Elity polityczne, Politologia


Skrypt z Teorii Elit Politycznych

  1. Elitaryzm a elityzm

Elityzm

Elitaryzm:

2. Wąskie i szerokie rozumienie pojęcia „elita polityczna”

Wąskie - elita władzy:

Szerokie - elita polityczna:

  1. Definicja elity

  • Bauman:

    1. Potocznie: zespół jednostek wyróżniających się z otoczenia pod względem uznanym w danej zbiorowości za wartościowy, ceniony; pejoratywnie: odgradzające się od ogółu w poczuciu faktycznej lub domniemanej wyższości

    2. Socjologicznie: zespół ludzi posiadających autorytet, najbardziej wpływowa, z najwyższymi kwalifikacjami i możliwością ich wykorzystania (czyli spełnia kryteria prestiżu, kwalifikacji i władzy)

    3. Większość definicji uwzględnia te trzy kryteria jako obowiązkowe. Czasem dodają jeszcze stabilność, genezę, przywództwo, liczebność (niewielka), ekskluzywność (niedostępność dla mas), posiadanie dóbr specjalnie cenionych w społeczności, dominację i wyższość

    4 Definicje elity politycznej - Bottomore, Sartori, Lasswell, Barton, Gunther, Higley

    Ogólna słownikowa Marshalla i Scotta:

      1. Niewielka grupa ludzi, która rządzi czyli inicjuje lub wetuje decyzje kto, kiedy, jak i co dostaje. Może być otwarta dla każdego (lekarze w szpitalu) lub zamknięta (poprzez urodzenie lub majątek); może być tymczasowa (elity rządowe podczas kadencji) lub długotrwała; może też mieć monopol na władzę lub dzielić ją z innymi

    Bottomore:

    Ci, którzy zajmują kierownicze stanowiska polityczne, szerzej: mogą wywierać wpływ na decyzje polityczne, i której członkowstwo podlega z czasem zmianom zwykle przez rekrutację członków z niższych warstw społecznych, inkorporację nowych grup społecznych lub całkowitą wymianą na inną elitę drogą rewolucji

    Sartori:

    Lasswell:

    Burton, Gunther, Higley:

      1. Kryteria wyróżniania elity politycznej

    Do podstawowych metod wyodrębniania elity politycznej należą:

    Elity polityczne możemy też wyróżnić ze względu na ujęcie stratyfikacyjne (wywodzące się z koncepcji V. Pareta) raz ujęcie instytucjonalne (jego utworzenie przypisuje się M. Weberowi).

    Satori określał elitę jako grupę kontrolującą większość. Była ona wyodrębniana na podstawie dwóch kryteriów:

    kryterium altymetryczne (władzy) - zakłada, że władzę ma ten, kto jest na szczycie; kryterium to ma walor sprawdzalności nie tylko w społeczeństwach zhierarchizowanych, ale w stratarchiach, tj. w takich konfiguracjach, w których władza, w podobieństwie do ściętej i niesymetrycznej piramidy, nie ma wierzchołka, z tą różnicą, że stratokracja jest rozdzielona między różne szczyty;

    kryterium zasług - zakłada, że władzę sprawuje ten, kto na nią zasługuje;

    Karl Mannheim uznał, że w historii wystąpiły trzy podstawowe kryteria selekcji elit:

    Harold Lasswell uznał, że stosunek do władzy stanowi podstawowe kryterium podziału społeczeństw na trzy klasy:

    W. A. Welsh wyróżnił następujące cechy elit:

    cechy demograficzne - wiek, pochodzenie narodowościowe, pochodzenie społeczne, natura, zakres uczestnictwa politycznego rodziny, formalne wykształcenie, rodzaj specjalistycznego wykształcenia;

    cechy karier politycznych - formalna pozycja w elicie władzy, doświadczenie polityczne itp.;

    orientacja na wartości i zadania

    6. Elita polityczna, elita wpływu, klasa polityczna, elita władzy, elita decyzji - relacje

    Termin „elita” został wprowadzony do nauk politycznych przez V. Pareto. Twierdził on, że elita jest tworzona przez ludzi o najwyższych zdolnościach w danej dziedzinie aktywności. Strukturę społeczną wg Pareta tworzą trzy elementy: elity rządzące, elity nierządzącą i masy. Pareto twierdził, że w elicie rządzącej powinni znajdować się ludzie wybijający się w polityce dzięki swym niezwykłym zdolnościom. Rzeczywistość jest jednak inna, ponieważ z czasem przebijają się do niej jednostki mierne. Narusza to stan równowagi społecznej, który może zostać przywrócony albo przez kooptację wybitnych jednostek z mas do elity rządzącej, albo przez rewolucję, czyli obalenie starej elity rządzącej.

    G. Mosca rozszerzył pojęcie elity i analizowaną przez siebie warstwę nazwał klasą polityczną. Mosca akcentował istnienie i znaczenie klasy pośredniej między klasą polityczną a masami. Wg. Moski jedność i koherentność klasy rządzącej były zabezpieczone poprzez istnienie wspólnego interesu rządzących oraz modelu organizacyjnego mniejszości rządzącej. Model ten implikuje podział zadań między członków elity, strukturę hierarchii funkcjonariuszy państwowych, sposób wydawania i egzekwowania decyzji. Rządząca mniejszość sprawuje nad masami kontrolę, dzięki istniejącemu systemowi władzy, w ramach którego odbywa się proces rekrutacji nowych członków elity. Mosca był zdania, że bez form organizacji i bez formuły politycznej formowanie się elit i ich reprodukcja są narażone na niepowodzenie.

    Klasa polityczna to jedna z podstawowych struktur systemu politycznego. Można wyróżnić w niej dwie zasadnicze warstwy:

    elita polityczna - szeroko rozumiana, skupiona na zorganizowanych i zinstytucjonalizowanych instytucjach, takich jak partie polityczne, związki zawodowe czy też inne organizacje polityczne;

    elita administracyjna - określana jako rządzący establishment, podejmujący bezpośrednio decyzje polityczne i odpowiedzialny za ich realizację; w tym ujęciu klasa polityczna jest ujęciem szerszym od elity politycznej;

    Klasa polityczna składa się z wielu elit (warstw), często istnie się między sobą różniących. Ich wzajemne powiązania, sposób podejmowania decyzji, strategia rozwiązywania problemów, a przede wszystkim zachowania oraz wzajemne oddziaływania członków elit tworzących daną klasę polityczną są podstawowymi czynnikami determinującymi proces powstawania elit politycznych.

    Swoją koncepcję elity przedstawił również Mills. Doszedł do wniosku, że władza w USA należy do elity rządzącej, czyli zwartej kliki wielkich bogaczy, bossów korporacji, dowódców armii i wąskiej grupy czołowych polityków. Mills stwierdził, że wykształciły się trzy typy elit, kontrolujące obszar ekonomiczny, polityczny i wojskowy. Zwrócił uwagę na zadziwiającą zgodność w społeczeństwie amerykańskim władzy ekonomicznej, politycznej i wojskowej, zarówno w sferze podejmowania decyzji, jak i koordynowania ich aktywności.

    R. Putnam skonstruował model społeczeństwa, ze względu na kryterium udziału obywateli w życiu politycznym.

    Elita decyzji

    Elita wpływu

    Aktywiści polityczni

    Uważnie obserwujący życie polityczne

    Wyborcy

    Nie uczestniczący w życiu politycznym

    Z tej struktury w kontekście pytania interesują nas dwie pozycje.

    W nurcie elity wpływu mieści koncepcja elity władzy definiowanej w tym przypadku jako produkt struktury politycznej społeczeństwa. W jej składzie znajdują się wszystkie te jednostki, które biorą udział w procesie kształtowania i podejmowania decyzji politycznych. Współczesne systemy demokratyczne wykształciły trzy poziomy władzy na których zapadają decyzje: ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza. Z tego powodu można też mówić o trzech warstwach/ segmentach elity władzy (elity rządzącej): elicie parlamentarnej, elicie rządowej i elicie sądowniczej. Wszystkie trzy stanowią jądro elity zaprezentowanej wcześniej jako decyzji. W. Wesołowski zwraca uwagę na fakt, że elita decyzji jest zarazem elitą wpływu, ponieważ ma wewnętrzny wpływ na podejmowanie decyzji.

    Do elity wpływu można zaliczyć też podmioty formalnej i nieformalnej struktury politycznej społeczeństwa.

    7. Pojęcie nomenklatury i jej typy.

    Nomenklatura- stanowiska przeznaczone dla członków partii komunistycznej lub ich sympatyków zgadzają się służyć władzy i się jej podporządkować;

    Okres komunistyczny:

    Okres postkomunistyczny:

    1. Historyczna ewolucja typów elit (archonci, senatorowie, szlachta, arystokracja, oligarchia, burżuazja itp.)

    Elity przed Pareto:

    Ateny: demokracja ekskluzywna (wyłączająca), elitą była Rada 500, Archonci wybierani spośród arystokratów oraz mniejszość obywateli zajmująca kluczowe stanowiska w administracji także mająca korzenie arystokratyczne lub spory majątek

    Merytokracja - system społeczny, w którym pozycje społeczne uzależnione są od zasług; a także koncepcja sprawowania władzy przez osoby o największych zasługach czy kompetencjach w jakiejś dziedzinie wiedzy, w zawodzie, branży, np. wg wykształcenia, zdolności, umiejętności, talentu. Pojęcie to odnosi się również do warstwy społecznej o najwyższych osiągnięciach, która ma prawo do otrzymywania takich społecznych profitów jak władza, wysokie dochody czy prestiż.

    Jak wskazuje Michael Young w pracy "The Rise of the Meritocracy", zasługa w merytokratycznym rozumieniu to połączenie talentu i wysiłku (Merit = Talent + Effort).

    Badacze społeczni nie są zgodni w ocenie systemu merytokratycznego. Niektórzy, jak np. Michael Young, sądzą, iż system ten nieuchronnie prowadzi do wypaczeń, ponieważ jest de facto rodzajem ideologii usprawiedliwiającej faktyczne dziedziczenie statusów oraz sankcjonującej obojętność merytokratycznych elit wobec mas. Inni, jak np. Daniel Bell, są natomiast zdania, że merytokratyczne źródło społecznych nierówności może zostać uzasadnione zarówno na poziomie pragmatycznym jak i moralnym.

    Ponadto, jak przewidział Michael Young, merytokracja stwarza świat złożony z zasłużonych wygranych i przegranych. W konsekwencji elity przekonane, że uczciwie zapracowały na sukces, z reguły mają niewiele współczucia dla biednych, a w każdym razie mniej niż ich poprzednicy. Nowe elity nie znają pojęcia poświęcenia. Liberalni filozofowie tacy jak John Rawls przekonują, że sprawiedliwa nierówność jest dla ludzi łatwiejsza do zaakceptowania niż nierówność niesprawiedliwa, ale w państwach dawnego bloku komunistycznego być może jest odwrotnie. W czasach komunizmu bycie przegranym mogło wynikać z przestrzegania zasad moralnych. W społeczeństwie merytokratycznym bycie przegranym jest bardziej druzgoczące psychicznie: oznacza po prostu, że jesteś nieudacznikiem.

    Merytokracja to naturalna utopia społeczeństw postpolitycznych. Obiecuje kompetentną władzę, możliwość oddania się życiu prywatnemu (bez obowiązku zaangażowania obywatelskiego) i awans społeczny dzięki edukacji. Merytokracja wymaga dobrego szkolnictwa, poczucia wspólnoty i odpowiedzialności u elit oraz racjonalnych wyborców, którzy nagradzają za dokonania. Dziś te warunki nie są spełnione.

        1. 0x08 graphic
          0x08 graphic
          polityczne

        2. organizacyjne

        1. 0x08 graphic
          0x08 graphic
          intelektualne

        2. artystyczne

        3. moralne

        4. religijne

    Znamierowski

    - kryterium sytuacji społecznej

      1. walorów: opiera się na uznanych za wartościowe cechach człowieka

      2. rodowa: wyróżnienie genealogiczne (starzy w elicie, to Ty też)

      3. ludzi ustosunkowanych: osoby związane z przedstawicielami elity społecznej

    - elity funkcji: wypełniający ważną funkcję

    - elity zasług: ci którzy podejmują działania korzystne dla społeczności

    - Ze względu na stosunek do członków własnej grupy wyróżniamy elity:

      1. pasożytnicze (kastowe): solidarność odczuwana wyłącznie w granicach własnej grupy

      2. rycerskie: postawa wyższości w stosunku do mas, lecz świadomi swoich obowiązków wobec niej

    Ostatnie trzy decydują o kształcie świata.

    Lasswell wyodrębnił elitę, opierając się na kryterium dostępu do różnorakich dóbr i rozumiał przez nią tych, "którzy otrzymują najwięcej tego, co jest do otrzymania. Dostępne wartości mogą być sklasyfikowane jako prestiż, dochód, bezpieczeństwo. Ci, którzy otrzymują najwięcej, są elitą, reszta jest masą".

    Lasswell interpretował elitę na trzy sposoby:

    1. jako elitę władzy,

    2. jako grupę społeczną mającą dostęp do określonego rodzaju wartości (np. do wiedzy),

    3. jako uniwersalną elitę polityczna.

    Uznał tez, ze stosunek do władzy jest podstawowym kryterium podziału społeczeństwa na trzy klasy:

    1. klasę panującą, na którą składają się rządzący i w których interesie władza jest sprawowana

    2. klasę zależną, czyli subelitę

    3. klasę poddaną, która jest podmiotem decyzji władczych i której wpływ na owe decyzje jest niewielki

    cechuje ją fundamentalna rozbieżność co do wartości i reguł polityki. Odłamy elity zachowują się wobec siebie jak wrogowie na polu walki. Konsekwencją jej działania może być destabilizacja polityczna (kiedy władza przechodzi z rąk do rąk na skutek zamachów stanu czy rebelii), rewolucja czy też dyktatura. Używając haseł nacjonalistycznych, egalitarystycznych, religijnych szybko jednak usuwane są ze strategicznych pozycji.

    przywódcy zwartych ideologicznie i organizacyjnie ruchów politycznych. Pojawia się w wyniku zwycięstw militarnych lub ruchów politycznych. Monopolizuje decyzje polityczne eliminując przeciwników. Systemy skonstruowane wokół tych elit są stabilne i utrzymują się, dopóki nie zostaną obalone w wyniku wojny. (Rosja 1917, Niemcy 1933)

    podzielają podstawowe wartości i reguły gry politycznej. Poszczególne frakcje komunikują się ze sobą, a czasem nawet współpracują. Są politycznymi oponentami, których należy przekonać, zneutralizować lub osłabić przy użyciu niepodważalnych przez obie strony procedur. Instytucje polityczne są stabilne. Istnieje opozycja i pojęcie konfliktu, ale porażka polityczna nie oznacza utraty statusu. Jedność elity opiera się na tradycyjnych wartościach demokracji, liberalizmu i swobód obywatelskich.

    typ pośredni pomiędzy elitami niezunifikowanymi i konsensualnie zunifikowanymi, gdyż nie ma ona zdolności samotrwania i przekształcenia się w jedną z nich. Może się przekształcić w którąś, ale zależy to głównie od czynników ekonomicznych

    powstają przez konwergencję lub porozumienie. Istnienie elity konsensualnej jest konieczne do zaistnienia stabilnej demokracji.

    Można też wspomnieć o elitach tajnych: mafie, masoneria, org. transnarodowe czy wywiadowcze (niejawne ośrodki decyzyjne)

    Wyróżnił trzy typy elit występujących w systemach demokratycznych:

    Poza tym dorzucił jeszcze podział ze względu na kryterium partycypacji w życiu politycznym:

    1. elita decyzji

    2. elita wpływu

    3. aktywiści polityczni

    4. uważnie obserwujący życie polityczne

    5. wyborcy

    6. nie uczestniczący w życiu politycznym

      1. Elity kosmopolityczne (popierają nowoczesność, nawet kosztem tradycji)

      2. Elity nacjonalistyczne (chcą odizolowania państwa i odrzucenia nowoczesności)

      3. 14. Funkcje elit politycznych

      5. Kreacyjna;

      7. kreowanie celów grupowych, motywowanie i inspirowanie działań zbiorowych.

      9. Zarządzania;

      11. wyrażana w procesie koordynowania przedsięwzięć politycznych, organizowania działań, ich planowania oraz kontroli stopnia realizacji. Wypracowywanie długofalowych założeń dotyczących strategii politycznej obejmuje zarówno określenie zadań, celów politycznych, zestawień korzyści i kosztów społecznych, jak i główne instrumenty oraz mechanizmy ich realizacji

      13. Kontrolna;

      15. wyrażana w kompetencjach parlamentu względem egzekutywy rządowej. Należy to rozumieć jako nadzór zarówno nad działaniem elit, jak i nad formą ich doboru (proces wyborczy).

      17. Koordynacyjna;

      19. polega na harmonizowaniu działań różnych form i szczebli reprezentacji określonych grup społecznych. Związana jest z wypracowywaniem mechanizmów komunikacji, zarówno wewnątrz elit politycznych, pomiędzy elitami, a także pomiędzy elitami i resztą społeczeństwa.

      21. Dodatkowo można tu wspomnieć o kilku uniwersalnych dla elit (także politycznych) funkcjach:

      23. Socjalizacyjna

      25. to formy oddziaływania na świadomość polityczną społeczeństwa np. przez edukację polityczną, propagandę, agitację, przemowy polityków, apele, dyskusje w mediach itp.

      27. Aksjologiczna

      29. w ramach tej funkcji realizowane są funkcje ideotwórcze. Kształtują one nowe idee, wizje ładu i porządku społecznego, wartości i cele polityczne oraz programy rozwoju.

      31. Stabilizacyjna

      33. to wpływ elit na tempo, kierunek, zakres i głębokość zmian społecznych. Tym sposobem wpływają na relacje pomiędzy poszczególnymi podmiotami społecznymi, kształtując charakter ich wzajemnych stosunków. Odpowiadają również za rozwiązywanie konfliktów społecznych zapobiegając destabilizacji.

      35. Regulacyjna

      37. wyraża się w kompetencjach decyzyjnych i dystrybucyjnych. Elity polityczne zawsze są głównymi animatorami, kreatorami i reżyserami procesów decyzyjnych

      39. Dystrybucyjna

      41. czyli podejmowanie decyzji o sposobach, zasadach i sferach alokacji materialnych i niematerialnych dóbr społecznych.

        1. Elity kompradorskie (akceptują i tradycję, i nowoczesność, ale dla różnych grup społecznych)

        2. Elity liberalne (kompromis między nowoczesnością i tradycją)

      14. Problematyka odpowiedzialności elit decyzyjnych w państwach demokratycznych.

      Elity wpływają na procesy polityczne „regularnie” - punkt widzenia oraz przewidywane działania członków danej elity są postrzegane przez inne osoby jako istotne dla samych treści decyzji. Oznacza to antycypowany, a niekoniecznie faktyczny wpływ (szczególnie w kwestii własnych interesów działania staje się bardziej prawdopodobne). Elity mają też wpływ „substancjalny” - poparcie bądź sprzeciw w danej sprawie zasadniczo wpływa na decyzję. Konsolidacja zasadniczo wpływa na stabilizację porządku demokratycznego, a tym samym ogranicza możliwość autorytatywnego podejmowania decyzji, stąd odpowiedzialność elit w demokracjach „rozmywa się” - należy zaznaczyć przede wszystkim powyższe dwie możliwości wpływania na procesy decyzyjne.

      15 Przejawy oligarchizacji demokracji.

      Żelazne prawo oligarchii się kłania. Michels pisze: partia jako twórczy zewnętrzny, mechanizm, maszyna nie jest identyczna z członkami partii, klasą itd. Gdy partia staje się celem samym w sobie, z własnymi celami i interesami, oddziela się od klasy, którą reprezentuje. Jest niezmiennym prawem społecznym, że każdy powstały w ramach podziału pracy organ społeczny, gdy skonsoliduje się, wytwarza swój własny interes (haha), interes własny w sobie i dla siebie.. Przyczynami zjawisk oligarchicznych w partiach są np.: przypadki, przywództwo, immobilność mas - wynika z tego „techniczna konieczność” występowania przywódców. W procesie różnicowania interesów, przywódca sam oddziela się od mas. Taka oligarchizacja jest tłumaczona głównie psychologicznie, ale - jak już napisano powyżej - może być tworem sytuacyjnym i „technicznym”. Jak pisze Michels, każda organizacja partyjna „stanowi potężną, wzniesioną na demokratycznych filarach oligarchię”. Tak więc występowanie oligarchii w demokracji jest jej niemal naturalnym następstwem.

      16. Wymiana a reprodukcja elit politycznych.

      Tutaj ciężko było mi cokolwiek znaleźć, jeżeli ktoś ma artykuł Pietrasia dotyczący patologii, to pewnie tam będzie więcej na ten temat. Z grubsza problem polega na rekrutacji elit - BYŁO NA WYKŁADZIE, gdyby ktoś nie pamiętał. Chodzi o to, że wymiana elity jest zjawiskiem bardziej naturalnym i niejako pożądanym, natomiast reprodukcja, to wymienianie członków elity jedynie na tych nieco młodszych czy może nieco mniej czerwonym kolorze kołnierzyka (żarcik). Reprodukcja jest więc zjawiskiem zakrawającym na patologię, natomiast wymiana (byle nie w skrajnym wypadku - wymordowania czy innej równie tragicznej sytuacji) jest dla systemu politycznego zdrowa.

      17. Problem alienacji elit politycznych.

      Alienacje są głównym przykładem patologii elit politycznych. Zgodnie z tym, w definicjach konfliktowych interes elity zawsze jest realizowany kosztem rządzonych. Alienacja może być ujęta dwuwymiarowo. Obiektywny wymiar to stan braku zależności między interesami społeczeństwa a elit. W wymiarze subiektywnym najczęściej mówi się o społecznym braku poczucia wpływu na działania i decyzje władz, a ze strony elit - o wrażeniu odrębności i oderwania od społeczeństwa (podział my i oni). Znamienne są tu skojarzenia społeczeństwa na poziomie potocznym z polityką. Alienacja może się tworzyć na poziomie psychicznym (poczucie wyobcowania elit) jak i strukturalnym (obszar świadomościowo kulturowy).

      Elita postrzega samą się jako awangardę polityczną, która może działać w interesie (imieniu) ogółu. Społeczeństwo postrzega jako kiepsko poinformowane, niekompetentne. W związku z tym konsultacje i wymiana informacji występują na poziomie minimalnym.

      W systemach demokratycznych alienacja elit wiąże się z mechanizmami wyłania reprezentacji oraz dostępem do grona elit (dążenie do hermetyzacji i ekskluzywności).

      Później jest wiele bełkotu o psychologii (generowanie poczucia wyobcowania, polaryzacja elit, deprywacja i frustracja). Warto z tego zapamiętać pogląd Webera, że alienację wzmaga biurokracja, ze względu na charakterystykę swojego działania i funkcjonowania (skojarzyła mi się pani na poczcie, przepraszam). Dalej jest jeszcze Michels, który twierdzi, że partie polityczne w prostej linii w konserwatywny sposób dążą do utrwalania i wzmacniania struktur, więc daje nam to pełny obraz.

      18. Dysfunkcjonalność elit politycznych i jej przyczyny

      Z. Pietraś pisze iż dysfunkcjonalność elity politycznej powstaje gdy przestaje ona być funkcjonalna względem systemu politycznego. Stopień jej dysfunkcjonalności bywa różny i zależny od trzech podstawowych czynników: zakres alienacji społecznej, wewnętrznego uwarstwienia elity oraz dominującego typu osobowości politycznej jej członków.

      Zakres alienacji społecznej jest wynika w zasadzie od stopnia legitymizacji władzy danych elit (może non wynikać z unormowań prawnych jak i zwyczajowych). Im mniejszy on jest tym władza bardziej wyalienowana. Ma to bardzo duże znaczenie dla funkcjonowania systemu gdyż decyzje wydawane przez nie posiadającą legitymizacji władze aby zostały one wcielone w życie wymagają zużytkowania zdecydowanie większej ilości środków (mowa tutaj zarówno o środkach przymusu bezpośredniego jak i różnego rodzaju perswazji).

      Wewnętrzne uwarstwienie elity władzy jest porostu wewnętrznym podziałem środowiska elity władzy na tle: ideologicznym, etnicznym, kulturowym, biograficznym, związków z różnymi grupami (np. biznesowymi) itp. Walka o władze i wpływy staje się zupełnie dysfunkcjonalna ze względu na system gdyż przedłuża czas podejmowania decyzji lub w ogóle prowadzi jego załamania.

      Dominujący typ politycznej osobowości członków elity tu w pewnym uproszczeniu można powiedzieć iż chodzi to o główne tendencje w działaniu danych elit politycznych. Są one rozciągnięte na osi od tendencji autorytarnych po nieautorytarne (liberalne). Im dominujący typ politycznej osobowości odbiega podstawowych uwarunkować kulturowych i strukturalnych dominujących w danym społeczeństwie tym elity te są bardziej dysfunkcjonalne dla systemu.

      20. Wątki elitystyczne w starożytnej Grecji (Karosław Jowalczyk)

      Ateny

      - demokracja wykluczająca - tylko 10% mieszkańców decydowało o polityce

      - elity - Rada 500, Areopag

      Antyfon - wyjątek w greckiej filozofii - postuluje równość wszystkich ludzi

      Sokrates

      - postulat merytokracji

      - utożsamianie władzy z łaską dostępną tylko dla nielicznych

      - polityka - dbanie o duszę

      Ksenofont

      - idea elity najlepszych

      - władza jest sztuką - trzeba umieć rządzić

      Platon

      - podział na kapłanów, strażników i lud

      - „totalitaryzm platoński”

      - idea króla-filozofa

      jeszcze od Moniki:

      Arystoteles: arystokracja to formuła teoretyczna rządów najcnotliwszych

      Później dr Wichłacz mówiła o kryteriach wyróżniania arystokracji, może się przydać:

      21. Wątki elity styczne w myśli średniowiecza z wykładu

      Pojęcie elit jeszcze nie występuje. Wszędzie mówią o „władzy”

      Gelazy I: postulat dualizmu władzy duchowej i świeckiej

      Jan z Salisbury XII w. :

      Oczywiście najważniejszymi częściami ciała była głowa i dusza.

      Św. Augustyn:

      Św. Tomasz:

      1. Machiavelli jako prekursor współczesnego rozumienia elit politycznych.

      Machiavelli. uważał za oczywisty porządek feudalny. Podkreślał jednak wyraźnie rolę władcy. Pisał, iż „państwo bez władcy jest ciałem bez głowy. Lud jest niczym innym jak tylko zgromadzeniem ludzi, w którym wszystko poszłoby w rozsypkę, gdyby wszechpotężna władza rządowa nie czuwała w celu przeszkodzenia podziałowi”.

      Widać więc, że rolę elity politycznej pełniła u niego władza wykonawcza. Stwierdza, że każda republika (czyli społeczeństwo funkcjonujące na zasadach demokratycznych, a nie tak jak w średniowieczu - feudalnych) może być szczęśliwa, jeśli tylko ma dobre prawa. Prawa te powinny być ustanawiane przez władzę wykonawczą, która pełni rolę elity politycznej.

      Najistotniejszym dla zrozumienia procesów społecznych podziałów jest podział na klasę rządzącą i rządzoną, na elitę i nieelitę. Nauka o polityce i historii to przede wszystkim studium elity władzy, jej kompozycji, struktury oraz rodzajów związków zachodzących pomiędzy elitą i nieelitą. Zasadniczym przedmiotem zainteresowania wszystkich elit czy klas rządzących jest utrzymanie władzy i przywilejów. Rządy elity opierają się na sile i oszustwie, siła może być przez dłuższy czas skrywana albo służyć za straszak; oszustwo zaś nie musi pociągać za sobą świadomego posługiwania się podstępem. Cała struktura społeczna jest integrowana i utrzymywana przez formułę polityczną, mającą zazwyczaj związek z zasadniczo akceptowaną religią, ideologią czy mitem. Od czasu do czasu rządy elity w stopniu mniejszym lub większym zaspokajają potrzeby nieelity, ale najczęściej pozostaje to efektem ubocznym rządów.

      W wypadku każdej elity występują zawsze dwie przeciwstawne tendencje:  a) arystokratyczna, za pomocą której dana elita pragnie zachować władczą pozycję swych członków i następców b) demokratyczna, za pomocą której usiłują sforsować zwarte szeregi elity ludzie z zewnątrz. Na dłuższą metę druga z wyżej wymienionych tendencji zawsze bierze górę. Walka społeczna czy klasowa zawsze trwa, a historia jest jej rejestrem. Okresowo występują gwałtowne zmiany w składzie i strukturze elit, to jest rewolucje społeczne.

      Machiavelli i jego Książę są tak znani i oklepani, że ciężko wymyślić coś nowego. Sama nuda.

      1. Elityzm w doktrynie liberalnej i konserwatywnej

      Konserwatyzm:

      Konserwatyzm wierzy w to, że społeczeństwem rządzi wola Boga.  Między ludźmi istnieją naturalne różnice, które są podstawą naturalnego porządku władzy. Te naturalne różnice  wole opatrzności musza zaakceptować ludzie. Kierownictwo tej naznaczonej grupy jest uznawane za uświęcone,.

      (autor cos mówi o Gassecie, więc cos o nim wspomnę) Członków elity - wedle Gasseta -  charakteryzuje postawa aktywna, heroiczna i kreatywna, podczas gdy masy są w swej istocie bierne i nieświadome. Arystokrata to człowiek wybitny, wielki duchem, odczuwający świadome dążenie do „bycia kimś więcej” jako najwyższy

      obowiązek, duchowy imperatyw wobec własnego człowieczeństwa i autentycznego,

      zgodnego z powołaniem życia.

      Istnieje hierarchia społeczna i podział na rządzących i rządzonych. Na czele społeczeństw może stać wyłącznie elita. Dla Oakeshotta do elity zaliczyć można wyłącznie arystokrację ducha, czyli mądrych, cnotliwych, moralnych. Myśl ta jest rozwinięciem Państwa Platona. Żeby uzyskać przynależność do arystokracji ducha może być potrzeba nawet kilku pokoleń przygotowań, co prowadzi do wniosku, że elity tworzą wyłącznie arystokraci z pochodzenia.

      Konserwatyści dopuszczali jedynie takie przeobrażenia społeczno-polityczne, które są efektem naturalnego procesu zdobywania doświadczeń (ewolucja). Współcześni konserwatyści, wprawdzie akceptują system parlamentarno-demokratyczny, jednak nadal podkreślają swoje przywiązanie do tradycyjnego, elitarnego układu społeczeństwa. U podstaw tego przywiązania leży przekonanie, że hierarchiczny układ społeczny, istnienie klas i grup społecznych jest nieodłącznym elementem systemu.

      Natomiast tradycyjni konserwatyści opowiadają się za władzą elit oraz odczuwają sceptycyzm do "rządów wielu". Nie pogodzili się oni nigdy z tym, iż władza może pochodzić od ludu.                

      Liberalizm:

         Elityzm podważał założenia klasycznej liberalnej myśli demokratycznej. Kwestionował racjonalność i suwerenność jednostek, ich zdolność politycznej artykulacji interesów i zbiorowego działania nakierowanego na realizację tych interesów. Kwestionował również ideę wspólnego dobra i zbiorowej woli, które miały ujawniać się poprzez zindywidualizowane, racjonalne świadomych obywateli. Przekonywała, ze rządy ludu, odpowiedzialność elit i kontrola elit przez masy to mit.

      1. Fabianie

      fabianizm doktryna polit. zwolenników stopniowych, pokojowych, nierewolucyjnych reform społ. prowadzących do socjalizmu. doktryna ta jest domena the fabian society, angielskiego stowarzyszenia zalozonego w 1884 r., ktore dziala nieprzerwanie i jest czescia brytyjskiej labour party.

      fabianie (ang. Fabian Society z n. łc. Fabius Cunctator, imię wodza rzym.) hist., społ. stowarzyszenie reformistyczne założone w Londynie w 1884 r. przez grupę intelektualistów (np. B. Shaw, S. Webb) dążące do przeprowadzenia reform społ. w sposób wzorowany na rzym. wodzu Fabiuszu Kunktatorze, tzn. bez walki klas; od 1900 r. weszli w skład Partii Pracy (Labour Party), wywierając znaczący wpływ na kształtowanie się jej poglądów; w lp. członek stowarzyszenia. Bardzo skuteczny plan zdobycia władzy przez socjalistów stworzyło pod koniec XIX w. Fabian Society. Drogą rewolucji miała być nie walka, ale infiltracja instytucji, wykorzystanie edukacji, stopniowe nacjonalizowanie i centralizowanie przemysłu, intelektualne inspirowanie całej sceny politycznej od lewicy do prawicy. Dodatkowo planowano wykorzystanie imperializmu silnych narodów w celu eksportu socjalizmu. Celem stowarzyszenia był globalny socjalizm i globalna gospodarka planowa.

      Fabianie lub Towarzystwo Fabiańskie (The Fabian Society) - angielskie stowarzyszenie reformistyczne, założone w 1884 r. w Londynie, przez Sidney James Webb, Beatrice Webb oraz George Bernard Shaw. Fabianie dążyli do przekształcenia ustroju kapitalistycznego w socjalistyczny. Podobne towarzystwa założono też w Australii i Nowej Zelandii. Obecni członkowie w poglądach są zgodni z Partią Pracy

      Nazwę towarzystwo wzięło od nazwiska rzymskiego dyktatora Fabiusa Cunctatora, żyjącego w III wieku p.n.e., który w walce z wojskami Hannibala przyjął strategię nękania i osłabiania przeciwnika, unikając bezpośredniego starcia. Ruch fabianów jest też określany jako "gradualizm", gdyż jego przedstawiciele opowiadali się za stopniowym reformowaniem kapitalizmu, aby wyeliminować jego niesprawiedliwość społeczną i stworzyć nowy system. Odrzucili tezę Karola Marksa i Fryderyka Engelsa, że przejście od kapitalizmu do socjalizmu dokona się gwałtownie, przez rewolucję proletariacką, i przekonywali, że "prawdziwa rewolucja" polega na reformowaniu kapitalizmu, na dokonywaniu powolnych, stopniowych i ciągłych zmian bez naruszania podstaw systemu - demokracji, wolności i własności prywatnej. Początek zmianom dawały przemiany w świadomości społecznej, a oni już tych przemian doświadczyli. Nowy ustrój kształtował się ewolucyjnie, a społeczeństwo, zgodnie z zasadą "natura nie czyni skoków", budowało "socjalizm na raty". Fabianie nie sprecyzowali jednak daty powstania nowego systemu. Uznali, że państwo jest reprezentantem interesów ogółu i postulowali ingerencję państwa w sferę społeczną i gospodarczą. Sugerowali, aby państwo zainicjowało reformowanie stosunków społecznych, wprowadzając nowoczesne ustawodawstwo socjalne oraz prawo pracy. Domagali się też przejęcia przez państwo przedsiębiorstw użyteczności publicznej, a w terenie - przez władze municypalne. Następstwem przeprowadzonych zmian miała być poprawa statusu materialnego robotników.

      26. Ujęcie elit politycznych przez V Pareto.

      Jako że ten temat jest dość już oklepany nie będę się specjalnie rozwodził.

      Społeczeństwo nie jest homogeniczne. Ludzie różnią się pod względem fizycznym, moralnym, intelektualnym. Klasy społeczne nie są całkowicie odseparowane od siebie, we współczesnych społeczeństwach cywilizacyjnych ma miejsce intensywne krążenie między różnymi klasami.

      Wg V. Pareto elita to „ludzie uszeregowani według wielkości wpływów oraz władzy politycznej i społecznej” i (lub) „tak zwane klasy wyższe” tworzą elitę, arystokrację. Tak więc elitę tworzą te jednostki które osiągają najwyższe wyniki w swojej dziedzinie działania osiągają najwyższe wyniki.

      Pareto wyróżnia także rozróżnia elitę rządzącą (która w pośredni lub bezpośredni sposób ma wpływ na władzę) i elitę nie rządzącą (czyli tą która jest elitą ale nie rządzi). Granica jednak między tymi dwoma grupami są jednak bardzo nieostre a przepływy pomiędzy nimi odbywają się w sposób uwarunkowany przez czynniki kulturowe i strukturalne (takie jak prawo i zwyczaje).

      Zdecydowanie ważniejsza jest wymiana między elitami a resztą prostego ludu (tak zwanego społeczeństwa). Elity mają odwieczną tendencje to gnuśnienia (szczególnie ze względu na to że rodzi się tam mało dzieci ale wszystkie przeżywają łącznie z tymi osobnikami które nie są zbyt przystosowane do radzenia sobie na tym łez padole). Dlatego też by zachować swoją pozycje muszą one wpuszczać do swego grona wyróżniające się jednostki z reszty społeczeństwa (umieralność wśród społeczeństwa jest większa ale przeżywają tylko najsilniejsi). Jeżeli elity nie są mądre i zamykają się na te wybijające jednostki (te które osiągają największe wyniki danych dziedzinach) według teorii Pareto są skazane na nieunikniony upadek. Jeżeli w klasach niższych nagromadzi się duża ilość osób wybitnych prowadzi to do destabilizacji sytuacji która przebiega według schematu:

      A - elita przy władzy, B - elita, która chce odebrać władzę A, C - masa bez elit
      B staje na czele C, składa jej przyszłościowe obietnice; A czuje pogardę do C, usypia w fałszywym poczuciu bezpieczeństwa lub A próbuje przelicytować B, żeby zaspokoić wymagania C.
      Rozwiązanie 1: A udaje się zaspokoić C, B nie mają poparcia C, zaczynają infiltrować A i stopniowo ich zastępować. A się przeciwstawia, ale bezskutecznie.
      Rozwiązania 2: A nie udaje się zaspokoić C. B staje na czele buntu. Jeśli uda im się przejąć władzę, wytworzy się elita D, która odegra w stosunku do nich taką samą rolę, jak B do A.

      27. Rezydua i derywacje.

      Wg V. Pareto to, co widzimy to derywacje a to, czego nie widzimy to rezydua. Rezydua mogą stać się derywacjami.

      REZYDUA - świadomościowe wyrazy popędów, decydują o motywach zachowań jednostkowych:

      DERYWACJE - przekonania ludzi o własnych działaniach:

      ■osłona, swoista metoda maskowania rzeczywistych źródeł zachowań społecznych człowieka.

      ■twory kulturowe, które są naturalną ludzką reakcją na rezydua są przyjmowane ze względu na przydatność w uzasadnieniu rezyduów.

      ■Celem derywacji jest ukazanie logiczności, wzniosłości działań ludzkich.

      ■są zmienne (zakodowana jest w nich zmienność).

      ■tworzone w odwołaniu się do imperatywu (nakaz moralny),

      tworzone w oparciu o autorytet i o uczucia,

      ■Z derywacji tworzą się teorie - wizje rzeczywistości społecznych.

      Wielu z B uważa, że przeciwstawia się A dla dobra C, dla sprawiedliwości, wolności, część z A też tak myśli i przyłączają się do B. Dlatego początkiem końca każdej elity jest szerzenie się uczuć humanitarnych, sentymentalizmu, bo nie jest wtedy w stanie bronić swoich decyzji. Taka elita nie jest gotowa do stoczenia walki w obronie swoich decyzji, musi ustąpić innej elicie posiadające męskie przymioty. Głoszone zasady sprawiedliwości, humanitaryzmu nie będą stosowane do upadającej elity.

      Mam nadzieje że Monika i Kamil nie obrażą się że część ich skryptu z Socjologi Polityki żywcem zerżnąłem :)

      1. Typy elit politycznych wg Pareto - lisy i lwy

      Pareto wyróżnił dwa typy elit: wojowniczych, wyrachowanych lisów, oraz dzikich, zaborczych lwów. „Lwy” - rządza przy pomocy siły i „Lisy” - „rządza przy pomocy instynktu kombinacji”. Strategie ludzi, którym przypisuje się miano lisów, i ich działania opierają się na sprycie, chytrości i przebiegłości. Strategia lwów natomiast opiera się na przemocy. Jeżeli lwy należą do elit politycznych to sprawują władzę w oparciu o zasady takie jak konserwatyzm, ostrożność, tradycjonalizm, kult ciągłości i stabilności. Ponieważ są konserwatywni to ich rządy są legitymowane za pośrednictwem siły, przemocy i podboju. Lisy natomiast, jako kategorię osób rządzonych i będących w opozycji, cechuje chytrość, przebiegłość, gotowość do podjęcia ryzyka (a więc innowacyjność), przedsiębiorczość. Najpierw panują lwy, później do władzy przenikają lisy, lwy robią rewolucje, przejmują władze itd. Jeśli między lisem, lwem istnieje równowaga to system dobrze funkcjonuje.

      1. Teoria krążenia elit Pareto (Żmigrodzki)

      Według Pareta na strukturę społeczną składają się 3 elementy:

      1.Elity rządzące - jednostki bezpośrednio lub pośrednio grające role w rządzeniu

      2.Elity nierządzące - obejmujące pozostałych członków elity

      3.Masy

      I tak wyróżniona elita podlega ciągłej ewolucji, transformacji, w którym to procesie następuje eliminacja jednostek słabych, zdegradowanych, a ich miejsce zajmują nowi, pełni energii przedstawiciele klas niższych. Jeżeli ta kooptacja nie następuje to wewnątrz klasy niższej gromadzą się elementy przerastające swoimi zaletami klasę wyższą, przeżywającą etap schyłku i dekadencji. Następuje czas rewolucji, a to oznacza odnowienie personalnego składu elity rządzącej i w rezultacie równowaga społeczna zostaje przywrócona. Czyli naturalne zróżnicowanie zdolności w społeczeństwie powoduje powstanie nowej elity klas niższych która z czasem prowadzi do obalenia elity pierwotnej. Zdaniem Pareta w kształtowaniu elity obok władzy istotne znaczenie mają czynniki takie jak bogactwo, rodzina, koneksje.

      1. Klasa polityczna wg. Moski (Żmigrodzki)

      Rozszerzył on pojęcie elity i nazwa analizowaną warstwę „klasą polityczną”, posługiwał się także sformułowaniem „klasa rządząca”. Klasa panująca, elita, rządzi poprzez upowszechnienie w społeczeństwie swojej ideologii. Teoria klasy politycznej Moski zakłada, że:

      w arystokracji - elita jest zamknięta i stabilna, nie odnawia się poprzez rekrutację ludzi spoza niej

      w demokracji - jest niestabilna, rekrutowana spośród szerszych kręgów i ludzi, którzy mają korzystne cechy psychiczne z punktu widzenia potrzeb sprawowania władzy

      Wg. Moski grupa społeczna staje się elitą lub klasą polityczną (rządzącą lub opozycyjną) właśnie dzięki organizacji, która pozwala na realizację określonych celów. Bez form organizacji i instytucji oraz „formuły politycznej” formowanie się elit i ich reprodukcja stają się niemożliwe.

      1. Teoria krążenia elit wg. Moski (Żmigrodzki)

      „Historię cywilizowanej ludzkości można by wyjaśnić konfliktem miedzy dążeniem rządzących do monopolizowania i dziedziczności władzy, a dążeniem nowych sił do zmiany stosunków społecznych". Zauważył też, że niezależnie od gwałtowności odnawiania warstwy kierowniczej, zawsze jakaś cześć osób należących do dawnej warstwy kierowniczej potrafiła wejść do nowej. Uważał, że społeczeństwo jest zawsze podzielone na dwie klasy: rządzącą i rządzoną. Pierwsza klasa, zawsze mniej liczna, pełni wszystkie funkcje polityczne, monopolizuje władzę i korzysta z uprzywilejowań z nią związanych, podczas gdy druga klasa, bardziej liczna, jest kierowana i kontrolowana przez pierwszą w sposób bardziej lub mniej legalny, bardziej lub mniej arbitralny i bardziej lub mniej oparty na przemocy. Czyli wyższa wykonuje funkcje decyzyjne natomiast niższa wykonuje podjęte decyzje. Ta wykonawcza warstwa rządząca, mająca wszelkie cechy biurokracji, spełnia ważne zadania - są to oficerowie utrzymujący porządek w państwie.

      Na wykładzie była mowa również o różnicach w teorii krążenia elit wg. Pareto a Moski, ja niestety spóźniłam się, więc w notatkach mam tylko, Pareto analiza miała charakter psychologiczny, a Moski socjologiczno - historyczny.

      32. Koncepcja „formuły politycznej” Moski

      Formuła polityczna to dla Moski uzasadnienie władzy elity (abstrakcyjna zasada, używana zarówno jako instrument legitymizacji władzy, jak i wspólne ogniwo uczuć i wartości pomiędzy rządzącymi z rządzonymi.) Klasa polityczna szuka uzasadnienia dla swej władzy w jakiejś abstrakcyjnej zasadzie. Moska wyróżnia dwa rodzaje formuł politycznych opartych na:

      1.podstawach nadnaturalnych - np. sankcja religijna dla monarchii

      2. podstawach racjonalnych - np. demokracja

      Każda formuła polityczna (bez względu na to czy oparta jest na podstawach nadprzyrodzonych czy racjonalnych ) pełni trzy funkcje:

      Formuła polityczna nie jest przypadkowa, opiera się na doktrynach i przekonaniach najsilniej występujących w społeczeństwie, kierowanym przez daną klasę panującą.

      Dopiero w ostatniej pracy (Storia delle dottrine politiche) Moska doszedł do uznania wzajemnych relacji między formułą polityczną a klasą rządzącą. Zależność dwustronna polega na tym, iż zmiany formuły politycznej pociągają za sobą zmiany w organizacji klasy politycznej i nawzajem. W dodatku formuła polityczna nie tylko musi już odpowiadać klasie politycznej, która ją stworzyła, ale musi być także dostosowana do poziomu intelektualnego (również do uczuć czy przekonań) danego społeczeństwa.

      34. Teoria klas Karola Marksa i jej krytyka przez elitystów.

      Karol Marks zasłynął głównie z tego powodu że podzielił ( utworzył ) tak zwaną teorię klas społecznych. Według niego całe społeczeństwo dzieliło się na dwie klasy. Jako kryterium wyodrębniania przynależności do klas uważał że są to stosunki powstające w procesie produkcji dóbr materialnych. Położenie klasowe wyznacza posiadanie lub nieposiadanie środków produkcji. Uważał że klasy społeczne w pewien sposób porządkują całe społeczeństwo. Opisywał on społeczeństwo głównie pod katem walki klas.

      Jeśli chodzi o państwo Marks uważał że jest to twór, który jest zdeterminowany przez jedną ważną klasę panującą. Zaś całą genezę tego państwa uważał że jest właśnie chęć zaspokojenia realizacji interesów klasy dominującej. Warto wspomnieć jeśli chodzi o tego filozofa jeszcze o tak zwanej świadomości klasowej. Była ona ściśle związana z walką klas. Możemy to zdefiniować jako grupę wspólnego zapatrywania się na świat , w zależności od przynależności klasowej. Musimy jednak pamiętać jeszcze o tym że według Marksa to nie wszystkie jednostki, które przynależały do danej klasy posiadały świadomość klasową. Świadomość poszczególnych jednostek i grup, to tylko konsekwencja szerszej świadomości klasowej. Na koniec jeszcze chciałem wspomnieć o klasie samej dla siebie. Jest to klasa gdzie wszyscy jej członkowie posiadają świadomość społeczną.

      Pareto dostrzegał w każdym społeczeństwie wiele elit. W każdej sferze działalności ludzkiej można wyodrębnić tych, którzy wyrastają ponad innych: są najbardziej utalentowani, wytrwali, efektywni itd. Oni tworzą elitę w danej dziedzinie. Pareto używał pojęcia klasa wybrana. Dzieli ową klasę wyodrębniając w niej tych, którzy bezpośrednio lub pośrednio odgrywają znaczącą rolę w rządzeniu i tworzą elitę rządzącą. W społeczeństwie są zatem dwie warstwy: warstwę niższą, czyli nieelitę oraz warstwę wyższą, którą dzieli na elitę rządząca i elitę nie rządzącą.

      Moska nazywa elitę rządzącą klasą polityczną. Elity zawsze stanowią zdecydowaną mniejszość. Sprawowanie władzy jest zawsze zjawiskiem grupowym, nie istnieje władza jednostki (tyrani muszą mieć zaplecze). Ponieważ elity są mniejszością , mają dużą zdolność samoorganizacji, co jest niemożliwe w dużych zbiorowościach, masach. Co decyduje o składzie elity? Ci, którzy maja władzę, posiadają cechy najbardziej cenione w danym społeczeństwie. Dlaczego masy podporządkowują się elitom? Przymus nie jest wystarczającym kryterium do wyjaśnienia fenomenu elit, jest on drugoplanowym czynnikiem. Decydującym czynnikiem jest formuła polityczna - element zawarty w kulturze danego społeczeństwa uzasadniający władze elit; źródło legitymizacji władzy (np. namazanie boże)

      Dla elitystów zasadnicza oś podziałów społecznych przebiega wzdłuż linii elita - masy, przy czym z reguły na biegunie elity w nieproporcjonalnie wysokim stopniu kumulują się społeczne uprzywilejowania i nagrody (wykształcenie, bogactwo, prestiż), natomiast na biegunie mas - społeczno-ekonomiczne upośledzenie, niewiedza i apatia.

      Elityzm podważał założenia klasycznej liberalnej myśli demokratycznej. Kwestionował racjonalność i suwerenność jednostek, ich zdolność politycznej artykulacji interesów i zbiorowego działania nakierowanego na realizację tych interesów. Kwestionował również ideę wspólnego dobra i zbiorowej woli, które miały ujawniać się poprzez zindywidualizowane, racjonalne świadomych obywateli. Przekonywała, ze rządy ludu, odpowiedzialność elit i kontrola elit przez masy to mit.

      35. Koncepcja menażerskiej rewolucji Burnhama jako próba połączenia marksizmu i elityzmu

      Burnham wysunął tezę, że we wszystkich państwach dokonała się, bądź dokona się w najbliższej przyszłości rewolucja, której efektem będzie objęcie władzy przez nową klasę menedżerów, czyli kierowników. Klasa ta opanuje środki produkcji nie tyle w wyniku zmiany tytułów własności, ile w wyniku decydowania przez nią o tym, jak środki te zostaną wykorzystane. Teoria rewolucji menedżerskiej przewiduje, że społeczeństwo kapitalistyczne zostanie zastąpione przez społeczeństwo menadżerskie.

      System radziecki stanowił dla niego potwierdzenie tezy o tworzeniu się systemu menadżerskiego. Zmiany w Rosji nie prowadzą ani w stronę kapitalizmu, ani w stronę socjalizmu, ale w kierunku społeczeństwa menedżerskiego - typu społeczeństwa, który obecnie zastępuje społeczeństwo kapitalistyczne w skali globalnej.

      Rewolucja menedżerska to próba syntezy pojęć marksistowskich i elitystycznych w celu dostarczenia spójnego ujęcia nowego typu elity, który tworzy się dla kontroli wszystkich społeczeństw przemysłowych na świecie. Kontynuuje tradycję elitystyczną o ile polityka postrzegana jest jako walka pomiędzy małymi grupami o dominującą pozycję w społeczeństwie, ale widoczny jest także wpływ marksistów. Podstawą władzy elity jest jej kontrola nad najważniejszymi środkami produkcji. Marksistowska analiza kontroli nad środkami produkcji wymagała modyfikacji, tak więc kapitalizm zostanie obalony nie przez proletariat, ale przez rosnącą klasę potężnych menedżerów. Burnham pozostał związany z marksistowskim językiem klasy i dlatego nie udało mu się stwierdzić, że opisywane elity rządzące nie mogą być postrzegane jako równoważne klasom społecznym analizowanym przez Marksa . Były one blokami społecznymi, określonymi przez zajmowanie naczelnych pozycji kierowniczych. Próba powiązanie władzy i klasy musi zostać wyraźnie odrzucona. Władza zarówno dla Burnhama jak i marksistów i elitystów , ma charakter kumulatywny. Kontrola produkcji powoduje wzrost władzy politycznej i prestiżu społecznego, podobnie jak bogactwa.

      36. Poglądy na elitę władzy Millsa

      Mills był twórcą torii która w bezpośrednio uderzała w swoisty mit założycielski Ameryki (,,od pucybuta do milionera”). Odkrył on że w najważniejszych sektorach życia społecznego Ameryki największy wpływ ma 400 rodzin których historia w większości sięga jeszcze ,,czasów” Mayflower.

      Tak więc przedstawiciele tych rodzin zajmują kierownicze stanowiska w kluczowych gałęziach przemysłu, często nie są oni właścicielami ale głównymi menażerii (na to podobnie jak Jamesa Burnhama zwraca uwagę Mills). Pisze on o przechodzeniu władzy z rąk właścicieli którzy stają się tylko rentierami ku dobrze wykształconej klasy menażerów którzy są wstanie opanować skomplikowane procesy produkcji. Piastują oni także najwyższe stanowiska w armii jako generałowie i politycy jako senatorowie, kongresmeni i kolejni prezydenci. Mills pisząc o tym układzie (kompleksie) przemysłowo - militarno - politycznym podkreśla iż każda ze stron osiąga wynikające z niego korzyści. Politycy w zamian za pieniądze przemysłu na kampanie wyznaczają nowe cele działań militarnych i dają zamówienia przemysłowi. Wojskowi zaś dostają sprzęt od przemysłu dzięki czemu mogą prowadzić wojny i powiększać (a przynajmniej nie obniżać) stan osobowy armii. Politycy dostają zaś od armii poparcie. Do tej pory jego teoria jest bardzo żywo dyskutowana zarówno w samej Ameryce jaki poza jej granicami. Jedną z mutacji tej teorii jest taka która mówi o kompleksie przemysłowo - polityczno - medialnym.

      37. Demokratyczny elityzm Schumpetera

      Józef Schumpeter opracował teorię demokratycznego elityzmu, rozpatrywaną w kategoriach rynkowych i ekonomicznych. Demokrację przedstawicielską możemy przedstawić jako rynek. Na tym rynku występują politycy za swoimi programami, wyborcy oraz ich głosy. Zasadą na tym rynku jest sprzedaż przez polityków swoich programów, które są traktowane jako towar. Ci co mają najbardziej atrakcyjne programy wygrywają, a głosują na nich wyborcy występujący w roli kupujący programy za głosy. Pieniądzem są głosy natomiast wybory to transakcja. Wobec tego rynek nie jest wolny a jest rynkiem elit politycznych. Władza musi być sprawowana przez elitę, która jest wykształcona i jest wyspecjalizowana w technice zarządzania.

      Uważa on, że rola obywateli w społeczeństwie zostaje ograniczona do popierania, bądź odrzucania coraz to nowych elit (ma to miejsce poprzez wybory). Wybrani ludzie porozumiewają się między sobą, a wyborcy muszą to uszanować. Demokracja to zinstytucjonalizowana walka elit politycznych o uzyskanie poparcia obywateli, a co za tym idzie mandatu na sprawowanie władzy. Partia, która w danej chwili rządzi, nie powinna zapominać, iż w następnych wyborach może nie wejść do parlamentu.

      Schumpeter ogłosił w Ameryce pracę Kapitalizm, socjalizm, demokracja, w której dowodził, że klasyczna formuła demokracji już się przeżyła. Nie ma żadnych podstaw, by typowemu wyborcy przypisywać racjonalność i wiedzę choćby o tym, czego sam chce. Trudno też rozstrzygnąć, jakimi motywami i regułami kieruje się w sprawach publicznych. Przeciętny obywatel, gdy staje wobec zagadnień polityki, spada na niższy poziom sprawności umysłowej. Traci zdolność logicznego rozumowania nieobcą mu w sprawach dla niego życiowych. W domu ograniczenia finansowe każą mu przezornie planować wydatki. W sferze polityki często chce osiągnąć sprzeczne cele. Oczekuje na przykład, że państwo zapewni mu stabilną pracę, a zarazem domaga się gospodarczych sukcesów i większej swobody wyboru jako konsument. Wyborcy - pisał Schumpeter - nie tylko są mało racjonalni, ale choćby ze względu na swoją masę mają zmniejszone poczucie odpowiedzialności za dobro wspólne. Jednostkowa odpowiedzialność rozmywa się. Winni w razie niepowodzeń są zwykle jacyś "oni", elity, inne grupy konkurujące o dobra, masoni. Nigdy sami wyborcy, choćby dokonali najgłupszego z możliwych wyborów. Do tego wszystkiego całkowicie bezzasadne jest oczekiwanie, że to lud sam określi swoje interesy, będzie wiedział, jaka powinna być na przykład polityka zagraniczna państwa. To nie on formułuje programy polityczne i nie on w swej masie bierze odpowiedzialność za państwo, gospodarkę. Tę odpowiedzialność - argumentował Schumpeter - biorą na siebie elity polityczne i partie. Ideał partycypacji obywateli w życiu publicznym, przekonanie, że struktury władzy powinny wyrażać pragnienia ludzi, że sprawy wspólne powinny być wspólnie rozważane - jest doskonale iluzoryczny. Praktyka pokazuje, że demokracja właściwa masowemu społeczeństwu i psychologii przeciętnego obywatela nie może mieć wiele wspólnego z klasycznymi ideałami demokracji.W takiej sytuacji ma ona przede wszystkim charakter proceduralny. Nie jest istotne, ile osób uczestniczy w wyborach lub czy demokracja służy zaspokojeniu potrzeb wspólnotowych albo poznawczych. Jest to projekt "zimny" pozbawiony odniesień do wartości. Wiarygodność demokracji jest sprawdzana jedynie przez jej zgodność z ustalonymi regułami gry. A pośród nich podstawowe znaczenie ma zasada równości (jeden głos, jeden człowiek) oraz zasada wolności. Swobodę wyboru obywatela zapewnia wolność konkurencji i działania elit politycznych. Tę zaś potwierdzają wolność stowarzyszania się, agitacji, wolność słowa i wolność wyboru.

      38. Demokracja konsensualna - stabilizująca rola elit w społeczeństwach podzielonych.

      Co do modelu konsocjalnego - tak jak mówiła pani doktor - jest to w Pomarańczowej Książce ("Demokracje zachodnioeuropejskie", red. Herbut i Antoszewski, jakby ktoś nie wiedział).

      W swoich starych notatkach ze SPEZu mam tyle zapisane:

      A. Lijphart -- skupia się na dojrzałych demokracjach

      *

      problem -- różnorodność instytucji przekładających "wolę ludu" na

      decyzje polityczne

      *

      dwie zmienne:

      1.

      podział społeczeństwa (duży/mały)

      2.

      zachowanie elit (rywalizacja/konsensus)

      *

      cztery modele:

      1.

      dem. Rywalizacyjna odśrodkowa (duże podziały/rywalizacja elit) --

      Republika Weimarska, Włochy

      2.

      dem. Ryw. Dośrodkowa (małe podziały/rywalizacja) -- USA, Wielka

      Brytania

      3.

      dem. Konsocjalna (duże podziały/konsensus elit) -- Belgia

      4.

      dem. Zdepolityzowana (małe podziały/kons. elit) -- nie występuje

      Model konsocjonalny -- zasady:

      *

      wielka koalicja

      *

      wzajemne veto

      *

      proporcjonalny system wyborczy

      *

      segmentalna autonomia

      Jak to się ma do pytania - sami musicie wymyślić.

      1. Teoria demokratycznej oligarchii R. Michelsa; ostrzegam, że tekst był posrany.

      - R. Michels wskazuje na potrzebę demokratycznego charakteru partii (partie polityczne zarówno lokalne jak i narodowe muszą wyrażać silniejszą tendencję w kierunku demokracji niż ta, która jest wyrażana przez państwo).

      - partie arystokratyczne musiały przyjąć „demokratyczną maskę” - arystokracja może powrócić do władzy tylko metodami demokratycznymi - „tendencja w kierunku arystokracji, czy raczej w kierunku oligarchii jest zawarta w organizacji wszystkich partii” - odnosi się to głównie do struktur partii socjalistycznych, rewolucyjnych i robotniczych, aczkolwiek w partiach konserwatywnych również można zaobserwować tendencje oligarchiczne.

      - demokracja jest nie do pomyślenia bez organizacji, organizacja jawi się jako jedyny środek na stworzenie woli zbiorowej (zasada największej możliwej ekonomii energii)

      - tłum jest szczególnie podatny na sugestie demagogów. Słowa czy działania są o wiele mniej starannie oceniane przez tłum niż przez jednostki czy małe grupki z których tłum jest złożony.

      - nie można ciągle zbierać w jednym miejscu tysięcy członków partii, w związku z tym przy masowym charakterze partii politycznych pojawia się potrzeba wyboru delegatów; Szef służy masom, organizacja opiera się na równości wszystkich członków, wszyscy są wyborcami i wszyscy są zdatni do pełnienia urzędów - taka sytuacja jest dobra tylko w przypadku partii małych.

      - następny czynnik pojawiania się tendencji oligarchicznych to skomplikowanie zadań. Gdy obowiązki stają się bardziej skomplikowane niezbędne są pewne cechy indywidualne członków takie jak dar wymowy czy poziom obiektywnej wiedzy. (np. w 1900r w Berlinie powstała szkoła kształcąca liderów, jak pisze Michels dobrze wykształceni przywódcy polityczni są niezbędni do właściwego funkcjonowania partii politycznej i osiągania jej celów).

      - nasilenie tendencji oligarchicznych zależy od wielkości danej organizacji - wzrost władzy liderów jest wprost proporcjonalny do rozmiarów organizacji. (wielkość organizacji = podział pracy = funkcje przechodzą z ogólnego zebrania do komitetów = powstanie partyjnej biurokracji = koniec demokracji wewnątrzpartyjnej).

      - istotną rolą partii politycznej jest walka o władzę i wpływy, powoduje to konieczność podejmowania szybkich decyzji (partia walcząca potrzebuje hierarchicznej struktury)

      - tłum potrzebuje lidera (szczególnie niemiecki tłum), wielbi go jak bohatera. Ponadto tłum jest niekompetentny w różnych aspektach życia politycznego i to tworzy najbardziej solidne fundamenty władzy liderów. Masowa potrzeba bycia kierowanym budzi w liderze naturalna żądzę władzy. Rozwój demokratycznej oligarchii jest przyśpieszony przez ogólne cechy ludzkiej natury.

      - im dłuższy jest okres sprawowania urzędu , tym większy staje się wpływ lidera na masy, a w związku z tym jeszcze większa jego niezależność, w ten sposób kształtuje się kolejny element oligarchizacji partii - zjawisko nepotyzmu. (wybór kandydatów jest na ogół zależny od niewielkiej kliki)

      - wraz z instytucją przywództwa rozpoczyna się równolegle z powodu długiej kadencji urzędu, transformacja liderów w zamkniętą kastę.

      - zasadniczą przyczyną oligarchii w partiach demokratycznych jest techniczna niezbędność przywództwa („kto mówi organizacja, mówi oligarchia”)

      - demokracja wprowadza do klasy kierującej większą liczbę liderów pochodzących z klasy średniej, niż czyni to arystokracja, ale rekrutacja taka nie oznacza, że cały naród uniknął władzy liderów

      - arystokracja urodzenia, występuje w towarzystwie arystokracji urzędników rządowych, arystokracji pieniądza i arystokracji wiedzy, razem tworzą arystokrację w sensie klasy rządzącej.

      - klasa polityczna składa się z 3 sektorów wzajemnie powiązanych i współpracujących ze sobą: politycznego, ekonomicznego i intelektualnego.

      - wyróżnił typy partii: patronatu, interesu, doktryny

      - tendencja w kierunku oligarchii tworzy jedną z historycznych konieczności, jedno z żelaznych praw historii od którego nie były w stanie uciec najbardziej demokratyczne współczesne społeczeństwa, a w ich obrębie najbardziej postępowe partie.

      - zdaniem Beethama R. Michels potwierdził teorię Moski (o znaczeniu klasy rządzącej) i Pareta, o cyrkulacji elit.

      - Michels twierdził, że faszyzm stanowi historyczną konieczność - faszyści -> nowa, bardziej dynamiczna klasa polityczna, która zastąpiła elitę liberalną

      - stara elita była ekskluzywna pod względem społecznym, luźno ustruktralizowana i miała charakter intelektualny. Elita faszystowska była społecznie otwarta, ściśle ustrukturalizowana i charakteryzowała się wysokim poziomem determinacji i politycznego wigoru. Elita liberalna odpowiadała za powojenne niepokoje we Włoszech.

      - elita polityczna odgrywa w społeczeństwie strategiczną rolę i jej jakość ma istotny wpływ na wyjaśnianie procesu historycznej zmiany (adaptacja od Moski); do rządzenia potrzebna jest wola polityczna, obejmująca takie cechy jak odwaga, dążenie do władzy, wiara w siebie (adaptacja od Pareta)

      - żelazne zasady oligarchii odnoszą się jedynie do dużych organizacji(powyżej 1000 osób) Michels używa terminu oligarchia jedynie w odniesieniu do rządzącej mniejszości (grupy osób)

      - Michels dokonał rozróżnienia między dwoma typami przyczyn oligarchii, są to przyczyny; techniczne- wielka liczba członków i wymagający ekspertów skomplikowany charakter spraw; psychologiczne- jedynie niewielka liczba osób jest zainteresowana sprawami publicznymi, większość ludzi czuje potrzebę bycia kierowanymi, a przywódca staje się niezbędny dla mas.

      - prawo oligarchii wskazuje więc, że kiedy organizacja osiąga pewną wielkość i określony poziom złożoności , osoby wykonujące władzę, dzięki swym pozycjom w organizacji są kontrolowane przez ludzi o mniejszej władzy jedynie w sposób negatywny.

      - organizacja jest aktorem, który niszczy (absolutną demokrację). To nie organizacja tworzy oligarchię, ale to demokracja prowadzi poprzez organizację do oligarchii. Żelazne prawo oligarchii to twierdzenie o tym co musi się zdarzyć w grupach, które początkowo były demokracjami. Gdy demokracja jest początkowo obecna może zostać zniewolona przez organizację

      - Michels w końcu uznał, że pluralizm partii politycznych umożliwia społeczeństwu wywieranie pewnego wpływu na poczynania rządzących elit.

      - partia polityczna aby wygrać wybory potrzebuje; specjalizacji, podziału pracy i hierarchicznej organizacji, gdy dodamy przywództwo otrzymujemy żelazne prawo oligarchii.

      - Michels na początku odnosił się do oligarchizacji negatywnie, potem jednak uznał, że jest ona niezbędna i jest zaletą partii.

      40. FUNKCJONALNE UJĘCIE ELIT PRZEZ LASSWELLA

      - jego koncepcje elit ulegały ewolucji, poprzednich teorii nie odrzucał, wszystko się ze sobą przeplatało

      - a więc początkowo; elita to osoby uprzywilejowane do dystrybucji dóbr - ludzie wpływowi otrzymują najwięcej tego, co jest do otrzymania, reszta stanowi masę. Dostepne wartości to prestiż, dochód, bezpieczeństwo.

      - rok później; wiąże elity z istnieniem określonych funkcji państw, funkcje te wymagają dla swej realizacji biegłych (skill), którzy tez zapełniają miejsca zarezerwowane dla elity. 4 najważniejsze funkcje; 1. pertraktacje 2. organizacja administracji 3. propaganda 4. przemoc I odpowiednio dla tych funkcji 4 skill groups wchodzące w skład elity. (odniesienie do umiejętności ( skills )- umiejętność walki jest jedną z najbardziej bezpośrednich dróg, dzięki której ludzie dochodzą na szczyt; - umiejętność organizacji politycznej jest tradycyjnie reprezentowana w amerykańskim rządzie; - umiejętność radzenia sobie z ludźmi dzięki znaczącym symbolom obejmuje użycie takich środków jak przemowa, artykuł polemiczny, artykuł informacyjny, materiał prawny, argument teologiczny, powieść z puentą czy system filozoficzny. Wprowadza termin elity kapłańskiej - dawni kapłani przemienili się w biurokratów

      - w latach '40 wiąże definicje elity z kwestią władzy politycznej - problem stratyfikacji społecznej - elity mogą być porównane w terminach klasy podobnie jak umiejętności. Klasa to duża grupa społeczna o podobnej funkcji, statusie i zadaniach,; najważniejsze formacje klasowe to arystokracja, plutokracja, klasa średnia, robotnicy.

      - lata '40 i '50 ; wiąże istnienie elity z problemem władzy. Według niego struktura społeczna to; klasa panująca, z której rekrutowani są władcy i w jej interesie sprawują oni władzę; klasa zależna, zaangażowana w proces władzy, ale nie biorąca udziału w rządzeniu; klasa poddana, korzystająca w minimalnym stopniu z władzy.

      - w 1935 napisał: niewielu, którzy dostają najwięcej każdej wartości to elita, reszta to zwykłe osoby. Elita utrzymuje swą pozycje dzięki manipulowaniu symbolami, kontrolowaniu dostaw i stosowaniu przemocy. -> konieczność porównania światowych elit pod względem pochodzenia społecznego, cech osobowych, subiektywnych postaw oraz towarzyszącym im kwestii symboli, dóbr i przemocy.

      - rewolucja to zmiana w klasowym składzie elit

      - kwestie psychologiczne; 3 typy przywódców; 1. administrator (hoover) 2. agitator (prorocy starego testamentu) 3.teoretyk (marks). Lenin łącz w sobie wszystkie 3 typy.

      - państwa garnizonowe - czyli ogólnie zmilitaryzowanie, wojskowość; warunki fundamentu garnizonowego; 1. elita ceni władzę, wprowadzenie przymusu na szeroką skalę,. Wtedy gdy uważa go za korzystny. 2. utrzymanie władzy zależy od eliminacji wewnętrznych i zewnętrznych wrogów.

      - nastepnie; władza utożsamiana z procesem decyzyjnym (decyzje polityczne), elita to ci którzy mają najwięcej władzy w grupie, elita pośrednia to ci co mają mniej władzy a masa to ci co mają władzy najmniej. W elicie również może istnieć elita (władcy, przywódcy, najpotężniejsi).

      - potem; elita to posiadacze władzy w instytucji politycznej; elita to nie tylko rządzący ale również forma społeczna z której wywodzą się przywódcy.

      TYPOLOGIA ELIT

      i generalnie tyle wyciągnęłam z 30 str tekstu. Nie ma tu ani słowa o funkcjonalnym ujęciu. Tzn myślę, ze to zagadnienie odnosi się albo do tej części o SKILL (ale o niej było tylko tyle, ile tu napisałam), albo o elitach jako takich i ich funkcjach. Chuj wie.

      2 | Strona

      Celem jest integrowanie wielkiej liczby dążeń indywidualnych

      Sublimowanie energii psychologicznej pozostałej w społecznych pokładach


      Wyszukiwarka

      Podobne podstrony:
      IX Elity polityczne W, Politologia, Nauka o polityce, Wykłady
      Temat 7 Przywodztwo i elity, + DOKUMENTY, Politologia 1 pwsz wykaz zajec, Nauka o polityce wykłady
      Marketing polityczny, Politologia UMCS - materiały, III Semestr zimowy, Marketing polityczny
      Organizacja administracji rządowej w Województwie, Polityka (politologia)
      MIEDZYNARODOWE STOSUNKI POLITYCZNE, Politologia WSNHiD, Licencjat, V SEMESTR, Stosunki międzynarodow
      polityka, Politologia WSNHiD, Licencjat, II SEMESTR, Wstęp do nauki o polityce
      psychologia polityki, Politologia
      Etyka polityki, Politologia, filozofia polityki-Jeliński
      NACZELNE ORGANY PAŃSTWA, Polityka (politologia)
      Funkcje Sejmu, Polityka (politologia)
      Wyklad - Marketing polityczny, Politologia, 1 rok UJ
      wspolczesne systemy polityczne, Politologia - studia
      Stosunki pracy w Sluzbie Cywilnej, Polityka (politologia)
      Nauka o polityce, Politologia, POJĘCIE PAŃSTWA I DEFINICJA PAŃSTWA
      wiedza polityczna, POLITOLOGIA RÓŻNE
      Pytania-Teoria-Polityki, POLITOLOGIA WNS UŚ, Metodologia Badań Politologicznych, Egzaminy - Metodolo
      Pytania na egzamin z Systemu PolitycznegoRP, Politologia, System polityczny RP
      Interes publiczny, Polityka (politologia)

      więcej podobnych podstron