Naukę o międzynarodowych stosunkach gospodarczych należy traktować jako teorię ekonomii. Przedmiotem tej dyscypliny są zasady i mechanizmy rządzące tą gospodarką narodową.
W gospodarce światowej zachodzą szybkie przemiany, rozwijają się rynki. Dziedzina ta, więc zyskała na dużej popularności.
Przedmiotem badań są stwierdzenia bardzo ogólne - głównie stosunki międzynarodowe.

Odrobina historii

• Protekcjonizm od zawsze - staroż, średn a potem merkantylizm

• Pojawienie się korzyści komparatywnych gdzie eksport i import cieszyły się równymi prawami

• Doktryna wolnego handlu

• Protekcjonizm nie zginął - teza o konieczności ochrony krajów słabszych ekonomicznie

• Zasada przemysłowego wychowania narodów - czyli ochrona tworzącego się przemysłu

• XIX/XX - konkurencja między państwami i nadprodukcja dała szansę protekcjonizmowi

• I wojna i wielki kryzys to zaostrzenie protekcjonizmu

• Po II wojnie - przeplatanie procesów liberalizacyjnych i protekcjonistycznych - zawarcie układu GATT 1947

• Pogarszanie się koniunktury gospodarczej - nasilanie się protekcjonizmu w handlu - neoprotekcjonizm -

• Tworzenie regionalnych ugrupowań integracyjnych - 1957 - EWG

• AUTARKIA to kompleksowy rozwój przemysłu, zwłaszcza ciężkiego, chronionego przed konkurencją; względy bezpieczeństwa społecznego i politycznego

• Nowe orientacje antyimportowej polityki gospodarczej

Ekonomia rozwoju - nierównomierność rozwoju jest następstwem doktryny wolnego handlu, która faworyzowała kraje ekon zaawansowane

Ekonomia dobrobytu - sprawiedliwy podział dochodów, stawia na pozaekonom korzyści - pełne zatrudnienie, edukacja, awans cywilizacyjny, zapewnienie politycznej samodzielności kraju

Wspólna koncepcja antyimportowa

• kraje rozwijające się muszą dojrzeć do aktywnego i efektywnego uczestnictwa w handlu międzynarodowym

• najpierw koncentracja na popycie wewnętrznym

• eksport jako zapłata za niezbędny import

• rozwój przemysłu - zwłaszcza przetwórczego

• deformacja cen

• przedsiębiorstwa tracą zdolność reagowania

• Po 1965 ewolucja doprowadziła do przyspieszenia eksportu

• Polityka proeksportowa- stwarzanie warunków dla eksportu

• Rzeczywistość gospodarcza to nie model rynku doskonale konkurencyjnego

• Państwo ingeruje w procesy rynkowe. Państwo poprzez politykę proeksportową niweluje skutki zniekształceń gospodarki światowej-stwarza eksporterom dogodne warunki

• Pomoc jest potrzebna - eksport to większe koszty

• Przykłady sukcesu - duża pomoc w eksporcie, brak zamknięcia na import

Połowa lat 60. Korea, Tajwan, Hongkong, Singapur

• Lata 70. Japonia, Niemcy, Holandia, Szwajcaria

• Polityka proeksportowa jest na długą skalę, droga - ale daje więcej korzyści

• Ograniczanie importu pogarsza konkurencyjność gospodarki, mniej nowych technologii, mniej nowych produktów

• Globalizacja - brak barier - polityka wspierania eksportu

3. Polityka handlowa i jej narzędzia

Państwo posługuje się różnymi środkami administracyjnymi- ograniczenia przedmiotowe lub terytorialne

używa się różnych narzędzi:

• cła - narzędzia taryfowe

• nietaryfowe - pozataryfowe i parotaryfowe

• środki pozataryfowe są to wszystkie rodzaje regulacji, działań, procedur i środków przedsięwziętych przez rządy, które w efekcie mogą wywierać ograniczający wpływ na handel międzynarodowy

Klasyfikacja narzędzi polityki handlowej

• taryfowe-cła-tworzą barierę wartościową importu - powiększają cenę towaru

• parotaryfowe - oddziaływają na cenę importu ale nie są cłami,

• opłaty wyrównawcze, podatki - VAT, akcyza

• pozataryfowe - głównie bariery administracyjne

• Środki taryfowe - cło

Opłata pobierana przez państwo od przywozu, wywozu i przewozu towarów w momencie przekraczania granicy celnej

Funkcje cła:

• fiskalna-dostarczanie środków do budżetu państwa

• ochronna-produkcja krajowa mniej zagrożona

Typy ceł ze względu na kierunek przepływów
importowe - opłaty pobierane przy imporcie

eksportowe - pobierane od sprzedaży za granicę

tranzytowe - coraz częściej się znosi

podstawa wymiaru cła

• od wartości - % wartości towarów

• ilościowe/specyficzne - ustalane w jednostkach pieniężnych od jednostki miary

• mieszane/kombinowane - połączenie wartości i ilości

• alternatywne - jak wyżej ale alternatywa - (np. 20% wartości ale nie mniej niż 1000$)

• Rodzaje ceł z punktu widzenia zagr polityki ekon

• autonomiczne - państwo samo wprowadza - samodzielną nie uzgodnioną z nikim decyzją

• umowne - państwa porozumiewają się

zasada - klauzula najwyższego uprzywilejowania, cła:

minimalne - kraje mające klauzulę

maksymalne - nie ma klauzuli

Środki parataryfowe

• opłaty wyrównawcze - obciążenie importu lub dodatek do ceł

• opłaty fiskalne i specjalne- różne obciążenia traktowane jako zapłata administracji za usługi na rzecz handlu zagr

• podatki wew- dodatkowe opłaty nakładane na import po ocleniu

• podatek graniczny- szerszy zasięg niż cło - może obejmować wszystkie towary importowane

• podatki konsumpcyjne/akcyza - w UE, podatek pośredni- obejmuje towary przy sprzedaży

środki pozataryfowe

ograniczenia ilościowe- kwoty, kontygenty nietaryfowe

• bezpośrednie wyznaczenie przez państwo ilości lub wartości określonych dóbr, które mogą być wwiezione do kraju w określonym czasie

• ściśle określony limit maksymalnej wielkości importu/eksportu/tranzytu

• wielkość kontygentu- postać ilościowa (kontygent ilościowy) lub wartościowa (kontygent wartościowy) główny cel ograniczeń ilościowych:

• ochrona produkcji krajowej przed zagranicą,

• poprawa bilansu płatniczego przez ograniczenie wydatków dewizowych

• poprawa terms of trade

środki pozataryfowe
całkowity zakaz importu- embargo -prawny zakaz operacji handlowych

• może dotyczyć określonych grup towarów importowanych z niektórych krajów lub obejmować import z wszystkich krajów

• stosuje się głównie ze względów polit i może mieć charakter dyskryminacyjny

• może być stałe lub okresowe

• mogą być bezwzględne- np. leki, narkotyki

• względne-po uzyskaniu odpowiedniego pozwolenia

środki pozataryfowe koncesje i licencje importowe lub eksportowe

• pozwolenia przywozu lub wywozu

• licencjonowanie obrotów zmierza do zmniejszenia ilości podmiotów handlujących danym towarem

• licencje najczęściej towarzyszą kontygentom ilościowym

• licencje wprowadza się na towary strategiczne dla kraju

• licencje importowe wspierają krajową produkcję zagrożoną przez konkurencję zagraniczną

• środki pozataryfowe
  dobrowolne ograniczenia eksportu

• stosunkowo nowa forma ograniczeń ilościowych

• zobowiązanie kraju eksportującego, że po pewnym okresie eksport nie przekroczy określonej wartości;

• dzieje się to pod presją importera

są 3 typy dobrowolności

• ograniczenia jednostronne wprowadzane z własnej inicjatywy przez kraj eksportera

• ograniczenia jednostronne, wynikające z dwustronnych negocjacji

• ograniczenia dwustronne zawierane w ramach układu wielostronnego

środki pozataryfowe
ograniczenia dewizowe

• należą do grupy środków wewnętrznej polityki monetarnej i fiskalnej

• całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotu dewizowego z zagranicą

• kontrolę obrotu dewizami w danym kraju przejmuje administracja państwowa

• na dokonanie płatności za granicę potrzebna jest zgoda

środki pozataryfowe
normy techniczne i sanitarne

• zyskują na znaczeniu

• wprowadzają je państwa w celu ochrony zdrowia i życia ludzi, ochrony środowiska, spełniania wymagań technicznych dotyczących towarów

• bardzo skuteczne przeciw słabszym technologicznie konkurentom

• trudno udowodnić protekcjonizm

środki pozataryfowe
zakupy rządowe

• są dokonywane przez rząd, agencje rządowe, instytucje publiczne oraz firmy podlegającej silnej regulacji rządowej

• są często bez przetargów lub nie publikuje się o nich inf

środki pozataryfowe
mechanizm kursów walutowych

• zmiany kursu walutowego wpływają na bilans handlowy i na gospodarkę

• dewaluacja - obniżenie kursu walutowego w stosunku do walut lub złota powoduje że nasz eksport staje się za granicą tani a następuje wzrost cen towarów z importu

• rewaluacja - podwyższenie kursu waluty krajowej - wzrost cen w eksporcie wyrażony w walutach obcych, których kursy spadły w stosunku do naszej waluty; następuje spadek cen towarów z importu *dewaluacja korzystna dla bilansu handlowego i płatniczego - wzrost eksportu, zatrudnienia, zdolności konkurencyjnej

• rewaluacja niekorzystnie wpływa na bilans - ale może ułatwić zaopatrzenie rynku wewnętrznego i pobudzać konkurencję na rynku wewnętrznym

środki pozataryfowe
wymóg składnika krajowego

ten środek może przybierać 2 formy:

• zobowiązania krajowego podmiotu kupującego importowane wyroby do pokrycia określonej części popytu zakupami na rynku wewnętrznym

• żądania, aby wszyscy producenci wyrobów finalnych działający na danym rynku pokrywali pewną część popytu na podzespoły i części potrzebne do ich wykonania dostawami z rynku krajowego

środki pozataryfowe
Reguły pochodzenia

• Zasady określające jaka część wartości produktu sprzedawanego na warunkach preferencyjnych musi być dodana na obszarze danego ugrupowania integracyjnego

• W obrotach preferencje celne uzyskiwały artykuły wyprodukowane na terenie danego ugrupowania

• Różnica - wymóg składnika krajowego chroni rynek jednego kraju

• Reguły pochodzenia - rynek ugrupowania integracyjnego

4. Argumenty na rzecz stosowania narzędzi polityki handlowej

1.ograniczać import, 2. pobudzać eksport

Argumenty te są zbieżne ze stosowaniem protekcjonizmu

Argumenty ogólne

• Ochrona procesu industrializacji-zasady wolnego handlu dotyczą tylko krajów na podobnym poziomie rozwoju, kraje na wcześniejszym poziomie rozwoju muszą mieć ochronę

• Cło optymalne - pojawiło się wraz z myślą, że istnieje taki poziom restrykcji handlowych, które umożliwią poprawę terms of trade kraju

• Groźba zniszczenia rynku krajowego - staje się realna, gdy udział importu w produkcji krajowej jest tak duży, że grozi całkowitym wyeliminowaniem krajowej produkcji; dotyczy to głownie krajów niżej rozwiniętych

• Ochrona bilansu płatniczego i krajowego zatrudnienia

• Podział dochodów

• W różnych krajach są różne relacje wynagrodzeń kapitału i pracy

• W krajach uprzemysłowionych praca niskokwalifikowana jest zjawiskiem rzadkim

• Krajowe zakłócenia na rynkach czynników produkcji

• Pozostałe argumenty o charakterze ogólnym

Argumenty sektorowe

• Ochrona gałęzi przechodzących restrukturyzację i upadających

Ochrona nowo powstających gałęzi przemysłu

Interwencje rządowe muszą mieć charakter tymczasowy - wychowawczy

Argumenty sektorowe

Strategiczna polityka handlowa

• Są strategiczne dziedziny działalności których wspieranie przynosi korzyści społeczne

• Sektory strategiczne:

- wysokie technologie

- potrzeby ochrony środowiska

- gałęzie półproduktów dla ważnych sektorów

- sektor zbrojeniowy

- gałęzie o wysokim stopniu koncentracji

5. Międzynarodowe przepływy czynników produkcji

• Przez dziesiątki lat przedmiotem zainteresowania teorii MSG był wyłącznie obrót towarowy

• Zakładało się brak mobilności - w ujęciu międzynarodowym:

• ziemi, pracy, kapitału

• pokazała się internacjonalizacja, a handel wewnątrzgałęziowy zaczął zastępować międzygałęziowy

• nie dało się dłużej ignorować międzynarodowych przepływów czynników produkcji

• „wywóz” ziemi był incydentalny

• Ale od XIX ruchy kapitału i siły roboczej miały coraz większe znaczenie

• Wywóz kapitału teraz przybrał niespotykane wcześniej formy i objął cały świat

• Przepływy kapitału w skali międzynarodowej są bardzo ważne we współczesnej gospodarce

Stymulują wzrost gospodarczy

Przeciwdziałają krótkookresowym trudnościom gospodarczym

Jest duże zróżnicowanie powiązań międzynarodowych pomiędzy podmiotami gospodarki światowej wymiana handlowa współpraca produkcyjna współpraca inwestycyjna

W gospodarce światowej występują kraje, które więcej wytwarzają niż konsumują Ale liczniejsza jest grupa krajów nie posiadających

Międzynarodowe przepływy kapitału:to wszelkie ruchy kapitału, które swe statystyczne odzwierciedlenie znajdują w bilansie obrotów gospodarczych z zagranicą

Ruchy kapitału mogą wynikać z:

• Zakupu towarów i usług za granicą

• Udzielania lub otrzymywania zagranicznych kredytów

• Zakładania przedsiębiorstw w obcym kraju

• Zakupu/sprzedaży zagranicznych papierów wartościowych

• przepływ kapitału może być o szerokim znaczeniu:

• transakcje banku centralnego

• lub wąskim znaczeniu:

• różne podmioty gospodarcze

Inne ruchy kapitału:

• Krótkoterminowe

• Długoterminowe

Klasyfikacja przepływów kapitału wg formy wywożonego kapitału:

Lokaty na rynku walutowym

• Kredyty handlowe

• Kredyty finansowe

• Zagraniczne inwestycje portfelowe

• Okres XIX/XX - inwestycje w obligacje zagraniczne to najważniejsza forma wywozu kapitału

Obecnie - dominuje zakup akcji zagranicznych przedsiębiorstw

• Bezpośrednie inwestycje zagraniczne-inwestycje dokonane w kraju innym niż kraj pochodzenia inwestora, polegające na ulokowaniu kapitału w przedsiębiorstwie zagranicznym, w celu uzyskania efektywnej kontroli zarządzania tym przedsiębiorstwem i osiągania z tego tytułu zysków

• Zakup udziałów w już istniejących firmach zagranicznych

• Założenie nowej filii za granicą

• Utworzenie joint venture z podmiotem zagranicznym

• Nabycie majątku nieruchomego za granicą w celu rozszerzenia dotychczasowej działalności

• Wzrost znaczenia związany z rozwojem korporacji międzynarodowych

• Element strategii przedsiębiorstwa

• Nie zysk jest głównym celem

• Zysk jest ważny ale istotne jest poszerzenie rynku zbytu

podstawowe formy bezpośrednich inwestycji zagranicznych

Inwestycje typu greenfield

Inwestycje w postaci fuzji i przejęć

Inwestycje typu greenfield- charakterystyczne dla krajów rozwijających się - inwestor zagraniczny buduje zakład od podstaw

• Inwestycje w postaci fuzji i przejęć - w krajach rozwiniętych - najczęściej nabycie kontrolnego pakietu akcji lub wspólna decyzja podmiotów o połączeniu

• Fuzje i przejęcia wypadają gorzej niż inwestycje typu greenfield

• Fuzje i przejęcia początkowo mogą dawać mniej korzyści i mogą mieć zły wpływ na kraj goszczący - nie zawsze prowadzą do zwiększenia produkcji, czy miejsc pracy

• Ale i tak uważa się bezpośrednie inwestycje zagraniczne za jedne z najbardziej korzystnych i bezpiecznych form międzynarodowych przepływów kapitału oraz finansowania procesów restrukturyzacyjnych i rozwojowych - gwarantują dostęp do rynków, technik, technologii w produkcji i zarządzaniu

Jest wiele teorii dlaczego inwestorzy lokują posiadane kapitały za granicą - bezpośrednie inwestycje zagraniczne

• Teoria przewag monopolistycznych

• Teoria międzynarodowego cyklu życia produktu

• Teoria lokalizacji

• Teoria internalizacji

• Eklektyczna teoria międzynarodowej produkcji

Teoria przewag monopolistycznych

• Przedsiębiorstwa są gotowe ponieść dodatkowe koszty związane z podjęciem działalności za granicą jeśli efektywniej wykorzystają posiadane zasoby

• Takie przedsiębiorstwo musi posiadać duży kapitał, przewagi nad przedsiębiorstwami w kraju lokat

• Mogą być przewagi: finansowa, technologiczna, menedżerska, marketingowa

• Teoria międzynarodowego cyklu życia produktu Wg niej cykl życia produktu to 3 fazy

• faza produktu innowacyjnego

• faza dojrzałego produktu

• faza standaryzowanego produktu

• Ekonomiczne starzenie się produktów jest spowodowane:

• rozwojem techniki i nauki

• rozwojem wymiany międzynarodowej

• wzrostem społecznej zamożności

• lepszą informacji

• Większość produktów przechodzi 4 fazy rynkowego życia:

• Wprowadzenie, wzrost dojrzałość, spadek

• Teoria lokalizacji

• Określa determinanty - powody wpływające na wybór miejsca lokalizacji bezpośredniej inwestycji zagranicznej

• Teoria internalizacji Jest taka teza głosząca, że międzynarodowe korporacje podejmują zagraniczne inwestycje bezpośrednie, ponieważ chcą uniknąć ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z zawieraniem transakcji rynkowych. One zastępują rynek zewnętrzny rynkiem wewnętrznym.

• Eklektyczna teoria międzynarodowej produkcji

Warunkiem podjęcia zagranicznych inwestycji bezpośrednich jest wystąpienie jednocześnie 3 elementów:

• posiadanie specyficznych przewag, którymi nie dysponują inne przedsiębiorstwa działające na rynku zagranicznym

• wykorzystanie tych przewag bezpośrednio, a nie udostępnianie ich innym firmom

• korzystne ulokowanie produkcji za granicą

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne na świecie

• Międzynarodowe przepływy kapitału w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych są badane - od 1991

• Kładzie się nacisk na długoterminowe stosunki o trwałym charakterze - przejmujący / przejmowany

korporacja międzynarodowa

spółka - która posiada aktywa innych podmiotów zlokalizowanych za granicą

chodzi tu o posiadanie pakietu akcji - pakiet 10% wystarcza do traktowania firmy jako korporacji transnarodowej

Ruch międzynarodowych przepływów kapitału cechuje się dużą zmiennością; wynika to z 3 podstawowych czynników:

• makroekonomicznych - spadek lub wzrost aktywności gospodarczej na świecie

• mikroekon- zależy od wielkości zysków przedsiębiorstwa

• instytucjonalnych- skala procesów prywatyzacyjnych

ostatnio jest mniej fuzji i przejęć

• w bezpośrednich inwestycjach greenfield - widać dynamikę wzrostu

• przewaga motywacji kosztowych, lokowanie pracochłonnych produkcji w krajach o tańszej sile roboczej i mniej rozwiniętej infrastrukturze

bud. zakładów produkcyjnych od podstaw - Azja i Europa Środkowo-wschodnia

• Maleje znaczenie USA, Kanady na rzecz Europy

• Drugi znaczący region napływu: Azja (Chiny)

• Bardzo źle wygląda Afryka, Ameryka Łacińska, Karaiby, kraje Pacyfiku

6.Nielegalne przepływy kapitałowe

• Globalizacja gospodarki światowej oddziałuje także na finanse międzynarodowe

• Coraz większa liberalizacja i znoszenie ograniczeń dewizowych powoduje coraz intensywniejsze przemieszczanie się kapitałów

• One mogą być udokumentowane i nieudokumentowane

• Mafie, pralnie, rozboje

• Czyli nielegalne przepływy kapitałów bez udokumentowanego pochodzenia

raje podatkowe

• Raje, oazy, azyle podatkowe - nazwy krajów lub obszarów, w których są stworzone zachęcające warunki podatkowe zarówno w stosunku do prowadzonej działalności podatkowej, jak i lokowania kapitałów

Bez względu na typ oazy podatkowej raje mają one cechy charakterystyczne

całkowicie poufny charakter informacji handlowych i finansowych

• brak opodatkowania dochodów lub dogodne opodatkowanie

• minimum formalności podczas zakładania i prowadzenia spółek

• brak wymogów odnośnie kontroli dewizowej, finansów i księgowości

• symboliczne opłaty za rejestrację i stałe opłaty roczne za funkcjonowanie spółki

• anonimowość co do osoby udziałowca

• stabilna sytuacja polityczna i gospodarcza

• elastyczne prawo

trzy typy oaz podatkowych:

• oazy pełne

• oazy ograniczone

• oazy, w których występują tylko niektóre z tych cech

Oazy pełne

• świadczenie usług bankowych

• doradztwo finansowe

• organizowanie kontraktów finansowych

najczęściej wyspy u zbiegu szlaków morskich - Wyspa Man, Bermudy, Malta

Oazy ograniczone

• Specyficzne oazy dla pewnego typu spółek lub dochodów - bardzo duże powodzenie pomimo, że nie mają najlepszych opinii

• Luksemburg - raj podatkowy dla spółek handlowych

• Panama - raj, gdzie dochody ze źródeł zagranicznych są nie opodatkowane

Jeszcze inne oazy

w których występują tylko niektóre z tych cech, przy zachowaniu w tym kraju normalnego systemu podatkowego

• Liberia - ma narodowy system podatkowy - ale jednocześnie proponuje się na jej terenie rejestrację statków, podczas której nie jest wymagane spełnienie wielu, normalnych gdzie indziej formalności

Korzystanie z przywilejów w rajach - oazach może nastąpić poprzez zamieszkanie lub utworzenie spółki papierowej; jeszcze inne oazy w których w ogóle nie występują podatki Andora, Bermudy, Kajmany, Wyspy Bahama I jeszcze inne

• z minimalnymi podatkami - głównie wyspy kanałowe - na kanale La Manche: Jersey, Sark, Guernsey

a także Gibraltar, Lichtenstein, niektóre kantony Szwajcarii, Wyspy Salomona oraz

grupa państw o istniejących przywilejach podatkowych - Szwajcaria, Panama

• Takie oazy są również sprzyjaniem działalności przestępczej

• Państwa chcą bronić się przez odpływem kapitałów z ich obszarów

• W niektórych państwach istnieją rozbudowane procedury ograniczające i kontrolujące wypływ kapitału

Coraz częściej z oaz korzystają banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, grupy inwestycyjne

• Szukają nowych form zysków

• W rajach podatkowych lokują się banki, w których pierze się pieniądze

• Oprócz działań profilaktycznych i monitorujących ze strony państw - wiele akcji prowadzą międzynarodowe organizacje przeciwdziałające praniu brudnych pieniędzy

Szara strefa i jej ograniczanie

• Współczesna szara strefa to lata 30-te XX - pochodzi z USA

Ojciec duchowy współczesnego prania pieniędzy - Mayer Lansky -boss ameryk gangsterów i kolega Al Capone

• Aresztowanie Ala Capone pozwoliło Lanskyemu opracować inteligentny proceder legalizacji nieopodatkowanych dochodów

• Wykorzystał w tym skorumpowanych pracowników bankowych, przedstawicieli służb podatkowych i policji.

• Ten inteligentny system przestępczy został nazwany „przestępczością białych kołnierzyków”- 1939

Współcześnie zorganizowana przestępczość gospodarcza to gracze globalni - działają na obszarze całego świata - grupa BIG FIVE:

• mafia włoska, rosyjska, japońska, chińska, kolumbijska

Mafia wł- sycylijska

• Powstała z upadkiem systemu feudalnego 1812

• Pierwsze ugrupowania regionalne zrzeszające klany rodzinne obszarników ziemskich dla ochrony ich interesów

• Dopiero gdy Mussolini wprowadził restrykcje dla mafii - przeniosła się do USA

W 1957 - fuzja odłamu sycylijskiego i amerykańskiego COSA NOSTRA - wtedy nawiązano współpracę w handlu narkotykami

• Dziś mafia włoska to konglomerat o rocznych dochodach szacowanych na około 110 mld $. Głównie produkcja i dystrybucja narkotyków.

• MAFIA to wyłącznie gr sycylijska mimo, że zwykle nazywamy tak inne duże gr przestępcze

Mafia rosyjska

• zrodziła się w przemianach pierestrojki - 80/90 XX.

• Pochodzi od bezrobotnych lub źle opłacanych urzędników państwowych, oficerów armii, urzędników policji, urzędów celnych, naukowców.

• Rosyjska mafia operuje szeroko w świecie - szczególnie w USA.

Mafia japońska

• YAKUZA i BORYOKUDAN - ich korzenie sięgają XVII

• Yakuza - pojawiła się w związku z wprowadzeniem gier pieniężnych we wsiach

• Boryokudan jest związana z wojnami samurajskimi

Mafia japońska

• Dziś większe znaczenia ma Yakuza kontrolująca rynek amfetaminy. Jej obszary działania to gry pieniężne, haracze za ochronę, handel narkotykami i prostytucja

• Działa też legalnie - nieruchomości, finanse, przemysł

Triada chińska

• z XVII - jako siła przeciwstawiająca się dynastii Ming. Duży rozwój od 1912 - chiński system gospodarczy i społeczny był wówczas najbardziej skorumpowany na świecie i działał zgodnie z zasadą „mam wielu przyjaciół”

• Chińska mafia nie ma potrzeby wchodzenia na rynki międzynarodowe - ich rynek narkotyków to 40 mln osób

Kartele kolumbijskie

• 1981 - jako odwet handlarzy narkotyków Jorge,a Ochoa i Pabla Escobaro na porwanie członków ich rodzin przez rewolucyjny ruch wyzwolenia Kolumbii

• Powstały 2 gigantyczne kartele Medellin i Cali zajmujące się produkcją i dystrybucją kokainy

Pranie brudnych pieniędzy def. Am Prezydenckiej Komisji ds. Zorganizowanej Przedsiębiorczości:

To pranie pieniędzy jest procesem, w ramach którego ktoś ukrywa istnienie, nielegalność pochodzenia lub nielegalne zastosowanie dochodu tak, aby wydawało się ono legalne

3 fazy prania pieniędzy

• Lokowanie - przepranie lub pranie wstępne

• Mieszanie - pranie zasadnicze

• Integracja / reintegracja

Lokowanie jest najtrudniejsze - przekształcenie nielegalnej gotówki w formę bezgotówkową poprzez wpłaty do banków często drobnych kwot poprzez różne osoby lub firmy

Mieszanie generowanie przepływów pieniężnych między bankami. Potrzebna jest bogata sieć kont w różnych państwach. Chodzi o oddzielenie pieniędzy od ich nielegalnego źródła

Integracja ponowne włączenie pieniędzy do gospodarki. Wykorzystanie środków pieniężnych, które wielokrotnie zmieniały banki i konta. Środki idą na konsumpcję i inwestycje

Rola banków w procesie prania pieniędzy

Banki są potrzebne

Są 3 grupy banków ze względu na ich zaangażowanie

banki prowadzące legalnie interesy - włączone w pranie bez ich wiedzy

• banki prowadzące legalnie interesy - świadome tego, że część prowadzonych operacji jest nielegalna - ale nie sprzeciwiają się

• banki specjalnie powołane dla procesu prania pieniędzy - prowadzą działalność legalną jako zasłonę

Są 2 modele przeciwdziałania ograniczenia przepływu tych środków do oaz/rajów i zmniejszać szarą strefę.

• USA - rygorystyczne prowadzenie rejestru określonych transakcji i przesyłanie ich do Fin CEN - Agencja ds. Zwalczania Przestępstw Finansowych - system mocno zbiurokratyzowany ale stosunkowo skuteczny

• GB - profesjonalne typowanie podejrzanych transakcji przez pracowników banków

7.Transfer technologii

Postęp techniczny w aspekcie ekonomicznym jest, gdy pojawiają się:

• Nowe metody wytwarzania danego produktu, skutkiem jest wzrost efektywności czynników produkcji - innowacyjność wytwarzania

• Jakościowo lepsze lub nowe produkty - innowacyjność produktu

Wiedza techniczna jest utożsamiana z technologią

Technologia:

• ujęcie węższe-informacja techniczna zawarta w patentach lub dokumentacji technicznej, która odnosi się do konkretnego produktu lub procesu produkcyjnego

• ujęcie szersze-cały system produkcyjny łącznie z organizacją produkcji

• jeszcze inaczej-umiejętności, wiedza, sposób wytwarzania i wykorzystywanie przydatnych procesów

transfer technologii jest to przekazanie informacji umożliwiających prowadzenie z sukcesem działalności przemysłowej, handlowej lub usługowej

Przemieszczanie się technologii odbywa się etapami:

1-szy etap: między firmami z dwóch różnych krajów

2-gi etap: między firmami kraju przyjmującego

Uzyskuje się efekt:

bezpośredni - przyswojenie i wykorzystanie ekonomiczne nowych technologii przez firmy

pośredni - wpływ inwestycji na wzrost gospodarczy, ale często prowadzi to do uzależnienia od importu wielu komponentów

kanały międzynarodowego transferu technologii to przemieszczanie się wiedzy, transfer odbywa się różnymi kanałami

• transakcje proste - mała liczba czynników ekonomicznych, wpływ krótkoterminowy - zakup prostego urządzenia

• transakcje kompleksowe - pakiet technologiczny - złożone transfery

• ważne są kanały czyli sposoby przenoszenia wiedzy z jednego państwa do drugiego

• obejmują transfer wiedzy i technicznego know-how, fizyczne urządzenia i sprzęt

mechanizmy transferu

• wspólne badania

• porozumienia badawczo-rozwojowe

• licencje

• konferencje naukowe i techniczne

• targi, misje gospodarcze

• rozpowszechnianie informacji

obrót maszynami i urządzeniami

• kanał używany na niskim poziomie rozwoju technicznego,

• transfer maszyn, urządzeń, kompletnych obiektów przemysłowych

• adaptacja następuje bardzo szybko - nawet jak gospodarka jest opóźniona

• efekty gospodarcze krótkotrwałe, koszty bezpośrednie wysokie

publikacje

• publikacje naukowe i pozanaukowe - opisy urządzeń, procesów

• nie zawsze jest przedmiotem transakcji i nie ma zastosowania praktycznego, spełnia funkcję informacyjną

• w przypadku zakupu wiedzy tym kanałem koszty są stosunkowo niskie

• stosują kraje wysoko rozwinięte

.międzynarodowy ruch ludności

• istotny kanał transferu - daje możliwość zapoznania się na miejscu z daną technologią

• możliwy transfer wiedzy podczas badań jak i na etapie produkcji dobra

• szczególny przypadek - przemieszczanie się kadr o wysokich kwalifikacjach

Licencje

• Zezwolenie udzielane przez właściciela pomysłu na korzystanie z określonego rozwiązania technicznego

• Przedmiotem licencji są patenty, wzory użytkowe, znaki towarowe, know-how

• Poprzez licencję podnosi się wiedza techniczna, niskie koszty bezpośrednie, mogą być duże koszty pośrednie - potrzebny import maszyn, kooperacji

• Światowy obrót licencjami to głównie transakcje pomiędzy krajami wysokorozwiniętymi,

Konsulting

Usługa doradczo - inżynieryjna obejmująca doradztwo naukowo-techniczne, organizacyjne, ekonomiczne, projektowanie przemysłowe, wykonawstwo obiektów przemysłowych

• Wiedza na wszystkich etapach działania - od prac badawczych aż do prowadzenia produkcji

• Koszty bezpośrednie nie są wysokie, koszty pośrednie - b niskie

Kooperacja badawczo- rozwojowa

• Ma charakter międzynarodowy, jest to współdziałanie w zakresie badań i rozwoju podmiotów z różnych krajów

• Następuje transfer najnowszej wiedzy technologicznej będącej jeszcze na etapie badań, występuje tam, gdzie jest wysoki poziom postępu technologicznego a przedsięwzięcia badawcze są szczególnie kosztowne

Transfer technologii w ramach bezpośrednich inwestycji zagranicznych

• Domena korporacji transnarodowych liderów w zakresie nowych technologii

• Unikają sprzedaży najbardziej dochodowych technologii obcym

• Technologie starsze sprzedają pod warunkiem, że nie będzie to stwarzać zagrożenia konkurencyjnego

• Najnowsze technologie nie są sprzedawane na rynku

• Przemieszcza się je w ramach korporacji międzynarodowej

Transfer technologii i działalności badawczo-rozwojowej

Zmiany zachodzące w gospodarce światowej są efektem m.in. ogromnego wpływu technologii i jej transferu na szybkość i kierunki przemian gospodarczych

Nowe technologie to:

• Wzrost konkurencyjności

• Obniżenie kosztów produkcji

• Wzrost atrakcyjności i jakości

Współczesna technologia to nie tylko majątkowe i techniczne zabezpieczenie produkcji

Transfer technologii to proces przystosowywania wyników badań naukowych, patentów lub oryginalnych pomysłów do ich praktycznego zastosowania w produkcji

Przepływ technologii pomiędzy państwami o zróżnicowanych poziomach technicznych tłumaczą teorie luki technologicznej czy cyklu życia produktu

• Trudność sprawia określenie wielkości wpływu transferu technologii na wzrost gospodarczy firmy lub kraju

Efekty transferu technologii:

• zapoczątkowanie nowej produkcji

• ulepszenie już istniejącej

• mogą pojawić się nowe produkty

• może nastąpić wykorzystanie nowych technologii, maszyn, metod zarządzania..

wzrost gospodarczy kraju zależy także od wyboru pochodzenia postępu technicznego, czy wykorzystanie technologii: krajowych, zagranicznych

Ocena innowacyjności gospodarki:

udział nakładów na działalność badawczo-rozwojową w PKB

• udział wyrobów wysokiej techniki w wymianie handlowej kraju z zagranicą

• liczba zgłoszonych patentów

Skuteczność wykorzystania technologii zależy od szybkości jej przemieszczania

• W państwach wysoko rozwiniętych wykształcono systemy transferu technologii łączące ośrodki badawcze z przedsiębiorstwami - dla większej efektywności wykorzystania badań

Potem centra transferu technologii

Aby skutecznie wykorzystywać zasoby wiedzy i techniki wyższych uczelni, muszą istnieć: wartościowe opracowania naukowe, zaangażowani producenci, użytkownicy tych opracowań oraz sprzyjający system przepływu wyników badań z uczelni do przemysłu

Rozwój nauki i techniki na świecie wiąże się z konfliktami, oto problemy:

• Zasoby energetyczne

• Zasoby surowcowe

• Problemy polityczne i społeczne - a szczególnie egoizm państw postindustrialnych

• z wodą

• z głodem i żywnością modyfikowaną

• chorobami

• zanieczyszczeniem środowiska

• gazami cieplarnianymi i dziurą ozonową

• energią odnawialną

Globalna prognoza uwzględnia 5 głównych celów polityki naukowej i technologicznej świata:

• podniesienie poziomu życia, rozwój rolnictwa, rozwój urbanizacji, modernizacja transportu, działania proekologiczne i na rzecz wzrostu bezpieczeństwa

• rozwój hardware i software oraz wykorzystanie upowszechniania informacji w życiu społeczno-ekonomicznym

• wzrost wydajności w sektorze rolnym - zarówno w produkcji jak i w przetwórstwie

• rozwój profilaktyki jak i terapeutyki jako poprawy funkcjonowania środowiska człowieka

• rozwój wykorzystania mórz, źródeł energii i bogactw naturalnych

8. Miedzynar przepływy ludnosci

Migracja - zmiana miejsca zamieszkania osoby, rodziny lub gospodarstwa domowego

Ze względu na położenie miejsca pierwotnego i docelowego -migracja:

• międzynarodowa

• międzyregionalna

• lokalna

2 rodzaje mobilności przestrzennej:

• zmiana miejsca zamieszkania -migracja

• nie ma zmiany miejsca zamieszkania - mobilność cyrkulacyjna

formy migracji:

• emigracja - wyjazd,

• imigracja - przyjazd,

• reemigracja - powrót z emigracji czasowej,

• uchodźstwo - ucieczka,

• ewakuacja - zorganizowana przez państwo w celu uniknięcia spodziewanego zagrożenia

-repatriacja - powrót obywateli z obcego terytorium zorganizowany przez ich państwo,

• przesiedlenie (transfer) - przesiedlenie obywateli danego państwa w ramach jego granicy,

• deportacja - przymusowe przesiedlenie danej osoby lub grupy osób na peryferie danego państwa lub poza jego granice

Migrantom wyrastają przeszkody, które stanowią przyczyny małej mobilności ludności:

• bariery polityczne - główna przyczyna niskiej mobilności ludności

• bariery językowe - jedna z głównych przyczyn niskiej migracji w UE i na innych obszarach bez barier politycznych

• bariery kulturowe

• bariery infrastrukturalne - np. słaby rozwój mieszkalnictwa (ważne w Polsce)

Modele migracji

• Klasyczny model - pomimo limitów ilościowych, migrantów zachęca się do przyjazdu, gwarantuje się obywatelstwo

• Kolonialny model - dotyczy dawnych imperiów kolonialnych

• Model gastarbeiterów - polityka przyjmowania imigrantów jako pracowników na określony czas

• Imigracja nielegalna - samowolne przekraczanie granicy bądź też pozostawanie w kraju przyjazdu

Nowe tendencje w migracji

• Nasilenie - migracje będą liczniejsze niż kiedykolwiek przedtem

• Zróżnicowanie - brak możliwości określenia konkretnych fal migracji

• Globalizacja - migracje stopniowo obejmą cały świat, wiele krajów będzie źródłem i celem migrantów

• Feminizacja - większość migrantów będą stanowiły kobiety

Nowa migracja to zmiana wzorców migracji w Europie, która jest wynikiem zakończenia zimnej wojny, zakończenia konfliktów na terenie byłej Jugosławii i pogłębiania integracji europejskiej

Emigracja

Charakter polityczny - ucisk lub różnice w poglądach

• Charakter ekonomiczny - konieczność poszukiwania pracy, chęć poprawy warunków życia

• Często nielegalna - z tym wiąże się readmisja - odsyłanie nielegalnych imigrantów do ich krajów, a jeśli uchodźcy - odsyłanie do pierwszego bezpiecznego kraju na terenie którego przebywali po ucieczce z kraju rodzinnego

Imigracja - to przyjazd do obcego kraju w celu osiedlenia się na stałe. Napływ imigrantów jest często źródłem problemów gospodarczych, społecznych, politycznych i innych konfliktów. Często towarzyszy jej ksenofobia - niechęć w stosunku do obcych

Repatriacja - rodzaj reemigracji - nie zawsze jest dobrowolna. Jest związana ze zmianą granic lub zmianami politycznymi, na masową skalę po zakończonych wojnach

Uchodźctwo

• Analiza przyczyn migracji nie uwzględnia ucieczki - wojenna

• Zainteresowano się tym problemem w XIX w. Proces ten nasilił się w XX - wiek uchodźctwa

• Status uchodźcy reguluje konwencja genewska 12 sierpnia 1945

Uchodźcami są osoby znajdujące się poza państwem swojego obywatelstwa, które z uzasadnionych przyczyn, dyktowanych strachem przed prześladowaniami ze względu na religię, rasę, narodowość, przynależność do określonej grupy społecznej, poglądy polityczne, nie mogą lub nie chcą skorzystać z ochrony swojego państwa

W 1933 przyjęto pierwszą ogólną konwencję w sprawie uchodźctwa

• W 1946 w ONZ powstała Organizacja Międzynarodowa Uchodźców; w 1951 Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców

• Współczesne prawo międzynarodowe nakazuje udzielanie azylu politycznego, czyli nie odsyłanie do kraju, w którym grozi prześladowanie, a także zapewnienie prawnych, ekonomicznych, społecznych warunków do bezpiecznego życia w miejscu pobytu

MIGRACJA JAKO PROBLEM GLOBALNY

• Migracja jest jednym z największych współczesnych problemów na świecie

Źródła migracji:

• Pogłębiające się zróżnicowanie ekonomiczne świata

• Gwałtowny wzrost liczby ludności na świecie.

Milenijne Cele Rozwoju zostały przyjęte w Deklaracji Milenijnej przez przywódców 189 państw na szczycie Organizacji Narodów Zjednoczonych w 2000 roku. Osiem Milenijnych Celów stanowi wymierne zobowiązanie społeczności międzynarodowej, w tym Polski, do redukcji światowych problemów. Zobowiązania dotyczą spełnienia wyznaczonych celów do 2015 roku zarówno przez kraje rozwijające się, kraje w okresie transformacji jak i państwa wysoko rozwinięte

-Wyeliminować skrajne ubóstwo i głód

• Zapewnić powszechne nauczanie na poziomie podstawowym

• Promować równość płci i awans społeczny kobiet

• Ograniczyć umieralność dzieci

• Poprawić opiekę zdrowotną nad matkami

• Ograniczyć rozprzestrzenianie się HIV/AIDS, malarii i innych chorób zakaźnych

• Zapewnić ochronę środowiska naturalnego

• Stworzyć globalne partnerskie porozumienie na rzecz rozwoju

Teorie migracji i jej oddziaływanie

• Pierwsza teoria migracji - strumienie migracyjne są wyznaczane przez istniejące różnice w dochodach realnych między określonymi krajami lub regionami

• Druga teoria migracji - decyzje dotyczące migracji traktuje się jak decyzje inwestycyjne

Przyczyny i skutki migracji

• Przyczyny ekonomiczne

• Polityczne

• Socjalno-kulturowe

• Ekologiczne

• Infrastrukturalne

Wyjaśnianie przyczyn migracji:

• Czynniki wypychające

• Czynniki przyciągające

Ocena skutków migracji

Jest wielowarstwowa i trudna - kontrowersyjna

• Ocena z perspektywy państwa przyjmującego i opuszczanego

• Skutki występujące w bliskim i dalszym czasie

Dla państwa przyjmującego - pozytywy:

• Pojawienie się ludności zawodowo czynnej o dobrym, poszukiwanym wykształceniu, którego koszty nie zostały poniesione przez państwo

• Przy ludności niewykształconej - też efekt pozytywny - gdyż praca nie byłaby tak wykonywana przez ludność miejscową

• W obu przypadkach wynagrodzenie jest niższe

Dla państwa przyjmującego - koszty:

• Zabezpieczenie socjalne dla migrantów i ich rodzin

• Napięcia na tle kulturowym, politycznym…

• Niechęć do asymilacji….

Dla państw z których nastąpiła emigracja - korzyści:

• Zmniejszenie bezrobocia

• Zmniejszenie popytu krajowego

• Napływ dewiz

• Wzrost poziomu wykształcenia i poziomu kulturowego - kontakt z krajem docelowym

Dla państw z których nastąpiła emigracja - negatywy:

• Ucieczka kapitału ludzkiego

• Problemy demograficzne

9.Kurs walutowy i rynek walutowy

Wymiana międzynarodowa powoduje powstanie należności i zobowiązań między podmiotami znajdującymi się w różnych krajach. Regulowanie należności między podmiotami znajdującymi się w różnych krajach nazywa się rozliczeniami międzynarodowymi

Rozliczenia mogą być prowadzone z udziałem pieniądza, ale wtedy gdy istnieje wymienialność walut narodowych. Istnieją również rozliczenia międzynarodowe nawet wtedy gdy nie ma wymienialności walut.

• Są to rozliczenia bez udziału pieniądza tzw. transakcje kompensacyjne (clearing). Istnieje też bezpośrednia wymiana towaru na towar bez udziału pieniądza czyli tzw. barter.

Waluta (jednostka monetarna) to pojęcie używane zamiennie z pojęciem pieniądz. Jednak nazwę waluta stosuje się przede wszystkim w kontekście wymiany międzynarodowej. Waluta jest wtedy środkiem rozliczeniowym (czyli miernikiem wartości) oraz środkiem regulowania płatności (należności i zobowiązań) w transakcjach międzynarodowych.

O walucie krajowej mówimy, gdy mamy na myśli jednostkę monetarną danego kraju

• Waluta zagraniczna - zagraniczny środek płatniczy, środki i instrumenty monetarne używane do dokonywania płatności i transferów pieniężnych z jednego obszaru walutowego do drugiego; zagraniczne monety, banknoty, depozyty w bankach zagranicznych oraz inne zagraniczne płynne, krótkookresowe roszczenia finansowe

Aby jednostka monetarna danego kraju stała się walutą, musi być wymienialna na inne waluty

O tym jaki jest stosunek wymiany waluty zagranicznej na walutę krajową informuje kurs walutowy

Na kształtowanie się kursu walutowego mają wpływ siły popytu i podaży oraz polityka banku centralnego i sytuacja gospodarcza w danym kraju

• W wyniku transakcji na rynku walutowym są ustalane kusy walutowe

• Kurs walutowy - cena jednej waluty wyrażona w innej walucie

Kurs walutowy może być notowany na dwa sposoby

• zwyczajowo w Polsce kurs złotego podawany jest na sposób amerykański (prosty lub bezpośredni) - jest to liczba jednostek waluty krajowej potrzebna do zakupu 1 jednostki waluty obcej

• w sektorze finansowym często jest stosowany kurs odwrotny (europejski), gdzie podaje się liczbę jednostek waluty obcej potrzebną do nabycia jednostki waluty krajowej.

Znajomość kursu dwóch walut w stosunku do waluty trzeciej pozwala na wyliczenie tzw. kursu krzyżowego

• Umiejętność obliczania kursu krzyżowego jest szczególnie przydatna dla uczestników rynku walutowego specjalizujących się w handlu mniej popularnymi walutami, jak również brokerów dokonujących transakcji spekulacyjnych

Kurs walutowy pełni 2 podstawowe funkcje:

• cenotwórczą - gdy przedsiębiorca zdecyduje się na zakup towaru za granicą, kurs walutowy umożliwia przeliczenie ceny towaru na walutę krajową

• informacyjną - dostarcza informacji potrzebnych do podjęcia decyzji o zakupie towarów, umożliwia ustalenie należności i zobowiązań

wpływa na decyzje podmiotów gospodarczych

Zmiana poziomu kursu walutowego

Wahania kursu walutowego oddziaływają na decyzje pojedynczych podmiotów gospodarczych - ale mają też wpływ na gospodarkę jako całość

• Wzrost wartości waluty krajowej w stosunku waluty obcej - aprecjacja waluty krajowej

• Na skutek aprecjacji towary importowane tanieją - zyskują na konkurencyjności w stosunku do towarów krajowych

Deprecjacja waluty krajowej - spadek jej wartości w stosunku do waluty obcej

• Skutki przeciwne - cena towarów krajowych wyrażona w walucie obcej maleje - skutkuje to wzrostem ich konkurencyjności na rynkach zagranicznych

• Deprecjacja lub aprecjacja waluty następuje w wyniku działania sił rynkowych

• Jeśli zmiana kursu walutowego wynika z decyzji władz (rządu, banku centralnego) - mamy dewaluację lub rewaluację waluty

Deprecjacja / dewaluacja waluty krajowej w stosunku do waluty zagranicznej poprawia konkurencyjność towarów eksportowanych oraz prowadzi do wzrostu cen towarów importowanych

• Aprecjacja / rewaluacja waluty krajowej prowadzi do pogorszenia się konkurencyjności towarów krajowych za granicą, sprzyja wzrostowi importu

Rynek walutowy

• Kurs walutowy jest ustalany w wyniku transakcji dokonywanych na rynku walutowym

• Rynek walutowy -rynek, na którym gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i banki przeprowadzają transakcje kupna i sprzedaży walut zagranicznych

To największy i najbardziej płynny rynek na świecie

Obroty na rynku walutowym znacznie przekraczają wartość konieczną do przeprowadzenia międzynarodowych transakcji handlowych

• Działania spekulantów walutowych

Rynek walutowy jest rozproszony

• Większość transakcji kupna i sprzedaży walut jest zawierana pomiędzy brokerami walutowymi pracującymi w wielkich centrach finansowych - NY, Londyn, Tokio, Frankfurt, Hongkong

Brokerzy zawierają transakcje na 2 sposoby:

• bezpośrednio kontaktując się ze sobą - telefon, Internet

• anonimowo - poprzez system elektroniczny, który na bieżąco przekazuje oferty kupna i sprzedaży poszczególnych walut

• większość banków korzysta z obu systemów

większość transakcji na rynku walutowym dotyczy kupna i sprzedaży dolara amerykańskiego - prawie połowa wszystkich transakcji jest w $

• finansowe, banki centralne.

Banki komercyjne - najważniejszy gracz na międzynarodowych rynkach walutowych

Transakcje banków z niebankowymi instytucjami finansowymi - np. fundusze powiernicze - Ogromny wzrost obrotów

Rodzaje transakcji na rynku walutowym

• Natychmiastowe, terminowe , zabezpieczające, spekulacyjne

Transakcje natychmiastowe Inaczej bieżące - zawarcie natychmiastowej transakcji kupna lub sprzedaży oznacza, że dostawa następuje natychmiast - tj. na drugi dzień roboczy po zawarciu transakcji

• Kurs walutowy ustalony w wyniku takiej transakcji - kurs bieżący

• Większość transakcji natychmiastowych zachodzi na rynku międzybankowym - dlatego, że min kwota transakcji 2-5 mln $

Transakcje terminowe dostawa waluty następuje w przyszłości - lecz po kursie ustalonym w momencie zawierania transakcji

Główni uczestnicy to banki komercyjne, które angażują się dla zysku, aby spełnić wymagania organów kontrolnych, dotyczące prawidłowego zarządzania; aby zminimalizować ryzyko banki zawierają różne transakcje zabezpieczające na rynku terminowym

Podmioty angażujące się w transakcje na rynkach walutowych czynią to z powodów:

1. zabezpieczenia się przed niekorzystną zmianą kursu walutowego - transakcje zabezpieczające

2. z chęci uzyskania zysku ze zmian kursu walutowego - transakcje spekulacyjne

*w ekonomii ważniejszy jest realny kurs walutowy

• przyjmuje się poziom cen wyznaczony przez typowy dla danego kraju koszyk dóbr i usług

• realny kurs walutowy to relacja ceny zagranicznego koszyka towarów i usług wyrażona w walucie krajowej do ceny polskiego koszyka towarów i usług

realny kurs walutowy zależy od 3 czynników:

nominalny kurs walutowy

• poziom cen w kraju

• poziom cen za granicą

czynniki istotne dla kształtowania się kursu walutowego - w okresie długim:

• względny poziom cen

• bariery handlowe

• istnienie dóbr niebędących przedmiotem wymiany międzynarodowej

• preferencje konsumentów

• wydajność pracy

Względny poziom cen wzrost cen towarów krajowych w stosunku do towarów zagranicznych spowoduje deprecjację waluty krajowej, a wzrost cen za granicą - aprecjację waluty krajowej

Bariery handlowe istnienie ma znaczący wpływ na kształtowanie się kursu walutowego w długim czasie

Preferencje konsumentów zasadnicze znaczenie dla wielkości importu i eksportu danego kraju. Jeśli w Polsce wzrośnie popyt na towary zagraniczne to wzrośnie import, który pociągnie zwiększenie popytu na walutę zagraniczną potrzebną do sfinansowania - waluta krajowa ulega deprecjacji

Wydajność pracy bardzo wpływa na cenę towarów. Jeśli wydajność w kraju wzrasta w stosunku do zagranicy - obniżenie cen w kraju - popyt wzrośnie, spadnie import, popyt na walutę zagraniczną zmaleje - aprecjacja waluty krajowej

Czynniki, które powodują wzrost popytu na towary krajowe - powodują aprecjację waluty krajowej

• Czynniki, które powodują wzrost popytu na dobra importowane - powodują deprecjację waluty krajowej

Kształtowanie się kursu walutowego w okresie krótkim

Większość transakcji walutowych to transakcje finansowe - one powodują wahania walutowe z dnia na dzień

Na sytuację na rynku walutowym wpływają czynniki:

• wielkość krajowej stopy procentowej

• wielkość zagranicznej stopy procentowej

• oczekiwana zmiana kursu walutowego

10. Międzynarodowy system walutowy

• kurs walutowy zmienia się w wyniku działania sił rynkowych, braku utrudnień w przepływie kapitału czy siły roboczej

• rzeczywistość jest inna - kraje stosują zróżnicowane systemy walutowe

Inny czynnik zmian - to skala powiązań handlowych i kapitałowych

• decyzje polityki fiskalnej, monetarnej, kursu walutowego podejmowane za granicą mają wpływ na uwarunkowania makroekonomiczne danego kraju

• Wybierając system walutowy należy brać pod uwagę: wskaźniki makroekonomiczne ale i uwarunkowania zewnętrzne

Def międz systemu walutowego zbiór przyjętych przez poszczególne kraje zasad funkcjonowania sfery monetarnej i kursu walutowego

• zespół zasad, procedur, instrumentów i instrukcji niezbędnych do wykonywania płatności międzynarodowych

Wybór systemu walutowego ma kluczowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego kraju:

• poziom kursu walutowego wpływa na konkurencyjność kraju i na poziom krajowej aktywności gospodarczej

• poziom kursu walutowego i jego wahania wpływają na szybkość rzeczywistych zmian cen

• stabilność syst. walut. ma znaczenie dla równowagi makroekonomicznej kraju

3 główne klasyfikacje reżimów walutowych :

• systemy oparte na kursach stałych

• systemy oparte na kursach płynnych

• systemy oparte na kursach pośrednich

jak zaklasyfikować system walutowy danego kraju?

• Najprostsze rozwiązanie - klasyfikacja formalna- oparta na oficjalnych komunikatach krajowego banku centralnego. Ten sposób stosuje MFW -co roku dokonujący oceny systemów walutowych krajów członków

Klasyfikacja formalna ma istotne znaczenie dla kształtowania oczekiwań uczestników rynku walutowego

wprowadzono rzeczywiste klasyfikacje systemów walutowych

• Tu wzięto pod uwagę nie tylko oficjalne intencje danego kraju ale też rzeczywiste fluktuacje kursu walutowego oraz dane makroekonomiczne

• Ta klasyfikacja też nie jest idealna - opiera się na danych historycznych, nie uwzględnia deklaracji banku centralnego

• Podstawą klasyfikacji pozostają publikacje MFW

Szczegółowy podział systemów walutowych

Klasyfikacja na kursy stałe, pośrednie i płynne jest zbyt uboga, dlatego wprowadzona jest klasyfikacja szczegółowa

dolaryzacja - jednostronne przyjęcie przez dany kraj waluty obcej jako środka płatniczego na swoim terytorium, pojęcie umowne i oznacza jednostronne przyjęcie dowolnej waluty - jest to rezygnacja z prowadzenia samodzielnej polityki monetarnej

unia walutowa - grupa krajów używa jako oficjalnego środka płatniczego waluty emitowanej przez regionalny bank centralny - kraje rezygnują z dotychczasowej waluty narodowej, współdecydują o prowadzonej polityce monetarnej

izba walutowa (zarząd walutą) - usztywnienie kursu waluty narodowej w stosunku do przyjętej, stabilnej waluty wiodącej przy zachowaniu całkowitej wymienialności krajowego pieniądza na tą walutę;

• obowiązek trzymania rezerw w walucie w określonej wysokości;

• duża trudność dla władz monetarnych - sztywne związanie waluty krajowej z obcą sprawia, że bank centralny może emitować tylko taką ilość waluty krajowej na jaką pozwala mu wielkość rezerw walutowych;

sztywny kurs walutowy - w stosunku do danej waluty zagranicznej, inne wymagania co do utrzymywania rezerw pokrywających bazę monetarną

kurs kroczący - bank centralny ustala początkowo poziom kursu walutowego w stosunku do określonej waluty obcej następnie dokonuje regularnych dewaluacji - najczęściej kraje o wysokiej inflacji - władze starają się utrzymać realny kurs waluty na stałym poziomie

kurs sztywny w stosunku do koszyka walut - kurs danej waluty obliczany na podstawie kursów walut wchodzących w skład koszyka

kurs tunelowy - kurs walutowy który może wahać się w z góry określonym przedziale w stosunku do kursu centralnego

kurs płynny kierowany - ustalany przez siły popytu i podaży na rynku walutowym, bank centralny nie jest zobowiązany do obrony żadnego z góry wyznaczonego parytetu. Ale gdy w znaczący sposób odchyli się od pożądanego, władze monetarne mogą interweniować

kurs płynny - ustalany wyłącznie przez siły popytu i podaży na rynku walutowym a bank centralny bez względu na wielkość wahań nie dokonuje interwencji, od kwietnia 2000 Polska

• wprowadzenie określonego systemu walutowego wiąże się z konsekwencjami dla gospodarki - wymaga to analizy wewnętrznej i zewnętrznej sytuacji ekonomicznej kraju, określenia celów polityki monetarnej i horyzontu czasowego w jakim mają być zrealizowane

11. Historia międzynr systemu walutowego system waluty złotej - gold standard

system walutowy oparty na wymienialności banknotów na złoto po stałym kursie funkcjonował w latach 1819-1914;

• złota jako środka wymiany i przechowywania wartości używano od starożytności

• wymienialność banknotów na złoto na żądanie ustanowiono w Anglii w 1819 - parlament brytyjski zobowiązał Bank Anglii do wznowienia wymienialności banknotów na złoto

• system waluty złotej przyjęły też inne kraje - Niemcy, Japonia, USA i inne

sztywny kurs waluty do złota połączony z obowiązkiem wymiany banknotów na złoto - wiązał się z bardzo restrykcyjnymi zasadami dotyczącymi zmian podaży pieniądza

ilość pieniądza mogła się zmienić tylko w wypadku zmian rezerw złota w posiadaniu władz monetarnych

lata międzywojenne

• wraz z I wojną - większość krajów odeszła od systemu złotej waluty - rządy potrzebowały pieniędzy na działania wojenne, zwiększano podaż pieniądza przez drukowanie pustego pieniądza - nie powiększały się rezerwy złota w bankach centralnych

• prowadziło to do hiperinflacji - największa w Niemczech,

pamiętając przedwojenną stabilność - niektóre kraje zdecydowały na powrót do złota

• jednak zapasy złota były niewystarczające - na konferencji w Genui/1922 wprowadzono system sztabowo-złoty lub dewizowo-złoty

• mniejsze kraje mogły utrzymywać rezerwy w walutach większych krajów, które powiązały swoje waluty ze złotem

• powrót do złota dla większości był nieudany

GB przywróciła przedwojenny kurs wymiany funta na złoto - nie wzięto pod uwagę faktu, że poziom cen bardzo różnił się od przedwojennego - nowy kurs walutowy był niewłaściwy - efekt: długotrwała stagnacja gospodarcza GB

Kryzys ten miał ogromne znaczenie dla krajów, które utrzymywały swoje rezerwy w funtach

Po tym kryzysie wiele krajów próbowało powrócić do systemu waluty sztabowo-złotej, jednak wcześniej zmieniając parytet wymiany waluty na złoto. Inne kraje dewaluowały swoje waluty

Równolegle z tym wprowadzano bariery celne i inne utrudnienia - zachwiało to wymianą handlową i stabilnością rynków finansowych

Po II wojnie

Tworząc nowe zasady współpracy międzynarodowej starano się zreformować system walutowy

W 1944 przedstawiciele 44 krajów spotkali się na konferencji w Bretton Woods w amerykańskim stanie New Hampshire zwołanej przez prezydenta USA Franklina Roosvelta w celu rozwiązania problemów monetarnych, stabilizacji głównych walut światowych i stworzenia nowego systemu kredytowego dla sfinansowania odbudowy powojennej Europy

Wynikiem tego spotkania było zapoczątkowanie nowego systemu finansowego i monetarnego

• Ustalanie stałego kursu walut, co przyczyniło się do ożywienia handlu międzynarodowego

• $ został powiązany ze złotem w stosunku 35 $ za uncję i do końca 1960 był uznawany jako środek zastępujący złoto w transakcjach finansowych - system złotego standardu

Banki centralne zostały zobowiązane do utrzymywania rezerw w $ USA

• Powołano Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju

• System z Bretton Woods początkowo spełniał zadanie. Stabilny system walutowy pomógł w odbudowie zniszczonych przez wojnę gospodarek, dał szybki wzrost handlu międzynarodowego

Problemy zaczęły się już w latach 60. Polegały m.in. na tym, że system wymagał od sygnatariuszy utrzymywania rezerw w $, które na żądanie mogły być zamieniane na złoto

• W latach 60. pogłębiał się deficyt bilansu płatniczego USA, wzrastała nadwyżka w innych krajach, rezerwy złota w USA malały, banki centralne innych krajów miały coraz więcej $

Stały znaczący deficyt bilansu płatniczego USA mógł doprowadzić do spadku międzynarodowego zaufania do $, prowadząc do kryzysu światowego

• W latach 60. i 70. nastąpił wzrost przepływów kapitałowych powodując napięcia na międzynarodowych rynkach finansowych

• USA zaczęły ograniczać swobodę przepływów kapitałowych.

W 1971 USA zawiesiły wymienialność dolara na złoto

Pół roku później w Waszyngtonie podjęto próbę przywrócenia systemu z Bretton Woods. Przywrócono system sztywnych kursów walutowych związanych z $ ale bez wymienialności na złoto. $ został zdewaluowany i pozwolono na większe odchylenia. Ale nierozwiązano problemu koordynacji polityk makroekonomicznych. Ten system przetrwał pół roku

Od systemu oderwały się kolejno Wielka Brytania, Szwajcaria, Japonia i 6 krajów tworzących EWG.

Chciały one osiągnąć większą niezależność prowadzonej polityki monetarnej -zmniejszyć wpływ amerykańskiej polityki gospodarczej na funkcjonowanie gospodarki światowej

Rozpad systemu - oficjalnie w 1976 konferencja na Jamajce - zapoczątkowanie współczesnego systemu walutowego

• O wyborze polityki kursowej decyduje rząd danego kraju - oczywiście państwa członkowskie MFW muszą stosować nieco jego restrykcji (niewielkich).

• Wybór systemu walutowego zależy od uwarunkowań gospodarczych danego kraju.

12. Rozwój rynków finansowych

• Rozwój globalnych rynków finansowych byłby niemożliwy bez otwarcia narodowych rynków finansowych. Liberalizacją i deregulację tych rynków zapoczątkowały kraje wysoko rozwinięte w latach 70. XX w. W następnym dziesięcioleciu podobnie stało się w krajach rozwijających się. One wcześniej uległy zadłużeniu. W latach 70. był wielki boom odkryć i eksploatacji ropy naftowej w krajach arabskich - następował proces „recyklingu dolarów” -zwrotny napływ $ z krajów arabskich, niewielki popyt na kredyty, stopy procentowe na niskim poziomie. To zachęcało kraje rozwijające się do przyjmowania znacznych - zbyt dużych - kredytów. Z różnych przyczyn pod koniec lat 70. sytuacja uległa zmianie i stopy procentowe znacznie wzrosły. To + niska rentowność inwestycji finansowanych kredytem spowodowało, że kraje rozwijające się nie mogły terminowo obsługiwać swego zadłużenia. MFW i BŚ oferowały pomoc pod warunkiem przyjęcia polityki dostosowawczej, czyli otwarcia gospodarek i rynków finansowych - integracji z gospodarką i finansami międzynar, oraz liberalizacji handlu. W następstwie załamania się bloku wschodniego i transformacji systemowej z początku lat 90. także kraje Europy Środkowo-Wschodniej weszły na tę drogę. Podobne zmiany zaczęły zachodzić w Chinach

Obecnie praktycznie cały świat podlega jednakowym tendencjom globalizacji finansowej mimo, że lokalne i narodowe przejawy tego mogą być różne. Na przyspieszenie globalizacji rynków finansowych wywarły wpływ nowoczesne technologie informacyjne i komunikacyjne

Rozwój rynków finansowych jest związany również ze zjawiskiem sekurytyzacji - przesunięcia zewnętrznego finansowania przedsiębiorstw z kredytów na papiery wartościowe - akcje i obligacje. Ten postęp był większy w USA niż w Europie co z jednej strony stanowi o przewadze systemu finansowania przedsiębiorstw ale także prowadzi do większego zagrożenia stabilności rynku finansowego.

Zmienia się też rola banków - coraz rzadziej występują jako pożyczkodawcy czerpiący zyski z różnicy oprocentowania pomiędzy wkładami a kredytami. Coraz częściej występują na globalnych rynkach finansowych jako banki inwestycyjne uzyskujące prowizję z handlu akcjami i obligacjami oraz z doradztwa finansowego. Do rozwoju rynków finansowych przyczyniły się innowacje finansowe w formie instrumentów pochodnych. Działo się tak od połowy lat 70.

Instrumenty pochodne są to derywaty - rodzaj papierów wartościowych, instrumenty finansowe, których wartość uzależniona jest od wartości innych instrumentów finansowych, zwanych instrumentami bazowymi

• Instrumentem bazowym mogą być akcje, obligacje, wysokość stopy procentowej, wartość indeksu giełdowego, a także inne nietypowe wskaźniki

Pozwalają osiągnąć duży zysk przy znacznie mniejszym zaangażowaniu środków własnych niż przy wykorzystaniu klasycznych instrumentów finansowych

Rynek instrumentów pochodnych powstał w wyniku konieczności zabezpieczenia się uczestników transakcji finansowych przed ryzykiem wystąpienia sytuacji przeciwnej do przewidywanej

przez nich

Obok transakcji zabezpieczających zawierane są również transakcje o charakterze spekulacyjnym, związane z przejmowaniem ryzyka

• Tworzeniem nowych instrumentów finansowych i strategii zawierania transakcji z ich zastosowaniem zajmuje się dziedzina finansów nazywana inżynierią finansową

Część instrumentów pochodnych to umowy zawierane bezpośrednio między dwoma podmiotami, z pominięciem jakichkolwiek rynków urzędowych, zwane instrumentami pochodnymi pozagiełdowymi .

Żywiołowość rynku derywatów przyniosła także ogromne straty wielu inwestorom

W latach 90. głównymi aktorami na rynkach finansowych stali się inwestorzy instytucjonalni - towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, inwestycyjne, powiernicze

• Inwestorzy instytucjonalni w największej mierze inwestują na krajowych rynkach, częściowo ze względu na istniejące w poszczególnych krajach regulacje ograniczające napływ inwestycji portfelowych. W wielu krajach ich udział na ogół nie przekracza 10%.

W latach 90. procesy internacjonalizacji działalności inwestycyjnej funduszy uległy znacznemu nasileniu

• Rozpoczęły one finansową inwazję na rynki wschodzące - Ameryka Pd, Azja i u nas. Strategią ich jest wymóg minimalnej rentowności.

• Szczególną rolę odgrywają agencje ratingowe - na ich ocenach ryzyka i rentowności opierają się inwestorzy. Ale konsekwencje nietrafnych szacunków ponoszą dłużnicy

Istotne zagrożenie dla stabilizacji rynków finansowych wynika z działalności funduszy wysokiego ryzyka

• Dysponując stosunkowo niewielkimi kapitałami, często kredytem są w stanie wywołać znaczne ruchy na rynku

Inwestujący w te fundusze liczą na wysokie zyski, ale muszą także uwzględniać ogromne ryzyko

13.Kryzysy finansowe

• W ostatnich dziesięcioleciach było kilka załamań finansowych

• Identyfikacja wywołujących je czynników wewnętrznych: błędy w polityce makroekonomicznej, słabości strukturalne i instytucjonalne w poszczególnych krajach

• W warunkach globalizacji i liberalizacji oraz deregulacji rynków finansowych polityki narodowe nie są niezależne od czynników zewnętrznych - cen, kursów walutowych, stóp procentowych

Na te parametry poszczególne kraje, zwłaszcza małe, mają niewielki wpływ

• Pozostaje im tylko akceptacja i dostosowanie się do zmieniającej się sytuacji

• Występuje tu również czynnik psychologiczny - instynkt stadny inwestorów, pesymistyczne lub optymistyczne nastroje inwestorów, samospełniające się przepowiednie

• Kryzysy finansowe powstają wskutek makroekonomicznych zmian wywołanych postępowaniem inwestorów finansowych

Z jednej strony jest to proces normalny i konieczny dla rynkowej alokacji rozmiarów i struktury inwestycji ale zachowanie inwestorów może być też niespodziewane i błędne

• Kryzys finansowy to jednoczesne wystąpienie kryzysu kilku elementów systemu finansowego i jest to związane z załamaniem się waluty danego kraju - następuje spadek zaufania inwestorów finansowych do danej waluty, gwałtowana i masowa wyprzedaż, dewaluacja

Kryzys walutowy samoistny lub związany z kryzysem:

• Pieniężnym - znaczny wzrost stóp procentowych, mniej pieniądza w obiegu

• Bankowym - ograniczenia i zawieszenie wypłat bankowych, bankructwa banków

• Giełdowym - gwałtowny i znaczny spadek cen giełdowych papierów wartościowych

Różnorodność przyczyn wywołujących kryzysy prowadziła do prób ich klasyfikacji

Kryzysy pierwszej generacji

• Nawiązanie do kryzysów walutowych 70/80 Ameryka Pd, Meksyk, Argentyna

• Uważa się, że kryzys wywołują czynniki wewnętrzne - ekspansywna polityka pieniężna prowadząca do niebezpiecznie wysokiego deficytu budżetowego - czyli nierozważna polityka makroekonomiczna

• Deficyt jest finansowany emisją pieniądza - następuje wzrost inflacji, spadek konkurencyjności eksportu, wzrost importu, zmniejszają się rezerwy dewizowe

W celu przywrócenia równowagi rząd może interweniować na rynku walutowym, zaostrzyć politykę fiskalną, podwyższyć stopy procentowe - jeśli to nieskuteczne - przeprowadza dewaluację

To także 1998 Rosja - początek transformacji - chaotyczna polityka makroekonomiczna, wielki deficyt budżetowy, nadmierne zadłużenie banków, ogromna korupcja, wyciek wielu miliardów $ za granicę, pozorna prywatyzacja - powstanie nieefektywnych konglomeratów finansowo-przemysłowych które nie płaciły podatków do budżetu -

• Sygnałem do wybuchu kryzysu był znaczny spadek cen surowców - powodem kryzys w Azji

Kryzysy drugiej generacji

• Dotyczą krajów prowadzących rozsądną politykę i dysponujących znacznymi rezerwami walutowymi

• One mogą utrzymywać stały kurs walutowy jako element polityki stabilnej gospodarki oraz ze względu na zobowiązania z uczestnictwa we wspólnym systemie walutowym

Mogą też zmieniać priorytety swej polityki - zdewaluować walutę i upłynnić kurs. Celem może być wzrost konkurencyjności handlu, produkcji, zmniejszenie bezrobocia, długu publicznego, płac realnych - ożywienie gospodarki, wzrost

• Możliwe są różne stany równowagi determinowane przez poziom i charakter kursu oraz cele polityki gospodarczej

Jeśli w danym kraju pojawiają się przesłanki uzasadniające przejście poprzez dewaluację do nowego systemu równowagi to spekulanci przypuszczają atak na walutę przyspieszając decyzję - władze kraju mogą uznać, że obrona jest nieopłacalna

Kryzysy trzeciej generacji

• Meksyk 1994/95; Azja 1997/98

• Punktem wyjścia kryzysu był powstający z masowej płynności w dużych centrach finansowych (Londyn, NY, Tokio) strumień kapitału, który poszukiwał rentownych możliwości inwestycyjnych

• Szczególnie atrakcyjne były rynki wschodzące - takie były oceny agencji ratingowych

Masowy napływ kapitału był możliwy, bo kraje te przeprowadziły liberalizację i deregulację swoich rynków finansowych

• Jednocześnie nie stworzyły niezbędnych zabezpieczeń przed negatywnymi skutkami takiego postępowania

• Napływ kapitałów na te rynki finansowe przekroczył ich możliwości absorpcyjne

Wśród inwestorów pojawiły się obawy, że ich oczekiwania co do rentowności inwestycji nie zostaną spełnione, że mogą ponieść straty

• Nastąpił gwałtowny zwrot strumienia kapitałów - doprowadził do wysokiej dewaluacji waluty

• Tego rodzaju działania wynikały ze słabego oficjalnego nadzoru nad działaniami banków oraz z powiązań władz państwowych i partii politycznych z instytucjami finansowymi i wielkimi przedsiębiorstwami („kapitalizm kolesiów”)

Masowe ruchy kapitałów - działania stadne - przedstawiał Keynes - „inwestorzy wolą ponieść konwencjonalną klęską niż mieć niekonwencjonalną rację”

• Sukces inwestora nie zależy tak bardzo od wyboru >właściwej< waluty lub >właściwych< papierów wartościowych na podstawie dobrej analizy, ale przede wszystkim od tego, czy inni inwestorzy podejmą podobne decyzje

Na postępowania stadne istotny wpływ mają agencje ratingowe

• Liczy się dostęp do informacji - jest on nierównomierny

• Jest permanentne zapotrzebowanie na informacje - wzorujemy się na uczestnikach rynku uchodzących za najlepiej poinformowanych

Jeśli międzynarodowa konkurencyjność pogarsza się - to jest sygnał dla kredytodawców

Konkurencyjność pogarsza się wskutek:

• Załamania się ważnych rynków eksportowych

• Znacznego spadku cen ważnych dóbr eksportowych

• Znacznego wzrostu cen dóbr importowych

• Wzrostu międzynarodowych stóp procentowych

Makroekonomiczne wstrząsy powodują masowy odpływ kapitału gdy:

• Wierzyciele dochodzą do wniosku, że bieżące dochody kredytobiorcy nie wystarczą już do obsługi długu

• Rentowność inwestycji i lokat spada

W warunkach gospodarki otwartej, bez kontroli kapitału, jego odpływ może być gwałtowny i silny. Wiele zależy od struktury długu

Większość kryzysów finansowych lat 70. i 80. była związana z wysokim, krótkoterminowym zadłużeniem zagranicznym w obcej walucie

• Im większe takie zobowiązania tym bardziej zdolności płatnicze kraju zależą od jego międzynarodowej konkurencyjności

• Kraje rozwijające się mają z tym trudność

Kryzysy trzeciej generacji zależą od czynników zewnętrznych, wewnętrznych i psychologicznych

W warunkach swobodnego przepływu kapitału i deregulacji rynków finansowych nie wystarczy prowadzenie rozsądnej polityki makroekonomicznej

• Kraje powinny dbać o jakość i efektywność zarządzania mikroekonomicznego, oraz psychologiczne aspekty postępowania inwestorów finansowych

Kryzysy walutowe i finansowe są zjawiskiem nieuniknionym

Gospodarki rozwijają się od kryzysu do kryzysu

W warunkach globalizacji i otwarcia rynków finansowych oraz wzrostu powiązań zjawiska kryzysowe mogą być łatwo przenoszone z kraju do kraju

• Konieczne jest prowadzenie badań dla opracowania systemów ostrzegania i zapobiegania im

Globalna architektura finansowa

• Kryzysy ogarniają poszczególne kraje i destabilizują całe regiony świata

• Wymaga to podjęcia szerokich działań stabilizacyjnych

• Pojawiła się koncepcja globalnej architektury finansowej - jako element globalnego sterowania gospodarkami wszystkich krajów

Formułuje dla poszczególnych krajów określone zadania i wskazuje na konieczność ograniczenia ich suwerenności dla dobra wszystkich

• Jest to próba międzynarodowej umowy

Przewiduje konstruktywną współpracę:

• BŚ, MFW OECD, Banku Rozrachunków Międzynarodowych, Międzynarodowej Organizacji Nadzoru nad Papierami Wartościowymi, Międzynarodowej Organizacji Nadzoru nad Ubezpieczeniami, Innych organizacji międzynarodowych oraz rządów i parlamentów poszczególnych krajów

W 1999 z inicjatywy szczytu krajów G7 utworzono Forum Stabilizacji Finansowej. W jego skład wchodzą przedstawiciele:

• ministerstw finansów,

• banków emisyjnych

• oraz nadzoru bankowego z USA, Japonii, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Francji, Włoch i Kanady a także MFW, BŚ, Banku Rozrachunków Międzynarodowych i OECD a także przedstawiciele finansów Hongkongu i Singapuru

Spotykają się kilka razy w roku celem wymiany informacji oraz doświadczeń związanych z rynkami finansowymi i sytuacją finansową poszczególnych krajów.

Są tam 3 grupy problemowe, które zajmują się:

• oazami podatkowymi

• funduszami hedgingowymi

• problemami krótkoterminowych przepływów kapitałowych

Od początku lat 90. XX w. MFW i BŚ oraz różne międzynarodowe gremia zalecały krajom zagrożonym lub dotkniętym kryzysem realizację programu strukturalnego dostosowania

Porozumienie waszyngtońskie zawierało wskazania:

• utrzymanie dyscypliny budżetowej

• zniesienie w publicznych budżetach priorytetu na kształcenie, zdrowie, infrastrukturę

• przeprowadzenie reformy podatkowej, polegającej na rozszerzeniu bazy podatkowej i obniżeniu stawek podatkowych

• podwyższenie stóp procentowych w celu ograniczenia odpływu kapitałów i przyciągnięcia nowych

wprowadzenie kursów walut korzystnych dla zdolności konkurencyjnej

• liberalizacja handlu

• zwiększenie wsparcia dla zagranicznych inwestycji bezpośrednich

• szeroko zakrojona prywatyzacja przedsiębiorstw i instytucji

• deregulacja, odbiurokratyzowanie i ograniczenie państwowych wpływów

• wzmocnienie prawa własności

Jednak realizacja tych działań nie spowodowała uniknięcia kryzysów

• Działania MFW i BŚ zostały poddane powszechnej krytyce

• Zarzucono im nadmierną dbałość o interesy wierzycieli i brak przejrzystości działania

• Rządy krajów dotkniętych kryzysem powinny nie tylko reagować na sygnały rynków kapitałowych ale i poważnie brać pod uwagę społeczne i polityczne interesy swoich obywateli

Pomimo różnych krytycznych opinii, a nawet głosach o likwidacji, MFW rozszerza działalność jako pożyczkodawca ostatniej instancji - dla krajów prowadzących rozsądną politykę gospodarczą a narażonych na niebezpieczeństwo wybuchu kryzysu walutowego z przyczyn zewnętrznych

Ustalono nowe zasady działania globalnych instytucji finansowych - porozumienie postwaszyngtońskie:

• MFW przekształca się z instytucji uzdrawiającej w zapobiegającą kryzysom

• Określa się wyraźnie podział kompetencji BŚ i MFW

• „Odamerykanizowanie” instytucji - dążenie do przeniesienia MFW z Waszyngtonu do Paryża

Stabilizacja kursów walutowych

• Na stabilność globalnych rynków finansowych duży wpływ wywierają wahania kursów walut

• Ich żywiołowy charakter poprzez wpływ na ceny importu, eksportu, poziom stóp procentowych, dochodów, wpływów budżetowych państwa działa destabilizująco na poszczególne gospodarki i prowadzi do kryzysów

Uczestnicy rynków z wysoko rozwiniętych krajów w dużym stopniu są w stanie zabezpieczyć się przed wysokimi wahaniami kursowymi a nawet wykorzystać je spekulacyjnie pogłębiając jeszcze zjawiska kryzysowe

• Partnerzy z krajów rozwijających się mają z tym duży problem - nie mają dostępu do zabezpieczających instrumentów finansowych

Jest wielka zależność rynków finansowych od polityki pieniężnej i walutowej instytucji finansowych w krajach kluczowych walut

• Wynika z tego ich wielka odpowiedzialność za stabilizację sytuacji na głównych rynkach finansowych

Niezbędna jest kooperacja pomiędzy najważniejszymi instytucjami Triady:

• Bankiem Rezerw Federalnych USA

• Bankiem Japonii

• Europejskim Bankiem Centralnym

W celu stabilizacji kursów (oprócz polityki pieniężnej i fiskalnej) bierze się pod uwagę następujące rozwiązania:

• Integracja obszarów walutowych

• Jednostronne związanie własnej waluty z walutą obcą

• Segmentacja rynków walutowych

Wielostronna integracja walutowa

• Integracja walutowa może być niepełna lub pełna

• 1979-1999 - Europejski System Walutowy - niepełna integracja, kraje uczestniczące utrzymywały swoje waluty w określonych granicach i podejmowały konieczne interwencje na rynkach dewizowych

• W 1997 w Azji, próbowano zbudować Azjatycki Fundusz Walutowy - nie udało się

• Modelowy przykład - wprowadzenie euro

Jednostronne związanie własnej waluty z walutą obcą

• Może to być wprowadzenie obcej waluty zamiast własnej - albo na jej ścisłym związaniu z obcą walutą -pełne i niepełne związanie

• Jednostronne związanie własnej waluty może stabilizować rynek finansowy danego kraju - przyczyniać się do rozwoju handlu i inwestycji zagranicznych

Jest to związane z utratą suwerenności pieniężnej, walutowej i gospodarczej. Nie ma gwarancji, że kraj właściciel waluty będzie prowadził politykę korzystną dla kraju związanego

Segmentacja rynków walutowych

• Czyli podwyższenie kosztów transakcyjnych na rynkach walutowych

• Wyższe koszty wskutek opodatkowania transakcji walutowych ograniczają płynność i żywiołowość „gorącego pieniądza” - kapitału krótkoterminowego

• Podatek Tobina - transakcje walutowe mogłyby być opodatkowane w wysokości 1% w kraju, z którego waluta wypływa i 1% z kraju, skąd waluta przypływa

• Inna propozycja - wprowadzenie obowiązku nieoprocentowanego deponowania w banku centralnym części wprowadzanego na rynek kapitału

Korzyści i zagrożenia globalizacji rynków finansowych

• Przynosi wiele korzyści i zagrożeń

• Poprzez wzrost efektywności i zasięgu rynki finansowe przyczyniają się w większym stopniu niż wcześniej do gospodarczego i społecznego rozwoju

• Bez tego skala finansowania wszelkich inwestycji oraz wzrost wszelkiego majątku byłby dużo mniejszy

Z drugiej - deregulacja systemów finansowych, liberalizacja przepływów kapitałowych wzmacniają niestabilność i tendencje kryzysowe w różnych krajach i regionach świata

• Dotyka to słabiej rozwiniętych krajów - pogłębia różnice

• Należy wspierać wszelkie próby reform rynków finansowych

14.Dochód narodowy, bilans płatniczy i handlowy

Dochód narodowy w gospodarce otwartej

• Suma dochodów uzyskiwanych w danej gospodarce w określonym czasie - najczęściej w ciągu jednego roku. Suma dochodów równa się sumie wydatków lub wartości wytworzonych w tym czasie dóbr finalnych

• Dochód narodowy brutto + dochody netto z zagranicy = produkt krajowy brutto PKB

Głównym makroekonomicznym celem gospodarowania jest maksymalizacja PKB - możliwie szybki wzrost gospodarczy

• Poziom PKB określa możliwości konsumpcyjne i inwestycyjne danej gospodarki

• W statystyce używa się różnych sposobów ilustracji PKB

PKB w cenach bieżących w walucie krajowej To jest informacja o sytuacji ekonomicznej danego kraju w danym momencie

• Pokazuje bieżące - realizowane w danym roku/miesiącu dochody firm, gospodarstw domowych, sektora finansów, sektora publicznego i pokazuje sposób rozdysponowania tych dochodów. Bardzo ważne dla polityki budżetowej - pomaga ustalić właściwe podatki, prowadzić politykę fiskalną

W proporcji do PKB w cenach bieżących podaje się wysokość:

• Deficytu budżetowego - nadwyżka wydatków nad wpływami budżetu centralnego i budżetów lokalnych

• Skonsolidowanego deficytu sektora publicznego - obejmuje dodatkowo saldo sektora ubezpieczeń społecznych

• Długu publicznego - krajowego i zagranicznego, wskaźnik służący do oceny równowagi finansowej w dłuższym okresie

• Saldo bilansu handlowego i saldo rozrachunków bieżących - obie wielkości obrazują równowagę zewnętrzną danej gospodarki

KB w cenach stałych w walucie krajowej Pokazuje dynamikę gospodarki

• Roczna zmiana PKB w cenach stałych - podstawowy wskaźnik wzrostu gospodarczego danej gospodarki PKB w cenach bieżących w walucie zagranicznej

• To jest najważniejszy miernik określający miejsce danej gospodarki w gospodarce światowej

• Globalny PKB w dolarach lub euro pokazuje potencjał ekonomiczny kraju wg wyceny rynku międzynarodowego. Jest to wartość wszystkich wytworzonych w danym okresie towarów i usług lub suma uzyskanych w tym czasie dochodów w pieniądzu krajowym przeliczona na pieniądz światowy

PKB w walucie zagranicznej w przeliczeniu na jednego mieszkańca to najważniejszy miernik zamożności danego kraju. I ten miernik nie zawsze prawidłowo oddaje poziom zamożności społeczeństwa; rzetelną wiedzę zdobywa się po analizie jeszcze innych mierników rozwoju społecznego: przeciętna długość życia, stan środowiska naturalnego, przeciętny czas pracy, stopa bezrobocia, poziom bezpieczeństwa publicznego, zabezpieczenie socjalne i inne.

Dla osiągnięcia wzrostu w danym kraju ważne jest aby następował wzrost liczony w walucie narodowej - czyli czynnik ilościowy oraz realne umacnianie się waluty narodowej czyli czynnik jakościowy.

Nie można dopuszczać do wzrostu PKB poprzez wielki deficyt budżetowy, coraz większe wydatki i inflację, wzrost stóp procentowych - nie jest to sukces ekonomiczny bo musi nastąpić korekta i kryzys

• W gospodarce światowej od lat 60. pojawiły się kraje osiągające niezwykle wysokie, długookresowe tempo wzrostu - Japonia, Tajwan, Korea Pd. Miały wysoką dynamikę gospodarczą ale również umacniały swoje waluty narodowe

PKB wg parytetu siły nabywczej

• Również często używa się takiego wskaźnika

• Miernik ten uwzględnia różnice w poziomach cen. Faworyzuje kraje o niższym poziomie cen, zazwyczaj słabiej rozwinięte

Dochód narodowy a handel zagraniczny

• Sektor zagraniczny ma istotny wpływ na poziom dochodu narodowego i tempo wzrostu gospodarki

• Wynika to z zależności pomiędzy takimi kategoriami jak konsumpcja, inwestycje, eksport, import

W gospodarce zamkniętej dochód narodowy to suma konsumpcji i inwestycji

Konsumpcja dzieli się na:

• Indywidualną - dochody/wydatki gospodarstw domowych

• Zbiorową - dochody/wydatki sektora rządowego

Inaczej - dochód narodowy to suma konsumpcji i oszczędności

Gospodarka jest w równowadze gdy autonomiczne decyzje wszystkich podmiotów stanowią:

oszczędności = inwestycje

• Gdy O > I jest recesja, brak osiągania potencjalnego dochodu

• Wówczas należy obniżyć stopy procentowe aby zbilansować O = I

*Gdy O < I proces odwrotny - rosną stopy procentowe, chłodzenie inwestorów, motywowanie oszczędzających

Gospodarka w równowadze, gdy państwo może wpływać:

• Pośrednio - stopa procentowa, podatki, kurs walutowy

• Bezpośrednio - inwestycje publiczne, na procesy oszczędzania i inwestowania tak aby O = I

Nierównowaga gospodarcza może mieć 2 formy:

• Recesja - duża nadwyżka oszczędności

• Przegrzanie gospodarki - duża nadwyżka inwestycji

Gdy recesja - państwo musi dostarczyć gospodarce bodźców popytowych - głównie obniżenie stopy procentowej - to powoduje:

• Mniejszy koszt kredytów

• Mniejszy koszt obsługi długu publicznego

• Ochrona systemu bankowego

• A także państwo może obniżać podatki i podejmować inwestycje publiczne

Przegrzanie gospodarki - studzenie inwestorów i zbyt optymistycznych konsumentów - podniesienie stóp procentowych - wzrost kosztów i ryzyka, wyższe podatki

To gospodarka zamknięta

A w gospodarce otwartej do konsumpcji i oszczędności/inwestycji wprowadza się eksport i import

• E - I = saldo handlu zagranicznego

• Co jest konsekwencją? Mamy nadmiar obcej waluty - którą możemy różnie zarządzać

• np. państwo może powiększać swoje rezerwy walutowe, mogą tak również robić gospodarstwa i przedsiębiorstwa - dodatnie saldo może wywoływać w gospodarce presję inflacyjną.

Dodatnie saldo handlu zagranicznego E - I > 0 nosi nazwę inwestycji zagranicznych

• Ujemne saldo handlu zagranicznego - oszczędności zagraniczne

• Tu najkorzystniejszy przypadek to sfinansowanie przez napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich - ale może być też spadek rezerw dewizowych państwa

• Ujemne saldo może wywoływać recesję w gospodarce

Bilans płatniczy To zestawienie wszystkich płatności dokonanych w danym czasie między rezydentami krajowymi a zagranicą

• Bilanse płatnicze są sporządzane przez banki centralne poszczególnych krajów - na koniec roku/miesiąca

• Wiedza o sytuacji płatniczej kraju jest niezbędna do podejmowania racjonalnych decyzji na szczeblu centralnym oraz mikroekonomicznym - pomaga w ocenie ryzyka

Struktura bilansu płatniczego:

• Rachunek bieżący

• Rachunek kapitałowy i finansowy

• Saldo błędów i opuszczeń

• Pozycje finansujące

Rachunek bieżący to 5 grup transakcji:

• wpływy z eksportu i wypłaty na import towarów

• wpływy z eksportu i wypłaty na import usług

• dochody od majątku ulokowanego za granicą i dochody od majątku zagranicy ulokowanego w kraju

• transfery

• pozostałe obroty niesklasyfikowane

Rachunek kapitałowy i finansowy - 2 grupy transakcji:

-rachunek kapitałowy - rozliczenie wpływów i wypłat z tytułu transferów kapitałowych

-rachunek finansowy - aktywa i pasywa finansowe

Wszystkie transakcje w bilansie płatniczym dzielą się na:

autonomiczne i wyrównawcze

Autonomiczne - są przeprowadzane przez wszystkie podmioty biorące udział w obrotach zagranicznych.

Suma tych transakcji to saldo bilansu płatniczego na podstawie którego można formułować wnioski o sytuacji płatniczej kraju.

Jeśli saldo jest dodatnie - to znaczy, że do kraju napłynęło więcej walut obcych niż rezydenci krajowi wydali za granicą - nadwyżka przejmowana jest przez władze monetarne powiększając rezerwy walutowe

• Gdy suma transakcji jest ujemna - bank centralny dostarcza potrzebną ilość dewiz sprzedając je na krajowym rynku walutowym redukując w ten sposób oficjalne rezerwy

Operacje banku centralnego mające na celu równoważenie bilansu płatniczego - to transakcje wyrównawcze

Bilans rachunków bieżących To podstawowa wielkość ekonomiczna - opisuje równowagę zewnętrzną danej gospodarki

• W jego skład wchodzi bilans handlowy i bilans usług - odzwierciedlenie bieżących przepływów pieniądza między krajem a zagranicą

• Tu nie ma reguł ani wskazań co jest korzystniejsze.

Nadwyżka na rachunku bieżącym oznacza przewagę oszczędności nad inwestycjami - zatem kraj jest eksporterem kapitału

• Takie inwestycje mogą być bezpośrednie, portfelowe lub inne i każda z nich w określonych warunkach może być najkorzystniejsza

• Jeśli gospodarka wykazuje deficyt handlowy (więcej importuje ) - oznacza, że tworzy miejsca pracy za granicą

Bilans kapitałowy i finansowy - dotyczy:

• Inwestycji bezpośrednich - najsilniej powiązanych ze sferą realną gospodarki, są dokonywane z myślą o prowadzeniu przedsiębiorstwa. Generalnie są korzystne dla kraju goszczącego ponieważ tworzą miejsca pracy i sprzyjają transferowi technologii, podnoszą poziom edukacji …

Inwestycje typu fuzje i przejęcia - dostarczają mniej korzyści bo dotyczą przedsiębiorstw już istniejących - może chodzić o redukcje kosztów, zatrudnienia, mniejsze inwestycje

• Inwestycje greenfield - powstaje nowe przedsiębiorstwo, mogą być motorem napędowym gospodarki ale nie muszą,

Niezależnie od formy inwestycje bezpośrednie uznaje się za stabilny element w bilansie płatniczym

Inwestycje portfelowe - nie są czynione z myślą o prowadzeniu przedsiębiorstwa, liczy się zysk finansowy możliwy do osiągnięcia poprzez zmiany cen papierów wartościowych; zapewniają możliwość szybkiego wycofania się

Problem równowagi bilansu płatniczego

• Równowaga płatnicza jest wtedy, gdy suma transakcji autonomicznych wynosi zero

• Nie ma potrzeby transakcji wyrównawczych

• Nadwyżka bilansu płatniczego - wzrost rezerw walutowych

• Deficyt - spadek

Równowaga płatnicza ma miejsce, gdy gospodarka rozwija się w tempie zbliżonym do potencjalnego - w pełni wykorzystuje rozporządzalne zasoby - zasoby pracy, finanse publiczne i inflacja są pod kontrolą,

• W praktyce w wielu krajach warunki te nie są spełnione a formalna równowaga istnieje - jednak ma charakter pozorny

Aby w tym się zorientować należy znać strukturę bilansu płatniczego - proporcje pomiędzy poszczególnymi składowymi pozwalają ocenić stabilność równowagi

• Za niekorzystne uważa się uzależnienie gospodarki od inwestycji portfelowych

• Dla przywracania równowagi płatniczej decydujący jest udział władz monetarnych państwa

Źródła pochodzenia rezerw walutowych

• Odpowiednio wysoki poziom oficjalnych rezerw walutowych uznaje się za miarę bezpieczeństwa ekonomicznego kraju.

Skąd się biorą te rezerwy?

*Kumulująca się nadwyżka eksportowa

• Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych - tu już jest pewien problem - inwestorzy mają prawo transferu zysków za granicę oraz mogą przenieść inwestycje do innego kraju

• Napływ kapitału krótkoterminowego i inwestycji portfelowych - tu wentylem bezpieczeństwa jest posiadanie odpowiednio wysokich rezerw walutowych oraz ważne są źródła ich pochodzenia

Jednak największym źródłem dewiz powinien być eksport

• Dodatkowym źródłem dopływu dewiz do naszego kraju są zarobkowe wyjazdy zagraniczne Polaków
  15. Międzynarodowa konkurencyjność przedsiębiorstw i gospodarek

Tym tematem interesują się nie tylko ekonomiści ale i rządy poszczególnych krajów oraz kierownictwa organizacji międzynarodowych

Konkurencja - zjawisko polegające na rywalizacji między sobą w dążeniu do analogicznych celów

• Działania podejmowane przez jednych dla osiągnięcia określonych celów utrudniają bądź uniemożliwiają osiąganie takich samych celów przez innych - konkurowanie

• Aby skutecznie konkurować - pomimo przeszkód osiągać swoje cele - trzeba być konkurencyjnym

• Konkurencyjność - zdolność do konkurowana

Co to jest międzynarodowa konkurencyjność gospodarek?

• Zdolność kraju do tworzenia większego bogactwa niż konkurenci na rynku światowym

• Zdolność do osiągania dynamicznego wzrostu gospodarczego

Taka zdolność jest determinowana przez 4 systemy wzajemnie się wzmacniające -

diamenty narodowej konkurencyjności - żaden z nich samodzielnie nie wpływa na rozwój przewag:

Warunki czynnikowe - pozycja kraju pod względem zasobności w zakresie czynników produkcji i infrastruktury - niezbędnych do konkurowania w przemyśle

• Warunki popytowe - popyt na rynku wewnętrznym na wyroby lub usługi danego przemysłu

Powiązane i wspierające przemysły - istnienie lub brak w kraju przemysłów dostawczych i pokrewnych, odpowiadających wymaganiom międzynarodowej konkurencji,

• Strategie firm, ich struktura i rywalizacja między nimi - warunki kształtowane przez państwo, określające jak przedsiębiorstwa są tworzone, organizowane i zarządzane oraz wyznaczające charakter rywalizacji na rynku wewnętrznym

Ponadto rozróżnia się konkurencyjność:

• Czynnikową - zdolność konkurencyjną: długofalowa zdolność gospodarki do sprostania konkurencji międzynarodowej

• Wynikową - pozycję konkurencyjną: udział gospodarki danego kraju w wymianie międzynarodowej

Mierzenie konkurencyjności gospodarek

• Bada Międzynarodowy Instytut Rozwoju Zarządzania - Lozanna

W raporcie wykorzystuje się 2 rodzaje danych:

• Ilościowe - dane statystyczne uzyskane z organizacji gospodarczych, instytucji komercyjnych, ośrodków naukowych

• Jakościowe - z ankiety dla przedstawicieli najwyższego szczebla zarządzania w firmach w badanych krajach

Są różne czynniki konkurencyjności

Czynnik - Osiągnięcia gospodarcze - makroekonomiczna ocena danej gospodarki narodowej i jej subczynniki: gospodarka narodowa, handel międzynarodowy, międzynarodowe inwestycje, zatrudnienie, ceny

czynnik - efektywność rządu - czy polityka danego rządu sprzyja konkurencyjności - subczynniki:

finanse publiczne, polityka fiskalna, ramy instytucjonalne, ramy biznesowe, edukacja

czynnik - efektywność biznesu - ocena przedsiębiorstw działających w konkretnym kraju - ich zyskowność i innowacyjność - subczynniki: Produktywność, rynek pracy, finanse, praktyki zarządzania, wpływ globalizacji

czynnik - infrastruktura - czy poziom infrastruktury odpowiada potrzebom gospodarki - subczynniki: infrastruktura podstawowa, infrastruktura technologiczna, infrastruktura naukowa ,zdrowie i środowisko naturalne, system wartości

Konkurencyjność przedsiębiorstw:

• zdolność do projektowania, wytwarzania, sprzedawania towarów, których ceny, jakość i inne walory są bardziej atrakcyjne od odpowiednich cech towarów oferowanych przez konkurentów;

• umiejętność osiągania lub utrzymywania przewagi konkurencyjnej;

konkurencyjność może być w ujęciu:

• krajowym - analiza przedsiębiorstwa na tle innych w obrębie gospodarki narodowej

• międzynarodowym - porównanie konkurencyjności przedsiębiorstw krajowych z konkurencyjnością z innych krajów

16.Integracja gospodarcza - stan rzeczy umożliwiający kontakty handlowe między różnymi gospodarkami narodowymi równie swobodne i równie korzystne jak te, które istnieją wewnątrz gospodarki narodowej

Teoria i praktyka międzynarodowej integracji gospodarczej

• Jedną z najbardziej charakterystycznych cech współczesnej gospodarki światowej są tendencje do międzynarodowej integracji gospodarczej

• Wszystkie zakątki świata; Nasilenie po II wojnie

Międzynarodowa integracja gospodarcza to proces obejmujący odpowiednie zmiany w strukturach gospodarczych poszczególnych krajów w kierunku wytworzenia jednolitej struktury ekonomicznej i opierając się na niej, jednolitego organizmu gospodarczego

Ekonomiczne tło integracji gospodarczej:

• kraje sąsiadujące o zbliżonej strukturze gospodarczej i podobnym poziomie rozwoju gosp.

• Inne są powody integracji państw wysoko i słabiej rozwiniętych

• Dążenie do utrzymania rozwoju bądź jego pobudzenie

• Chęć skutecznego konkurowania z najsilniejszymi

Cele integracji:

• Ogólne - zespalanie narodów, państw, potencjałów gospodarczych, rynków, ludzi

• Szczegółowe - wzrost efektywności, unowocześnienie gospodarki, lepszy dostęp do rynków, obniżka kosztów

Przesłanki integracji:

• Polityczne - jednolity ustrój państw czy podobne cele polityki ekonomicznej

• Społeczno-ekonomiczne

• Inne - np. tworzenie infrastruktury, ochrona środowiska

Inne warunki zaistnienia integracji:

• Położenie geograficzne

• Komplementarność struktur

• Odpowiednia infrastruktura

• Sprzyjająca polityka ekonomiczna

2 modele integracji:

• Model międzynarodowej integracji gospodarczej - wszystkie decyzje integracyjne są podejmowane wyłącznie przez przedsiębiorstwa w krajach członkowskich - rola państw i organizacji ograniczona

• Model ponadnarodowej integracji gospodarczej - ośrodek ponadnarodowy oraz ośrodki narodowe mają prawo do oddziaływania na procesy integracyjne wewnątrz ugrupowania

I tu mamy 2 mechanizmy integracji:

• Mechanizm wolnego rynku i wolnego handlu

• Mechanizm rynku regulowanego

Integracja ekonomiczna może przybierać różne formy - przebiega w kilku etapach:

• Strefa wolnego handlu

• Unia celna

• Wspólny rynek

• Unia walutowa

• Unia ekonomiczna

• Unia polityczna

Pełna integracja - prowadzenie wspólnej polityki monetarnej, fiskalnej, społecznej, i stabilizacyjnej przez organy ponadnarodowe.

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych aspektów integracji gospodarczej jest integracja walutowa - wynika to z uwarunkowań politycznych i społecznych zwłaszcza w odniesieniu do pieniądza w jego funkcji symbolu suwerenności ekonomicznej

17.Ugrupowania integracyjne na świecie

• Najczęściej charakter regionalny

• Jednolity, nowy organizm gospodarczy obejmujący 2 lub więcej krajów

• Spoiwo - proces integracji gospodarczej, dostosowanie się struktur gospodarczych

Charakter ugrupowań:

Formalny - postać międzynarodowego porozumienia lub organizacji gospodarczej

Nieformalny - niezorganizowane formalnie grupy krajów, silnie powiązane międzynarodowymi stosunkami ekonomicznymi

Ugrupowania integracyjne są na całym świecie - większość ma charakter nietrwały-przejściowy

Unia Europejska - geneza, etapy tworzenia

• Regiony i ich rola w integracji europejskiej

• Istotne znaczenie dla integracji mają regiony i polityka regionalna

Region: historycznie ukształtowane pewne całości przestrzeni geograficznej i społeczno-gospodarczej, których podstawą jest własna struktura przestrzenna

• Jednostka terytorialna ulokowana bezpośrednio poniżej centralnego rządu, mająca własną reprezentację polityczną pochodzącą z wyborów

Klasyfikacja Eurostatu - nomenklatura jednostek terytorialnych NUTS

5 poziomów - w Polsce wygląda tak:

• NUTS 1 - terytorium całego kraju

• NUTS 2 - województwa

• NUTS 3 - podregiony - zgrupowanie kilku powiatów

• NUTS 4 - powiaty i miasta na prawach powiatu

• NUTS 5 - gminy

integracja europejska przebiega również na szczeblu regionów, które graniczą ze sobą bezpośrednio.

• To regiony problemowe, etniczne, reliktowe a szczególnie euroregiony. To szczególny rodzaj regionów transgranicznych, charakteryzujących się instytucjonalizacją struktur współpracy.

Na granicach Polski znajduje się 17 euroregionów;

18. Miedzynar org. gospodarcze

Wydarzenia II wojny + wspomnienie kryzysu lat 30. XX w. dały przekonanie potrzeby powołania międzynarodowych instytucji o znaczeniu globalnym - zajmujących się regulacją stosunków ekonomiczno-społecznych

Najważniejsze to:

ujęcie w ramy instytucjonalne rynków finansowo-walutowych; odbudowa gospodarcza krajów zniszczonych; liberalizacja wymiany handlowej

w celu realizacji tych zadań w 1944 w Breton Woods powołano:

• Międzynarodowy Fundusz Walutowy

• Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju

• Międzynarodowa Organizacja Handlu - przygotowano jedynie statut - na jego bazie podpisano w 1947 Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu - GATT - do 1995; powstanie Światowej Organizacji Handlu WTO

Bank Światowy - od 1944 jako Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju - agenda ONZ, Waszyngton.

Pomoc w odbudowie i rozwoju terytoriów państw członkowskich oraz pobudzanie postępu w krajach rozwijających się

• Popieranie długofalowego, zrównoważonego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej oraz utrzymywanie równowagi bilansów płatniczych

• Wspieranie i promowanie prywatnych inwestycji zagranicznych

• Udzielanie lub gwarantowanie pożyczek z innych źródeł na finansowanie najpilniejszych inwestycji

• Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości lokalnej

Przez kilka pierwszych lat działania BŚ wspierał odbudowę Europy Zachodniej - jednak wyręczył go z tego plan Marshalla

• Plan Marshalla - to program pomocy gospodarczej USA dla Europy, mający służyć odbudowie gospodarek poszczególnych krajów po II wojnie - uchwalony przez Kongres w 1948

Obecne cele - zwalczanie ubóstwa i wspieranie krajów rozwijających się, koncentracja na 8 celach milenijnych z 2000 roku

Funkcje BŚ:

• kredytowa - dostarczanie środków na finansowanie odbudowy/rozwoju

• koordynacyjna - harmonizacja pomocy kredytowej płynącej z różnych źródeł

• gwarancyjna - zachęta dla międzynarodowych inwestycji

• doradcza - ekspercka pomoc techniczna

• mediacyjna - pomoc w rozwiązywaniu sporów

Członkowstwo:

• 44 założycieli (Polska)

• Warunek - wcześniejsze członkowstwo w MFW

• Decyzja Rady Gubernatorów

• Obecnie większość państw świata

Władze:

• Rada Gubernatorów - wybieranych

• Rada Dyrektorów Wykonawczych - wybiera prezesa

Działalność BŚ to przede wszystkim udzielanie pomocy finansowej. Jest zaangażowany w około 1800 projektach na całym świecie. Angażuje się w trudnych sprawach i misjach; opieka zdrowotna, mikropożyczki dla przedsiębiorczych, walka z AIDS, ruchy niepodległościowe, pomoc po klęskach żywiołowych itp.

Źródła finansowania działań BŚ:

• Emisje obligacji na rynkach krajów członkowskich

• BŚ ma wysokie notowania ratingowe - pozwala to na korzystną sprzedaż papierów wartościowych

• BŚ ma fundusz gwarancyjny

Międzynarodowy Fundusz Walutowy IMF - od 1944/ działa od 1947 (w tym Polska)

Cele

• Popieranie międzynarodowej współpracy walutowej

• Ułatwianie rozwoju i zrównoważonego wzrostu wymiany międzynarodowej

• Przyczynianie się do utrzymania stabilnych walut

• Pomoc w tworzeniu wielostronnego systemu regulowania należności

• Wzmocnienie zaufania do członków

• Skracanie czasu trwania i obniżanie braku równowagi w bilansach płatniczych członków

Funkcje:

• Regulacyjna - ustanawianie norm i wzorców w sferze finansów

• Kredytowa

• Konsultacyjna

• Kontrolna - nadzorowanie programów dostosowawczych

Członkowstwo:

• Państwa założycielskie (Polska do 1950)

• Obecnie większość państw świata

• Aprobata Rady Gubernatorów

Władze:

• Rada Gubernatorów - kraje delegują po 2 przedstawicieli

• Rada Wykonawcza - dyrektor generalny Zgodnie z niepisaną umową Europa wybiera dyrektora zarządzającego IMF, kiedy USA zaakceptują szefa Banku Światowego.

Źródła finansowania działań MFW:

• Głównie wpłaty do kapitału zakładowego - wielkość zależy od udziału kraju w handlu międzynarodowym

Krytyka działalności MFW i BŚ

• Największe kontrowersje budzą programy dostosowawcze - wdrażane w celu rozwiązania kryzysu zadłużenia lat 80.

- tj. problem wielkiego wydobycia i boomu naftowego, tanich kredytów z banków komercyjnych oraz wielkich deficytów budżetowych w krajach rozwijających się.

Na początku lat 80. większość krajów nie umiała spłacić kredytów - z pomocą przyszedł MFW i BŚ

• Warunkiem uzyskania kredytu było wdrożenie zalecanych reform mających przywrócić krajom dłużniczym równowagę zewnętrzną oraz wypłacalność i wiarygodność kredytową

• Programy dostosowawcze z zasady koncentrowały się na równoważeniu bilansów płatniczych co osiąga się w tej sytuacji poprzez tłumienie popytu wewnętrznego

Taka polityka nie przynosiła pożądanych efektów, prowadziła do faktycznego zubożenia krajów - klientów

Stosowano:

• Dewaluację waluty

• Ograniczenie deficytów budżetowych

• Wysoką stopę procentową

• Liberalizację handlu

Na fali niepowodzeń formułowano zarzuty:

• Zastosowanie wobec wszystkich krajów takich samych środków, niezależnie od ich specyfiki

• Wspieranie programów, które nie działają, hamują wzrost gospodarczy i prowadzą do eskalacji ubóstwa

• Narzucanie uciążliwych i surowych warunków krajom członkowskim

• Stosowanie w sposób doktrynalny liberalnej filozofii rynkowej

• Ignorowanie opinii rządów państw rozwijających się

• Brak wpływu na decyzje podejmowane przez rządy w krajach wysoko rozwiniętych

• Arbitralność w przyznawaniu kredytów i faworyzowanie krajów prozachodnich

• Rozbudowana biurokracja.

W ostatnich latach zaszły daleko idące zmiany - cele milenijne - nowa misja „Naszym marzeniem jest świat wolny od biedy”

Światowa Organizacja Handlu - kontynuatorka GATT - Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (1948-95)

GATT - oparta na 4 zasadach:

• Klauzula największego uprzywilejowania

• Zasada wzajemności

• Klauzula narodowa

• Zasada wyłączności ceł jako instrumentu interwencji w handlu

Klauzula największego uprzywilejowania Zakaz dyskryminacji w stosunkach handlowych między partnerami; Rozciągnięcie korzyści i ulg przyznawanych jednemu partnerowi na pozostałych członków

Zasada wzajemności Żaden członek nie był zobowiązany do udzielania jakichkolwiek koncesji partnerowi bez wzajemności z jego strony

Klauzula narodowa Traktowanie towarów importowanych nie mniej korzystnie niż podobnych pochodzenia krajowego

Zasada wyłączności ceł jako instrumentu interwencji w handlu Jedynym instrumentem chroniącym rynek krajowy przed nadmiernym importem lub konkurencją mogą być tylko cła a nie inne narzędzia polityki handlowej Niestety od tych zasad istniało wiele wyjątków

Cel ogólny GATT - liberalizacja handlu światowego - realizowano poprzez rundy negocjacyjne - 8 rund, z których największe znaczenie miały:

• Szósta - Kennedyego 1963-67 - doprowadzono do znacznej (35%) redukcji ceł na towary przemysłowe, przyjęcie Polski

• Siódma - Tokijska 1973-79 - znaczna redukcja ceł 34%

• Ósma - Urugwajska 1986-94 - również znaczna redukcja ceł towarów przemysłowych (39%), liberalizacja handlu produktami rolnictwa, zawarcie Układu ogólnego w sprawie handlu usługami, ustanowienie WTO

Ważna rola GATT w zakresie kształtowania reguł handlu światowego

• Duży postęp w liberalizacji

• Integracja rynków światowych i wywołanie efektu kreacji handlu

• System GATT gwarantował stabilność, ciągłość i bezpieczeństwo stosunków handlowych na świecie

Światowa Organizacja Handlu WTO - siedziba Waszyngton

• 1994 Marakesz/Maroko

Porozumienie ustanawiające WTO:

• Wielostronne porozumienia w sprawie handlu towarami

• Układ ogólny w sprawie handlu usługami

• Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej

• Porozumienie w sprawie zasad i procedur regulujących rozstrzyganie sporów

• Mechanizm przeglądu polityki handlowej - zasady systematycznego badania polityki i praktyk handlowych krajów członkowskich/dyscyplinowanie

• Fakultatywne porozumienia handlowe (handel samolotami cywilnymi, zakupy rządowe, porozumienie o mięsie wołowym i mleczarskie)

Władze:

• Konferencja Ministerialna - przedstawiciele wszystkich członków

• Komitet ds. Handlu i Rozwoju

• Komitet ds. Ograniczeń Wprowadzonych dla Ochrony Bilansu Płatniczego

• Komitet ds. Budżetu, Finansów i Administracji

*Rada Generalna - j/w

• Rada ds. Handlu Towarami

• Rada ds. Handlu Usługami

• Rada ds. Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej

• Pracami WTO kieruje sekretariat w Genewie

Forum prac międzynarodowych to Konferencje Ministerialne:

• Singapur 1996 - głównie cele organizacyjne i Porozumienie w sprawie handlu produktami technologii informatycznej; Genewa 1998 - obchody 50. rocznicy GATT; Seattle 1999 - nie osiągnięto zakładanych celów, duże różnice zdań między krajami rozwijającymi się a rozwiniętymi, wielkie demonstracje antyglobalistów; Dauha/Katar 2001 - osiągnięto kompromis w sprawie deklaracji końcowej dotyczącej rozpoczęcia nowej rundy negocjacji handlowych; rozpoczęcie negocjacji w temacie - handel a środowisko; Cancun/Meksyk 2003 - trudna dyskusja o zniesieniu subsydiów do eksportu produktów rolnych; Hongkong 2005 - negocjacje koncentrowały się wokół propozycji wzmacniających pozycję krajów rozwijających się w handlu światowym (tzw. pakiet rozwojowy) oraz wokół rozwiązań mających doprowadzić do eliminacji wszelkich form wspierania eksportu produktów rolnych przez kraje rozwinięte

• Jednym z najważniejszych ustaleń jest przyjęcie dotyczące 2013 jako ostatniego, w którym możliwe będzie stosowanie wsparcia eksportu

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju

• Idea wyszła od F. Mitterranda w 1989 w przemówieniu w Parlamencie Europejskim, powiedział

• „jestem pewien - i myślę, że wszyscy się ze mną zgodzą - że najważniejszą rzeczą dla Europy oraz świata po drugiej wojnie światowej są zmiany zachodzące w krajach Europy Wschodniej…. Co Europa może zrobić? EBOiR rozpoczął działanie 1991

EBOiR - bank dualny - posiada: cechy banku rozwoju i cechy banku komercyjnego

Cel podstawowy - finansowanie rozwoju gospodarczego krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz przyspieszenie procesu transformacji ich gospodarek

bank deklaruje przywiązanie do:

• Fundamentalnych zasad demokracji

• Wielopartyjności

• Rządów prawa

• Poważania dla praw człowieka i gospodarek rynkowych

• Wyjście naprzeciw oczekiwaniom państw Europy Środkowej i Wschodniej

Pozostałe cele kluczowe:

• Inwestycje w krajach regionu

• Udzielanie pomocy finansowej krajom członkowskim w realizacji reform gospodarczych, strukturalnych i sektorowych

• Umacniane sektora finansowego

• Reforma systemu prawnego

• Rozwój infrastruktury niezbędnej do wzrostu sektora prywatnego

• Podtrzymywanie procesów przekształceń gospodarczych

Funkcje EBOiR:

• Kredytowa

• Katalizatora procesów finansowania projektów z udziałem innych instytucji finansowych

• Gwarancyjna

• Konsultacyjna

Pierwszy bank w którym państwa Europy Środkowo-Wschodniej są pełnoprawnymi członkami, na takich samych zasadach jak kraje Europy Zachodniej, USA i Japonii.

• Rada Generalna - przedstawiciele krajów członkowskich Komitet Wykonawczy - Zarząd

Działalność EBOiR i źródła finansowania

• Pomoc dla krajów Europy Centralnej, krajów bałtyckich, Rosji, krajów Azji Centralnej oraz Europy Południowo-Wschodniej i Kaukazu

• 60% środków jest angażowane w finansowanie sektora prywatnego i przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw państwowych

• 40% - finansowanie infrastruktury danego kraju

• Źródła zasobów kapitałowych:

• Głównie statutowy kapitał akcyjny - chwila powstania 10 mld ECU (jednostka rozliczeniowa pełniąca funkcję składnika rezerw walutowych w UE 1979-88) - obecnie 29 mld Euro

• Dodatkowe fundusze, prowizje, opłaty

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju

Konferencja Narodów Zjednoczonych do Spraw Handlu i Rozwoju - UNCTAD

• 1964 - w Genewie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ jako jedna z agend;

Cele:

• Wspieranie porozumień na rzecz zmian w systemie światowego handlu dla zapewnienia rozwoju gospodarczego,

• Promowanie handlu międzynarodowego i rozwoju gospodarczego krajów rozwijających się

• Wspieranie przedsiębiorczości, przejrzystego systemu decyzyjnego

• Promowanie właściwych strategii narodowych I inne

Konferencja odbywa się co 4 lata

• Pomiędzy konferencjami - Rada - wszyscy członkowie

• 3 komisje

• Sekretarz generalny

Działalność UNCTAD:

• Prowadzenie negocjacji i tworzenie regulacji prawnych

• Sporządzanie analiz, badań, publikacji

• Pomoc techniczna

• Finansowanie:

• Budżet ONZ - 50 mln $ rocznie

Problemy rozwoju i wymiany międzynarodowej krajów rozwijających się

Charakterystyka krajów rozwijających się

• Pomiędzy krajami zawsze istniały różnice w poziomie rozwoju gospodarczego

• Szczególnie to dobrze widać na krajach bogatej Północy i biednego Południa

• Od II wojny w stosunku do krajów rozwijających się używano terminu - kraje Trzeciego Świata

Trzeci Świat (kraje rozwijające się) to powstałe w okresie zimnej wojny określenie państw nie należących do bloku zachodniego, w którym dominował kapitalizm, ani wschodniego, gdzie dominował ustrój socjalistyczny

• Do krajów Trzeciego Świata zaliczonych było ponad 130 państw, przede wszystkim afrykańskich, azjatyckich i należące do Ameryki Łacińskiej

• Państwa te charakteryzowały się słabym uprzemysłowieniem i dominacją form społeczeństwa tradycyjnego. Pod koniec lat 50. XX w. państwa rozwijające się przeforsowały w ONZ koncepcję „dekad rozwoju”

• Uważano, że problem przyspieszenia gospodarczego tych krajów jest ważny dla całej gospodarki światowej

• Występuje problem z jednoznacznym zakwalifikowaniem państw do grupy rozwijających się

• Kryterium PKB było niedoskonałe

• Były kraje takie jak Libia, Kuwejt - wydobywające ropę, czepiące znaczne zyski - a rozwijające się

cechy charakterystyczne dla danego państwa:

• Niski poziom PKB na jednego mieszkańca

• Wysoki odsetek zatrudnionych w rolnictwie

• Wysoki poziom bezrobocia o charakterze strukturalnym i sezonowym

• Niski poziom oświaty, nauki, ochrony zdrowia

• Degradacja środowiska naturalnego

• Silna presja demograficzna

• Nierówności społeczne

Ten sposób oceny nie jest obowiązujący

Grupa krajów rozwijających się jest bardzo zróżnicowana - stąd różne podziały, np.

• Kraje najsłabiej rozwinięte gospodarczo

• Kraje naftowe:2 grupy - bogatsze i biedniejsze

• Pozostałe kraje słabo rozwinięte gospodarczo

Inny podział:

Kraje o średnim dochodzie na mieszkańca

Kraje o niskim dochodzie na mieszkańca

Kraje nowo uprzemysłowione

Kraje OPEC

BŚ dzieli wszystkie kraje (wg PKB - co jest krytykowane):

• Kraje o niskim dochodzie

• Kraje o średnio niskim dochodzie

• Kraje o średnim dochodzie

• Kraje o wysokim dochodzie

Wg ONZ:

• Kraje najsłabiej rozwinięte

• Nie naftowe kraje rozwijające się

• Kraje OPEC

19.Problemy rozwoju krajów rozwijających się Tymi problemami zajmuje się/zajmowało się wielu ekonomistów, powstało wiele teorii:

To doprowadziło w latach 50. XX do wykształcenia nowej dyscypliny - ekonomii rozwoju

• Teoria zależności

• Teoria wzrostu zubażającego

• Teoria Prebisha

Teoria zależności 50/60. XX w.:

• Odwołuje się do marksistowskiej teorii rozwoju

• Łączy aspekty gospodarcze i polityczne

• Wg niej zacofanie krajów rozwijających się jest wynikiem ich zależności gospodarczej od krajów rozwiniętych;

• To uzależnienie jest spowodowane zależnością polityczną z jakiegoś okresu z historii - kraje kolonialne narzuciły kierunek rozwoju

• Trudno to jednoznacznie ocenić - wiele przypadków się zgadza

Teoria wzrostu zubażającego lata 50. XX w. W pewnych warunkach handel międzynarodowy prowadzi do spadku dobrobytu państwa zwiększającego eksport

• Głównie - surowce i produkty rolne - np.. Brazylia z kawą

• Kraj ma dominującą pozycję na rynku surowców

• Wpływy ze sprzedaży surowców stanowią istotną część dochodu eksportera

• Popyt na surowce eksportowane przez dany kraj wykazuje niewielką elastyczność cenową

• Wzrost zubażający ma miejsce, gdy wzrost produkcji i eksportu powoduje spadek cen na rynku międzynarodowym - i pogorszenie relacji wymiennych

Teoria Prebisha 50/60. XX w.

• Na podstawie badań empirycznych w GB

Wniosek:

• W długim okresie następuje stałe pogarszanie się relacji cenowych surowców mineralnych i artykułów rolnych w stosunku do cen dóbr przemysłowych;

• Czyli pogarszają się terms of trade krajów eksportujących te towary

Powinno następować:

• Przesunięcie czynników wytwórczych z produkcji surowców na eksport do produkcji art. przemysłowych

• Podniesienie cen art. surowcowo-rolnych eksportowanych

• Zwiększenie pomocy gospodarczej i szersze otwarcie rynków dla towarów przemysłowych z krajów rozwijających się.

Wiele krajów afrykańskich i azjatyckich uzyskało niepodległość - to postawiło przed nimi nowe wyzwania - przezwyciężenie zacofania w rozwoju:

• Ekonomicznym

• Społecznym

Między krajami zachodziły duże różnice, ale są cechy wspólne, charakterystyczne:

• głównie słabo rozwinięte państwa surowcowo-rolnicze

• niedorozwój przemysłu

• eksport niewielkiej liczby surowców i produktów rolno-spożywczych do krajów przemysłowych

• niski poziom PKB na mieszkańca.

Po uzyskaniu niezależności politycznej kraje słabo rozwinięte podjęły działania rozwojowe, budowę własnego przemysłu, zmiany struktury gospodarczej

• Zostały członkami ONZ, MFW, BŚ, GATT - licząc na pomoc

• Zainicjowały współpracę gospodarczą i polityczną - ugrupowania integracyjne.

Ważna konferencja w Algierze 1963 - Grupa 77, która dzięki swej aktywności doprowadziła do

Rezultat współpracy krajów rozwijających się - koncepcja nowego międzynarodowego ładu ekonomicznego 1973; miała doprowadzić do przyspieszenia rozwoju krajów słabo rozwiniętych

• 1974 - ONZ - przyjęcie Deklaracji o ustanowieniu nowego międzynarodowego ładu ekonomicznego oraz programu jego realizacji

• Jednak do końca XX w niewiele uczyniono

Wdrożono:

• wprowadzenie powszechnego systemu preferencji dla importu z krajów rozwijających się ułatwiającego wprowadzenie wyrobów na rynki państw rozwiniętych

• Nierozwiązany problem - eksport surowcowo-rolniczy

Obecnie większość krajów słabo rozwiniętych ma takie same problemy jak 50 lat temu,

• A dysproporcje pomiędzy rozwijającymi się a rozwiniętymi jeszcze się pogłębiły

Pomoc dla krajów rozwijających się

• Jest wiele instytucji i organizacji międzynarodowych udzielających pomocy

• Oil Facility Fund - utworzona przez kraje OPEC

• Agencje ONZ

• Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju - Banku Światowego

• Państwa rozwinięte - oficjalna pomoc rozwojowa prowadzona przez Komitet Pomocy Rozwojowej OECD - państwa założyły że będą przeznaczać po 0,7% PKB - tak czyni niewiele - Dania, Luksemburg, Holandia, Norwegia, Szwecja, - większość daje średnio 0,24% PKB; największa wartość przeznacza Japonia

Przeznaczenie środków pomocowych:

• Lata 50/60. inwestycje kapitałowe i inwestycje w infrastrukturę

• Lata 70. ochrona zdrowia i edukacja

• Lata 80. sprawność zarządzania gospodarką i wykorzystywanie mechanizmów rynkowych

• Lata 90. dwie strategie:

1) zwiększanie liczby miejsc pracy;

2) wspieranie dostępu do usług medycznych i edukacji

• Obecnie - Deklaracja Milenijna

Jednym z najbardziej istotnych problemów współczesnej gospodarki jest kryzys zadłużeniowy

• To jest sytuacja, gdy wzrastające, niemożliwe do obsługi zadłużenie zagraniczne staje się problemem nie tylko krajów zadłużonych, ale także państw i instytucji, które wcześniej udzieliły pożyczek

Problemem jest wzrost zadłużenia międzynarodowego dużej części krajów rozwijających się i niektórych państw Europy Środkowej i Wschodniej

Inne negatywne zjawiska wiążące się z kryzysem zadłużeniowym:

• Wzrost kosztów obsługi długu

• Załamanie dopływu kapitału do tych krajów

• Problemy społeczne

To jest problem globalny - ale występuje od bardzo dawna

• W starożytności niektóre państwa zaciągały pożyczki

• W średniowieczu dłużnikami były miasta - państwa: Florencja, Wenecja

• Dłużnikiem była nawet bogata Hiszpania

Szczególnie mocno problemy z obsługą zadłużenia występowały w latach 30. XX w.

• Np. niewypłacalność ogłosiły wszystkie (poza Argentyną) kraje Ameryki Łacińskiej

Największy w historii wzrost zadłużenia międzynarodowego - to okres od początku lat 70. XX w.

Zadłużone są również państwa uprzemysłowione ale one nie mają problemów z obsługą zadłużenia ani uzyskiwaniem nowych kredytów

Wzrostowi zadłużenia często towarzyszy niedotrzymywanie zobowiązań wobec wierzycieli - w latach 1978-1982 aż 16 krajów, w tym 3 europejskie: Turcja, Rumunia i Polska musiały rozpocząć negocjacje w sprawie zmiany warunków obsługi swego długu

• To jeszcze nie był wielki problem, taki pojawił się w 1982 gdy Meksyk ogłosił moratorium - jednostronną deklarację o niewypłacalności; był to wówczas drugi co do wielkości dłużnik na świecie

Niedługo podobne decyzje podjęli inni: Argentyna, Brazylia, Wenezuela, Ekwador, Nigeria, Zair

To był początek wielkiego kryzysu zadłużeniowego - 1982

Powody:

• Bezpośredni - ogłoszenie moratoriów

• Pośrednie - wieloletnie tendencje w gospodarce światowej - czyli sytuacja na rynku międzynarodowych i nieracjonalnie prowadzona polityka gospodarcza przez poszczególne kraje

Przyczyny:

• Wielki wzrost cen ropy naftowej 1973-1979

• Wzrost wydatków na ropę przy niezmiennej wartości eksportu prowadził do powiększania się deficytu obrotów bieżących

• To wywołało zapotrzebowanie na środki kredytowe na pokrycie deficytu obrotów bieżących.

Były też inne skutki ekonomiczne wzrostu ceny ropy:

• Kraje posiadające ropę uzyskały wiarygodność kredytową - zaciągnęły kredyty (Nigeria, Meksyk)

• Wzrost cen ropy spowodował zwiększenie podaży wolnych środków finansowych (petrodolary)

• Niskie stopy procentowe, liberalne warunki udzielania kredytów

• 1979-82 zmiana sytuacji - duży wzrost stóp procentowych - związany z dużym deficytem budżetowym USA - trudność spłaty kredytów przez dłużników

A także:

• Zmiany tempa wzrostu gospodarczego - pogorszenie sytuacji krajów rozwiniętych spowodował przepływ kapitału prywatnego do krajów rozwijających a kryzys początku lat 80. jego odpływ

• Błędy w polityce gospodarczej krajów rozwijających się - często wzrost osiągano dzięki deficytowi budżetowemu, następstwem inflacja a to odstraszało inwestorów i odpędzało kapitał

• Czasem elity polityczne używały pożyczek niezgodnie z przeznaczeniem - np. zakup broni

Skutki kryzysu zadłużeniowego

Stworzył wiele zagrożeń dla:

• Krajów zadłużonych

• Wierzycieli

• Całej gospodarki

Problem był wielki, bo uwzględniając dług + koszty jego obsługi dochodziło do dramatycznych przypadków, najlepiej sytuację oddaje wskaźnik: zadłużenie do PKB:

• Nikaragua 600%

• Mozambik 400%

• Kongo i Gwinea Bissau 300%

Jedynym wyjściem jest dalsza pomoc, ale na określonych warunkach, programach stabilizacyjnych i dostosowawczych - które prowadzą do zmian strukturalnych w gospodarce, które z kolei w krótkim czasie prowadzą do pogorszenia warunków życia (wzrost bezrobocia, ograniczenie dotacji do środków żywności czy energii, wstrzymanie programów pomocy społecznej)

Jest jeszcze inny problem - np. krajach afrykańskich są jeszcze inne czynniki potęgujące ubóstwo:

• Spadek produkcji rolnej

• Klęski klimatyczne

• Zmniejszenie produkcji żywności na skutek zwiększenie obszarów upraw roślin na eksport

• Pogarszanie sytuacji zdrowotnej

• Konflikty zbrojne

Próby rozwiązania kryzysu zadłużeniowego

• Świat nie był przygotowany na takie kryzysy

• Poszukiwano rozwiązań, było wiele koncepcji, problemem było rozłożenie kosztów pomiędzy wierzycieli i dłużników

Pierwsze propozycje - zapewnić dalszy dopływ funduszy pożyczkowych aby uchronić te gospodarki przed całkowitym załamaniem - pomoc dla Meksyku 1982

Kolejne - powiązanie dalszej pomocy ze zmianami strukturalnymi

*najbardziej znany PLAN BAKERA 1985 - wspólne przedsięwzięcie MFW, BŚ, banków komercyjnych zakładające wspomaganie eksportu w kraju zadłużonym poprzez dopływ nowych kierowanych kredytów - objęto planem 15 państw - bez efektów - ze względu na małą wiarygodność przedstawionych projektów restrukturyzacyjnych

• inne propozycje - stabilizacja stopy procentowej dla spłacanych odsetek;

końcem lat 80. okazało się że działania te niewiele dają, wierzyciele muszą się bardziej zaangażować - czyli ponieść koszty

najbardziej radykalne rozwiązania to:

• umorzenie całości

• umorzenie części zadłużenia

• obniżenie poziomu długu do jego wartości rynkowej

• dostosowanie obsługi długu do możliwości dłużnika

ciekawy plan - Brady,ego 1989 - założenia:

• kraje zadłużone przeprowadzą reformy gospodarcze uzgodnione z MFW iBŚ

• twórcy planu zapewnią instrumenty finansowe i kredyty na realizację programów

• duży sukces, szczególnie Meksyk

to spowodowało powstanie technik restrukturyzacji długu:

• debt/equity swap - dług kraju jest wykupywany przez inwestora zagranicznego i zamieniany w kraju dłużniczym na udziały w przedsiębiorstwach bądź jako udział w nowych inwestycjach - Chile, Meksyk, Filipiny

buy-back arrangement - kraj zadłużony, za zgodą wierzycieli wykupuje na rynku wtórnym swoje zadłużenie, obowiązuje cena rynkowa (w 1988 cena 100$ długu meksykańskiego wynosiła 48$, polskiego - 38$, peruwiańskiego - 5$)

• ale to nie takie proste - mogą pojawić się nieprawidłowości - np. afera polskiego Funduszu Obsługi Zadłużenia Zagranicznego

Debt/nature swap - zamiana długu na inwestycje w ochronę środowiska; tak udało się Polsce w stosunku do części długu skandynawskiego.

Obecnie problemy te nie straciły na aktualności

• Poziom zadłużenia wielu państw rozwijających się wzrasta

• Aktualne są postulaty o ustaleniu takich kierunków rozwoju gospodarki światowej, aby uwzględniać potrzeby biednych

• Potrzebna jest większa pomoc ze strony wierzycieli

• Oprócz MFW i BŚ angażują się organizacje międzynarodowe - szczególnie agendy ONZ (np. program redukcji długów państw najsłabiej rozwiniętych),

• Deklaracja milenijna z 2000.

Konsensus z Monterrey/Meksyk z 2002 - wiceprzewodniczący konferencji ONZ - Marek Belka - celem konferencji było wypracowanie efektywnych mechanizmów finansowania rozwoju w ramach pomocy krajom rozwijającym się i najbiedniejszym

Ruchy społeczne na całym świecie - np. Koalicja Jubileusz 2000 - prowadziła światową kampanię, mającą na celu uzyskanie redukcji zadłużenia międzynarodowego 52 najbiedniejszych krajów świata

Szczyt G 8 w Gleneagles/Szkocja 2005 - decyzja o zwiększeniu pomocy rozwojowej dla Afryki o 50 mld $ i anulowanie długów najbiedniejszym krajom świata.

Zdecydowano również o kierunkach działań w Afryce na najbliższe lata. Chodzi o wprowadzenie powszechnego dostępu do leków na AIDS i pomoc dla afrykańskich rządów, przestrzegających prawa

• Wszystkie te działania nie dadzą efektu od razu, ale stanowią realną alternatywę dla terroryzmu, dającą nadzieję na lepszą przyszłość.
  Zapowiedziano także próbę liberalizacji handlu. Zdaniem ekonomistów właśnie bariery handlowe uniemożliwiają rozwój afrykańskim producentom żywności

• Bogate kraje utrzymują bowiem zaporowe cła na ich produkty, same z kolei dopłacają do eksportu własnej żywności, także do Afryki

• Afrykańscy producenci nie mogą dlatego sprostać konkurencji z dotowanym eksportem

G8,- to koalicja wpływowych państw świata. W skład grupy wchodzą: Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Włochy, Japonia i Stany Zjednoczone (G6, 1975), Kanada (G7, 1976) i Rosja (1998)

Przywódcy państw G8 spotykają się na corocznych szczytach gospodarczych i politycznych. Szczyty te są okazją do protestów organizowanych przez antyglobalistów. Lokalizacja szczytu zmienia się rotacyjnie według następującej kolejności: Francja, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Niemcy, Japonia, Włochy, Kanada, Rosja. Ostatni szczyt G8 odbył się w 2006 roku w Sankt Petersburgu w Rosji. Obecnie G8 przewodzą Niemcy, które zastąpiły Rosję.

Przyjmuje się, że w skład G8 wchodzą państwa najbogatsze, co nie jest ścisłe, ponieważ nie włączono np. Chin - czwartej potęgi gospodarczej świata

Korporacje międzynarodowe w gospodarce światowej

• Przeobrażenia w gospodarce światowej wymusiły umiędzynarodowienie działalności

• W ten sposób gospodarka światowa stała się systemem podmiotów powiązanych ze sobą stosunkami międzynarodowymi

Podmioty:

• Przedsiębiorstwa krajowe wchodzące w relacje międzynarodowe

• Przedsiębiorstwa międzynarodowe

• Gospodarki narodowe - wraz z instytucją państwa

• Ugrupowania integracyjne

• Organizacje międzynarodowe.

Otwartość gospodarek narodowych i liberalizacja handlu powodują, że przedsiębiorstwa krajowe muszą konkurować na własnym rynku z podmiotami zagranicznymi

• Sam rynek stwarza konieczność umiędzynarodowienia i coraz trudniej kogoś określić jako przedsiębiorstwo krajowe.

Kupuje się towary, korzysta z usług, obserwuje się politykę postępu techniczno-organizacyjnego, w jakiś sposób konkuruje się z nimi

• Obecnie - przy tak wielkiej liberalizacji gospodarki światowej to przedsiębiorstwa międzynarodowe a nie państwa narodowe decydują o kształcie, kierunkach i charakterze wymiany międzynarodowej

Takie przedsiębiorstwa przechodziły zmiany/ewolucję dzięki podstawowym czynnikom:

• Postęp naukowo-techniczny

• Konkurencja międzynarodowa

• Polityka ekonomiczna państwa

Postęp naukowo-techniczny - wprowadzanie zmian, ulepszeń, usprawnień i radykalnych innowacji w organizacji pracy przedsiębiorstwa, szczególnie w zaopatrzeniu, produkcji i dystrybucji

• Nowoczesne rozwiązania, dostępność informacji oraz dyfuzja technologii prowadzą do technoglobalizmu - czyli rosnącego umiędzynarodowienia, tworzenia, stosowania i rozprzestrzeniania się technologii

Konkurencja międzynarodowa - kształtuje się pod wpływem postępu technicznego oraz zmian po stronie popytu i podaży

Rynek producenta przekształcił się w rynek konsumenta, który decyduje o ostatecznym kształcie wyrobu.

Zmiany w zakresie popytu - ujednolicenie i zsynchronizowanie potrzeb, wymagań i preferencji nabywców.

Aby dotrzeć do klientów przedsiębiorstwa muszą przyspieszyć swoje reakcje na zmiany rynkowe

Następuje kompresja:

Czasu - jak najszybciej, najkrócej produkcja, badania, cykl życia produktu

Przestrzeni - wpływa na przepływ produktów i zintegrowanie podmiotów zlokalizowanych w różnych krajach

Obecnie polityka ekonomiczna państwa wyraża się:

W integracji i W stworzeniu i przyjęciu korzystnych warunków współpracy międzynarodowej

20. Korporacje międzynarodowe

Ewolucja przedsiębiorstwa od poziomu lokalnego do globalnego - etapy umiędzynarodowienia/internacjonalizacji:

1. Rozwój w skali krajowej

2. Umiędzynarodowienie sfery wymiany - rozszerzenie terytorialnego zakresu działalności:

• Poprzez eksport własnych wyrobów

• Poprzez import koniecznych do prowadzenia działalności materiałów

3. Przedsiębiorstwo podejmuje za granicą bezpośrednią działalność, założenie filii - w ten sposób firma liczy na różnorodne korzyści związane z obecnością za granicą

W ten sposób przedsiębiorstwo staje się podmiotem międzynarodowym - korporacją transnarodową KNT

• Tj. firmą prowadzącą działalność produkcyjną, usługową, handlową w co najmniej dwóch krajach i posiadającą, również w co najmniej dwóch krajach, swoje filie albo oddziały

• Mogą one być w całości lub w części własnością tej firmy macierzystej i działać pod jej kontrolą

Inna definicja korporacji transnarodowej: to organizacja, która koordynuje działalność produkcyjno-handlową różnych jednostek w różnych krajach z jednego ośrodka podejmującego decyzje strategiczne

4. Następuje pełna internacjonalizacja przedsiębiorstwa - zmierzanie ku globalizacji

Osiągnięcie najwyższego poziomu globalnego oznacza, że doszło do takich zmian w samym przedsiębiorstwie (strukturze, sposobie prowadzenia działalności), że wszelkie decyzje dotyczące strategii:

handlowej, produkcyjnej, zaopatrzeniowej, finansowej, promocyjnej, konkurencyjnej, rekrutacyjnej są podejmowane z perspektywy rynku światowego jako całości

Następuje ścisła integracja i koordynacja wszystkich filii - ich autonomia niewielka

• Ważne są podobieństwa a nie odmienności między poszczególnymi rynkami i tak opracowuje się produkty i usługi

Coraz więcej podmiotów gospodarujących będzie z czasem umiędzynarodawiać swoją działalność, pewna grupa będzie wchodzić w fazę globalizacji

• Tym, co zachęca firmy do globalizacji to dokonujące się na poziomie ogólnoświatowym zmiany o charakterze: politycznym; ekonomicznym; społecznym; technologicznym; w metodach konkurowania.

Warto zauważyć, że nie każda firma, która ma filię za granicą jest przedsiębiorstwem globalnym - pomimo, że takie określenie jest modne

• Firma globalna to taka - która sprzedaje swoje produkty i usługi na całym świecie, ma międzynarodową sieć sprzedaży oraz wyposażenie produkcyjne umożliwiające uzyskanie przewagi konkurencyjnej w wyniku wykorzystania skali operacyjnej i technologii w przekroju światowym

Cechy firmy globalnej:

• dany podmiot nie musi być obecny we wszystkich państwach - ważne aby był na najważniejszych rynkach - najczęściej określa się rynek światowy jako kraje Triady, ewentualnie Triady oraz rozwijające się i będące w okresie transformacji kraje Europy Środkowo-Wschodniej, Azji, Ameryki Południowej i Łacińskiej

• dąży do uzyskania maksimum efektywności ze skali swych operacji

• szuka zasobów (ludzkich, rzeczowych, kapitałowych) do prowadzenia działalności na rynku globalnym

• jest zdolna do skoordynowania posunięć w wymiarze ogólnoświatowym, pomaga w tym właściwa struktura, globalni menedżerowie, stosowanie globalnej strategii

korzyści umiędzynarodowienia:

• wchodzenie na nowe rynki - rozwój w układzie geograficznym: wchodzenie do nowych krajów

• ekonomicznym - zwiększanie przychodów, aktywów, obniżka kosztów, poprawa efektywności

• asortymentowym - nowe segmenty rynku

• umożliwia przełamanie ograniczeń w dostępie do rynku - protekcjonizmu ze strony państwa

• przełamanie barier nowych technologii czy innych ważnych zasobów

• prowadzi do oligopolizacji - zmniejsza liczbę przedsiębiorstw na rynku

• zmniejsza ryzyko działalności

jednak najwyższe stadium osiąga niewiele firm - które potem już odgrywają wielką rolę w gospodarce

W połowie lat 90. około 10% firm zaliczanych do korporacji transnarodowych prowadziło działalność globalną: były to np. wszystkie spośród 100 największych korporacji na świecie - pochodziły z Triady a głównie z Japonii oraz tygrysów pierwszej generacji: Korei Pd, Tajwanu, Singapuru, Hongkongu

Otoczenie przedsiębiorstwa miedzynar

• Właściwe rozeznanie otoczenia determinuje zarządzanie nie tylko w wymiarze międzynarodowym

• Otoczenie nie jest elementem jednolitym - jego wpływ na przedsiębiorstwo zależy nie tylko od wielkości przedsiębiorstwa i profilu jego działalności ale także od jego zasięgu i umiejscowienia w gospodarce światowej

• Wyróżnia się makro- i mikrootoczenie

Elementy makrootoczenia:

Warunki demograficzne; Społeczne; Ekonomiczne ; przyrodnicze; polityczne; kulturowe; prawne; techniczne

czynniki mikrootoczenia: dostawcy; klienci; konkurenci; właściciele; związki zawodowe; sojusznicy strategiczni; regulatorzy

wyróżnia się również otoczenie wewnętrzne:

• zarząd - osoby uprawnione do podejmowania decyzji i reprezentowania na zewnątrz

• pracownicy

• kultura organizacji - czyli zestaw wartości, które pomagają jej członkom zrozumieć, za czym organizacja się opowiada, jak pracuje, co uważa za ważne

analiza makroekonomiczna:

• rozpoznanie niezaspokojonych potrzeb oraz panujących trendów - one mogą wskazać podstawowe kierunki działania przedsiębiorstwa - wśród nich przedsiębiorstwo może poszukiwać swoich celów strategicznych, dokonując analizy trendów światowych można rozpoznać przyszłe szanse rynkowe

globalizacja i wynikające z tego:

• skrócenie czasu transportu,

• zmniejszenie odległości geograficznych dzięki rozwojowi techniki,

• szybszy przepływ informacji,

• spadek ekonomicznej dominacji USA,

• wzrost konkurencyjności,

• liberalizacja handlu światowego,

• ujednolicenie przepisów,

• pułapki zadłużeniowe państw rozwijających się,

• wzrost znaczenia korporacji międzynarodowych,

• liczne konflikty regionalne,

• niwelacja różnic kulturowych,

• rozpowszechnienie zachodniego stylu życia,

• nieumiejętność poradzenia sobie z problemami świata przez największe mocarstwa

identyfikacja otoczenia demograficznego:

• ogólnoświatowa eksplozja demograficzna

• struktura wieku determinująca potrzeby

• grupy etniczne

• struktura wykształcenia

• struktura gospodarstw domowych

• zmiany w strukturze zatrudnienia

• migracje ludności

warunki ekonomiczne:

• siła nabywcza i czynniki związane - poziom dochodu, wzorce jego pozyskiwania i wydawania, ceny, oszczędności, zadłużenie

• Jak wygląda rynek

• System polityczno-ekonomiczny

• Polityka gospodarcza, szczególnie handlowa

• Infrastruktura

• Sprawy prawno-administracyjne

• Powiązania międzynarodowe różnych rynków

• Liczba inwestycji zagranicznych

• Stopień liberalizacji handlu

Pozytywy korporacji międzynarodowych:

• Napływ kapitału przyczyniający się do poprawy bilansu płatniczego

• Wyrównywanie poziomu rozwoju poszczególnych krajów

• Wprowadzanie zazwyczaj bardziej zaawansowanych technologii niż w podmiotach miejscowych

• Możliwość tworzenia korzyści skali

• Generowanie miejsc pracy

• Dysponowanie funduszami na badania i rozwój

• Podnoszenie poziomu zdolności lokalnych pracowników w różnych dziedzinach

• Zmniejszanie importu, zwiększanie eksportu

• Zmuszanie krajowych podmiotów do podniesienia konkurencyjności

• Zwiększanie konkurencyjności gospodarki

Negatywy korporacji międzynarodowych:

• Stosowanie cen transferowych, pożyczek fasadowych, polityki manewrowania terminami płatności, wewnętrznego licencjonowania

• Świadome unikanie płacenia podatków w kraju goszczącym - zawyżanie kosztów, sprytne manipulowanie przychodami

• Świadome opieranie się na imporcie od spółek-córek, mimo, że wiele towarów można nabyć na rynku lokalnym

• Wykorzystywanie tych zasobów, które są korzystne dla korporacji a nie dla kraju goszczącego - tania siła robocza, brak zaawansowanych technologii,

• Przekazywanie filiom starszych technologii - wydłużenie cyklu życia produktu

• Korumpowanie przedstawicieli miejscowych władz dla uzyskania większych przywilejów

• Wykorzystywanie filii jako elementu nacisku na władze kraju goszczącego

Polityka zarządzania korporacjami międzynarodowymi

• Szczególnie ważną rolę odgrywają menedżerowie - decyzje podejmowane dotyczą większych obszarów i są bardziej złożone niż na rynku krajowym

• Zarządzanie musi być związane z prowadzeniem świadomej działalności przekraczającej granice jednego państwa

Fuzje i akwizycje

• Fuzja- kilka przedsiębiorstw łączy swoje majątki w jeden;

• Fuzja egalitarna - połączenie dwóch podmiotów o podobnej wielkości

• Fuzja wchłonięcia - gdy podmioty są różnej wielkości i mają różny potencjał

• Są jeszcze inne rodzaje fuzji - ale nie omawiamy

Warto zwrócić uwagę na problem: - w wyniku fuzji chce się pozyskać pożądane wartości - ale niesie to ze sobą ryzyko przejęcia nieznanych zobowiązań

• Fuzje są to modele wzrostu zewnętrznego

• Wywołują zmiany nieodwracalne - poprzez:

• Fuzja pozioma - łączenie się przedsiębiorstw będących konkurentami

• Fuzja pionowa - łączenie się podmiotów w ramach łańcucha gospodarczego (z dostawcami lub odbiorcami)

• Fuzja dywersyfikacji powiązanej - powiązanie podmiotów z różnych sektorów - wykazujących powiązania technologiczna lub handlowe

• Fuzja konglomeratowa - konsolidacja podmiotów różnych, niepowiązanych, celem jest dywersyfikacja portfela

Alians-związek między niezależnymi przedsiębiorstwami zainteresowanymi tym samym obszarem biznesu

• Istnieje ogromna różnorodność aliansów - ze względu na formę, cel, zadania, partnerów

• Alianse doprowadzają do modyfikacji gry konkurencyjnej na świecie - to przyczynia się do koncentracji w danej dziedzinie, do unowocześnienia ale i do monopolizacji.

Zachowują odrębność i niezależność - ale pojawia się zbieżny cel partnerów, jest on przeważnie celem cząstkowym dla każdego z nich

• Są one dość powszechne i trudno je sklasyfikować:

• Partnerstwo między firmami niekonkurencyjnymi:

• chęć umiędzynarodowienia Coca-Cola

• integracja pionowa - rozszerzenie działalności na dostawców lub odbiorców

• zdywersyfikowanie prowadzonej działalności - poprzez technologię, rynek, kompetencje

• alianse strategiczne

• firmy samodzielnie nie mogą zrealizować danego przedsięwzięcia

• wspólne działania dla badań i rozwoju

logistyka w działalności korporacji międzynar

• tendencje globalistyczne spowodowały:

• wzrost znaczenia logistyki

• konieczność integracji źródeł zaopatrzenia, produkcji, dystrybucji

logistyka globalna - obejmuje cały rynek światowy, wyróżnia się:

• logistykę międzynarodową - obejmuje firmy z różnych krajów na całym świecie

• eurologistykę - obejmuje firmy z Europy

• logistykę krajową

Założenia ideowe systemów logistycznych:

• oferowanie każdemu klientowi produkty wg jego preferencji oraz w najdogodniejszych dla niego partiach, terminach i formach regulacji zobowiązań - zaspokojenie potrzeb klientów pod względem czasu, niezawodności, komunikacji i wygody

• zapewnienie jak najniższego, a zarazem akceptowanego poziomu kosztów (wyhamowanie tendencji gwałtownego wzrostu kosztów transportu, optymalizacja poziomu zapasów, utrzymanie magazynów itp.)

• minimalizacja zasobów we wszystkich sferach działalności gospodarczej oraz

• wykorzystanie nowoczesnych technologii komputerowych, systemów informatycznych opartych na komunikacji satelitarnej w zarządzaniu masowymi złożonymi procesami występującymi w kanałach logistycznych

• modernizacja systemów zaopatrzenia i dystrybucji oraz dostosowanie ich do zwiększającej się specjalizacji wytwarzania i rodzących się wielkich korporacji stosujących globalne strategie konkurencyjne

wykorzystanie nowoczesnych technologii komputerowych, systemów informatycznych opartych na komunikacji satelitarnej w zarządzaniu masowymi złożonymi procesami występującymi w kanałach logistycznych

• modernizacja systemów zaopatrzenia i dystrybucji oraz dostosowanie ich do zwiększającej się specjalizacji wytwarzania i rodzących się wielkich korporacji stosujących globalne strategie konkurencyjne.

1

---