana z nim pruderia. Pruderia towarzysząca purytanizmowi miała poważne konsekwencje dla kobiet. Za nie- przyzwoitość uważano obmacywanie czy opukiwanie ciała kobiety, nawet przez lekarza. W epoce wiktoriańskiej „przyz­woita kobieta" nie mogła w ogóle okazywać podniecenia sek­sualnego; co najwyżej w rołi męczennicy mogła odbywać sto­sunki płciowe z mężem, tylko po to, aby mieć dzieci.
w XIX wieku, zrodził się również zawód modelki (dziewczęta biedne lub wywodzą­ce się z półświatka zaczęły pozować artystom w celach zarob­kowych).

Specyficzną odmianą prostytutki była w XIX wieku kokota. Kokota to staromodne określenie prostytutki na wysokim szczeblu

Polska:

·         1919 r. Ministerstwo Zdrowia Publicznego wydało dekret o zamknięciu domów publicznych

·         Po odzyskaniu niepodległości bardzo lansowano neoreglamentaryzm

·         Po II wojnie światowej do 1956 roku wzrost prostytucji, okres biedy i niepokoju, w związku ze zniszczeniami powstały gruzinki

·         Po usunięciu gruzów, czasy PRL: lokalówki, uliczne na usługach SB

·         Po 1956 roku mogły się swobodnie poruszać

·         Po 1989 roku pojawienie się agencji towarzyskich

44. Prostytucja a prawo karne.

Obecnie w Polsce prostytucja nie jest karana. Karze się wszelkie formy nacisku na uprawianie prostytucji lub czerpania z niej korzyści przez osoby trzecie:

- sutenerstwo - pobieranie pieniędzy,

- kuplerstwo - ułatwianie prostytucji,

- stręczycielstwo - zachęcanie, namawianie, nakłanianie do prostytucji.

Na świecie znane są 4 systemy prawnej regulacji prostytucji:

- Prohibicjonizm - system prohibicyjno - represyjny; całkowity zakaz uprawiania prostytucji, jest przestępstwem, za które grożą określone kary. Szczególnie rozpowszechniony w średniowieczu. Rodzaj sankcji regulowany był prawami lokalnymi i w zdecydowanej większości krajów za prostytucję karano wyłącznie osoby oferujące usługi seksualne. Przeciwko zasadom prohibicjonizmu wysuwano wiele zastrzeżeń, np.: nieskuteczność, niesprawiedliwość, nieskuteczność prewencyjną, spychanie problemu do podziemia. Obecnie obowiązuje w niektórych krajach Bliskiego Wschodu, w których obowiązuje prawo kanoniczne, np. w Iranie, Jemenie, Arabii Saudyjskiej, a także w Szwecji od 1999r., gdzie jest zakaz kupowania usług seksualnych, karze podlegają nie prostytutki, a klienci korzystający z ich usług.

- Reglamentaryzm - legalizacja prostytucji jako zła koniecznego w społeczeństwie, przy jednoczesnym poddaniu jej administracyjnej kontroli. Reglamentaryzm w istocie uczynił z prostytucji rzemiosło, bowiem ustalił prawne reguły jej funkcjonowania: wprowadzenie zasad rejestracji prostytutek, dokumentów uprawniających do uprawiania zawodu, przepisów porządkowych oraz zasad dotyczących nadzoru. Nadzór nad prostytutkami sprawowała policja, do obowiązków której należało także rejestrowanie prostytutek, oraz sprawdzanie ważności badań lekarskich. Ten system preferuje skoszarowanie prostytutek np. w domach publicznych, w wydzielonych dzielnicach lub poza miastem. Domy publiczne często są licencjonowane przez władze centralne i władza ta czrpie z nich zyski. Pod koniec XIX w. zaczyna być wypierany przez neoreglamentaryzm.

- Neoreglamentaryzm - nadzór nad prostytutkami scedowany został głównie na służby sanitarne. Prostytutki muszą się legitymować odpowiednimi książeczkami z aktualnymi wynikami badań lekarskich. Ich działalność jest bardziej samodzielna. Obowiązuje zakaz prowadzenia domów publicznych. Neoreglamentaryzm obowiązywał w Polsce międzywojennej i po wojnie na podstawie rozporządzenia ministra zdrowia publicznego ogłoszonego w 1922 r. Łączył nadzór policyjny z nadzorem sanitarnym i społecznym. Książeczki zdrowia prostytutek zwane były czarnymi książeczkami.

- Abolicjonizm - wyraz poszanowania praw jednostki, rezygnacja z karania osób uprawiających prostytucję na rzecz zapobiegania tej formie patologii i zagrożeniom, jakie stwarza. Podstawowe założenia:

* zwalczanie zjawiska prostytucji, a nie jego niektórych elementów,

* działania profilaktyczne mające na celu uchronienie jednostek wysokiego ryzyka przed wchodzeniem w proceder prostytucji,

* podjęcie działań resocjalizacyjnych wobec osób, które już działają w tej profesji,

* podnoszenie świadomości społecznej dotyczącej szkodliwych skutków prostytucji,

* minimalizowanie szkodliwych skutków prostytucji zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym,

* podnoszenie świadomości społecznej w dziedzinie higieny osobistej,

* eliminowanie wszelkich form nacisku mających na celu skłonienie osoby do uprawiania prostytucji.

W Polsce już od kilku lat działa system abolicyjna, jednak w 1956 r, wprowadzono ponownie system rejestracji prostytutek. W tym celu w policji utworzono specjalne sekcje.

45. Formy autodestrukcji i ich charakterystyka.

Ze względu na prawdopodobieństwo wystąpienia szkody, wyodrębniamy mocne formy autodestrukcji - czyli bezpośrednio zagrażające zdrowiu i życiu, formy łagodne oraz takie, które potencjalnie szkodzą, ale też przynoszą różne korzyści.

Do mocnych form autoagresji należą:

- samobójstwo,

- samookaleczenia,

- uzależnienia (od substancji aktywnych),

- autoagresywne formy odżywiania (anoreksja i bulimia).

Łagodne formy to:

- uprawianie hazardu,

- zakupoholizm,

- uzależnienie od sieci.

Zachowania autodestrukcyjne, które mogą nam czasem przynosić korzyści to:

- samoutrudnianie czyli rzucanie sobie kłód pod nogi,

- sztywne uporczywe zachowania.

Te ostatnie rodzaje zachowań zalicza się do autodestrukcji pośredniej, gdzie istnieje dystans między zachowaniem a jego szkodliwymi skutkami. Do tych form autodestrukcji zaliczamy:

- seryjne niepowodzenia i porażki na własne życzenie,

- bezradność i rezygnację z działania,

- zachowania ryzykowne i impulsywne,

- uleganie pokusom,

- zaniedbania (np. zdrowotne).

Czasem przynoszą one doraźne korzyści, ale gdy uruchamiane są bez względu na koszty - stają się autodestrukcją.

Powodem autodestrukcji mogą być:

- przekonania, które działają jak samospełniająca się przepowiednia,

- negatywne emocje,

- błędna ocena prawdopodobieństwa możliwych szkód,

- niskie poczucie własnej wartości.

46. Geneza samobójstw i jego zróżnicowania wg znanych ci kryteriów.

Ringel - syndrom presuicydalny, 3 fazy:

- zawężenie - polega na fiksacji jednostki na własnych przeżyciach i ograniczeniu naturalnej życiowej ekspansji. Przejawia się ogólnym poczuciem niemożności sprostania wymaganiom życia, koncentracją na osobistych problemach i analizowaniu wszystkich zdarzeń przez pryzmat tych właśnie problemów. Następstwem takie postrzegania rzeczywistości jest poczucie odrętwienia, rezygnacja z aktywnego życia, brak spontaniczności, dominacja sfery emocjonalno-afektywnej nad racjonalną. W ślad za koncentracją na osobistych przeżyciach następuje wyalienowanie jednostki ze świata społecznego, ograniczenie kontaktów międzyludzkich, narastające poczucie wyobcowania. Zdarza się, że osoba taka ogranicza swoje kontakty do jednego człowieka, od którego uzależnia własne poczucie bezpieczeństwa. Zawężeniu ulega także świat wartości, w kierunku nadmiernej subiektywizacji, gdyż jednostka wyobcowana ze świata zewnętrznego traci punkt odniesienia dla oceny własnych celów osobistych. Tworzy więc własne reguły aksjologiczne ułatwiając podjęcie decyzji o autodestrukcji.

- hamowanie agresji - kierowanie agresji na siebie jest ostatecznie efektem zablokowania możliwości wyładowania jej na zewnątrz. Jeżeli człowiek zostanie pobudzony do agresji i owo pobudzenie nie zostanie rozładowane w działaniu, to energia zgromadzona do realizacji zamiaru agresywnego kumuluje się i w końcu musi znaleźć gdzieś ujście. W każdym akcie samobójczym da się wyodrębnić 3 komponenty: pragnienie zabicia siebie, pragnienie zabicia kogoś z otoczenia i pragnienie śmierci.

- wyobrażenie śmierci - połączone jest z abnegacją życia. Pojawia się najpierw jako jedno z kilku rozwiązań, jednak stopniowo zajmuje coraz więcej uwagi i w końcu staje się uporczywym pragnieniem. Najbardziej niebezpieczne są te wyobrażenia, które mobilizują jednostkę do przygotowań do zamachu samobójczego.

Brunon Hołysz - zachowanie suicydalne, 3 etapy:

- samobójstwo wyobrażone - jednostka zaczyna myśleć, że jednym ze sposobów rozwiązania jej problemów mogłoby być samobójstwo. Na tym etapie myśli jednostki o samobójstwie nie różnią się właściwie od myślenia o nim jednostki dobrze przystosowanej.

- samobójstwo upragnione - myślenie o samobójstwie staje się uporczywe. Jednostka traktuje je jako jedyne lub najlepsze wyjście z sytuacji. Ta faza zaczyna być naprawdę niebezpieczna, gdyż często wiąże się z przygotowaniami do autodestrukcji, np. osoba taka zaczyna gromadzić leki, porządkuje swoje sprawy urzędowe, czasem podejmuje świadome samobójcze, itp.

- samobójstwo usiłowane,

- samobójstwo dokonane.

47. Typy samobójstw wg Durkheima.

- anomiczne - powstaje na tle rozluźnienia lub zerwania więzi między jednostką a społeczeństwem. Dotyczy osób przywiązanych do istniejącego porządku społecznego i jest przejawem rozregulowania określonego ładu normatywnego. Czynnikami wyzwalającymi procesy anomiczne mogą być kryzysy gospodarcze lub systemowe, nagłe wzbogacenie, utrata pracy lub gwałtowny awans społeczny odrywający jednostkę od dotychczasowego środowiska.

- egoistyczne - ten typ motywacji dominuje u osób, które nigdy nie wytworzyły sinych więzi ze środowiskiem społecznym. Można by go nazwać konsekwentną manifestacją woli jednostki, gdyby nie poczucie wyobcowania, jakie towarzyszy egoistycznym samobójcom. O ile samobójstwo anomiczne jest przejawem nieumiejętności sprostania wyzwaniom, jakie niesie życie, o tyle samobójstwo egoistyczne jest przejawem braku zainteresowania tymi wyzwaniami.

- altruistyczne - jest efektem przesocjalizowania. Wypływa z bardzo silnego przywiązania jednostki do norm społecznych. Często przejawia się w postaci heroicznej, np. poświęcenia się dla jakiejś idei, dla drugiego człowieka, np. śmierć w pożarze w celu ratowania kogoś.

- fatalistyczne - wywołane jest jakimś zdarzeniem losowym, z którym jednostka nie jest w stanie się pogodzić, np. uwięzieniem, kalectwem itp. Do tej kategorii zaliczane są przypadki eutanazji.

48. Filary cywilizacji.

Greckie podejście do formy i prawdy: prawda ma charakter absolutny (jest jedna!) i jest definiowana przez zgodność z rzeczywistością; piękno na miarę ludzką - piękne jest to co jest ludzkie; archetypy zachowań społecznych (monogamia, wierność Bogu, miłość silniejsza niż śmierć).

Chrześcijańskie podejście do transcendencji - potępienie okrucieństwa i niewolnictwa, docenienie roli kobiety, docenienie pracy fizycznej, indywidualna odpowiedzialność każdej osoby, docenienie pracy umysłowej - rozwój wielu nauk i rozwój edukacji w klasztorach.

Rzymskie podejście do prawa: pojęcie sprawiedliwości (niezłomna wola oddawania każdemu tego co mu się należy); prawo jako pośrednik między obywatelem i państwem; prawem była umowa między stronami; sformułowanie zasad prawnych realizowanych w życiu społecznym.

50. Wolność jednostki, jej ograniczenia w świetle tekstów Pendereckiego.

39

---