89-105 s.

5. Ustalenie tematu i planowanie wywiadu

Otwartość i emocje w badaniach z udziałem wywiadu:

Formalistyczne potraktowanie zarysu projektu badawczego - to, że opis badań jest taki statyczny, sztywny i nudny związane jest z wymogami tego, kto finansuje badania, a nie daje obrazu czym naprawdę jest wywiad jakościowy.

Wiele przypadkowych wydarzeń, niespodzianki, realistyczne opisy postępowania - np. u Skindera w książce A case history od scientific mehtod.

Zaleta wywiadu - otwartość. Są standardy wyboru metod, ale nie standardowe techniki. Wybory metodologiczne dokonywane są w trakcie przeprowadzania wywiadu. W takiej sytuacji ważne są przygotowania i kompetencje ankieterów - ich wiedza, intuicja.

Nie ma standardowego wywiadu, ale jest 5 charakterystycznych faz emocjonalnych:

1. Faza antypozytywistycznego entuzjazmu - silnie zaangażowany badacz chcący przeprowadzić realistyczne badania. Cel jakościowy - badanie życia, a nie ilościowy - zbieranie danych i teorie. Szybko przemija. Związany jest z fazą ustalania tematu badań i planowania (stadium 1 i 2)

2. Faza cytowania wywiadu - wstępne wywiady, zaangażowanie jako słuchacz, utożsamienie z respondentami; badacz opowiada znajomym i cytuje wywiady. (stadium 3)

3. Faza ciszy - powaga i cierpliwość - trwa faza transkrypcji i analizy.(stadium 4 i 5)

4. Faza ciszy przepełnionej irytacją - czas mija, a nie ma wyników, rozdrażnienie badacza wzrasta, a terminy gonią. (stadium 5)

5. Faza wyczerpania - wywiady nieopracowane, odkładane sprawozdanie… (stadium 7)

Przyczyny tego zmęczenia to częste pominięcie fazy starannego ustalenia tematu i planowania badań.

7 stadiów wywiadu badawczego:

1. Ustalenie tematu/tematyzacja - cel badań: „dlaczego” , „co” i „jak” badamy - metodologia.

2. Projektowanie/planowanie - plan badań, „po co”.

3. Prowadzenie wywiadów - zgodnie ze wskazówkami z przewodnika.

4. Transkrypcja

5. Analiza - wybór metod analizy.

6. Weryfikacja - potwierdzenie zakresu generalizacji, rzetelności i trafności wywiadów.

7. Pisanie sprawozdania/raportu.

Warty podkreślenie jest liniowy rozwój stadiów 1-7 i interakcyjny charakter badań.

Strauss i Corbin: ważne jest oddziaływanie teorii, badań, analiz, nowych kontaktów.

• Faza ustalania tematu

• Plan

I tutaj pan Kvale opisuje swoje badania na temat szkoły z 1978 roku.

Pisze, że przebieg badań nie był tak schludny, jak wcześniej planował. Kilka rzeczy poszło nie tak. Wnioskuje, że lepsze byłyby dłuższe i bardziej wnikliwe wywiady jakościowe, niż te, które przeprowadził.

Stadium I: Ustalanie tematu:

Co? - uzyskanie uprzedniej wiedzy o przedmiocie badania

Zrozumienie tematu badania będzie wpływać na wybór metody, trzeba wiedzieć co się bada - z literatury, lecz na przykład (w badaniach terenowych) - poprzez zamieszkanie w okolicy, gdzie się będzie badania przeprowadzać, zapoznanie się z obcą kulturą. Muszą powstać wskazówki do wywiadu, bo inaczej może zabraknąć danych dla interpretacji teoretycznej.

Dlaczego? - objaśnienie celu badań

- rozpoznanie zjawiska - wywiad eksploracyjny - otwarty, mało zróżnicowana struktura

- sprawdzanie hipotez - bardziej uporządkowanym, jednolita forma pytań, sekwencja.

Cel główny:

- empiryczny

- teoretyczny

Zastosowanie wywiadu - w studiach przypadku (by zdobyć wiedzę o określonej osobie, instytucji), jako metoda pomocnicza. Wywiady pilotowe - wyodrębnienie głównych aspektów tematu przy pracy nad kwestionariuszem, wywiady po eksperymentach - sprawdzające zrozumienie; wywiad jako metoda poznania tła innych badań, ilustracja omawianego fenomenu.

Jak? - wiedza o różnych technikach, wybranie odpowiedniej. Wybór metody - zależy od tematu i celu.

Metody... s. 106-123

Stadium II: Planowanie

Ten etap to planowanie przebiegu całości badań i metod uzyskania wiedzy.

1. Wymiar czasowy: należy uwzględnić czas od ustalania tematu po ostateczny raport (o którym należy myśleć już od początku). Warto rozważyć wzrost doświadczenia i kompetencji badacza po przeprowadzeniu kolejnych wywiadów. Ważne zagadnienia:

• Orientacja w całości - kluczowe jest, by od samego początku mieć wizję całości badań, wraz z celem, treścią, metodami badania i sposobem ich opracowywania

• Wzajemna zależność stadiów - trzeba pamiętać o tym, że decyzja podjęta w jednym stadium otwiera jedne i zamyka inne dostępne alternatywy w kolejnym etapie (np. by uogólnić wynik badania na większą grupę, trzeba na etapie doboru badanych uwzględnić odpowiednią reprezentację)

• Wytwór ostateczny - czy efektem badania będzie publikacja? artykuł? skierowana do naukowców? do jakich czytelników? Koniecznie trzeba to wiedzieć, m.in. po to by poinformować uczestników w jakim celu będą wykorzystane ich wypowiedzi.

• Przenoszenie zadań do faz wcześniejszych - na ile to możliwe, przenoś zadania planowane na późniejsze stadia do wczesnych etapów (np. zadawanie pytań kontrolnych w czasie wywiadu, dbanie o jakość wywiadów, by uniknąć kłopotów w ich opracowywaniu)

• Wzrost doświadczenia i kompetencji - wywiady mogą zmieniać i poszerzać rozumienie badanych fenomenów, mogą pojawić się nowe wymiary i pojęcia. Jest to celem wywiadów eksploracyjnych, które mają poszerzać wiedzę o zjawisku. Inaczej jest w przypadku wywiadów mających potwierdzić jakąś hipotezę. Rodzi to dylematy, dlatego od początku trzeba jasno określić główny cel badań.

2. Formy wywiadu: zależą od tematu i kategorii osób, jakich szukamy (np. wywiady z elitą społeczną wiążą się z trudnością dostępu do tych osób).

• wywiady indywidualne - różniące się w zależności od treści, np. poszukiwanie informacji o faktach, badanie opinii i postaw, gromadzenie opowieści i historii życia

• wywiady grupowe (focus groups) - interakcyjne, trudne do systematycznej analizy

3. Ilość osób badanych: zależy od celu wywiadu

• jeśli jest zbyt mała - nie ma możliwości dokonania statystycznej generalizacji albo sprawdzenia hipotezy odnośnie różnic między grupami

• jeśli jest zbyt duża - nie jest możliwe wykonanie wnikliwych interpretacji wywiadu.

W bieżących studiach z użyciem wywiadu wielkość grupy wynosi 5-25 osób. Liczba badanych wynika z kombinacji czasu i środków przeznaczonych na badania oraz prawa malejących zysków (moment, od którego każdy dodatkowy wzrost starań przynosi coraz mniejszy przyrost wiedzy).

Powszechny zarzut co do badań jakościowych - że ich wyniki nie są możliwe do generalizacji ze względu na małą liczbę badanych. Odpowiedź: wiele wartościowych dla nauki badań to właśnie dogłębne analizy pojedynczych przypadków (vide Freud, Piaget czy Skinner). Ponadto:

• pod względem ilościowym: każdy z przypadków zawiera ogromną liczbę obserwacji pojedynczej osoby

• pod względem jakościowym: koncentracja na pojedynczym przypadku daje możliwość szczegółowego zbadania relacji konkretnego zachowania do kontekstu, opracowania logiki relacji między jednostką a sytuacją.

4. Dostępne zasoby na badania:

• czas i pieniądze - same wywiady zabierają mało czasu i nie są kosztowne; czasochłonna i przez to wymagająca większych zasobów jest późniejsza transkrypcja i analiza transkrypcji.

• jakość vs ilość - bardziej korzystne jest przypisanie więcej czasu na przygotowanie wywiadów i ich analizę zamiast zwiększania liczby wywiadów w badaniu. Jakość ważniejsza jest więc niż ilość.

• biegłość w prowadzeniu wywiadów - dobry wywiad wymaga kunsztu; jeśli zatrudniamy asystentów, warto ich intensywnie przeszkolić, by wywiady były dobrej jakości

5. Kiedy nie stosować wywiadów: czasem wywiady są stosowane tam gdzie nie trzeba, tylko po to by uniknąć statystyki. Badania jakościowe są mniej przydatne, gdy:

• celem jest przewidywanie zachowania większych grup (np. w czasie wyborów) - trzeba zbadać większe próbki, nie ma czasu na analizę; wówczas lepiej użyć kwestionariusza - ankiety z alternatywami gotowych odpowiedzi

• brak czasu na staranne przygotowanie projektu badań, analizę - też lepszy kwestionariusz

• celem jest badanie zachowania ludzi i ich interakcji z otoczeniem - lepsza jest obserwacja terenowa niż wypytywanie o zachowania (chyba że chodzi o ukryte przekonania i wiedza "milcząca", wtedy warto połączyć obserwacje uczestniczące, badania terenowe i nieformalne wywiady).

• celem jest uzyskanie głębszej wiedzy o osobie (np. konflikty emocjonalne), stosuje się wywiad terapeutyczny - jednak stosowanie go tylko dla zdobycia wiedzy jest postępowaniem nieetycznym

Wywiady są szczególnie przydatne do poznania sensu świata przeżywanego, opisu przeżyć i rozumienia ich oraz rozjaśnienia i rozpracowania własnej perspektywy badanych wobec świata przeżywanego.

Od metody do biegłości

Badania jakościowe to przejście od koncentracji na metodzie do koncentracji na osobie badacza; wiążą naukę ze sztuką; wiążą się z przechodzeniem przez kolejne stopnie umiejętności. Prowadzenie badania to sztuka; nie polega na sztywnym stosowaniu się do reguł, ale na ocenie sytuacji przez kwalifikowanego badacza. Narzędziem badania jest osoba go prowadząca - wynik zależy od jej wiedzy, wrażliwości i empatii. Podobnie jak w wywiadzie terapeutycznym, do prowadzenia którego konieczne jest wiele lat kształcenia i własnej terapii.

Pożądane kwalifikacje badacza (wg Salnera):

• znajomość analizy filozoficznej

• znajomość rozwoju racjonalnej myśli w kulturze Zachodu

• krytyczny punkt widzenia społeczeństwa

• umiejętność formalnej analizy codziennego języka

• biegłość w wielu metodach badawczych

• świadomość etycznego wymiaru uprawiania nauki w ludzkiej perspektywie

• wrażliwość estetyczna

Jak pokazuje teoria uczenia się złożonych umiejętności (Dreyfus & Dreyfus) - droga do mistrzostwa w umiejętności prowadzi od "wiedzy, że" do wypływającej z doświadczenia "wiedzy, jak". Kolejne stadia nabywania umiejętności: nowicjusz, zaawansowany nowicjusz, stadium kompetencji, stadium biegłości (proficiency), stadium znawstwa (expertise).

Ekspert = emocjonalne zaangażowanie, intuicyjność, umiejętne zachowania; "widzi" i "wyczuwa" rozwiązania, polegając na intuicyjnej wiedzy, stanowiącej uogólnienie rozległego doświadczenia.

Uczenie się poprzez praktykę jest zwykle nieformalne i posiada niewiele werbalnie sprecyzowanych zasad. Nauka odbywa się przez bezpośrednią praktykę, z obserwacji i naśladowania zachowania znawcy, stopniowego nabywania mistrzostwa. Ważnych aspektów takiej wiedzy nie da się często przekazać bezpośrednio, łatwiej podać przykłady, anegdoty, metafory, opisy przypadków.

Rozdział 6. Kwestie etyczne w prowadzeniu wywiadu

Interakcje w wywiadzie wpływają na osobę udzielającą wywiadu, a wiedza wytworzona w trakcie wywiadu wpływa na nasze zrozumienie sytuacji człowieka. Dlatego ważne jest rozważenie kwestii etyki.

Nie ma jasnych rozwiązań problemów etycznych, ale można zasugerować konteksty refleksji odnośnie norm i wartości wiążących się z tematem. Kwestie etyczne pojawiają się w trakcie całego procesu badań.

Kwestie etyczne pojawiające się w siedmiu stadiach badań:

1. Ustalenie tematu: cel badania należy odnieść do kryterium polepszenia kondycji ludzkiej

2. Planowanie: uzyskanie świadomej zgody podmiotów na uczestnictwo w badaniu, zapewnienie poufności, rozpatrzenie możliwych konsekwencji badania dla podmiotów badania

3. Sytuacja wywiadu: wyjaśnienie kwestii poufności wypowiedzi i takich następstw interakcji dla badanych jak stres, możliwą zmianę pojęcia o sobie; powinno się także rozpatrzyć potencjalną możliwość przemiany wywiadu badawczego w wywiad terapeutyczny

4. Transkrypcja: kwestia poufności oraz lojalna wobec badanego transkrypcja jego ustnych wypowiedzi w zapis graficzny

5. Analiza: na ile głęboko i krytycznie można analizować udzielone wywiady, czy badanych należy poinformować o tym, jak zostały zinterpretowane ich wypowiedzi

6. Weryfikacja: odpowiedzialność za wiarygodność i sprawdzenie sprawozdań z badań

7. Spisywanie raportu: kwestia poufności, kwestia następstw opublikowania raportu dla osób udzielających wywiadu i dla grupy lub instytucji, którą reprezentują.

Wskazówki etyczne

Kodeksy etyczne nie dostarczają konkretnych odpowiedzi, są raczej tekstami do interpretacji. Planując badania, warto przygotować protokół etyczny, podejmujący kwestie które mogą pojawić się w trakcie badania (mogą być takie wymagania instytucjonalne, ale nawet jeśli ich nie ma, warto go przygotować). Trzy najważniejsze zagadnienia, jakie należy poruszyć w trakcie przygotowywania badań:

1. Świadoma zgoda

Informowanie badanych o ogólnym celu badania, głównych cechach planu, oraz o możliwym ryzyku i korzyściach związanych z uczestniczeniem w projekcie. Świadoma zgoda obejmuje także prawo do wycofania się z badania w dowolnym momencie.

W praktyce realizacja zasady świadomej zgody może sprawiać kłopot np. w instytucjach (np. zgoda zwierzchnika może wywierać presję na zatrudnionych, żeby wzięli udział w badaniach), w przypadku młodzieży szkolnej (kto powinien wyrazić zgodę - dzieci, rodzice, nauczyciele?).

Pojawia się też pytanie - ile informacji należy podać i kiedy? Należy zachować miarę między szczegółowym, zbytnim poinformowaniem a nie informowaniem o pewnych aspektach projektu, które mogą być istotne dla osób badanych. Jeśli ze względu na treść badania konieczne jest zatajenie jego konkretnego celu (np. aby uniknąć naprowadzania badanych na odpowiedzi) należy na końcu podać prawdziwy cel.

Niektóre procedury etyczne nakazują podanie badanemu pełnej listy pytań przed wywiadem, co nie jest do końca możliwe w wypadku badań jakościowych.

2. Poufność

Zasada ta zakłada, że nie zostaną ujawnione dane o tożsamości, które pozwalają na identyfikację osoby. Jeśli badanie wiąże się z opublikowaniem informacji, które mogą być rozpoznawalne przez innych, osoby powinny wyrazić pisemną zgodę na ich publikację.

Istnieje problem, jakie informacje powinny być dostępne i komu. Np. czy wywiady z dziećmi mogą być udostępniane ich rodzicom, podobnie w wypadku małżonków. Powinno to być jasne od samego początku.

Podobnie w przypadku, gdy w wywiadzie badacz uzyska informacje np. o czynach przestępczych, które teoretycznie powinny być zgłoszone organom prawnym. Często badacze decydują się ponieść karę za nieujawnienie informacji niż naruszyć zasadę poufności. W USA jest możliwość uzyskania "licencji poufności", zwalniających z przymusu ujawnienia tożsamości badanych osób w postępowaniu sądowym.

Istnieje konflikt między etycznym wymogiem poufności a podstawowymi zasadami badań naukowych, jak intersubiektywna kontrola i możliwość powtórzenia badań przez innych uczonych.

3. Następstwa udziału w badaniach

Należy zmniejszyć do minimum ryzyko szkody podmiotu. Należy przemyśleć nie tylko konsekwencje dla osób biorących udział w badaniu, ale też w odniesieniu do szerszych grup, jakie one reprezentują.

W ideale powinna być wzajemność między tym, co osoby dają i tym co otrzymują za uczestnictwo w badaniu. Często taką gratyfikacją jest już samo uważne słuchanie tego, co ktoś ma do powiedzenia. Należy liczyć się z faktem, że taka sytuacja może być nowa i przyjemna dla badanego, stąd w atmosferze intymności może ujawnić coś, czego będzie potem żałować. Wrażliwość badacza wskazuje, jak daleko może się posunąć w swoich dociekaniach.

Szersze konsekwencje badań wiążą się ze sposobem wykorzystania zdobytej wiedzy. Zgodnie ze wskazówkami etycznymi Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego jednym z celów każdego badania powinien być wkład w dobro człowieka.

Str. 124 - 141

Rola badacza

Badacz potrzebuje 2 cech:

• Wrażliwości pozwalającej na rozpoznawanie kwestii etycznych

• odpowiedzialności, aby czuł się zobowiązani do podejmowania stosownych działań w odniesieniu do tych kwestii.

Ponadto, podstawowe są prawość, bezstronność, uczciwość i doświadczenie.

3 etyczne aspekty roli badacza:

• badacz posiada odpowiedzialność naukową względem swego zawodu i względem osób badanych, tzn. czy projekt badawczy dostarczy wiedzy wartej poznania i czy ta wiedza jest podatna na kontrolę i weryfikację, jak tylko to możliwe.

• w relacji z podmiotem badania badacz może przyjmować różne role (Glesne i Peshkin 1992):

• Wyzyskiwacza

• Reformatora

• Orędownika

• Przyjaciela

• niezależność badacza może zostać naruszona „od góry” (przez osoby, które dostarczają fundusze na projekt) i „od dołu” ( przez uczestników badania). Związanie z jedną, albo drugą z tych grup może doprowadzić, że badacz nie dostrzega jednych wyników, a podkreśla drugie. W terminologii psychoanalitycznej badacz może stać się ofiarą nierozpoznanego „przeciwprzeniesienia”, a stosując termin antropologiczny może „stać się ziomkiem”.

Teorie etyczne dostarczają ram odniesienia dla myślenia o konkretnych kwestiach moralnych badania.

Istnieją 3 główne stanowiska etyczne:

1. Powinnościowa etyka zasad (stanowisko deoontologiczne albo intencjonalne) ocenia działanie niezależnie od konsekwencji działania (albo jego zaniechania). Moralne działania to te, które zgodne są z takimi zasadami, jak uczciwość, sprawiedliwość i szacunek do osoby. Etykę powinności wyraża maksyma Kanta „traktuj osoby jako cele same w sobie, a nigdy zaś wyłącznie jako środki do celów”. Stanowisko intencjonalne w przypadku granicznym może stać się absolutyzmem moralnym tzn. stosowaniem się do absolutnych zasad słusznego działania, bez względu na konsekwencje ludzkie jakiegoś aktu. Zakazuje oszukiwania podmiotów badań w imię wyższego dobra

2. Stanowisko utylitarne (teleologiczne) kładzie nacisk na konsekwencje działania, które jest oceniane pragmatycznie, ze względu na jego skutki. Rezultaty działania determinują jego słuszność. W krańcowej wersji tego stanowiska cele uświęcają środki.

3. Stanowisko wychodzące z pojęcia cnoty i praktycznego rozumu Arystotelesa - stanowisko etyczne uwzględniające kontekst, sytuację działania. Badacz czyni wartości moralne swoimi. Liczy się osobista prawość badacza, interakcja z daną społecznością i relacja do jej wartości etycznych. Kładzie się nacisk na etyczne intuicje badacza, jego odczucia i umiejętności, jak i negocjacje pomiędzy aktorami lokalnej społeczności zawodowej.

Najwyższą postać zachowań etycznych stanowi zdolność do pozostawania zaangażowanym i doskonalenia swoich intuicji etycznych.

Sytuacja wywiadu

Celem jakościowego wywiadu badawczego jest uzyskanie jakościowego opisu świata przeżyć podmiotu, aby stała się możliwa interpretacja ich sensu. Wywiad jest szczególną postacią ludzkiej interakcji, w której wiedza rozwija się poprzez dialog. Prowadzący posiada empatyczny dostęp do świata osoby udzielającej wywiadu, przeżycia tej osoby komunikują nie tylko słowa, lecz także ton głosu, ekspresja twarzy i gesty. W wywiadzie istnieje asymetria władzy: to prowadzący kieruje przebiegiem wywiadu.

Istotna część badania powinna mieć miejsce zanim włączymy magnetofon. Należy zbadać: co? - uzyskanie wstępnej wiedzy o przedmiocie, który ma być zbadany, dlaczego? - sformułowanie jasnego celu wywiadu, jak? - zaznajomienie się z różnymi technikami wywiadu i decyzja, którą z nich zastosujemy w badaniu. Zanim przeprowadzimy pierwszy wywiad - należy przemyśleć, jak zanalizujemy wywiady i jak poddamy weryfikacji, a następnie spiszemy wyniki.

Wywiady posiadają wiele wymiarów:

• stopień uporządkowania struktury

• otwartość w odniesieniu do celu - prowadzący może na początku wyjaśnić cel i postawić bezpośrednie pytania, albo przyjąć podejście okrężne i ujawnić cel wywiadu dopiero po jego zakończeniu.

• nacisk na eksplorację w przeciwieństwie do nacisku na sprawdzanie hipotez

• nacisk na opis w przeciwieństwie do interpretacji

• wymiar intelektualny w przeciwieństwie do wymiaru emocjonalnego

Ustalanie ram wywiadu:

Jak zachęcić respondenta do ujawnienia w słowach swojego punktu widzenia?

• należy go poinformować przed i po wywiadzie o kontekście wywiadu poprzez krótkie omówienie oraz zapytać czy ma jakieś pytania.

• decydujące są pierwsze minuty wywiadu. Dobry kontakt ustala się, gdy prowadzący uważnie wsłuchuje się w rozmowę, wykazuje zainteresowanie i zrozumienie, i jednocześnie wie czego chce się dowiedzieć.

• interakcja może zakończyć się tym, że prowadzący wskazuje na główne informacje, które uzyskał w wywiadzie. Powinno się zapytać o chęć dopowiedzenia czegoś do tematu.

• instrukcja po wywiadzie może trwać również po wyłączeniu dyktafonu. Wtedy respondent może poczuć się swobodnie i podnieść kwestie, o których wcześniej krępował się mówić.

• po wywiadzie należy pozostawić sobie ok. 10 minut na przemyślenie przebiegu wywiadu.

Przewodnik do wywiadu:

Może zawierać tematy ujęte surowo lub może być szczegółową sekwencją starannie sformułowanych pytań. W wywiadzie w połowie uporządkowanym przewodnik powinien zawierać tylko zarys tematów wraz z zasugerowanymi pytaniami. Każde pytanie można oceniać jednocześnie w odniesieniu do wymiarów tematycznych i dynamicznych. Tematycznie - w odniesieniu do powiązania z tematem badań, dynamicznie - w odniesieniu do interpersonalnych relacji w wywiadzie. W wymiarze dynamicznym pytania powinny zachęcać do dodatkowych interakcji. Pytania powinny być krótkie i łatwe do zrozumienia.

Kiedy przygotowujemy pytania do wywiadu należy stale brać pod uwagę jego dalsze stadia. Jeśli metoda analizy będzie wiązała się z kategoryzacją odpowiedzi, wtedy użyteczne będzie stałe wyjaśnianie w trakcie wywiadu sensów wypowiedzi, w odniesieniu do tychże kategorii. Jeśli zastosujemy analizę narracyjną, wtedy lepiej będzie dać badanym swobodę i czas, aby mogli rozwinąć swe historie oraz zadawać im pytania, w celu wyjaśniania epizodów.

Można przygotować 2 przewodniki - jeden z pytaniami do podstawowych tematów, drugi z pytaniami, które można postawić, zarówno w wymiarze tematycznym, jak i dynamicznym.

Tematyczne pytania badawcze należy zamienić na postać potoczną.

Otwierające pytanie może dotyczyć konkretnej sytuacji.

Jeśli wywiad ma być spisany, pożyteczne jest podjęcie prób, aby ujawnić kontekst społeczny i emocjonalne zabarwienie interakcji, aby to co zostało powiedziane stało się zrozumiałe dla czytelników.

Duże znaczenie ma uważne słuchanie, wsłuchiwanie się. Ideał fenomenologiczny mówi o wsłuchiwaniu się bez uprzedzeń, pozwalając opisom rozwijać się bez przerw stwarzanych przez pytania. Podejście hermeneutyczne wiąże się interpretującym wsłuchiwaniem się w sensy zawarte w wypowiedziach, ze skupieniem uwagi na możliwościach ciągłych reinterpretacji w obrębie hermeneutycznego koła wywiadu.

Str 141-155

Wywiad dotyczący oceniania

na stronach 141-145 jest przytoczony wywiad dotyczący sensu jaki ma wystawianie stopni dla studentów i uczniów

Wiedza wytwarzana w trakcie wywiadu

na podstawie przytoczonego wcześniej wywiadu można dostrzec kilka ważnych społecznych skutków wystawiania ocen:

-konflikt lojalności między nauczycielem a rówieśnikami

-bycie pupilem nauczyciela i otrzymywanie wysokich ocen wytwarza dystans między respondentką a rówieśnikami

-system oceniania stosowany na studiach - zaliczony/niezaliczony - utrudnia porównywanie się z innymi, nauka stała się dla resp. bardziej kreatywna, cechuje się mniejszym ryzykiem (związanym z brakiem ocen).

W przewodniku do wywiadu sens oceniania odniesiono do 3 podstawowych perspektyw teoretycznych - podejście Rogersa, Freuda i Skinnera (rozdz. 5).

-podejście Rogersa - gdy resp. mówiła o „mieszanych emocjach”, „odczuciach”, osoba przeprowadzająca wywiad skłaniała ją, aby szerzej o nich opowiedziała powtarzając jej własne słowa

-podejście Freuda - konflikt lojalności związany ze stopniami jako możliwa reaktywacja dziecięcych konfliktów zazdrości i rywalizacji rodzeństwa o uczucia rodziców (pytanie o reakcję rodziców na istnienie konfliktu; czy resp. odczuwała konflikt także w innych sytuacjach)

-podejście Skinnera - związane z systemem wzmocnień - sondowanie sensu jakie dla resp. miało słowo „nagradzanie” związane z otrzymywaniem dobrych stopni.

Sytuacja wywiadu - opis atmosfery itd.

Typy pytań - przykłady zastosowania w opisywanym wcześniej wywiadzie niektórych typów pytań (interpretacyjne, sondujące itd.)

ROZDZIAŁ 8 - JAKOŚĆ WYWIADU

Jakość wywiadu

kryteria jakości wywiadu

- zakres spontanicznych, bogatych, konkretnych i stosownych odpowiedzi uzyskanych od osoby udzielającej wywiadu

- im krótsze są pytania prowadzącego wywiad i dłuższe wypowiedzi osoby udzielającej wywiadu, tym lepiej

- stopień, w jakim prowadzący wywiad wnika i wyjaśnia sensy odnoszące się do istotnych aspektów odpowiedzi

- wywiad idealny jest poddawany w znacznej mierze interpretacji już w trakcie wywiadu

- prowadzący wywiad, już w trakcie wywiadu, próbuje zweryfikować własne interpretacje wypowiedzi podmiotu

- wywiad „komunikuje sam siebie” - tzn. że opowiadanie jest zawarte samo w sobie i ledwie wymaga dodatkowych opisów i wyjaśnień

3 ostatnie punkty dotyczą szczególnie wywiadu idealnego, który wymaga, by to co powiedziane zostało poddane interpretacji, weryfikacji i przekazane do czasu, zanim zostanie wyłączony magnetofon.

Podmiot wywiadu

idealny respondent - współdziała, jest elokwentny, wie co mówi, jest prawdomówny, konsekwentny, dokładnie i ściśle odpowiada, nie zaprzecza sam sobie, trzyma się tematu

Kwalifikacje osoby prowadzącej wywiad

prowadzący wywiad sam jest instrumentem badawczym, jest expertem w temacie, biegłym w interakcjach z ludźmi, dokonuje szybkich i bystrych wyborów o co zapyta, jakie odp rozwijać, posiada mistrzowskie umiejętności rozmowy, wprawę w posługiwaniu się językiem, słuch wyczulony na styl wypowiedzi resp., wyczucie struktur dobrych opowieści, umie pomóc resp rozwijać ich narrację.

Kryteria kwalifikacyjne osób prowadzących wywiad:

1. biegła znajomość tematu. Prowadzący posiada rozległą wiedzę o temacie wywiadu, może ze znawstwem prowadzić konwersację, wie w jakie kwestie warto wnikać, nie próbuje olśniewać rozległą wiedzą

2. nadaje porządek wywiadowi. Wprowadza cel wywiadu, nakreśla mimochodem procedurę, kończy wywiad np. krótko omawiając, czego się dowiedział w trakcie rozmowy, pyta czy resp ma jakieś pytanie dotyczący sytuacji

3. mówi jasno i wyraźnie. Stawia jasne, proste, krótkie pytania, mówi wyraźnie i zrozumiale, nie stosuje akademickiego języka. (wyj. wywiad „pod stresem” - pytania mogą być niejasne - odp podmiotu ujawniają jego reakcję na stres)

4. jest delikatny. Pozwala resp mówić we własnym rytmie, nie przerywa, jest swobodny w kontakcie, toleruje milczenie, daje do zrozumienia ze można przedstawiac kontrowersyjne opinie

5. jest wrażliwy. Aktywnie przysłuchuje się treści wypowiedzi, jest empatyczny, dostrzega co i jak mówi resp, a także to czego nie mówi, dostrzega, gdy temat budzi zbyt wielkie emocje by go dalej rozwijać

6. jest otwarty. Słyszy, które aspekty wywiadu są istotne dla resp, słucha swobodnie

7. kieruje przebiegiem wywiadu. Wie co chce znaleźć, zna cel wywiadu, to co istotne, nie boi się przerwać dygresji

8. jest krytyczny. Dopytuje się, aby zbadać rzetelność wypowiedzi resp

9. pamięta co zostalo powiedziane. może przypomnieć wcześniejsze wypowiedzi i prosić o ich rozwinięcie

10. interpretuje wypowiedzi. Dostarcza interpretacji wypowiedzi, której resp może zaprzeczyć lub potwierdzić

czasem wywiad wymaga złamania powyższych zasad, przykład: prowadzący wywiad zachowuje się w sposób autorytarny - badanie dotyczy sensu władzy dla badanych, aroganckie zachowanie pozwala mu obserwować reakcje resp.

8. Jakość wywiadu (str. 157-163)

Podrozdział podejmuje moralne aspekty wywiadu: świadomej zgody, poufności i konsekwencji dla osób udzielających wywiadu.

Świadoma zgoda. Poprzez instrukcję wstępną i instrukcje końcową należy poinformować podmiot badania o celu i procedurze wywiadu. Korzystne jest posiadanie spisanej umowy podpisanej zarówno przez prowadzącego jak i udzielającego wywiadu. Uzyskana zostanie poprzez to świadoma zgoda respondenta na uczestniczenie w badaniu i jego przyzwolenie na późniejsze wykorzystanie wywiadu. Umowa może zawierać informacje o poufności, kto będzie miał dostęp do wywiadu; prawa badacza do publikacji całości bądź części wywiadu oraz możliwe prawa osoby udzielającej wywiadu do przejrzenia transkrypcji i interpretacji. Spisana umowa może służyć jako zabezpieczenie tak dla osób udzielających wywiadu jak i badacza.

Poufność. W wywiadach badawczych, jakościowych sprawa ta jest bardziej kłopotliwa niż w wywiadach ilościowych czy terapeutycznych. Te kwestie rozwinięte w rozdz. 9 i rozdz. 14.

Konsekwencje wywiadu. Konsekwencje dla osób udzielających wywiadu wiążą się zarówno z samą sytuacją badania jak i późniejszymi skutkami uczestniczenia w wywiadzie. Nawet gdy badanie w ocenie badacza wydaje się nie stwarzać problemów, szkód, a wręcz przeciwnie zdobyta w wyniku badań wiedza posłuży badanym, mogą pojawić się pewne kłopotliwe momenty, konsekwencje dla badanego podmiotu. Np. zakłopotanie badanego, gdy opisuje swoje szczególne zachowania jak podlizywanie, rywalizacja czy jakieś przykre przeżycia. W takich momentach pojawiają się wypowiedzi niejasne, ogólnikowe. W celach badawczych byłoby pożądane sondowanie bardziej zdecydowane i krytyczne, aby uzyskać rzetelną wiedzę odnośnie tych zachowań. Nie zawsze można to uczynić, gdyż kiedy osoba badana godziła się na wywiad, nie powiedziano jej, że może być pytana o tematy, które mogą być dla niej bolesne albo mogą wiązać się ze zmianą jej pojęcia o sobie.

Wywiady badawcze a wywiady terapeutyczne. Ważną jest sprawą, aby rozróżnić te dwa rodzaje wywiadów. Głównym celem terapii jest dokonanie zmiany w pacjencie; w badaniach jest nim nabycie wiedzy. W pewnych przypadkach jednak badacz może doprowadzić do quasi-terapeutycznej relacji z badanym. Większość osób prowadzących wywiad nie ma jednak stosownego przygotowania, treningu i czasu, by sprostać tej sytuacji. Do powstania takiej sytuacji doprowadzić może szczególny stosunek badacza względem rozmówcy np. umiejętność uważnego słuchania, długie i wielokrotnie powtarzane wywiady z tą samą osobą, gdzie może rozwinąć się bliski osobisty kontakt, dalej gdy tematy wywiadów wiążą się z bardzo emocjonalnymi i osobistymi kwestiami oraz gdy rozmówcą okazuje się osoba emocjonalnie niestała, mniej lub bardziej świadomie poszukująca rady profesjonalnej. Należy to wszystko brać pod uwagę przy planowaniu badania i postępować tak, aby taka relacja terapeutyczna nie powstała. Jeżeli jednak wrażliwe kwestie i tacy badani staną się podmiotami badania, należy zawrzeć umowę z terapeutami, aby służyli pomocą jako rodzaj „zaplecza” badacza.

Postawa podejrzliwości wobec wypowiedzi osób badanych, jej motywów, otwartości może wystąpić w pewnego rodzaju badawczych wywiadach psychologicznych. Rodzi to określone problemy. Dalej kiedy badacz dokonuje interpretacji wychodzących poza rozumienie siebie osób udzielających wywiadu, powstają następne problemy: czy należy konfrontować osoby badane z interpretacją ich samych, o które one nie prosiły? Co robić kiedy powstaje różnica zdań między interpretacjami podmiotu i badacza odnośnie określonej kwestii?

W badaniach to prowadzący wywiad starał się wyszukać osobę udzielającą wywiadu, więc jest rzeczą nieetyczną doprowadzić do nowych interpretacji siebie, świata albo do zmian emocjonalnych osoby, która nie prosiła o tego rodzaju ingerencje, interpretacje. Pojawia się konflikt pomiędzy względami badawczymi, dążeniem do zyskania wiedzy naukowej a względami etycznymi, poszanowaniem integralności osoby udzielającej wywiadu. Nie należy wykazywać komuś na siłę, jak wiele niespójności i sprzeczności jest w tym, co mówi. To wykracza poza kontrakt normalnego wywiadu badawczego.

Pytania naprowadzające czyli czy rezultaty wywiadu nie są skutkiem pytań naprowadzających?

Dobrze udokumentowane jest to, że nawet nieznaczna zmiana postaci słownej pytania w kwestionariuszu albo w wywiadzie może wpłynąć na odpowiedź osoby odpowiadającej. Zwłaszcza jeśli pytania stawiamy osobom szczególnie podatnym na sugestię, takim jak małe dzieci. Wyniki takich badań można unieważnić, podważyć. Chociaż sposób sformułowania kształtuje treść odpowiedzi, często tego nie dostrzega się, że pytania naprowadzające stanowią również konieczną część procedur przesłuchania; ich użycie zależy od przedmiotu i celu dochodzenia/badania (wykorzystywane są przez policję, prawników w celu sprawdzenia konsekwencji i rzetelności świadków itd.). Jakościowy wywiad badawczy szczególnie dobrze nadaje się do wykorzystania pytań naprowadzających, aby wielokrotnie skontrolować rzetelność odpowiedzi osób udzielających wywiadu, jak i zweryfikować interpretacje prowadzącego wywiad. Zatem w przeciwieństwie do powszechnej opinii, pytania te nie zawsze osłabiają rzetelność wywiadu, ale mogą go wzmocnić. Nie tylko one zresztą mogą naprowadzać, ale także reakcje werbalne i cielesne prowadzącego wywiad. Następujące po odpowiedzi mogą działać jako dodatnie albo negatywne wzmocnienia podawanej odpowiedzi i poprzez to wpływać na odpowiedzi osób badanych na dalsze pytania. Zatem należy nie tyle unikać pytań naprowadzających, ale rozpoznać i uświadomić sobie prymat pytania, dokąd pytania wywiadu powinny prowadzić i czy prowadzą w odpowiednim kierunku.

11. Metody analizy (str.191-201)

Sześć kroków analizy materiału w badaniach jakościowych.

1. Opis osoby udzielającej wywiadu świata własnych przeżyć wewnętrznych. Spontanicznie opowiada o tym, czego doświadcza, odczuwa i czyni w relacji do przedmiotu badań. W wypowiedziach nie powinno być interpretacji albo wyjaśnień ani ze strony osoby udzielającej wywiadu ani prowadzącej go.

2. Badany sam odkrywa nowe sensy w tym, co przeżył i czynił. Dostrzega nowe związki w swoim świecie przeżywanym, na podstawie własnych samorzutnych opisów, wolnych od interpretacji ze strony prowadzącego wywiad.

3. Prowadzący wywiad w trakcie jego trwania kondensuje i interpretuje sens tego, co opisuje udzielający wywiad i „odsyła” te sensy z powrotem („nawracająca interpretacja”). Rozmówca ma możliwość natychmiastowego potwierdzenia bądź zaprzeczenia interpretacji poddawanej przez prowadzącego wywiad.

4. Osoba prowadząca poddaje interpretacji transkrypcję wywiadu. Można wyodrębnić tu trzy części; strukturalizację, porządkowanie materiału do analizy, często złożonego i obszernego, dalej rozjaśnienie materiału, które czyni go dostępnym analizie (eliminacja wypowiedzi odbiegających od tematu, powtórzeń, materiału nieistotnego z punku widzenia celu badania, przyjętych założeń) oraz analiza właściwa, wydobywanie sensu wypowiedzi jak i dostrzeganie nowych sposobów widzenia zjawiska badanego. Pięć głównych podejść do analizy sensu to: kondensacja, kategoryzacja, strukturalizacja narracyjna, interpretacja i metoda ad hoc.

5. Ponowny, kontrolny wywiad. Kiedy badacz przeanalizował już całość wywiadów, może przedstawić podmiotom wywiadu swoją interpretację. Kontynuuje wywiad „metodą samokorygowania”, respondent ma wtedy możliwość wypowiedzenia na bieżąco swoich uwag co do interpretacji prowadzącego jak i rozwinięcia swoich początkowych wypowiedzi.

6. Możliwość poszerzenia kontinuum opisu i interpretacji o nowy szerszy kontekst, w którym osoby zaczynają działać zgodnie z nowymi spostrzeżeniami, na podstawie wiedzy, którą zyskały w trakcie wywiadu.

Pięć podejść do analizy jakościowej.

1. Kondensacja. Kondesacja sensu pociąga za sobą skrócenie, skompresowanie sensu rozwiniętych znaczeń zawartych w wywiadzie do postaci krótszych, zwięzłych sformułowań. Główny sens w wypowiedzi zostaje przekazany w kilku słowach.

2. Kategoryzacja sensu. Implikuje ona, że wywiad zostanie zakodowany na kategorie. Dłuższe wypowiedzi są zredukowane do prostszych kategorii jak np. „plus” i „minus”, wskazujących na pojawienie się lub nie pojawienie się zjawiska badanego albo zredukowanie do pojedynczej liczby na skali np. od 1 do 5, aby wskazać intensywność zjawiska. Kategoryzacja może więc zredukować i zorganizować większy tekst do kilu tabel i rysunków. Kategorie mogą być wcześniej przygotowane albo powstać ad hoc w trakcie analizy. Mogą być wzięte z teorii albo języka potocznego.

3. Struktura narracyjna. Pociąga za sobą czasową i społeczną organizację tekstu, aby wydobyć jego sens. Struktura narracyjna skupia się na historiach opowiadanych w trakcie wywiadu i wydobywa ich strukturę i fabułę. Jeżeli brak spontanicznie opowiadanych historii, analiza narracyjna może zmierzać do konstrukcji spójnej opowieści z wielu zdarzeń, rozrzuconych w wywiadzie. To zwykle redukuje tekst wywiadu.

4. Interpretacja sensu. Wychodzi poza porządek jawnych sensów tekstu do głębszych interpretacji, mniej lub bardziej opartych na domysłach. W przeciwieństwie do porzucenia kontekstu wypowiedzi wywiadu poprzez kategoryzację, interpretacja przywraca inny kontekst wypowiedzi, wprowadzając ją w szersze ramy odniesienia. Wywiad jako całość albo teoria może dostarczyć kontekstu dla interpretacji wypowiedzi. Interpretacje zwykle prowadzą do poszerzenia tekstu.

5. Generowanie sensów poprzez metody tworzone ad hoc. To podejście eklektyczne. Można wykorzystać różnorakie zdroworozsądkowe podejścia do tekstu wywiadu, jak i wymyślne metody analizy tekstów albo metody ilościowe, aby wydobyć sens różnych partii materiału. Wynikiem generacji sensu są słowa, liczby, figury, wykresy przepływu, lub ich kombinacja.

232-247

Społeczne konstruowanie trafności

Czyli na Brydziusieńkę słów kilka…

Mówiąc najogólniej - w tym fragmencie autor porusza kwestię rzetelności wywiadu i jak należy podchodzić do tych spraw a także odzwierciedlania rzeczywistości przez analizę wywiadu. Chodzi o to, iż mając już jakąś część wiedzy, musimy ją zweryfikować, co zazwyczaj jest odnoszone do takich pojęć, jak rzetelność, trafność oraz generalizacja. Pojawiają się także zagadnienia związane z postrzeganiem prawdy - może być w sensie klasycznym jak i postmodernistycznym. Ale to troszkę później

Autor określa tu generalizację, rzetelność oraz trafność jako pozytywistyczną „trójcę”. Następnie wspomina o tym jak się gdzieś z tym spotykał, między innymi na studiach I w końcu wraca do wątku i stwierdza, że ponownie się z nią (trójcą) spotkał, jak zaczął zajmować się badaniami jakościowymi.

Badacze jakościowi mają jednak tu różne podejście. Jedni ignorują trafność, rzetelność i generalizację (T-Rz-G) lub je odrzucają jako przeszkodę dla twórczych badań jakościowych. Inni zaś powrócili do zwykłych słów języka i wykorzystują takie pojęcia jak zaufanie, wiarygodność, niezawodność i potwierdzalność.

Do tego dochodzi jeszcze ponowoczesność. Ale aby było fajniej - w jej ramach są 2 podejścia. Czasem T-Rz-G jest odrzucana jako resztki nowoczesnej korespondencyjnej teorii prawdy. Czasem jednak - w przypadku ponowoczesności umiarkowanej - odrzuca się co prawda istnienie jednej, obiektywnej, uniwersalnej prawdy ale dopuszcza się istnienie lokalnych, wspólnotowych i osobistych postaci prawdy. (autor preferuje to drugie podejście i tak tez podchodzi do sprawy).

Generalizacja

No więc zacznijmy zabawę od generalizacji Czyli czy możemy uogólniać wyniki wywiadu. I jak zwykle są różne podejścia.

• w wersji pozytywistycznej chodzi o ustalanie uniwersalnych praw o ludzkim zachowaniu.

• w poglądach humanistycznych przeciwnie - każda sytuacja jest niepowtarzalna i każde zjawisko ma swą własną wewnętrzną strukturę i logikę

• w podejściu ponowoczesnym zaś jest nacisk na heterogeniczność i kontekst wiedzy, przejście od uogólniania do kontekstu

Na ale co z formami generalizacji? Przecież też nie może być jedna, bo po co by trzeba było książkę całą pisać :/ (wybaczcie moje złośliwości ale musze jakoś odreagowywać…)

Można więc zarysować 3 rodzaje generalizacji ze studiów przypadków:

1. G. naturalna - opiera się na osobistym przeżywaniu i powstaje w wyniku doświadczenia. Taka wiedza może być zwerbalizowana i przechodzić z wiedzy ukrytej do jawnej, wyrażanej w sądach

2. G. statystyczna - jest formalna i jawna i opiera się na próbce podmiotów (czyt. ludzi…chyba ;) badań wybranych z populacji w sposób przypadkowy. Można następnie ustalić poziomy ufności generalizacji z tej próbki na populację w postaci współczynników prawdopodobieństwa.

Czasem jednak próbkę dobiera się wg. kryteriów i wówczas nie można jej statystycznie generalizować na całą populację (co jest oczywiste ;)

3. G. analityczna - zależy ona od tego jak wyniki w danej sytuacji możemy odnieść do innej, aby tam uzyskać jakieś wskazówki. Ta G. opiera się na analizie podobieństw i różnic tych dwóch sytuacji. Badacz opiera swoje uogólnione wnioski na logice asercji.(której jest kilka rodzajów)

Uogólnienie badacza i czytelnika

Ten wątek wiąże się z g. analityczną. Pytaniem jest bowiem - kto powinien jej dokonywać z jakościowego przypadku badawczego - badacz czy użytkownik czy czytelnik. W przypadku badacza jak i użytkownika punktem wspólnym jest jednak to, że badacz dostarcza dowodów dla dokonania generalizacji analitycznej. Przykładem generalizacji przez czytelnika są terapeutyczne opisy przypadków dokonywane przez Freuda (są bardzo żywe i przekonywujące i do dziś wielu czytelników robi generalizacje).

Cele uogólnienia

• badamy to co jest - próba ustalenia zwykłego, zwyczajnego, typowego, pospolitego.

• badamy to co może być - tu przykład z przewidywaniem Marksa co do popularności najemnej pracy robotników

• badamy to co mogło by być - tu ustalamy sytuacje idealne i wyjątkowe i badamy je co się w nich dzieje (w podejściach konstruktywistycznych i ponowoczesnych następuje pewne przejście od z góry przyjętych ideałów do form bardziej otwartych)

Rzetelność i trafność wywiadów

Autor robi małe podsumowanie co dotychczas napisał na temat rzetelności i trafności i tak:

Rzetelność.

Dotyczy ona spójności wyników badań. Pytania naprowadzające - o ile nie są zaplanowaną techniką wywiadu - mogą niechcący wpływać na wypowiedzi. I generalnie jest nacisk na rzetelność wywiadu ale jeśli jest zbyt duży, to może z drugiej strony przeciwdziałać kreatywnej innowacyjności i różnorodności wywiadów.

Trafność.

Trafność dotyczy wszystkich 7 stadiów robienia badania z użyciem wywiadu. I tu jest jeszcze nawiązanie do ramki na kolejnej stronie tekstu (s. 240) więc sobie proszę popatrzcie bo chyba nie ma sensu tego przepisywać ;)

Trafność w kontekstach nowoczesnych i ponowoczesnych

Po pierwsze kwestia trafność wiąże się z wiedzą oraz prawdą. I jak już pewnie zgadniecie można je różnie rozumieć.

• w zwykłych podręcznikach trafność dotyczy prawdy i prawidłowości wypowiedzi

• w podręcznikach nauk społecznych trafność naukowa może mieć ujęcie wąskie jak i szerokie

• W podejściu pozytywistycznym trafność zawężona jest do pomiaru (i badanie jakościowe jest nietrafne jeśli nie podaje wyników w liczbach)

• W szerszym ujęciu trafność dotyczy stopnia, w którym metoda bada to, co zamierza badać ( tu badania jakościowe mogą doprowadzić do trafnej wiedzy naukowej)

Standardowe definicje trafności były wywiedzione z kryteriów dostosowanych dla testów psychologicznych, sformalizowanych przez Cronbacha i Meehla w 1955 roku.

Z trafnością wiąże się filozoficzne pojęcie prawdy. Ale można dla odmiany ;) różnie pojmować (3 klasyczne):

• korespondencyjne kryterium - czy wypowiedź odpowiada obiektywnemu światu

(ważne dla pozytywistycznych nauk społecznych)

• koherencyjne k. - wewnętrzna spójność i logika wypowiedzi

(ważne dla matematyki i hermeneutyki)

• pragmatyczne k. - powiązanie prawdy wypowiedzi z konsekwencjami praktycznymi

(ważne dla pragmatyki i trochę dla filozofii marksistowskiej)

W filozofii pozytywistycznej wiedza jest odbiciem rzeczywistości i jest tylko jeden poprawny pogląd na niezależny świat zewnętrzny. W ponowoczesności natomiast pojęcie wiedzy, jako zwierciadła rzeczywistości, zastąpiła wiedza, jako społeczna konstrukcja rzeczywistości. Prawda jest tworzona poprze dialog/negocjacje.

Natomiast pojęcie trafności teoretycznej wnosi ideę społecznej konstrukcji trafnej wiedzy. Samo pojęcie trafności teoretycznej (construct validity) wprowadzili pierwotnie Cronbach i Meehl. Wymaga ona badania korelacji z innymi miarami konstruktu i logiczną analizą ich relacji. O trafności teoretycznej pisali też Cherryholmes i tam jest ona pojęciem dyskursywnym i retorycznym. Konstrukt i jego pomiar jest ważny o ile dyskurs przekonuje społecznośc badaczy.

Ale jakie są implikacje powyższej dyskusji dla walidacji () badań jakościowych? Jest ich oczywiście kilka:

1. Kiedy porzucamy korespondencyjną teorię prawdy jako podstawę rozumienia trafności, następuje przesunięcie akcentu z weryfikacji na falsyfikację. Nie szukamy absolutnej wiedzy, tylko wiedzy złożonej z twierdzeń, które nie uległy falsyfikacji i są możliwe do obrony

2. Wiara w wiedzę jako zwierciadło rzeczywistości słabnie i ważna staje się społeczna konstrukcja rzeczywistości, z koherencyjną i pragmatyczną teorią prawdy.

3. Mniejsze znaczenie ma uzasadnianie a większą uwagę kładzie się na dowód pragmatyczny poprzez działanie. (aplikacja praktyczna zastępuje uzasadnianie wiedzy)

Trafnosc jako jakosc rzemiosła

Hmm…o co tu chodzi? No więc jak to ładnie autor ujmuje - o trafności upewniamy się badając źródła braku trafności Mianowicie im bardziej atakujemy jakiej twierdzenie poprzez próby falsyfikacji, tym bardziej sprawdzamy wiarygodność i trafność wiedzy. Zatem walidacja powinna zależeć od jakości rzemiosła podczas badań, ciągłej kontroli i krytyki.

Istotne staje się rzemiosło oraz wiarygodność badacza. Wiarygodność oparta o jego przeszłe prace jest ważna dla Trafności jego nowych/przyszłych badań.

Walidacja badania ma natomiast 3 aspekty:

1. Ustalać trafność to kontrolować.

Czyli po prostu ciągle się kontrolujemy. Różni badacze wskazywali tu na odmienne typy kontroli wyników badań jakościowych. (np. kontrola reprezentatywności i wpływów badacza, ważenie dowodów, sprawdzanie przypadków krańcowych etc). Generalnie im więcej prób falsyfikacji przetrwa interpretacja, tym bardziej jest solidna.

2. Ustalać trafność to poddawać w wątpliwość.

Często zarzuca się wywiadom, że wyniki są nietrafne bo wypowiedzi osób badanych mogą być fałszywe. I to musimy zawsze sprawdzać.

3. Ustalać trafność to teoretyzować.

Ważna jest nie tylko metoda ale także pytania teoretyczne o naturę samego zjawiska. Trzeba określić także co ma być badane.

KVAK str. 247 - 255

(tekst przypomina wykłady z filozofii kultury, więc wybaczcie ewentualne nieścisłości)

Trafność komunikacyjna

„Komunikacyjna trafność wiąże się z testowaniem trafności twierdzeń wiedzy w dialogu.”, czyli trafność wiedzy ustala się w dyskusji poprzez argumentację.

Ricoeur traktuje ustalanie trafności jak procedury sądowych interpretacji prawnych: walidacja opera się na logice niepewności oraz prawdopodobieństwie jakościowym, zawsze jest możliwe argumentowania za i przeciw.

Inne podejścia do trafności komunikacyjnej:

1. Psychoanaliza - wypracowana w dialogu między pacjentem i terapeutą,

2. Badanie systemów społecznych (House)- istotne w badaniach jest to, czy odbiorcy raportu z badań będą potrafić odpowiedzieć na jakieś nowe pytania

3. Podejście dyskursywne (Cronbach) - trafność ustala się w dyskusji publicznej, celem raportu z badań jest pogłębienie rozsądnych dyskusji.

4. Podejście narracyjne (Mishler) - walidacja jako społeczna konstrukcja wiedzy. Trafność wiedzy ustala się w dyskursie, poprzez który inni badacze uznają wnioski z badań za wystarczająco godne zaufania.

Natura dyskursu a trafność komunikacyjna:

JAK? (brak kilku linijek tekstu) Chodzi o to, że dyskurs może się opierać na różnych argumentach: od ścisłych argumentów w dyskursie filozoficznym, po odczucia i sympatie w terapiach.

DLACZEGO? , czyli cele i kryteria docierania do prawdziwej wiedzy:

• Habermas idealny dyskurs prowadzi do uniwersalnych prawd;

• Eisner: „konsensualne ustalenie trafności jest zgodą pomiędzy osobami kompetentnymi co do tego, że opis, interpretacja, ocena i tematyzacja sytuacji edukacyjnych są trafne”

• Lyotard (postmodernizm) - dyskurs to gra pomiedzy przeciwnikami a nie partnerami

KTO? Trzy społeczności interpretacyjne:

1. Osoba udzielająca wywiadu

2. Publiczność - interpretacje zdroworozsądkowa

3. Społeczność uczonych - kompetentni metodologicznie i teoretycznie do interpretacji; przyjęcie przez społeczność naukowców jakichś wyników od dawna stanowiło ostateczne kryterium ustalania prawdy twierdzenia.

Władza i prawda - różne społeczności zawodowe konstruują wiedzą na różne sposoby, mogą więc powstać konflikty. Ponadto problemem jest ustalenie kto jest kompetentny członkiem społeczności interpretującej trafność danych badań. Dwa sprzeczne stanowiska: Habermas (konsensualna teoria prawdy opiera się na ideale dialogu wolnego od dominacji; pomija realne stosunki władzy w społeczeństwie) vs. Lyotard (naukowa konwersacja jako gra władzy, naukowcy są opłacani, żeby powiększyć zakres władzy).

Trafność pragmatyczna

Walidacja pragmatyczna jest weryfikacją w dosłownym sensie, czyli poprzez działanie. W skrócie: wiedza jest o tyle prawdziwa o ile jest skuteczna w działaniu.

Wiedza pragmatyczna przeciwdziała niekończącym się interpretacjom. Opierając się na jednej interpretacji oddaje się działaniu.

Wywiad terapeutyczny opiera się na pragmatycznej wiedzy: komunikowanie interpretacji służy wywołaniu zmian u pacjenta.

Badania naturalistyczne (Lincoln i Guba) - zorientowane na działania kryteria jakościowe w badaniach jakościowych; action research (badania poprzez działanie biegnie od opisu warunków socjalnych do działań, które mogą zmienić te badane warunki.); system evaluation (ocena systemów za ostateczny cel uznaje reakcje decydentów na raport badań).

Dwa typy walidacji pragmatycznej -

1. Twierdzeniu wiedzy towarzyszy działanie - słowa są wcielane w życie, za słowami idą czyny

2. Twierdzenie wiedzy prowokuje do zmiany działania - czy interwencje oparte na wiedzy badacza mogą prowokować do faktycznych zmian zachowań; np. Freud nie polegał jedynie na tym, czy pacjent zgodził się z jego interpretacją, ale zalecał obserwację zachowania pacjenta dla potwierdzenia owej interpretacji.

Kolaboracyjne badania - badacze i podmioty razem rozwijają wiedzę o sytuacji społ., a potem sprawdzają jej trafność w praktyce.

Walidacja pragmatyczna:

JAK? Formy mogą być bardzo różne: reakcja pacjenta na psychoanalityczne interpretacje, reakcje audytorium na doniesienia z badań dotyczących ewaluacji systemu, czy interakcja badacza i podmiotów w badaniach poprzez działanie.

DLACZEGO? Dyskurs naukowy nie ma przymusu konsensusu, bo nie ma potrzeby natychmiastowego działania. Kontekst praktyki natomiast poprzez działanie wymusza konsensus. Podejście pragmatyczne implikuje, że to jest prawdą, co pomaga podjąć działania, które prowadzą do określonego rezultatu. Wobec tego podjęcie decyzji co jest pożądanym rezultatem włącza kwestię wartości i etyki. Przejawia się to w zmianie nacisku z tego co jest na to co mogłoby być.

KTO? Czyli badacz i użytkownicy tworzonej wiedzy.

Wiarygodność badacza będzie implikować, czy sprawozdanie z badań zostanie uznane, czy nie. (znów brak kilku linijek tekstu) Zaleca się, żeby odbiorcy w ocenie systemów zostali włączenie do grona audytorium, czyli decydentów.

Władza i prawda. Walidacja pragmatyczna wnosi kwestię władzy i prawdy w badaniach społecznych: władza może mieć wpływ na pożądane rezultaty badań; wartości będące podstawą badań oraz kierunki na które będą przeznaczana dofinansowania.

Trafność pytania o trafność

(podrozdziałek podsumowujący na jedną stronę… ciężko streścić, łatwiej będzie Wam przeczytać).

SILVERMAN ROZDZIAŁ 2 (str. 52 - 59)

„CZYM SĄ BADANIA JAKOŚIOWE?”

Rozdział rozpoczyna się od przedstawienia ogólnego postrzegania badań jakościowych przez społeczeństwo jako mało obiektywnych, politycznych, nieprecyzyjnych, elastycznych (nie wiedomo, czy to wada, czy zaleta)…, w porównaniu z ilościowymi, uznawanymi za obiektywne, ale postrzeganymi jako „podejrzane”, gdyż mogą być zmanipulowane.

2.1 Sens badań ilościowych

Pięć głównych metod badań ilościowych

Metoda	Cechy	Zalety
Sondaż społeczny	Próby losowe Mierzalne zmienne	Reprezentatywność Umożliwia testowanie hipotez
Eksperyment	Eksperymentalny czynnik stymulujący Grupa kontrolna niewystawiona na działanie czynnika stymulującego	Precyzyjny pomiar
Statystyki urzędowe	Analiza wcześniej zebranych danych	Duże zbiory danych
Obserwacja ustrukturyzowana	Obserwacje zapisywane na wcześniej zdefiniowanej matrycy	Rzetelność obserwacji
Analiza treści	Z góry określone kategorie używane, by policzyć zawartość produkcji mass mediów	Rzetelność mierzenia

Uwagi na temat badań ilościowych

1. Badacze ilościowi są wstrzemięźliwi w przechodzeniu od stwierdzenia występowania korelacji do występowanie związku przyczynowo - skutkowego, gdyż ujmują oni ograniczoną liczbe zmiennych (np. cena rumu na Barbadosie wykazuje korelacje z poziomem zarobków duchownych Metodystów… bo oba zjawiska podlegają presji inflacyjnej)

2. Zarzuty niektórych badaczy jakościowych, że w badania ilościowe traktują rzeczywistość społeczną jak świat przyrody; chcą zbudować prawdziwą naukę. Autor się nie zgadza… badacze jakościowi nie powinni bagatelizować walorów badań ilościowych.

2.2 Nonsens badań ilościowych

Badacze ilościowi sądzą, że ich badania oparte na metodach statystycznych wykluczają nieścisłości i prowadzą do „jedynych właściwych wyników i wniosków”.

Ale często pomijają fakt, że w swoich badaniach muszą bazować na „zbiorze procedur ad hoc”. Bezwiednie stosują procedury dnia codziennego, choć roszczą sobie pretensje do naukowej obiektywności. Np. standaryzacja pewnych odpowiedzi, które otrzymują od respondentów, nie ujmuje tego co respondenci rzeczywiście rozumieją pod tymi pojęciami (złożenie ad hoc), nie badają nieformalnych zachowań. Cyt. „to co tu mamy to piękny przykład ogona machającego psem”: badacz zastępuje potoczne rozumienie wyjaśnieniami statystycznymi opartych na policzalnych zmiennych, mimo to nieuchronnie zmuszony jest odwoływać się do wiedzy potocznej przy definiowaniu zmiennych jak i korelacji między nimi.

Niektóre uwagi krytyczne pod adresem niektórych badań ilościowych:

1. Mogą sprowadzać się do „szybkiego załatwienia sprawy”, bez kontaktu lub po krótkim kontakcie z ludźmi czy też z „trenerem”,

2. Statystyczne korelacje mogą być oparte o „zmienne”, które, w oniesieniu do naturalnie przebiegających interakcji, są arbitralnie zdefiniowane.

3. Spekulowaniu po fakcie o znaczeniu uzyskanych korelacji może pociągać za sobą stosowanie procedur wnioskowania związanych z wiedzą potoczną, których wszakże nauka chciałaby unikać.

4. Pogoń za zjawiskami mierzalnymi może oznaczać że ukryte wartości wkradają się w badania po prostu wtedy, gdy na warsztat brane są tak bardzo problematyczne i niepewne pojęcia, jak „przestępczość” lub „inteligencja”.

5. Podczas gdy testowanie hipotez jest rzeczą istotną, to czysto statystyczna logika może uczynić rozwijanie hipotez sprawą trywialną i zawieść, jeśli chodzi o stawianie hipotez na podstawie danych.

str. 59-69

Sens badań jakościowych

wiele praktyk, technik badawczych, które stosuje się w badaniach ilościowych, może być nieodpowiednich dla badań jakościowych

policzalność (czyli metoda badań ilościowych) czasami jest użyteczna, ale może czasami ukrywać, jak i odsłaniać podstawowe procesy społeczne.

Statystyki nie są w stanie zmierzyć pewnych sfer rzeczywistości społecznej.

I tu wkraczają badacze jakościowi, którzy wierzą, że mogą dostarczyć „głębszego” rozumienia zjawisk społecznych niż dane czysto ilościowe.

Nonsens badań jakościowych

Krytyka badań jakościowych (głównie w zorientowanych ilościowo podręcznikach traktuje się je jako podrzędny rodzaj metodologii :) ):

badania jakościowe traktowane są tam jako metoda tylko do zaznajomienia się z miejscem i przedmiotem badań, o którym wiemy relatywnie mało; jako „rozpoznawanie” i „opis”. Jednak to „analizy statystyczne” stanowią podstawę badań.

problem rzetelności badań jakościowych - czyli jak badacz radzi sobie z kategoryzowaniem opisywanych przez siebie wydarzeń czy działań. Szczególnie ważna jest konsekwencja, z jaką dany badacz lub różni badacze przypisują dane poszczególne stwierdzenia do tej samej kategorii.

Konsekwencja ta jest ważna także dlatego, że wiele studiów jakościowych, z powodu braku miejsca dostarcza jedynie wycinków z danych.

zarzut anegdotyzmu - w badaniach jakościowych przywołuje się kilka wymownych „przykładów” danego zjawiska, pomijając mniej jasne lub przeciwstawne, i na ich podstawie wyjaśnia się to zjawisko. Zarzut anegdotyzmu pozwala kwestionować trafność badań jakościowych.

Łączenie badań jakościowych i ilościowych

W latach 60. XX w. - krytyka badań ilościowych, ich racjonalności.

Różne formy etnografii miały jedną wspólną wadę: to czytelnik musiał w sposób krytyczny ocenić, czy badacz dopasowuje tylko fragmenty danych do swojej argumentacji, czy omawia całe dane (nie-tendencyjnie); zawsze pozostają wątpliwości do mocy twierdzenia opartego na kilku wybranych przykładach. (tu chodzi chyba o badania jakościowe)

Więc jak dane ilościowe mogą być włączane do badań jakościowych?

dzięki połączeniu badań jakościowych z ilościowymi, po pierwsze czytelnik może przyjrzeć się danym jako całości, a po drugie: badacz może sprawdzać własne uogólnienia. proste techniki obliczeniowe mogą być narzędziem sondowania całego zbioru danych, które zazwyczaj gubią się w intensywnych badaniach jakościowych.

Autor podaje tutaj przykład badań nad ogłaszaniem decyzji, opinii przez lekarza na oddziale kardiologii dziecięcej. Większość danych pochodziła z nagrań rozmów z pacjentami. Okazało się, że sposób w jaki lekarze ogłaszali stan zdrowia dziecka, był zależny nie tylko od czynników klinicznych (stan serca dziecka), ale i społecznych (np. w stosunku do rodziców dzieci z zespołem Downa nie używano określenia „zdrowy”). Kategoriami w badaniach były pytania i odpowiedzi lekarzy i rodziców, których częstość występowania badano.

Rodzaje badań jakościowych

Martyn Hammersley określił, że badacze jakościowi podzielają pewien wspólny zestaw preferencji:

1. preferowanie danych jakościowych (= raczej analizy słów i obrazów niż liczb)

2. preferowanie danych pojawiających się naturalnie - raczej obserwacji niż eksperymentów

3. preferowanie raczej znaczeń niż zachowań - „dokumentowanie świata z punktu widzenia badanych”

4. odrzucanie modelu nauk przyrodniczych

5. preferowanie badań indukcyjnych, opartych raczej na wywodzeniu hipotez z danych niż testowaniu hipotez

Mimo to nie ma uzgodnionej doktryny wszystkich jakościowych badań społecznych.

Gubrium i Holstein przedstawiają różne podejścia w badaniach jakościowych za pomocą terminu „idiom”. Wyróżniają cztery „idiomy:

1. Naturalizm - postulaty nie-narzucania znaczenia, „wyjście na zewnątrz i obserwowanie terenu”

2. Etnometodologia - podziela z naturalizmem wagę szczegółów, ale dostrzega je w rozmowach, w interakcjach.

3. Emocjonalizm - szuka „intymnego” kontaktu z przedmiotem badań.

4. Postmodernizm - usiłuje zdekonstruować koncepcję „przedmiotu badań” i „terenu”

badacze jakościowi poruszają się na „granicy rzeczywistości i przedstawienia”, a każdy idiom skręca gwałtownie w jedną ze stron.

trzeba znaleźć złoty środek, który „przezwyciężyłby napięcia pomiędzy rzeczywistością a przedstawieniem”., robienie badań jakościowych musi się wiązać ze stosowaniem rygorystycznych, krytycznych standardów.

Podsumowanie:

porównanie badań ilościowych i jakościowych wskazuje na różne rozłożenie akcentów pomiędzy „szkołami”, które same w sobie są zróżnicowane.

badacze jakościowi powinni doceniać zbieranie i krytyczną analizę danych przez badaczy ilościowych

kluczowe dla oceny badań są rzetelność i trafność

pewne metody ilościowe mogą być czasem odpowiednie dla badań jakościowych

używanie tylko metod ilościowych może lekceważyć społeczne i kulturowe konstrukcje „zmiennych”

Silverman str.73-80

ETNOGRAFIA I OBSERWACJA

Michael Agar - krytykuje stosowanie testowania naukowego w badaniach ilościowych. Kiedy badacz społeczny przyjmuje rolę uczącego się, naukowe testowanie nie ma sensu, stawia sobie wtedy pytania typu: „O co tu chodzi?”

William Forte Whyte w 1949 r. przeprowadził słynną, ponad roczną obserwację kilku restauracji w Chicago. Pokazał specyfikę organizacji pracy w przedsiębiorstwie usługowym. Jego studium pokazuje ważność kontekstu i procesu dla zrozumienia zachowania. Pracownicy „reprodukowali zawodową i płciową hierarchę przez modyfikowanie przepływu pracy i tym samym redefiniowanie pozornie prostych czynności” (ogólnie chodziło tu o przekładanie na pracę takich relacji jak relacja kobieta - mężczyzna, jak to się ma do tego, że kelnerki przekazują kucharzom zadania, tego kto zaczyna działanie i w stosunku do kogo etc.).

Mimo agarowskiej krytyki „testowania naukowego”, Whyte nie opowiedział się za nieustrukturyzowanym projektem badawczym (typowo, czysto jakościowym) i stosuje np. mocne miary ilościowe w celu policzenia czasu przebiegu różnych czynności.

Czym różni się obserwacja od etnografii?

Obserwacja:

nie jest domeną nauk społecznych (spotykamy się z nią w wielu dziedzinach i w codziennym życiu)

czym więc różni się obserwacja w życiu codziennym od obserwacji w naukach społecznych? Badacze społeczni robią ze swoimi obserwacjami coś więcej: piszą etnografię

Etnografia:

„lud”+ „pisanie” = „pisanie o określonym ludzie z perspektywy nauk społecznych”

dzisiejsi etnografowie nie zawsze obserwują, przynajmniej nie bezpośrednio

obserwacja uczestnicząca (badacz staje się uczestnikiem życia społecznego; sposób bycia-w-świecie badacza), jej cechy (wg Brymana) to:

• patrzenie czyimiś oczyma

• opis: zajmowanie się przyziemnymi szczegółami

• kontekstualizm

• proces (życie społ. to seria ściśle powiązanych wydarzeń)

• elastyczne projekty badawcze (chodzi o to o czym mówił Malinowski, żeby nie wychodzić z góry z pewnymi założeniami, projektami, bo możemy pominąć pewne nieoczekiwane kwestie)

• unikanie wczesnego zastosowania teorii i koncepcji

Studia dotyczące plemion

Historia:

Początkowo kierunek pracy obserwacyjnej wyznaczała antropologia; można powiedzieć, że wcześni antropolodzy przyjęli „metodologię kolonialną” (bo pracowali na zlecenie zarządców kolonii). Skupiano się na różnicy pomiędzy krajowcami a kulturą zachodnią. Antropolodzy także badacza postrzegali jako kulturowego Europejczyka, dopiero potem się to zmieniło.

Współcześnie coraz ważniejsze staje się zrozumienie innych kultur w kontekście nasilającej się „globalizacji” świata. Jedną z takich prób jest antropologia kognitywna - dążąca do zrozumienia, jak ludzie postrzegają świat przez badanie tego jak się komunikują. A. kognitywna opiera się zwykle na pojedynczych studiach przypadków poszcz. ludów. Z kolei antropologia strukturalna - pojedynczymi przypadkami zajmuje się w odniesieniu do ogólniejszych form społ. (i tu chyba wiemy jak to z nią było, de Saussure, Durkheim, itd.).

Klasyczny przykład antropologa używającego studium przypadku do szerokiego uogólnienia to Mary Douglas badająca afryk. plemię Lele. Lele czcili mrówkojada (pangolina), który był dla nich obiektem kultu, ale i anomalią (zwierzę ni to wodne, ni lądowe, rodzi jednego potomka jak człowiek, nie boi się myśliwych etc.). Tymczasem wiele grup, znalazłszy anormalne jednostki w swoim środowisku, bez zastanowienia je odrzuca. Klasyczny przykład tego można znaleźć w Starym Testamencie (odrzucanie świni jako zwierzęcia anormalnego bo nieprzeżuwającego). M. Douglas stwierdziła, że reakcja Lele na anomalie wynika z ich doświadczeń zakorzenionych w organizacji społ. Ich relacje z innymi plemiona to pasmo sukcesów, bez wojen to sukcesy w przekraczaniu granic, a te są często przekraczane przez jednostki anormalne (inaczej ma się sprawa z Izraelitami ze ST.T. odrzucającymi anomalię). Być może więc nie ma uniwersalnej tendencji do unikania anomalii.

Za pomocą tego historycznego porównania, Douglas od wyjaśnienia pojedynczego przypadku przeszła do daleko idącej teorii o relacji pomiędzy kontaktami społ. a reakcją na anomalię.

Glaser i Strauss (autorzy teorii ugruntowanej) opisują przejście w stronę uogólnienia na wysokim poziomie jako przejście od teorii rzeczowej do formalnej.

Studia subkultur Str. 80-98

Początki etnografii socjologicznej zwykle umiejscawia się w latach dwudziestych XX w., kiedy to studentom Uniwersytetu w Chicago polecono odłożenie teoretycznych rozważań i zamiast nich wyjść na ulice miasta w celu uważnego się rozglądania i przysłuchiwania powstanie Szkoły Chicagowskiej. Miała ona dwa nurty :

- jeden zaczął interesować się socjologią życia w mieście

- drugi dostarczył serię żywych sprawozdań dotyczących umiejscowienia ludzi w mieście

[opis badań na temat palenia marihuany Howard Becker lata `50 - kilka stadiów, które przechodzą nowicjusze na drodze do stania się regularnymi palaczami: a). bezpośrednie uczenie b).uczenie się czerpania przyjemności z efektów działania marihuany c). resocjalizacja po doświadczeniu trudności d).stawanie się koneserem ]

Studia nad różnymi subkulturami to chleb powszedni współczesnej etnografii

Badania strefy publicznej

Etnografowie obserwujący sferę publiczną często mają szersze zainteresowania niż badanie jedynie subkultur czy poszczególnych grup. W zamian stawiają sobie za cel obserwowanie, jak w ogóle zachowują się ludzie o określonym kontekście publicznym, na przykład w środkach publicznego transportu.

Do skupienia się na przestrzeni publicznej przyczynili się trzej socjologowie - Simmel, Goffman, Sacks.

E.Goffman

1. budowanie wrażenia poprzez swoje zachowanie;

2. praca nad twarzą ułatwia interakcję przez ustanawianie porządku ceremonialnego i praca nad charakterem, która służy utrzymaniu lub zdobywaniu pozycji moralnej poszczególnych jednostek;

3. pokazuje nam dwa stale stosowane rodzaje zasad organizowania interakcji społecznych

• zasady kurtuazji, manier i etykiety (kto co może robić, mówić do kogo i w jaki sposób)

• zależącej od definicji sytuacji zasady dotyczące tego, co jest odpowiednie, a co nieodpowiednie w określonych okolicznościach

H.Sacks

Opis tego, jak ludzie zmieniają swój wizerunek, kiedy ich prywatne miejsce staję się publiczne np. aranżujemy w określony sposób nasze mieszkanie, kiedy spodziewamy się gości.

Obserwacji takich można dokonywać w trakcie codziennego życia (+)

Badania organizacji

Uczymy się i pracujemy w organizacjach, takich jak uniwersytety i przedsiębiorstwa. Często także nasz wolny czas spędzamy w zorganizowanych grupach społecznych organizacje powinny służyć jako bogate źródło informacji dla etnografa.

Goffman: Instytucje totalne (koszary, więzienia, klasztory, szkoły z internatem) przełamują zwyczajowe granice między pracą, odpoczynkiem i zabawą, używając różnych strategii, aby odrzeć ludzi z ich nieinstytucjonalnych tożsamości. Jednak ludzie nie są pasywni - angażują się w różne regulację drugiego stopnia, które mają za zadanie ocalić ich nieinstytucjonalnie zdefiniowaną tożsamość.

Goffman i Sacks zachwycali się codziennymi umiejętnościami, dzięki którym podtrzymuję się określony wizerunek.

Dane obserwacyjne mogą pomóc w zrozumieniu, jak funkcjonują organizacje.

Kwestie etyczne w etnografii

Zarówno ilościowi, jak i jakościowi badacze mają do czynienia z jednostkami ludzkimi muszą rozważyć dylemat, jak udzielić pełnej informacji badanym, aby nie skazić własnych badań, informując ich zbyt szczegółowo o pytaniach, jakie będą im zadawane. Pojawia się kwestia odpowiedzialności badacza wobec badanych.

Jennifer Mason omawia dwa kierunki wpływu kwestii etycznych na badaczy jakościowych:

1. Szeroki i szczegółowy charakter badań jakościowych może oznaczać intymne wejście w publiczne i prywatne życie poszczególnych jednostek.

2. Zmieniające się kierunki zainteresowań w trakcie badań jakościowych oznaczają, że prawdopodobne jest pojawienie się nowych i niespodziewanych dylematów etycznych w trakcie badań.

Aby sobie z tym poradzić trzeba jasno sformułować własne intencje w trakcie określania problemu badawczego:

1. Zdecyduj, co jest celem twojego badania

2. Zastanów się, które jednostki lub grupy mogą być zainteresowane lub dotknięte twoim tematem badawczym

3. Rozważ, jakie implikacje ma dla tych grup określenie twojego tematu badawczego w taki sposób, w jaki to zrobiłeś.

Ważna jest świadoma zgoda w każdym przypadku.

Obserwacja ukryta, przy której obserwator nie informuje badanych o tym, co robi, może wywołać wiele poważnych problemów etycznych, poczynając od kwestii świadomej zgody ż po fizyczne zagrożenie dla zdrowia badacza.

Kwestie metodologiczne

P. Atkinson i M. Hammersley twierdzą, że badania etnograficzne zwykle mają cztery następujące cechy:

1. Silny nacisk na dogłębne badanie natury poszczególnych zjawisk społecznych a nie testowanie hipotez na ich temat.

2. Tendencja do pracy przede wszystkim z nieustrukturyzowanymi danymi.

3. Badanie małej liczby przykładów, ewentualnie nawet jednego, ale jak najbardziej szczegółowo.

4. Analizowanie danych, które zawierają w sobie wyrażone explicite interpretacje znaczeń i funkcji ludzkich działań w formie ustnych opisów i wyjaśnień.

Uzyskiwanie dostępu

Dwa rodzaje miejsc, w których prowadzi się badania:

1. Zamknięte lub prywatne miejsca (organizacje, grupy dewiacyjne), do których dostęp jest w różny sposób ograniczony

2. Otwarte lub publiczne miejsca (opresjonowane enklawy mniejszości, miejsca publiczne i przeznaczone do powszechnego użytku zbiory danych), gdzie dostęp jest wolny.

W zależności od rodzaju miejsca można uzyskać dostęp:

a). ukryty - bez wiedzy badanych

b). jawny - polegający na informowaniu badanych i uzyskaniu ich zgody

Poszukiwanie tożsamości przez badacza

Problemy:

• skupianie się w czasie obserwacji badanych na teraźniejszości może uczynić obserwatora ślepym na ważne fakty, które wydarzyły się przed jego wkroczeniem na scenę.

• współpracujący z badaczem czy też informatorzy mogą mieć wpływać negatywnie na uzyskiwane informację (np. informatorzy mówię różne rzeczy badaczom-kobietą i badaczom-mężczyzną)

• obserwator może zmienić sytuację już przez sam fakt pojawienia się

• obserwator może stać się tubylcem, identyfikując się z badanymi tak bardzo, że nie będzie sobie w stanie przypomnieć jak coś odkrył lub wyrazić zasady kryjącej się za tym , co sam robi

Cztery problematyczne cechy tożsamości badacza terenowego [Atkinson/ Hammersley]

1. Kto wie, że badacz jest badaczem: wszyscy, niektórzy czy też nikt z badanych?

2. Jak dużo i co kto wie o badaczu?

3. W jakie rodzaje działań w terenie badacz jest zaangażowany, a w jakie nie?

4. Jaka jest jego orientacja badawcza i w jakim zakresie świadomie przyjmuje rolę osoby z wewnątrz lub z zewnątrz.

Definiowanie problemu badawczego

Przedwczesne definiowanie zmiennych jest dla badań terenowych niebezpieczne. Badacz społeczny posługujący się badaniami jakościowymi niechętnie będzie zaczynać od zdefiniowania np. „depresji” lub „wydajności”. W zamian wolałby zbadać, jak w różnych kontekstach „depresja” i „wydajność” są definiowane.

Jednakże nie znaczy to, że wczesne stadia badania terenowego są kompletnie nie ustrukturyzowane. Bez przyjęcia jakiejś perspektywy lub przynajmniej zbioru pytań wywoławczych, nie będzie z czego przedstawić raportu. Im luźniejszy jest początkowy projekt badawczy, tym mniej selektywne jest zbieranie danych.

Patrzeć i słychać

Etnograf który nie patrzy uważnie w takim samym stopniu jak słucha lekceważy kluczowe źródła danych - dane wizualne są ważne.

Rejestrowanie obserwacji

Możesz nagrywać swoje dane (audio lub wideo). Ale także możesz uzupełnić swoje nagrania danymi z obserwacji dokonujemy na bieżąco notatki terenowe (np. za pomocą arkusza obserwacji). Notatki nie tylko zapisujemy ale także wprowadzamy kategorie i poddajemy to analizie.

Silverman str. 98 - 110

1. Analiza w terenie

A) Co nam daje?

Możliwość zmiany głównego przedmiotu badań - nowe hipotezy ,nowe weryfikacje odnośnie całkiem nowych zjawisk,z którymi spotykamy się w trakcie badań terenowych,które nastepnie możemy kontynuować ,ale już mając inny cel badawczy,bądź uzupełniać,testować nowe hipotezy.

B) Jak można testować hipotezy używając danych jakościowych? - (Becker ,Geer - 1960)

Badali studentów, ich zmiany postrzegania rzeczywistość w czasie studiów, znaleźli takie oto 4 sposoby testowania wyłaniających się hipotez :

1. Porównanie różnych grup w tym samym momencie i jednej kohorty studentów z drugą w czasie ich nauki

2. Upewnienie się że odpowiedzi udzielane na pytania wywiadu pokrywają się z tym co studenci mówią i robią w bardziej naturalnych sytuacjach, z rzeczywistością

3. Dokładnie zbadanie przypadków odchyleń prowadzących do odrzucenia, rewizji lub wzmocnienia hipotezy

4. Używanie prostych tabel tam, gdzie to stosowne, np. liczenie stwierdzeń lub działań w zależności od tego ,czy były wywołane przez obserwatora czy też wydarzyły się samoistnie

Dingwall - 1992: Podkreślał znaczenie stosowania metody porównawczej, dodał jeszcze jeden sposób uzyskiwania trafności:

Dostarczenie odpowiedniej ilości „surowych” danych (np. długich fragmentów transkrypcji), by umożliwić czytelnikowi oddzielenie danych od analizy

2. Teoretyczny charakter etnografii , Wolcott :

Gromadzenie danych należy rozpocząć od zbioru bardzo ogólnych pytań(np. Co się tutaj dzieje? Co w takich okolicznościach muszą wiedzieć ludzie (indywidualnie i zbiorowo)?

Pytania Wolcotta wynikają z określonego spojrzenia na ludzką wiedzę i umiejętności, oraz ze zbioru założeń:

• Zdrowy rozsądek - kompleksowość i wyrafinowanie, nie zaś naiwny i mylący się

• Społeczna praktyka (nie percepcja) - jest sferą w której działa zdrowy rozsądek(należy się skupiac na tym co ludzie robią, a nie co myślą)

• Zjawisko - zawsze umieszczane w cudzysłowie - chcemy zrozumieć jak dane „zjawisko” jest sytuacyjnie wytwarzane przez działania okreslonych ludzi w okr. Okolicznościach

To pokazuje iż żadne badanie nie jest wolne od teorii!

3. Splatanie różnych aspektów badania - konsekwencje:

1. Z czasem punkt zainteresowania przesuwa się ,w trakcie wyłaniania się coraz dokładniej zdefiniowanego tematu badawczego

2. Metoda porównawcza - nieocenione narzędzie testowania i budowania teorii

3. Wyłanianie się tematów badawczych spoza przedmiotowej dziedziny badań

4. Ten sposób działanie idzie tym samym kierunku co słynna TEORIA UGRUNTOWANA (Glaser i Strauss - 1967, krytykowana za nieumiejętność uwzgledninia teori, które, chodź nie wprost, kierują pracą badawczą w jej wczesnym stadium), a jej uproszczony model wygląda tak:

1. Początkowe rozwijanie kategorii, które rozjaśniłyby dane

2. Podejmowanie wysiłków w celu „nasycenia „ tych kategoriiwieloma odpowiednimi przypadkami,by pokazać ich odniesienia do rzeczywistości

3. rozbudowanie tych kategorii w szerszą ramę analityczną,do której odniesienia można znaleść także poza badanymi okolicznościami

5. Model naturalistyczny

• Należy minimalizować założenia po to, by doświadczyć świata badanych na ich warunkach = klucz do badania naturalistycznego

• Krytykiem ,jednym z najbardziej zagorzałych - Harvey Sacks; dla niego etnograf musi wyjść poza naturalizm, by przeanalizowac najbardziej podstawowe szczegóły interakcji. Nie może bowiem polegać na zapiskach tego, co „wszyscy wiedzą”

6. Model etnometodologiczny.(Harvey Sacks i Harold Garfinkle)

• Według nich problem polega na tym że kiedy etnograf „opisuje” i „pyta”,milcząco uzywa metod stosowanych przez członków danej społeczności.Jeśli zamierzamy zbadac te metody ,to najistotniejsze jest to by nie brać za pewnik tego co nam się zdaje,że „widzimy”.

• Nie należy postrzegać ludzi jako „godzących się z danym zjawiskiem”,ale jako tych którzy aktywnie je konstruują !!!(przykłąd my jedziemy wolno autkiem,ktoś szybciej,wnioskujemy z ten ktos przekracza prędkość,a niekoniecznie tak jest,w tym momencie przydałby się prędkościomierz;))

• Więc: badacze muszą bardzo uważnie używać swoich kategori

Douglas Maynard: (1989) :

• etnografowie ciągle usiłuja raczej pokazywać,jak ludzie pewne rzeczy widzą,niż koncentrować się na tym co jest obserwowalne,czynią to dla publiczności która chce coś o danym zjawisku wiedzieć,a praca etnograficzna oparta na zindentyfikowaniu sposobu odbioru danej sytuacji ma 3 braki:

1. Jest zalezna od zdroworozsądkowej wiedzy

2. Przechodzi do porządku dziennego nad tym ,czym rzeczywiście jest dane zjawisko(,czyli:różnorodnośią dyskursu,która została nazwana”negocjowaniem przyznania się do winy” - np. o propozycję podjęcia negocjacji można zabiegać ,ale też można ja po prostu przedstawić:

• Studium Maynarda przywiązuje uwagę do tego ,jak zjawisko „negocjowania przyznania się do winy „j,est samo w sobie sytuacyjnie konstruowane przez działania uczestinków danej sytuacji .Istnieje niebezpieczeństwo,iż jeżeli etnograf zredukuje życie społeczne do definicji stosowanych przez jego uczestników,etnografia stanie się czysto „subiektywistyczną” nauką społeczną,która straci ogląd zjawisk społecznych.

• W zamian proponuje on zawęzić zainteresowania do tego,co ludzie ROBIĄ.

Jedność projektu etnograficznego : PODSUMOWANIE.....

1. Punkty styczne : ETNOMETODOLOGIA /inne formy ETNOGRAFII :

A. Nie można pewników pracy wywieść tylko z etnometodologicznego wglądu w rzeczywistość

przykład : Gubrium i Holstein (1987) badania metodologioczne nad rodziną :

• W ich referacie : pokazują jak w dużym stopniu prace socjologiczne opierają się na założeniu że życie rodzinne można przedstawić w jego „naturalnym”środowisku - w domu.

• Oni sami : twierdzą że przeciwnie,rodzina nie jest zuniformowanym zjawiskiem,które można odnaleść w określonym miejscu ,ale że jest „okazjonalna” i „kontekstowa”

• Wyznaczają oni zatem altenatywne drogi,sprawiają iż otwierają się nowe fascynujące sfery dociekań.Oto i one:

1. Myślenie o rodzinie w kategorii dającego się zbadać zbioru praktyk deskryptywnych,co powoduje uwolnienie się od metodologicznego i etycznego koszmaru uzyskiwania dostępu do rodzin w celu zbadania ich takimi jakimi są ,np. badając gospodarstwo domowe

2. Możemy badać ,jakie struktury organizacyjne rodziny są przedstawiane w różnych środowiskach(np. szkołach,klinikach)

3. Prowadzi to do podejmowania badań nad społeczną dystrybucją „wiedzy” o rodzinie

4. Wiąże się także z badaniem jak różne zwyczaje organizacyjne ograniczają poszczególne sposoby przedstawiania ładu rodzinnego.

B. Gubrium i Holstein ponadto proponują eksytującą perspektywę dla badań nad rodziną,a także odpowiedni sposób,by podsumować ten dotyczący obserwacji rozdział (Rozdział 3).Dla tego rodzaju pracy (nazywanej także etnografią artykulacyjną )przez Gubriuma,1988) perspektywa ta,wraz z etnometodologioą oferuje 3 kluczowe sposoby WGLĄDU wykorzystywane w badaniach OBSERWACYJNYCHA :

1. Przesuwa uwagę badacza z orientacji psychologicznej ,skupiajacej się na tym co ludzie myślą, w stronę zainteresowania się tym co robią.

2. Pokazuje ,że poza metodologicznymi łamigłówkami leżą kwestie analityczne.

3. Stanowczo rozróżnia między pracą obserwacyjną w naukach społęcznych a dziennikarstwem i zdrowym rozsądkiem - a zatem ,w pewnym sensie,spełnia założenia Durkhemia dotyczące socjologi.

Cytacik na koniec:

MICHAEL MOERMANN:

Wierzenia ludowe mają swoją honorową pozycję, ale nie są takimi samymi obiektami intelektualnymi jak naukowe analizy.

Wywiad (Intervievs - str. 98 - 110)

1. Ustalenie tematu: dotyczy wyjaśnień pojęć i teoretycznych analiz odnosnie badanego tematu oraz sformułowania pytań badawczych,

Cel wywiadu : empiryczny lub teoretyczny

Ustalenie tematu wywiadu wiążę się z pytaniem :dlaczego?- wyjaśnieniem celu badania:Wywiady służą albo rozpoznaniu zjawiska,albo służą sprawdzaniu hipotez,

A. Wywiad eksploracyjny - otwarty,mało zróżnicowana strukturaw tym wypadku prowadzący wprowadza do pytań wywiadiu pewną kwestioę,obszar poszukiwać,albo problem do rozwiązania,

B. Wywiad sprawdzający hipotezy - zwykle bardzo uporządkowany,może przyjąć forme porównania wywiadów z osobami z różnych grup badawczych(kiedy chcemy porównać grupy,lepiej nadać pytaniom jednolitą postać językową i ustalić sekwencję pytań,

C. Wywiady stosowane w studiach przypadku - celem może być na przykłąd zdobycie wiedzy o określonej osobie lub instytucji,

D. Wywiad jako metoda pomocnicza - w połączeniu z innymi metodami,na przykład w badaniach z użyciem oserwacji dokonywanej przez uczestnika zdarzenia i studiów etnograficznych,

E. Wywiady pilotowe - wykorzystywane w celu wyodrębnienia glównych aspektów tematu oraz do sprawdzenia trafności pytań kwsetionariusza.

2. Plan -planowanie :

a) zaplanowanie całości badań

b) metody uzyskania zamierzonej wiedzy

Przed wywiadem - ustalenie wielkości próbki (ile osób(tyle ile jest koniecznych by odkryć to czego się poszukuje,ich liczba zależy od celu badania,czy to jest jakoościowy czy ilościowy...) : kto,jakie to osoby,gdzie,w ilu miejscach......),znaczna część tworzenia projektu powinna mieć miejsce jeszcze przed wywiadem,planowanie wiąże się przede wszystkim z pojęciowym i teoretycznym zrozumieniem fenomenu poddanego badaniu,ustaleniem podstawy,do której odniesiemy i dodamy nową wiedzę( jaka ma być treść wywiadu?).Konieczna jest wiedza o fenomenie ,aby mieć możliwość postawienia istotnych pytań,nie tylko uzyskana dzięki literaturze i studiom teoretycznym,ale również dzięki np. zamieszkaniu w otoczeniu,gdzie będą przeprowadzane wywiady,co ma wprowadzać w lokalny język,,codzienne zajęcia i strukturę władzy,a także oswaja z tym o czym będzie mowa w wywiadzie

c) wymiar czasowy

Stale należy mieć w pamięci trwanie wywiadu w czasie,a o ostatecznym raporcie myśleć już od samego początku,

d) orientacja w całości

Kluczowym czynnikiem - wizja całości badania jeszcze przed wywiadem ,

e) wzajemna zależność stadiów

Decyzja podjęta w jednym stadium ,otwiera jdne i zamyka inne dostępne alternatywy w kolejnym stadium

f) pamiętaj o wytworze ostatecznym

Od początku nalezy mieć na uwadze wytwór końcowy badania

g) wzrost doświadczenia i kompetencji

Uczymy się w trakcie wywiadów, zmieniamy i poszerzamy rozumienie badanych fenomenów,należy więc zwracać uwage na wszelkie fenomeny wprowadzane przez osoby udzielające wywiadu,odrywać nowe wymiary przedmiotu badań,Ale UWAGA!: W badaniach ,których celem jest sprawdzenie hipotezowe ,spostrzeżenia mogą spowodować powstanie konfliktu motywów

Formy wywiadu : Wywiady indywidualne i grupowe(focus groups):

• Indywidualne: różnią się od siebie zależnie od treści,jak np. poszukiwanie informacji o faktach ,badanie opini i postaw,gromadzenie opowieści/narracji i historii życia,a osoby duzielajace wywiadu możemy też traktować jako informatorów

• Grupowe: często stosowane w badaniach rynku,interakcja między prowadzącym a respondentami może często prowadzić do spontanicznych,niezaplanowanych wypowiedzi o omawianym przedmiocie ,w konsekwencji interakcje grupowe redukują kontrolę prowadzącego wywiad nad sytuacją wywiadu,co może doprowadzić do dość chaotycznych zbiorów danych,zawsze różne podejście - bo różne grupy badanych,stad też wymagane jest zorientowanie w przedmiocie badań

Str. 111-126

Tematy badawcze wywodzą się zawsze z określonego modelu patrzenia na świat i/lub z pewnych „problemów społecznych”, o których się akurat dyskutuje w społeczeństwie.

Trzeba odpowiednio dobierać temat badań- zadając sobie pytania, np. czy i dlaczego dany temat jest ważny, czy wywiad jest odpowiednią metodą dla tego tematu, czy dobór próby jest ok., jak się masz nasz temat do innych badań, jak się rejestrowało wywiad, czy myślało się o wywiadach grupowych, jaki jest status badań- obiektywne fakty, subiektywne postrzegania rzeczywistości itd.; czy dokładnie zaanalizowało się dane.

Sposoby odpowiedzi na te pytania, szczególnie zwracając uwagę na zróżnicowany status danych z wywiadów w różnych modelach procesu badawczego.

STUDIUM PRZYPADKU: kiedy mamy do czynienia z „plemieniem” (Moerman)

Antropolog Moerman (ze szkoły chicagowskiej) badał sposób, w jaki ludzie kategoryzują swój świat, identyfikują się ze swoim plemieniem zwanym Lue, chciał odpowiedzieć na pytanie kim są Lue. Zadał im pytanie: po czym rozpoznajesz członków swojego plemienia? Listę cech zebranych z odpowiedzi nazwał „narzędziami identyfikacji etnicznej”, ale stwierdził, że jest to mało użyteczne do prawdziwego poznania plemienia. Zaczął więc badać ich w codziennych sytuacjach metodą obserwacji, ale sama obecność antropologa może wywoływać podkreślanie przez tubylców swoich tożsamościowych cech…

W końcu stwierdził, że nie należy pytać kim są Lue, bo cechy można wymyślać w nieskończoność, można też coś pominąć, a listy takich cech często są retrospektywne. Stwierdził, że etniczne etykiety nie są używane cały czas. Zmienił kwestię badawczą z pytania kim są Lue, na: kiedy przywoływane były etniczne etykietki i jakie były jego konsekwencje. Okazało się, że różnice pomiędzy nami a Lue zmniejszyły się. „Studium to pokazuje, że każdy wysiłek, by opisać rzeczy takimi jakimi są, jest z góry skazany na p[porażkę. Bez przyjęcia jakiejś perspektywy lub przynajmniej zbioru pytań wywoławczych, nie będzie z czego przedstawiać raportu.”

IMPLIKACJE: TRZY WERSJE DANYCH Z WYWIADÓW

Carolyn Baker kwestionuje traktowanie pytań i odpowiedzi w wywiadzie jako pasywnych przekaźników jakichś prawd o ludzkiej tożsamości, za to przeprowadzający wywiad i respondent aktywnie konstruują pewną wersję świata odpowiednią do tego, co traktujemy jako oczywiste cech osoby, z którą rozmawiamy i kontekstu, w którym pada pytanie.

Status danych pochodzących z wywiadów (Baker):

1. jaka jest relacja między stwierdzeniami respondenta a światem, który opisuje?

2. jaka jest relacja między prowadzącym wywiad a respondentem?

Odpowiedzi:

• Pozytywizm- dane z wywiadu dają dostęp do faktów, a rzetelność zapenić mogą losowa selekcja próby, zestandaryzowane pytania wielokrotnego wyboru z odpowiedziami w tabelach.

• Emocjonalizm- respondenci są doświadczającymi podmiotami, które aktywnie konstruują swoje społeczne światy. Dane mają dać autentyczny wgląd w ludzkie doświadczenie. Sposób- niestrukturyzowane wywiady opartych na głębokiej obserwacji uczestniczącej.

• Konstrukcjonizm- prowadzący wywiad i respondent są aktywnie zaangażowani w konstruowanie znaczeń, z tego powodu wywiady robione przez badaczy nie są uprzywilejowane.

Trzy wersje danych pochodzących z wywiadów

Status danych metodologia
pozytywizm Emocjonalizm Konstrukcjonizm	Fakty dotyczące zachowań i postaw Autentyczne doświadczenie Wspólnie konstruowane	Losowo dobrana próba Zestandaryzowane pytania Tabele Nieustrukturalizowane wywiady Każdy wywiad jest traktowany jak temat badawczy

POZYTYWIZM

• logika statystyczna

• rodzaj uzyskiwanej wiedzy:

1. fakty- głównie biograficzne informacje o respondencie, opisy wydarzeń

2. przekonania dotyczące faktów

3. uczucia i motywy- zadawać pytania otwarte

4. standardy działania- co ludzie myślą, że należy lub można zrobić w danej sytuacjach, połączone z doświadczeniami respondenta

5. obecne lub przeszłe zachowanie

6. świadome powody (dotyczące przypadków 1- 5)- zamiast pytać dlaczego- lepiej np. cechy charakterystyczne respondenta, które wywołują daną reakcję itp.

• zadanie badawcze- celem wygenerowanie danych, które są niezależne od okoliczności badania, badacza, osoby prowadzącej wywiad, np. poprzez zestandaryzowane wywiady

• przesłanki pozytywistów:

1. celem nauk społecznych jest odkrywanie nieznanych, ale rzeczywistych faktów lub właściwości społecznych

2. rzeczywistość- „tam na zewnątrz”; zadaniem są precyzyjne, obiektywne metody

3. założenie istnienia typowych respondentów

4. problemy metodologiczne są bardziej techniczne niż interpretacyjne lub teoretyczne

• ograniczenia pozytywizmu- pozytywiści wierzą w zestandaryzowane formy prowadzenia wywiadów, opierając się na wyłącznym nacisku na referencyjne funkcje języka, a odpowiedzi są podawane na różnych poziomach opisów

EMOCJONALIZM

• celem wydobywanie autentycznych relacji z subiektywnych doświadczeń

• kluczem przyjazna atmosfera, nie manipulować respondentem, odchodzenie od schematu wywiadu

• typy uzyskiwanej wiedzy- emocje, żywe doświadczenie

• przedsięwzięcie badawcze- dostęp do emocji przez opisywanie wewnętrznych doświadczeń , angażowanie się emocjonalne osoby prowadzącej wywiad

Dwie wersje relacji między stronami wywiadu:

	Pozytywizm	Emocjonalizm
Prowadzący wywiad	Obiekt- podąża za scenariuszem wywiadu	Podmiot- kreuje kontekst wywiadu
Respondent	Obiekt- odkrywa kwestie stosownie do scenariusza wywiadu	Podmiot- stosuje się lub sprzeciwia danej definicji sytuacji

• ograniczenia emocjonalizmu- ignorowanie trzech kwestii:

1. nieustrukturalizowanie: zminimalizowanie obecności badacza może dla respondenta wywołać problem uwzględnienia tego, co ważne i stworzyć bardzo silny nacisk na respondenta, by po prostu mówił

2. humanizm: czy wywiady dają wgląd, autentyczność?

3. zdrowy rozsądek: rola wiedzy zdroworozsądkowej a nie empatii w prowadzeniu i analizowaniu wywiadów

KONSTRUKCJONIZM

• typy uzyskiwanej wiedzy- dokumentowanie sposobu, w jaki relacje są częścią opisywanego przez siebie świata; sposób w jaki uczestnicy wywiadu aktywnie kreują znaczenia; nie istnieją różnice między praktycznymi umiejętnościami metodologicznymi badaczy i osób prowadzących wywiady (stanowisko to wynika z etnometodologii)

• zadania badawcze- jak ludzie tworzą sens w takich sytuacjach jak wywiady, jak odpowiedzi są wytwarzane w czasie interakcji między badaczem a respondentem, opis sytuacyjny rozmowy i pokazanie jak wypowiedzi są powiązane z „doświadczeniami i życiami, które się bada”

• krytyka konstrukcjonizmu:

1. zawężanie- skoncentrowanie się na konwersacyjnych umiejętnościach uczestników, a nie na treści i relacji ze światem znajdującym się poza sytuacją wywiadu, w odpowiedzi konstrukcjoniści mówią, że można połączyć pytania: jak i co

2. wewnętrzne sprzeczności- pytanie „co” odsyła do stanowisk pozytywistów i emocjonalistów

Wywiady (str. 126 - 127)

4.6. Kultura młodzieżowa: łączenie „co” i „jak”

Jody Miller, Barry Glassner - prowadzili badania wśród dziewczyn (13 - 18 l.) powiązanych z młodzieżowymi gangami.

1. Wywiady sondażowe

2. Wywiady pogłębione

Powody zbierania danych na różne spos.:

• wyw. sondażowe - zbieranie informacji na wiele tematów dot. jednostki (szkoła, przyjaciele, rodzina, sąsiedzi, zaangażowanie w przestępstwa, historia aresztowań, życie seksualne, okoliczności stania się ofiarą, info o gangu);

• wyw. pogłębione - dot. ról i działań, jakie podejmują młode kobiety w gangach młodz. i tego, jak opisują znaczenie, jakie ma dla nich powiązanie z tymi gangami

W wywiadach pogłębionych powt. się wypowiedzi wskazujące jako przyczyny dołączenia do gangu brak odczucia miłości i szacunku ze strony rodziny i chęć znalezienia tego gdzie indziej. => Jak postąpić z takimi danymi?

Podejście pozytywistyczne/emocjonalistyczne: zacząć od zakodowania wyp. respondentów w kilka różnych kategorii zaw. powody wstąpienia do gangu, kt. podali resp. - Widzimy, że są 2 powody dominujące: czynniki „wypychające” (brak wsparcia ze str. rodziców) i „przyciągające” (wsparcie ze str. gangu) - Teraz można skorelować każdy czynnik z cechami wskazanymi przez dane sondażowe dot. resp. = powiązanie „subiektywnego” znaczenia członkostwa w gangach z „obiektywną” strukturą społ.

Społeczny konstrukcjonizm (ku niemu skłaniają się Miller i Glassner, aczkolwiek korzystają też z emocjonalizmu - określają swe podejście „metodologią nastawioną na słuchanie”, tzn. dążenie do widzenia świata z perspektywy resp.): należy zwrócić uwagę na to, w jaki spos. respondenci wykorzystują dostępne zasoby kulturowe do konstruowania swych narracji (por. L. Richardson - uczestnictwo w kulturze = uczestnictwo w jej narracjach, ogólne rozumienie zb. znaczeń i tego, jak są ze sobą powiązane) - Należy postrzegać odp. respondentów jako opowieści kulturowe = badać retoryczną moc tego, co oni mówią - Dlaczego? Bo resp. umieszczają swoje narracje po to, by uczynić swe działania zrozumiałymi

Miller i Glassner: respondenci - 2 spos. uczynienia swych działań zrozumiałymi:

1. dziewczyny nie usiłują zwalczyć powszechnej opinii, że gangi są złe (ale kwestionują stwierdzenie, że to one same są złe)

2. dziewczyny opisują udział w gangu w sposób kwestionujący stereotypy dotyczące gangów i roli kobiet w gangach (przytoczone wypowiedzi - „to było normalne życie, tylko mieliśmy zebrania”, „właściwie wszystko, co robiliśmy, to bawiliśmy się”) - tworzenie alternatywnych opowieści, kwestionujących kulturowe narracje dot. gangów

Zatem: analizy wywiadów mogą byś stosowane - jak twierdzili Holstein i Gubrium - by odpowiadać zarówno na pytania „co” (dot. tożsamości), jak i „jak” (dot. konstrukcji narracyjnych)

4.7 Ustanawianie przynależności w rozmowach młodzież - dorośli

Carolyn Baker - tak jak Miller i Glassner początkowo chciała wykorzystać wywiady, by dowiedzieć się, jak młodzież postrzega samą siebie w odniesieniu do dzieci i dorosłych. - Spostrzeżenie: badani sami dla siebie konstruują wersję relacji młodzież - dorośli (wychodzi to w komentarzach młodych ludzi nt. rozmów z dorosłymi - wykłady tez stają się same w sobie przykładami takich rozmów). => Pytanie: jak ludzie sytuacyjnie konstruują określone tożsamości?

Przykład (rozmowa I. z Pam, 14latką):

I: Czy w jakiś sposób postrzegasz siebie ciągle jako częściowo dziecko?

P: Cóż, lubię oglądać TV

I: Dorośli też to robią

P: Czytam komiksy

I: Dorośli też

Co z tego wynika? I. przypisuje P. do miejsca między dzieciństwem a dorosłością, P. wchodzi do rozmowy na tych warunkach - w dalszych fragmentach widać, jak I. pokazuje P. w jaki spos. należy mówić o dorosłości w wywiadzie (np. kwestionuje podane przez P. wyróżniki dorosłości i dziecinności, zadaje pytania traktujące P. jako podmiot, kt. może mieć problem ze swą tożsamością) = I ustanawia P istotą, która nie jest ani dzieckiem, ani dorosłym (czyli jest „młodzieżą”).

Cechy podejścia Baker

• Skupianie się na tym, co robi osoba prowadząca wywiad

Narzędzia kategoryzowania przynależności (membership categorizing devices, MCD), stosowane przez uczestników danej sytuacji społ., grupują razem zbiory „podobnych” tożsamości lub kategorii. Dana kat. może wejść w więcej niż 1 MCD - jedna z MCD w powyższym wywiadzie to „faza życia” (sytuuje ludzi jako „dzieci”, „młodzież”, „dorosłych”).

• Wskazanie, że zestandaryzowany zestaw pytań (i pytania zadawane w reakcji na odp. resp.) czerpią sens z powszechnie dostępnych koncepcji dot. ludzkiego zachowania. => bez względu na to, jak „naukowy” mają charakter, zbudowane są na zdroworozsądkowej wiedzy o tym, jak funkcjonuje świat życia codziennego.

• Podobne odp. wynikają z umiejętności czerpania z podzielanej wiedzy o wspólnym świecie społ. przez respondentów

Różnice między podejściu Baker a pozytywistycznym podejściem: Baker - „wywiad jako sytuacyjne umiejętności”, pozyt. - „wywiad jako technika”

Rodzaj wywiadu	Pytania	Odpowiedzi
Wywiad jako technika	Kryteria techniczne (np. próbne testowanie pytań)	Odzwierciedlenie pozycji respondenta w strukturze społ.
Wywiad jako sytuacyjne umiejetności	Wiedza zdroworozsądkowa używana do wytwarzania „odpowiednich” odpowiedzi - trzeba np. zadać zrozumiałe pytanie w „odpowiednim” miejscu”	Wiedza zdroworozsądkowa używana do wytwarzania „odpowiednich” odpowiedzi - trzeba np. podać odpowiedź, która określiłaby obyczajowo adekwatną tożsamość)

Przyjmując podejście Baker- dane z wyw. pokazują, jak uczestnicy z wyczuciem reprodukują i reartykułują tożsamości w trakcie wywiadu.

4.8. Moralne opowieści o rodzicielstwie

Baruch - studia nad reakcjami rodziców na różne wrodzone choroby ich dzieci. Korzystał z danych ze studium Lindy Burton. - Fragm. z jej prac i z wyw. własnego- opowieści 2 matek o 2 różnych chorobach - podobieństwa: obie opowiadają o zaniepokojeniu zwyczajami żywieniowymi dzieci, żalą się, że lekarze z klinik początkowo odrzucali ich obawy jako bezpodstawne.

Baruch zauważa jednak, że każde stwierdzenie jest inaczej traktowane przez różnych badaczy: Burton traktuje odpowiedzi rodziców jako wyrastające ze społ. konstrukcji interakcji matka-lekarz, w powiązaniu z określoną psychologiczną rzeczywistością (ona musi poradzić sobie z poczuciem winy i odpowiedzialności).=>wyw. to technika stosowana przez badaczy społ. w celu zbliżania się do tych „faktów” Baruch sam twierdzi, że matki korzystają ze zdroworozsądkowej wiedzy dot. tego, „co wszyscy wiedzą” o obawach młodych matek. Traktuje wywiad jako sytuacyjne umiejętności => konstrukcja „opowieści o okrucieństwie” to efektywny spos. używany przez matki, by pokazać swą moralną odpowiedzialność. Baruch nie traktuje tego, co mówią matki jako prawdziwych/ fałszywych relacji, koncentruje się na tym, jak w czasie opowiadania swej historii obcemu matki umiejętnie tworzą „moralnie odpowiednie relacje”.

Strategie, z jakich korzysta Baruch: analizowanie tabeli wielu przypadków i badanie przypadków odchyleń

• Stosując koncepcję Sacksa, szukał MCD stosowanych przez resp. (głównie „rodzic”, „dziecko”, „specjalista med.”). Następnie, umieścił te odp. w tabeli podzielonej ze względu na pary tych MCD - analiza pokazała, że MCD poukładały się w różne pary w różnych częściach relacji, w zależności od tego, kto miał obowiązki wobec innych (np. rodzic-dziecko, rodzic-specjalista)=>najwięcej rel. dot. obowiązków rodzic-dziecko (normy dot. tej relacji są w wyp. rodziców kluczowe - odpowiadając na pytania, rodzice chcą się pokazać jako osoby obowiązkowe)

• -Kategoria SRP (standardized relational pair, zestandaryzowana para relacyjna) - wskazuje na standardowe zobowiązania dot. danej relacji - w przypadku SRP „rodzic-dziecko” jednym z kluczowych działań (tak wynika z wywiadów) jest emocjonalne reagowanie na chorobę i leczenie dziecka - Baruch: 1 z głównych cech tych opowieści jest sposób, w jaki rodzice odwołują się do jej emocjonalności jako do normalnej, moralnej reakcji każdego, kto byłby w ich sytuacji.

Badanie przypadków odchyleń: wywiad z rodzicami, którzy nie mówili o swoich reakcjach, zaś koncentrowali się na działaniach dot. relacji „specjalista-dziecko” - okazało się, że byli to lekarze i traktowali pytania wywiadu jako prośbę o przedstawienie rozsądnej „obiektywnej” relacji z wydarzeń. Ten przypadek odchylenia naświetla tym samym sposób, w jaki rodzice bez wykształcenia med. traktują swą opowieść jako szansę na pokazanie, że są odpowiedzialnymi rodzicami.

4.9 Trzy modele: podsumowanie

Wartość danych pochodzących z wywiadów

• Pozytywiści - wywiady oparte na testowanych uprzednio, zestandaryzowanych pytaniach są sposobem na podniesienie rzetelności badania.

• Konstrukcjonizm (tak jak emocjonalizm) podaje to w wątpliwość; światy kulturowe ludzi są bardziej skomplikowane => niepotrzebne jest „uprzednie testowanie” scenariusza wywiadu przez zadawanie pytań kilku resp., lepiej dokonać systematycznych obserwacji przed rozpoczęciem wyw.

• Etnometodologia - rzadkie użycie wywiadu jako metody zbierania danych, preferowanie obserwacji/nagrywania „naturalnie pojawiających się” okoliczności.

„Prawda” danych pochodzących z wywiadów

• Różnica: pozytywiści i emocjonaliści / konstrukcjoniści

• p + e - wywiady można traktować jako relacje z zewn. rzeczywistości (p - warunek: trzymanie się scenariusza; e - warunek: podjęcie przez ankietera prób przezwyciężenia zakładanej nierównowagi władzy w relacji z resp.)

• k - wywiad = interesujące dane wyrażające praktyki konwersacyjne lub procedury interpretacyjne obecne w tym, co ankieter i resp. robią w trakcie rozmowy

Czy musimy wybierać między postrzeganiem wywiadów jako albo potencjalnie prawdziwych sprawozdań albo konkretnie usytuowanych narracji? Wszystko zależy od celów, jakie sobie stawiamy. Czasem ma sens koncentrowanie się na sytuacyjnym charakterze rozmowy (Baker). Innym razem (np. jakościowe studia nad intencjami głosujących) lepiej traktować to, co mówi resp. jako potencjalnie prawdziwe rozwiązania.

3 praktyczne pytania oraz odpowiedzi (które badacz musi sam sobie udzielić :P)

1. Jaki status przypisujesz swoim danym?

2. Czy twoje stanowisko analityczne jest odpowiednie do twoich praktycznych zainteresowań?

3. Czy dane pochodzące z wywiadów naprawdę pomogą ci odnieść się do twojego tematu badawczego?

(autor w zasadzie nie daje odp. tylko opisuje kilka sytuacji tylko podrzuca pytania pomocnicze :P np. Jeśli interesuje Cię co się dzieje w klasie szkolnej, to czy wywiad powinien być głównym źródłem danych? Itd. Chyba nie ma sensu żebym to przytaczała…)

Asercja - w logice i w analizie filozoficznej języka, uznanie jakiegoś zdania za prawdziwe. (wg. Wikipedii)

walidacja - w psychologii proces ustalania stopnia odpowiedniości, trafności, celowości szkolenia albo ważności, dokładności narzędzia pomiarowego (wikipedia)

proces ustalania stopnia odpowiedniości, trafności, celowości testu lub ważności, dokładności narzędzia pomiarowego

1

4

---