SOCJOLOGIA ZMIANY SPOŁECZNEJ

Zagadnienia 2008/2009

1)pojęcie zmiany społecznej (model systemowy)-według Sztompki-różnica między stanem systemu społecznego(grupy, organizacji) w jednym momencie i stanem tego samego systemu w innym momencie

Zmiana społeczna to termin odnoszący się do szeroko rozumianej przemiany instytucji, norm, kultury, czy też struktury społecznej.

     Jest to różnica pomiędzy stanem systemu społecznego w pewnej chwili a jego stanem po upływie określonego czasu. Zachodzi ona wtedy, gdy w pewnym systemie, organizacji lub grupie społecznej powstają nowe elementy lub zanikają elementy dotychczas występujące.

     Zmiana społeczna prowadząca do wzbogacenia i zróżnicowania elementów składowych systemu nazywana jest rozwojem społecznym.

-zmiana w systemie- mimo czastkowych zmian zachodzących wewnątrz nie następuje całkowita zmiana jego stanu (reformy)

- zmiana systemu- zmiana obejmuje wszystkie aspekty systemu, prowadząc do calkowitej przemiany (rewolucje)

2)proces społeczny- jest to seria zjawisk mających wpływ na osobowość jednostki bądź grupy społecznej. Grupy te i jednostki ścierają się ze sobą pod wpływem różnego rodzaju zależności przyczynowych lub strukturalno-funkcjonalnych. I w wyniku tych zjawisk następują różnego rodzaju przeobrażenia społeczno-kulturowe. 

każdy rodzaj ruchu, modyfikacji, transformacji w czasie niezależnie od tego, czy będzie to zmiana jego położenia w przestrzeni czy modyfikaja jego aspektu ilościowego lub jakościowego; wielość zmian odnoszących się do tego samego systemu przyczynowo powiącanych ze sobą, następujących po sobie sekwencyjnie

Rozwój społeczny - ukierunkowany proces społeczny, w wyniku którego następuje ciągły wzrost pewnych istotnych dla danego społeczeństwa czy społeczności zmiennych.

     Ukierunkowany ciąg zmian korzystnych dla danej zbiorowości określa się jako postęp społeczny. Natomiast ukierunkowany ciąg zmian niekorzystnych dla danej zbiorowości określany jest mianem regresem społecznym.

Cykl życiowy, cykl rozwojowy - proces przemian prowadzących do pełnego rozwoju organizmu od czasu jego powstania, aż do śmierci. Zwykle skomplikowany cykl rozwojowy występuje u organizmów o niskim szczeblu organizacji ciała. Rytmika cyklów życiowych jest właściwością poszczególnych gatunków i opisywana jest z perspektywy taksonów, w odróżnieniu od ontogenezy dotyczącej poszczególnych osobników. W trakcie cyklu rozwojowego dochodzi zwykle do przemiany pokoleń.

Cykl spoleczny- nie jest kierunkowy, ale też nie jest chaotyczny; ruch okrężny w którym każdy stan systemu pojawia się ponownie, zmiany są obserwowalne w krótkiej perspektywie czasowej

Postęp, progres - ogół zmian prowadzących do poprawy życia lub stanu rzeczy. Jest przeciwieństwem regresu. Gwałtowny postęp określa się mianem rewolucji (np. rewolucja neolityczna, rewolucja prmzemysłowa).

Postęp spoleczny- poszerza kategorię rozwoju spolecznego o wymiar aksjologiczny, oceniający; kierunkowy proces, ktory nieustannie rzybliża systm do preferowanego, korzystnego stanu.

3)typologia procesów społecznych: forma procesu społecznego-

- kierunkowy-jest nieodwracalny, każda kolejna faza różni się od poprzedniej, każda wcześniejsza faza jest podłożem późniejszej (socjalizacja pierwotna, rozwój miasta, wzrost populacji). Specyficznym typem procesu kierunkowego:

a)o charakterze telelogicznym (finalistycznym) procesy zaczynają sięw różnych punktach wyjściowych, dążą do tego samego celu, stanu końcowego.

b)rozwojowe-nieustannie wypracowujące i rozwijające pewien wrodzony potencjał, który jest bez końca uzewnętrzniany. Jeśli proces zdąża do jakiegoś pozytywnego zjawiska, traktuje się go jako progresywny np. eliminacja chorób, jeśli oddala się od pozytywnego, pożądanego stanu końcowego, to nazwiemy ten proces regresywnym np. zniszczenia środowiska naturalnego

procesy kierunkowe mogą być stopniowe, narastające, linearne, unilinearne, multilinearne

-skokowy- przeciwieństwo procesów liniowych, przekracza specyficzne progi graniczne, jest nielinearny

-niekierunkowy:

a)cykliczny-zamknięte koło

b) spirala-cykl otwarty

-losowy- gdy zmiany nie układają się w żaden rozpoznawalny wzór

Typologia procesow spoleczny. Forma procesu spolecznego.

Aby móc zorientowac się w tematyce zmiany spolecznej, musimy wprowadzic typologie procesow spolecznych. Jej podstawa będą 4 kryteria:

forma lub ksztalt jaki przybiera proces

rezultaty lub skutki procesu

swiadomosc procesu spolecznego wśród ludzi

sila napedowa procesu.

(wazne jest także poziom rzeczywistosci spolecznej, na którym rozgrywa się proces, oraz jego zakres czasowy)

Forma procesu spolecznego:

Biorac pod uwage pierwsze kryterium, możemy dostrzec rozne formy i ksztalty. Procesy mogą być kierunkowe i niekierunkowe .

Procesy kierunkowe sa nieodwracalne i często kumulatywne. Kazda kolejna faza rozni się od poprzedniej i zawiera elementy poprzedniej, a kazda wczesniejsza raza stanowi podloze dal pozniejszej.idea nieodwracalnosci-kiedy cos zaistnieje pozostawia nieusuwalne slady i wplywa na procesy pozniejsze(przyklady procesow kierunkowych- socjalizacja dziecka, rozrost miasta, wzrost populacji)

Typy procesow kierunkowych- niektóre mogą mieć charakter

-teleologiczny-(finalistyczny)-mimo ze rozpoczynaja siew z roznych punktow wyjsciowych, to i tak uparcie daza do okreslonego celu. Teoria konwergencji pokazuje jak spol. O zupelnie odmiennych tradycjach dochodza po jakims czasie do podobnyhc osiagniec.

Jezleli proces zdaza w kierunku pozytywym- progresywny, przeciwny, oddala się od pozytywnych skutkow -regresywny.

Proces kierunkowy może być:

-linearny,

-narastajacy

stopniowy

unilinearny- podaza wzdluz jednaj trajektorii, lub przechodzi przez podobne fazy

multilinearny-przbiega wzdluz roznych trajektorii omijajaz pewne etapy

przeciwnienstwem procesow liniowych sa procesy nielinearne- przebiegaja przez jakosciowe skoki albo przelomy.

Procesy niekierunkowe.

- przypadkowe, chaotyczne, pozbawione jakiegokolwiek wzoru. Np. angazowanie się w ruchy spoleczne , w przypadku dzieci gry i zabawy

- oscylacyjnemozna w nich wyodrebnic powtarzajace się lub chociaz podobne wzory, a kolejne fazy sa albo identyczne albo przynajmniej podobne do innych.(gdy obserwujemy powtarzanie się faz traktujemy proces jako cykliczny)

- cykl otwarty- w ramach jesnego procesu obserwujemy podobienstwo na roznych poziomach(przybiera on ksztalt spirali)

-jeżeli poziom po kazdym procesie jest wyzszy to jest to cykl rozwojowy, jezleli nizszy- regresywny. Jezlei uplyw czasu nie zbiega się z zadnymi zmianami- stagnacja, jezlei zmainay nie ukladakja się w żaden wzor- proces losowy.

4) Dyfuzja kulturowa - proces przenikania elementów jednej kultury do innej, poprzez mechanizm zapożyczania, np. wyrażeń językowych, zwyczajów, w wyniku czego zmieniać może się system wartości tej pierwszej. Możliwa jest m.in. dzięki bezpośredniemu kontaktowi, migracjom, mediom czy wymianie handlowej. W ujęciu dyfuzjonistów kultura kształtuje się przede wszystkim poprzez przenikanie się elementów kulturowych społeczeństw żyjących w bezpośredniej styczności.

Etapy

1. przedstawienie nowego elementu

2. przyjęcie go przez społeczeństwo

3. zespolenie z własną kulturą

Warunki przyjęcia kultury

• użyteczność

• zgodność z istniejącą kulturą

• prestiż społeczeństwa przekazującego

• prestiż jednostki przekazującej

Zdarzają się przypadki przyjmowania elementów kultury ze względu na prestiż danego elementu bez przyjmowania jego użytkowości. elementy takie, które w kulturze dawców pełnią określone funkcje użytkowe w kulturze biorców mogą pełnić funkcję ozdoby.

     Łatwe do przekazania są techniki życia codziennego nie są natomiast przekazywane skojarzenia i reakcje podświadome. W wyniku nadmiernej dyfuzji może dojść do akulturacji.

Rodzaje dyfuzji

1. bezpośrednia - zachodzi gdy elementy kultury dawców są bezpośrednio przekazywane biorcom

2. pośrednia - odbywa się za pomocą reprezentantów trzeciej kultury

3. zamierzona - wynik presji kultury przekazującej

4. niezamierzona - efekt motywacji żywiołowych

5. prosta - przekazany zostaje samodzielny, oderwany element

6. złożona - przekazany zostaje kompleks elementów

7. połączona - kompleks zjawisk funkcjonalnie powiązanych

8. bodźcowa - niefunkcjonalnie połączony zbiór elementów

5)Ewolucjonizm w naukach społecznych i historii, zwany także ewolucjonizmem kulturowym lub ewolucjonizmem kulturowo-społecznym jest zbiorem teorii opisujących ewolucję społeczeństwa, które przechodzi przez poszczególne etapy podczas rozwoju społecznego. Ewolucjonizm jest jedną z najstarszych teorii w socjologii i antropologii kulturowej i w swojej klasycznej postaci został sformułowany w XIX wieku.

     Do klasycznych twórców ewolucjonizmu zaliczani są: Auguste Comte, Herbert Spencer, Émile Durkheim, Lewis Henry Morgan, Edward Burnett Tylor, Ferdinand Toennies

     Materializm historyczny, marksowska historiozofia, kierunek stworzony w filozofii przez K. Marksa i F. Engelsa, będący konsekwencją zastosowania materializmu dialektycznego do określenia praw rozwoju człowieka, społeczeństwa i przebiegu procesu historycznego. 
Zasady materializmu historycznego zostały sformułowane przez nich w pracy Ideologia niemiecka. 
Do podstawowych warunków istnienia i rozwoju stosunków ludzkich, a przez to i historii, zaliczają oni m.in.: istnienie przyrody, rezultatem rozwoju której jest istnienie i możność istnienia ludzi, istnienie materialnych warunków życia ludzi i ich działania, możność zaspokojenia podstawowych potrzeb gwarantujących życie i rozwój. 
 
K. Marks i F. Engels tworząc teorię materializmu historycznego wykazali, że: 
 
1) rozwój społeczeństwa określają obiektywne prawa, które nauka może wykryć i badać. 
 
2) poglądy ludzi i instytucje społeczne, zmiany w zakresie polityki, ideologii i kultury są warunkowane przez: 
 
a) rozwój materialnego życia społecznego. 
 
b) rozwój przekazywanych przez ludzi, utrwalonych i nietrwałych form świadomości, tj. dorobku nauki, kultury, religii itp., które raz ukształtowane oddziałują zwrotnie na dalszy rozwój zarówno życia materialnego, jak i duchowego ludzi. 

6 Historyczne pojęcie nowoczesności- historyczne pojecie nowoczesnosci odwoluje się do konkretnego czasu i miejsca, jest umiejcowione w czasie i przestrzeni. Definiuje się ja raczej po przez wskazanie exemplum(przykład) niż przez wyliczenie cech.Giddens mowil, ze nowoczesnosc odnosi się do sposobow zycia lub organizacji, które powstaly w europie od około XVII i które pozniej w mniejszm lub wiekszym stopniu zyskaly zasieg swiatowy. Wiekszosc historykow zgodzilaby się, ze nowoczesnosc powstala w nastepstwie wielkich rewolujcji. Rewowucje fr. I amerykanska zbudowaly polityczne i instytucjonalkne ramy nowoczesnosci: demokracje konstytucyjna, rzady prawa i zasade suwerennosci.Rewolucja w Anglii stworzyla natomiast fundamenty ekonomiczne:produkcje przemyslowa angazujaca pracownikow najemnych, kapitalizm jako nowa forme przywlaszczania i dystrybucji dobr. Jednakze taka analiza, choc uzyteczna wyraznie nie jest wystarczajaca.

9. człowiek nowoczesny wg Inkelesa I Smitha [ ujęcie analityczne] 
 
 

     Fabryka jest wyodrębnioną instytucją społeczeństwa nowoczesnego, dlatego za cechy osobowości człowieka nowoczesnego uznaje się te, które wytworzyły się w ludziach zatrudnionych w owych fabrykach lub przedsiębiorstwach.  

1. Otwartość na nowe doświadczenia - człowiek otwarty, mimo iż radzi sobie dobrze w miejscu zamieszkania, jest skłony do przeniesienia się do diametralnie innego środowiska, w którym jednak warunki pracy są o wiele lepsze niż w miejscu stałego zamieszkania. Otwartość to też np. skłonność do korzystania z nowych odkryć medycyny, poznawania nowych ludzi, słowem - skłonność od odrzucenia starego porządku na rzecz nowego, prawdopodobnie lepszego.

2. Gotowość do świadomej akceptacji zmiany społecznej - człowiek taki zezwala na zmiany w organizacji społeczeństwa, jest mniej przywiązany do tradycji, elastyczny

3. Rozwój opinii - opinie dotyczące świata zewnętrznego, ogółu spraw z tym związanych, szerszy horyzont formułowanych opinii, ale też jest świadom różnorodności opinii wokół siebie i nie kieruje się pozycją osób w hierarchii społecznej [np. uznaje za wartościowe poglądy, które reprezentuje klasa niższa od jego własnej, nie odrzuca ich dlatego, ze są `niższe']

4. Stosunek do informacji - skłonność do gromadzenia informacji i wykorzystywaniu ich w praktyce

5. Postrzeganie czasu - zorientowanie na teraźniejszość i przyszłość, punktualność, skłonność do przyjmowania stałych rozkładów zajęć

6. Skuteczność - wiara w to, że człowiek może kontrolować otoczenie, ale też wpływać na swoje życie mimo trudności

7. Planowanie - stawianie długofalowych celów

8. umiejętność kalkulacji i zaufanie - jest przekonany, ze świat jest wymierny, da się go `policzyć', wierzy w ludzką kontrolę nad światem, a nie np. fatum; ufa obcym

9. wysoka ocena umiejętności technicznych - wartościowe są te umiejętności, które wiążą się z przemysłem

10. aspiracje oświatowe i zawodowe - zeświecczenie szkolnictwa, docenianie szkolnego wychowania i umiejętności, rozumienie nauki i technologii, podejmowanie `nowoczesnych' zawodów, które są związane z nowymi sposobami wytwarzania

11. świadomość godności innych i szacunek dla niej - robotnicy bardziej szanują kierownika fabryki, niż chłopi właściciela; szacunek do kobiet i dzieci [który wcześniej nie był powszechny]

12. rozumienie procesu produkcyjnego - pojmowanie logiki procesu podejmowania decyzji na najniższym szczeblu produkcji.

13. brak partykularyzmu -wiara w to, że zasady odnoszą do wszystkich ludzi i nie ma w ich zastosowaniu faworyzowania przyjaciół lub krewnych, poleganie na osobistych wpływach i umiejętnościach

14. optymizm -  brak fatalizmu, optymizm w kwestii przeznaczenia i nieuchronności

10)Modernizacja - unowocześnienie, uwspółcześnienie produktu, trwałe ulepszenie, unowocześnienie np. istniejącego obiektu budowlanego prowadzące do zwiększenia jego wartości użytkowej.

     Obejmuje prace związane z podnoszeniem walorów estetycznych i użytkowych budynku lub innego produktu. W ramach modernizacji może zostać wzbogacona architektura budynków, projektowanych niegdyś według uniwersalnego wzorca, prowadząc do nadania budynkowi wyrazu odpowiadającemu panującym aktualnie modom i gustom.

     Termin odnosi się również do socjologii obrazując ewolucję społeczeństwa - od tradycjonalnego do nowoczesnego (tzw. teoria modernizacji).

Założenia

• Wstępny warunek - rozbicie naturalnych wspólnot, erozja tożsamości kolektywnej i uformowanie się tożsamości indywidualnej;

• przejście od tradycjonalizmu do nowoczesności, czyli samoczynny wzrost ekonomiczny gwarantujący regularność produkcji i konsumpcji, uczestnictwo w życiu publicznym;

• ujednolicenie procesu;

• najważniejsze czynniki wytwórcze: informacja i wiedza;

• proces inicjonowany i kontrolowany odgórnie przez oświeceniowe elity polityczne;

• modernizacja oznacza celowe naśladowanie społ. zachodnich uznanych za wzorce nowoczesności

• rozdzielenie funkcji gospodarczych od rodziny; dyferencjacja zawodów

• wysoka mobilność społeczna; status osiągany

• likwidacja analfabetyzmu, rozwój kultury masowej

• szkoła jako instytucja stanowiona przez państwo przejmuje podstawową rolę edukacyjną od Kościoła

• Kontrola społeczna - uzyskiwanie przewagi racjonalnego prawa nad obyczajem

11. nadmodernizacja- dla „spóźnialskich”, którzy mają najwyższy poziom zacofania. Próbują stać się nowoześni z ominięciem etapów pośrednich, które mogłyby amortyzować konflikty z tym związane. W ten sposób naraża się społeczeństwo na dotkliwy szok kultuowy.

kontrmodernizacja- rodzi się na tle poprzedniej, zjawisko typowe dla staiów procesu, w których koszty są bardziej widozne niż korzyśc. Następuje dezintegracja tradycyjnych instytuji i wartości utrzymujących dotychczas więź społeczną; okres anomii wywołanej rozbiciem naturalnych wspólnot wiejskich i eksplozją miejskiej nędzy. Dochodzi do restytucji starych wartości, które mogą dezorganizować procesy modernizacyjne, niwecząc w nich takze to, co mogło się okazać dla spoleczeństwa na przyszłość korzystne.

12 4 typy relacji między tradycją a nowoczesnością:

Cztery typy relacji

-tradycja góruje nad nowoczesnością

-dwoistość kultury (tradycja i nowoczesność obok siebie)

-kompromis między tradycją a nowoczesnością (tradycja+nowoczesność=nowa jakość)

-nowoczesność nad tradycją

nie wiem do czego to (podejrzewam że do tych relacji) ale mam to zaraz po tym wypisane coś takiego:

kooperatywna

usługowa

produkcyjna

totalna

1. nowoczesnosc dominuje nad tradycją, wręcz ją niszczy

2. system kulturowy odrzuca nowoczesnoś

3. dwoistośc kultury [enklawa nowoczesności i obok niej egzystencja

całych zbiorowości z żywymi jeszcze reliktami pierwotności i niewieloma

atrybutami nowoczesności]

4. kompromis między tradycją a nowoczesnością

krótko z notatek z zajęc, jak jeszcze mi na tym zależało. krótko, ale

konkretnie, bez zbędności...

13) Rozwój zależny - (czyli zdominowany) oznacza ciąg zmian ekonomicznych, politycznych, kulturowych i społecznych, jakie zachodzą w państwach peryferyjnych; zmiany te jednak warunkowane są przeobrażeniami w krajach dominujących (centralnych).

Rozwoj zalezny;

Paradygmat ten wywodzi się z dziedzictwa marksizmu.

Zasadnicze zalozenie tego podejscia; ubostwo krajow Trzeciego Swiata ma swe źródl nie w uwarunkowaniach wewnetrznych tyhc panstw(slabym rozwoju przemysly, niskim wyksztalceniu, autarkicznosci) lecz jest bezposrednia konsekwencja kolonializmu- wyzysku tych krajow przez bogate panstwa eurpy zach i usa. Bogactwo zachodu wynika z eksploatacjii kolonii. Im bardziej się on rozwija tym bardziej czyni to kosztem panstw biednych. Bogactwo jednych zalezy od biedoty drugich- stad zaleznosci.

Rozwoj zalezyny to krytyka modernizacji. Panstwa biedne zawsze były zdominowane, nie mialy szansy na rozwoj, były uzaleznione pod wzg. Ekonomicznym, politycznym, i kulturowym. Metropolie - satelici.

Gwalt symboliczny - narzucanie kultury

15) rozwój endogenny(podstawowe założenia, krytyka)

założenia

- pewne idee zaczerpnięte z systemu filozoficzne Gandhi'ego, np. idea `dobrej niepodległości' [swaradż] - niezależność od obcej kontroli, niezależność ekonomiczna, wyzwolenie najbiedniejszych ludzi, celem jest doskonalenie indywidualnej kultury. Wiąże się to  z ideą samowystarczalności i autonomii gospodarczej, która można uzyskać poprzez tzw. `walkę bez przemocy', czyli nacjonalizację zagranicznych przedsiębiorstw 

- inspiracje ideami E. Schumachera, który twierdził, ze rozwój techniczny musi odpowiadać ludzkim potrzebom, a nie wykraczać poza nie, należy odejść od gigantomanii i przesady i technologie wykorzystywać proporcjonalnie do warunków kulturowych danego kraju 

- niezbędna jest dysocjacja, czyli rozerwanie więzów, które łączą kraje Trzeciego Świata z krajami rozwiniętymi, co wymaga tzw. Collective self - reliance [kolektywnego liczenia na własne siły]; siła państw biednych powinna polegać na wzajemnych porozumieniach handlowych lub gospodarczych, które zapewniają samowystarczalność 

- głównym celem `zbiorowej samodzielności' ma być zaspokojenie podstawowych potrzeb ludzkich; patrząc na te podstawowe cele widoczne staje się, ze istotą rozwoju endogennego jest fakt, ze ma być to proces zachodzący w skali lokalnej, a dopiero później w krajowej czy kontynentalnej, tylko wtedy będzie stymulował postęp, poza tym, członkowie na poziomie lokalnym czują się bardziej odpowiedzialni za rozwój, lepiej przeciwstawiają się kryzysom 

- warunkiem rozwoju endogennego jest opieranie się na tożsamości kulturowej danej zbiorowości, na którą składają się poglądy, obyczaje, idee, bo tylko to umacnia jedność grupy; ważna jest również tradycja. Rozwoju nie można pojmować jedynie w aspekcie ekonomicznym, którego wyznacznikiem jest PKB, nie wolno zatracić kultury, więc optymalny rozwój uwzględnia także czynniki i uwarunkowania kulturowe. Oczywiste jest, ze nie da się pogodzić pewnych elementów tradycji ze wzrostem ekonomicznym, wówczas te niezgodności wynikające z kultury należy eliminować, aby nie ograniczać postępu 

- wymogiem rozwoju endogennego jest dbałość o środowisko naturalne, harmonia miedzy nim a zachodzącymi zmianami, wynika to z faktu, że środowisko postrzegane jest jako wartość kulturowa [ o której wcześniej wspominano], ale - co ważniejsze - w krajach Trzeciego Świata wyst.ępują duże problemy z erozją gleb, niszczeniem lasów, wysychaniem rzek, wobec tego rozwój ekonomiczny nie mógłby odbywać się kosztem środowiska 

- dość oczywistym warunkiem wdrażania zmian i programów rozwoju jest społeczna mobilizacja realizująca się pod postacią kooperatyw występujących w trzech postaciach: a)kooperatywa usługowa, w której ludzie łączą się dla realizacji określonych celów, po osiągnięciu których praca ustaje, b) k. produkcyjna, której członkowie pracują wspólnie , ale również jak w poprzedniej, mają zapewniony margines swobód osobistych c) najpełniejsza forma koop., która jest uznawana za najlepszy sposób organizacji i mobilizacji, gdyz ludzie pracują ze sobą i czas wolny również spędzają wspólnie , wtedy kooperatywa staje się samowystarczalna ekonomicznie, politycznie i kulturalnie, gdyż producenci są właścicielami środków produkcji, samodzielna politycznie w tym sensie, ze musi zorganizować się wewnętrznie a władza w niej jest oddalona, państwo nie ingeruje wewnątrz 

KRYTYKA, OCENY 

- koncepcje rozwoju e. są tworzone już nie tylko przez uczonych z krajów rozwiniętych, ale rozwojem i problemami zajmują się miejscowi uczeni, rozumiejący lepiej ową kulturę i tradycje, gdyż sami w niej żyją; z drugiej jednak strony niesie to takie ryzyko, że przyczyn zacofania będą szukać jedynie w czynnikach zewnętrznych i idealizować przeszłość 

- charakterystyczna jest humanistyczna perspektywa teorii, człowiek jest podmiotem rozwoju, podkreślanie znaczenia tradycji i uwarunkowań kulturowych, co w wielu koncepcjach było pomijane; co za tym idzie, jest to nieco utopijna wizja, bo w obliczu palących problemów, wobec których stoją te państwa, powinno się niemal za wszelką cenę dążyć do rozwoju, a nie roztkliwiać się nad dorobkiem niematerialnym typu kultura [który również jest ważny, ale są rzeczy ważne i ważniejsze] 

16.koncepcja trwałego i zrównoważonego rozwoju spolecznego (sustainable development)- taki rozwój, który gwarantowałby przyszłym pokoleniom możliwości podobne do tyh, jakie maja obecne generacje.

17) Wskaźnik Rozwoju Społecznego (ang. Human Development Index, HDI, czasem tłumaczone jako Wskaźnik Rozwoju Ludzkiego) - to syntetyczny miernik opisujący efekty w zakresie społeczno-ekonomicznego rozwoju poszczególnych krajów. Stąd też czasem określa się go jako Wskaźnik Rozwoju społeczno-ekonomicznego. System ten wprowadzony został przez ONZ dla celów porównań międzynarodowych. Wskaźnik został opracowany w roku 1990 przez pakistańskiego ekonomistę Mahbuba ul Haqa. Od 1993 wykorzystuje go w swoich corocznych raportach oenzetowska agenda ds. rozwoju (UNDP). Pomimo popularności uważa się go za mniej miarodajny aniżeli Wskaźnik Ubóstwa Ludzkiego

18. „Trauma zmian społecznych” P. Sztompka 

A) dyskurs traumy

dyskurs postępu  -> dyskurs kryzysu -> dyskurs traumy 

• dyskurs postępu - apoteoza zmienności społecznej jako jednoznacznie postępowej, przynoszącej zawsze poprawę, doskonalenie życia społecznego

• dyskurs kryzysu - akcentowanie negatywnych skutków zmian, głównie niezamierzonych i nieoczekiwanych, w różnych dziedzinach życia społecznego

• dyskurs traumy - zwrócenie uwagi na destabilizujące, dezorganizujące i dezorientujące konsekwencje zmian społecznych niezależnie od ich treści, a więc także zmian skądinąd postępowych

 

- Marks zwraca uwagę na cenę postępu: utrata naturalnych wspólnot międzyludzkich i spontanicznych więzi społecznych; anomia; wątek „buntu mas”, „samotności wśród tłumu”

- pojawiają się katastroficzne wizje przyszłości

- uznanie, że zmiano jako taka może przynosić także skutki negatywne

- „anomia sukcesu” - zaburzenie rutynowych sposobów postępowania, skali oczekiwań i aspiracji, wzorów konsumpcji - przez nagłe wzbogacenie się 

B) traumatogenne zmiany społeczne

charakter traumatogenny przybierają:

1. zmiany nagłe, szybkie, gwałtowne, dokonujące się w krótkim czasie

2. zmiany o szerokim zakresie, które obejmują równocześnie różne dziedziny życia społecznego

3. zmiany głębokie, radykalne, które dotykają centralnych, dla danej zbiorowości, wartości, reguł bądź przekonań(np. krytyka lub kwestionowanie zakorzenionych wartości; lansowanie praktyk sprzecznych z zakorzenionymi wartościami)

4. zmiany niespodziewane, zaskakujące i szokujące (np. przewroty, rewolucje)

- zmiana traumatogenna zawsze oddziałuje niekorzystnie na społeczeństwo, powoduje to dezorganizację i wytrącenie społeczeństwa ze stanu równowagi

- trauma kulturowa - trauma zmiany, która dotyka kultury, a tym samym tożsamości zbiorowej i jednostkowej; kultura cechuje się największą ciągłością i zakotwiczeniem w tradycji czy pamięci zbiorowej, a tożsamość kulturowa dyktuje kulturze trwałe więzi nawykowe sposobu myślenia i postępowania

Zmiany pozytywne i negatywne efektu traumatycznego:

P: rewolucja informatyczna, wzrost dobrobytu, powszechna dostępność dawniej dóbr elitarnych, zrównanie płci, demokratyzacja w polityce

N: zatrucie środowiska, chaotyczna urbanizacja, wzrost skali wojen, masowe przemieszczanie ludności, wzrost przestępczości

- zmiany percepcji - interpretacja zdarzeńlub praktyk realnych, obecnych i dawniejszych

- zmiany czysto wirtualne - wyobrażone, pozbawione jakiejkolwiek realności i oparte na plotce, mitach i pogłoskach, przesądach, stereotypach 

C) sekwencja traumatyczna 

Sekwencja traumatyczna - proces pojawiania się, rozprzestrzeniania i zakorzeniania traumy, a następnie podejmowania strategii zaradczych prowadzących do przezwyciężenia traumy

- sekwencję traumatyczną rozpoczyna rozbicie kultury, a zamyka konsolidacja kultury

Trauma kulturowa może być konstruktywna lub destruktywna;

->jeżeli jest konstruktywna to trauma staje się ważnym ogniwem w stawaniu się; zmiana rozbija spoistość kultury zastanej i generując stany traumatogenne rodzi traumę kulturową, która mobilizuje społeczność do różnorodnych strategii zaradczych; gdy strategie są efektywne to trauma zostaje przezwyciężona i następuje konsolidacja nowej kultury

->jeżeli jest destruktywna różni się tylko od konstruktywnej końcowym etapem( np. mała mobilizacja społeczna), trauma pogłębia się i narasta niekompetencja kulturowa(apatia, pesymizm, rezygnacja) co w efekcie prowadzi do destrukcji kultury i rozpadu społeczeństwa 
 19. Krytyka nowoczesności

Negatywne skutki nowoczesności:

Alienacja człowieka

Karol Marks- w społeczeństwie klasowym pracownik, doznaje alienacji, czyli wyobcowania od innych ludzi, oderwania od środowiska społecznego. W konsekwencji neguje swoja naturę i ulega dehumanizacji. Marcuse stwierdza, że efektem alienacji jest pojawienie się człowieka „jednowymiarowego”, którego całe życie ogranicza się do konsumpcji

Erich Fromm- Zastąpienie aspiracji by być, walką by mieć

Utracona wspólnota

Ferdinand Toennies- w społeczeństwie nowoczesnym wszystkie kontakty i stosunki są podporządkowane instrumentalnej kalkulacji, a inni staja się przedmiotem cynicznej manipulacji. Ludzie ulegają wykorzenieniu i atomizacji. W konsekwencji zanikają naturalne wspólnoty: wspólnego zamieszkania, podobieństwa etnicznego, religijnego, bądź klasowego. W to miejsce pojawia się „samotny tłum”, który poszukuje zastępczych więzi i alternatywnych wspólnot, rekompensuje frustracje i osamotnienie w działaniach destrukcyjnych i antyspołecznych.

Biurokratyzacja

Max Weber- Biurokratyzacja- racjonalna efektywność, kalkulacja i instrumentalne traktowanie ludzi.

Anomia

Durkheim- Według Durkheima człowiek z natury jest egoistyczny i aspołeczny, zdolny do życia w społeczeństwie dzięki wpojonym w procesie socjalizacji wzorom i regułom kulturowym, normom i wartościom. W procesie zmian społecznych następuje anomia czyli: rozchwianie wartości, rozmycie kategorii dobra i zła, zanik drogowskazów moralnych.. Ludzie stają się zdezorientowania i zagubieni, co prowadzić może do popadnięcia z powrotem w antyspołeczny egoizm.

Podbój przyrody

Destrukcyjne skutki industrializacji, urbanizacji i rozwoju techniki: zatrucie środowiska, wyczerpanie surowców, ocieplenie klimatu itp.

Podział świata na obszary zamożności i sfery nędzy

Aktualnie - narastający konflikt zamożnej północy i biednego Południa

Umasowienie i industrializacja wojny

Wiąże się z rozwojem techniki wojskowej, z konfliktem interesów ekonomicznych między państwami i biurokratyzacją, która pozwala zawiesić hamulce moralne

20. Co po nowoczesności

1. Nawiązanie do linearnej ciągłości dziejów- projektowanie przyszłości na wzór przeszłości.

Nowoczesność będzie bardziej wyrazista i doprowadzi do dalszego wzmocnienia znanych już z przeszłości i teraźniejszości tendencji. Wyróżniono centralne i determinujące kształt przyszłych społeczeństw tendencje:

Społeczeństwo klasy usługowej- przesunięcie się struktury wytwarzania i zatrudnienia do sektora szeroko rozumianych usług: handlu, finansów, administracji, rekreacji, edukacji itp.

Społeczeństwo wiedzy- wytwarzanie i przetwarzanie przedmiotów materialnych zostanie zepchnięte na margines przez wytwarzanie i przetwarzanie wiedzy, która stanie się centralnym dla gospodarki towarem

Społeczeństwo informatyczne- centralne znaczenie ma przetwarzanie informacji, zwłaszcza przez komputerowe techniki, Internet

2. Nawiązanie do teorii cykli dziejowych- historia jako powtarzający się rytm.

Rozczarowanie nowoczesnością rodzi nostalgiczna ideę powrotu do utraconej rzeczywistości: odbudowanie więzi rodzinnych, lokalnych, powrót do życia w harmonii z naturą, rezygnacja z materialistycznego konsumpcjonizmu na rzecz wyższych potrzeb i wartości itp.

Giddens stwierdza, że rozwój nauki, powszechna edukacja, wymiana informacji prowadzi do wytworzenia się „refleksyjności” - jest to zdolność społeczeństwa do krytycznego myślenia o samym sobie, dostrzeganie zjawisk negatywnych, patologicznych, przyszłych zagrożeń i podejmowaniu w oparciu o taką diagnozę środków zaradczych powstrzymujących lub odwracających niekorzystne trendy (mechanizm autokorekty).

3. Nawiązanie do dialektyki- przezwyciężanie i przeszłości i teraźniejszości. Postmodernizm/ponowoczesność- radykalne zerwanie ciągłości historycznej, pojawienie się zupełnie nowej jakości społecznej. Następuje dekonstrukcja tradycyjnych hierarchii społecznych, klasowych, ekonomicznych, rasowych, seksualnych itp. Pełna dominacja przedmiotów i dóbr konsumpcyjnych nad ludźmi, wyparcie stosunków międzyludzkich przez `symulację', zastąpienie kultury domena `hiperrzeczywistości' w której panuje obraz, spektakl, wizja i gra znaków.

21. Późna nowoczesność

Późna nowoczesność- `Nie wkraczamy w jakiś okres ponowoczesnośi, lecz raczej w epokę, w której konsekwencje nowoczesności staja się bardziej radykalne i uniwersalne niż wczesniej' Giddens. Wyróżnione zostały cztery główne cechy:

Nowa forma zaufania- obdarzenie zaufaniem a priori (niezależne od doświadczenia) obecnych w naszym życiu systemów o charakterze technicznym i społecznych np. systemy komunikacyjne, rynki finansowe, środki masowego przekazu itp.

Nowa forma ryzyka- wytworzone są przez cywilizacje, technologie przemysł, życie miejskie, eksploatację natury, z rozmiarów ryzyka zdajemy sobie sprawę dopiero po fakcie. Wg Giddensa obiektywnie następuje globalna ekspansja ryzyka, pewne zdarzenia (np. krach giełdowy) są terytorialnie nieograniczone i przekracza tradycyjne różnice klasowe i warstwowe. Subiektywnie nowa forma ryzyka wiąże z nagłośnieniem przez media wypadków, katastrof itp. Pokazuje to również bezradność ekspertów, techniki , medycyny w zderzeniu z różnymi zagrożeniami.

Nieprzejrzystość, płynność i niepewność sytuacji społecznych- im bardziej skomplikowane są systemy i urządzenia tym większa prawdopodobieństwo pojawienia się błędów konstrukcyjnych i ludzkich. Kolejne źródło niepewności to nieprzewidywalne i niepożądane efekty działań ludzkich, kiedy nakłada się na siebie wiele czynników i wielorakich interakcji. Zanik prostych drogowskazów i schematów do oceny działań i sytuacji społecznych.

Globalizacja- `rosnąca integracja i współzależność między jednostkami działającymi globalnie na platformie społecznej, politycznej czy ekonomicznej' -wikipedia.

23) Społeczeństwo informacyjne - tym terminem określa się społeczeństwo, w którym towarem staje się informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne, równoważne lub cenniejsze nawet od dóbr materialnych. Przewiduje się rozwój usług związanych z 3P (przechowywanie, przesyłanie, przetwarzanie informacji).

• Wysoko rozwinięty sektor usług, przede wszystkim sektor usług nowoczesnych (bankowość, finanse, telekomunikacja, informatyka, badania i rozwój oraz zarządzanie). W niektórych krajach w tym sektorze pracuje przeszło 80% zawodowo czynnej ludności, przy czym sektor usług tradycyjnych przekracza nieznacznie 10%.

• Gospodarka oparta na wiedzy.

• Wysoki poziom scholaryzacji społeczeństwa.

• Wysoki poziom alfabetyzmu funkcjonalnego w społeczeństwie.

• Postępujący proces decentralizacji społeczeństwa.

• Renesans społeczności lokalnej.

• Urozmaicanie życia społecznego.

Właściwości społeczeństwa informacyjnego:

• Wytwarzanie informacji - masowy charakter generowanych informacji, masowe zapotrzebowanie na informację i masowy sposób wykorzystywana informacji.

• Przechowywanie informacji - techniczne możliwości gromadzenia i nieograniczonego magazynowania informacji.

• Przetwarzanie informacji - opracowywanie technologii i standardów umożliwiających m.in. ujednolicony opis i wymianę informacji.

• Przekazywanie informacji - przekazywanie informacji bez względu na czas i przestrzeń.

• Pobieranie informacji - możliwość odbierania informacji przez wszystkich zainteresowanych.

• Wykorzystywanie informacji - powszechne, otwarte i nielimitowane korzystanie z internetu jako źródła informacji.

Funkcje społeczeństwa informacyjnego:

• Edukacyjna - upowszechnienie wiedzy naukowej oraz uświadamianie znaczenia podnoszenia kwalifikacji.

• Komunikacyjna - Społeczeństwo informacyjne ma za zadanie stworzenie możliwości komunikowania się wielu różnorodnych grup w obrębie całości społeczeństwa globalnego.

• Socjalizacyjna i aktywizująca - mobilizacja osób czasowo lub stale wyłączonych z możliwości swobodnego funkcjonowania społeczeństwa. Cechuje się także wykonywaniem zawodu bez konieczności wychodzenia z domu i aktywizacją niepełnosprawnych.

• Partycypacyjna - możliwość prowadzenia debat i głosowania w internecie.

• Organizatorska - tworzenie warunków konkurencyjności na rynku.

• Ochronna i kontrolna - stworzenie mechanizmów obrony obywateli i instytucji przed wirtualną przestępczością.

30. symetryczność i asymetryczność procesów globalizacji w ujęciu Wnuka-Lipińskiego

A) symetryczność

- globalizacja to narastająca współzależność oddalonych od siebie geograficznie części świata

- jeżeli wszystko byłoby tak samo symetryczne to nie dałoby się już nic powiedzieć o współzależnościach, jednak jedne typy wydarzeń są ze sobą silniej lub słabiej powiązane

B) asymetryczność

1. uniwersalizacja nie dotyczy wszystkich partykularyzmów, właściwie bardzo niewiele podlega temu procesowi, a reszta pozostaje lokalnymi osobliwościami niezależnie od procesu globalizacji

2. niewielka część uniwersalizmów ulega procesowi partykularyzowania się( ulegaja lokalnym mutacjom)

- partykularyzacja - uwzględnienie tylko swojego interesu

- lokalna mutacja - ogranicza się do przełożenia globalnych nazw i sloganów na język miejscowy

3. poziom globalnym jest ekspansywny, a poziom lokalny receptywny i pasywny, a także może się zdarzyć że defensywny

31. globalizacja jako relatywizacja społecznych punktów odniesienia

- upowszechnienie traktowania w sposób transnarodowy tożsamości jednostek oraz całych społeczeństw (3 fala globalizacji)

- w ramach trzeciej fali globalizacji nastąpiło wzajemne powiązanie i współzależność ekonomiczna, polityczna różnych regionów świata

- przekonanie, że poza naszą kulturą i tradycjami istnieją także inne, a nasz sposób życia nie jest jedynym możliwym

- przybywa punktów odniesienia umożliwiających jednostce określenie swojego miejsca w społeczeństwie oraz ukształtowanie własnej tożsamości społecznej

- zespół norm, wartości i wierzenia, które uznawaliśmy za własne ulegają relatywizacji, tzn. że elementy stanowią nadal istotne punkty odniesienia, to jednak nie mają one charakteru absolutnego; pojawiają się elementy ponadnarodowe, które stają się również bardzo istotne

- relatywizacja oznacza, że systemy niższego rzędu(społeczne, ekonomiczne, kulturowe)jeżeli chcą być częścią świata globalizującego się , mogą odnosić się tylko do wszechobejmującej całości

- globalizacja jest zarazem relatywizacją, zjawisko o charakterze symetrycznym(dotyczy zarówno peryferii jak i centrum); globalizacja relatywizuje sferę formowania się tożsamości, system odniesień w celu oceny własnego miejsca w społeczeństwie oraz poczucia przynależności o obywatelstwa

32. globalizacja jako modernizacja i detradycjonalizacja

Jako modernizacja Jako detradycjonalizacja

- globalizacja i modernizacja są procesami wzmacniającymi się i obopólnie uwarunkowanymi; globalizacja wymusza modernizację zapóźnionych systemów ekonomicznych i jednocześnie przyśpiesza dyfuzję wzorów kulturowych (obszary półperyferii i peryferii)

- wymuszona modernizacja przyczynia się do przyśpieszenia globalizacji (obszary stanowiące rdzeń procesu)

- modernizacja to wiązka procesów prowadzących do nowoczesności;

procesy nowoczesności:

postępująca indywidualizacja, emancypacja, separacja, autonomizacja, samodzielność

zanik tradycji, nawyków, oczekiwań

- nowoczesność oznacza, że konkretni aktorzy społeczni zdobywają szersze pole wyboru w dążeniu do partykularnych celów i są coraz bardziej wolni od narzucanych tradycją zobowiązań

- globalizacja partykularna - nie jest procesem symetrycznym, w obieg wchodzą partykularyzmy zrodzone przede wszystkim w krajach rdzenia globalizacji - detradycjonalizacja - odchodzenie od zwyczajowych, lokalnych sposobow bytowania na rzecz sposobów upowszechnianych w globalnym obiegu dóbr i usług oraz idei i wartości, które owe nowe potrzeby legitymizują; ogranicza ona kontrolę społeczną, a człowiek wykorzystać może zwiększone możliwości swobody działania w kierunku pomnażania dobra lub zła

- proces detradycjonalizacji zachodzi głownie na peryferiach i półperyferiach[przychodzi wraz z globalizacja], a w bardzo niewielkim stopniu w centrum[detradycjonalizacja miała charakter endogenny, wywołany przez procesy modernizacyjne]

- niesymetryczny charakter procesu

33. globalizacja jako homogenizacja lub hybrydyzacja

- globalna dyfuzja prowadzi do narastania w różnych społeczeństwach narodowych elementów wspólnych oraz względnego zmniejszania się elementów różnicujących(proces wypierania odmienności przez podobieństwa)

Jako homogenizacja Jako hybrydyzacja

- ujednolicanie się społeczeństw narodowych wg jakiegoś wspólnego wzorca

- globalizacja(tutaj) wiązałaby się z kulturowym imperializmem i hegemonią jednych kultur nad innymi (efektem może być westernizacja i folkloryzacja)

- efekt: światowa cywilizacja typu zachodniego, amerykanizacja świata - asymilacja do kultur lokalnych jedynie pewnych elementów wspólnych

- w kultury lokalne wszczepiane zostają pene elementy globalnego obiegu dóbr, usług i idei, przetwarzane prze lokalne kultury i ostatecznie przyswajane

- tutaj proces globalizacji nie niesie ze sobą ujednolicenia wzorca, ale narasta łączenie w jedną całość kultur lokalnych

- efekt: „kreolizacja świata”, czyli wymieszanie odmiennych wcześniej kultur lokalnych, które miały doprowadzić do globalnej syntezy kulturowe

34. polityczna i ekonomiczna arena globalizacji

polityczna

- upadek komunizmu przeorganizował arenę polityczną, ale proces nadal nie jest zakończony

- jeżeli przyjmiemy że polityka jest sztuką formułowania wspólnych celów oraz integracji mas ludzkich to jesteśmy zmuszeni że arena polityczna jest pusta ( nie ma wspólnych celów dla całej ludzkości)

- jeżeli zaś przyjmiemy, że polityka to sztuka rozwiązywania konfliktów i harmonizowania sprzecznych interesów, arena owa natychmiast się zapełni

- arena polityczna - przestrzeń, w ramach której spotykają się różne podmioty polityczne, działania niektórych mogą mieć globalny zasięg, ale dyktowane są partykularnymi interesami narodowymi, a nie całości

- budowa: centrum(USA), peryferie(państwa, które są w stanie uprawiać tylko skuteczną politykę lokalną) i półperyferie(potęga polityczna pozwala skutecznie realizować polityki regionalne)

- przewaga multilateralizmu nad globalizmem, ale relacje podmiotów zawierają hegemonizm z jednej strony a podporządkowanie z drugiej

ekonomiczna

- skonstruowana w celu zapobieżenia anarchicznym tendencjom globalnego kapitalizmu po II WŚ

- wpływ tez postawionych przez ówczesnego sekretarza skarbu USA na arenę ekonomiczna globalizacji;

1 teza - zakładała, że wzrost ekonomiczny i rozszerzenie handlu światowego będzie korzystne dla każdego

2 teza - mówiła, że pomyślność ekonomiczna nie ma z góry ustalonych granic geograficznych i że im więcej nowych obszarów jest włączonych w domeny wzrostu gospodarczego i handlu światowego, tym większa i bardziej stabilna jest pomyślno9ść ekonomiczna całości

- dopiero po upadku kapitalizmu znikła ostatnia bariera przeszkadzająca w końcowym ukształtowaniu areny politycznej

- arena ekonomiczna jest polem działania zarówno gospodarki o charakterze globalnym jak i o charakterze międzynarodowym; głównym punktem odniesienia są gospodarki narodowe poszczególnych krajów

- arena ekonomiczna jest strukturalizowana: centrum (UE, Japonia, Ameryka Północna), półperyferie (Europa Wschodnia, Rosja, Ameryka Środkowa i Południowa, Azja Północno-Wschodnia) i peryferie (Afryka, Azja Środkowa)

-> ekonomia globalna - jest autonomiczna wobec państw narodowych i oderwana od konkretnego społecznego podłoża; wielonarodowe korporacje przekształcają się w korporacje ponadnarodowe(maksymalizacja zysku)

35. antynomie globalizacji

A) dwie antynomie podstawowe

1) „Globalizacja jest inkluzyjna, ale jej postęp prowadzi z jednej strony - do marginalizacji i wykluczenia ogromnych połaci świata, a z drugiej - do wzrostu indywidualizmu jednostek i ich znacznego wyobcowania z lokalnego kontekstu społecznego.”

- inkluzyjność wynika z tego, iż obejmuje cały świat i nie ma takiego regionu, który byłby z tego procesu wykluczony ( inaczej mówilibyśmy tylko o integracji)

- inkluzyjność powoduje, że cały świat dzieli się na centrum, półperyferie i peryferie

-inkluzywność globalizacji jest rozumiana jako brak wstępnego wykluczania kogokolwiek, niż jako równoprawne włączanie wszystkich procesów ogólnych

1. odnosimy się do społeczeństwa, a raczej całego regionu geograficzno-kulturowego

2. problem można także rozpatrywać pod kątem zmieniającego się miejsca jednostki ludzkiej w społeczeństwie podlegającym globalizacji i modernizacji zarazem

- zasada św. Mateusza

- inkluzyjność pogłębia przepaść między centrum a peryferiami(na skutek bezpośrednie eksploatacji peryferii; na skutek uświadomienia sobie przez mieszkańców peryferii o swoim upośledzeniu

- aby wybór(między 2 czynnikami: subiektywno-psychologiczny i obiektywno-ekonomiczny) był realny musi dojść do indywidualizacji jednostek, czego konsekwencja byłoby wyłączanie z lokalnych kontekstów społecznych

- inkluzyjność prowadzi do wzrastania ekskluzywności szans życiowych jednostki i identyfikacji/przynależności(rezultatem jest wyobcowanie jednostki)

2) „Realizacja partykularnych interesów w skali globalnej przynosi, jako skutek uboczny, wzrost globalnych zagrożeń, wobec których nie stosuje się globalnych środków naprawczych, gdyż nie ma czynnika, który takie środki mógłby obmyśleć i wprowadzić w życie obowiązujący na całym globie.”

- globalne zagrożenia (np. efekt cieplarniany i te sprawy), spotykają się one tylko z reakcją naprawczą jakiegoś zaniepokojonego państwa narodowego

SCENARIUSZE DALSZEGO PRZEBIEGU GLOBaLIZACJI

uniwersalno - inkluzywna (federalizacja świata)

- skutek końcowy: globalny ład światowy, którego podstawą byłaby generalna umowa społeczna; pełna globalizacja

partykularno - ekskluzywna (bałkanizacja świata)

- skutek końcowy: wygaszenie obecnej fali globalizacji, świat stałby się zbiorowiskiem konkurujących ze sobą enklaw nędzy i dostatku; konflikty zbrojne, wojny

uniwersalno - ekskluzywna (argentynizacja świata)

- zakreślenie granic przestrzenno - cywilizacyjno - ekonomicznych dla postępującej globalizacji

- izolacja i odcięcie od tego procesu wyeksploatowanych peryferii

-efekt: świat bogaty, otoczony pustynią cywilizacyjno - gospodarczą

partykularno- inkluzywna (amerykanizacja świata)

- najbliższy obecnemu

- utrwalenie podziału świata na peryferie, półperyferi i centrum

- ekonomiczny i kulturowy sens globalizacji, definowane byłyby przez obszar centrum

- utrwalenie hegemoni centrum oraz zapaści cywilizacji z peryferii

B) sprzeczności globalizacji kulturowej

- nie ma możliwości globalizacji kulturowej, która byłaby uniwersalna

- globalizacja kulturowa (inkluzyjna i partykularna zarazem) rodzi imperializm kulturowy i tym samym powoduje marginalizację innych kultur

-multikilturalizm (równość, ekskluzywność) ogranicza się komunikacje globalną ale również zrównuje się w statusie kultury mniej zaawansowane z kulturami bardziej zaawansowanymi

sprzeczności

->świat jest wielokulturowy, a kultury te kształtowały się przez wiele lat w izolacji(względnej), a siatki znaczeń ewoluowały tak, że niemożliwe jest powstanie wspólnego języka komunikacji, ALE przy globalizacji kulturowej wspólna siatka znaczeń stała się niezbędna, więc została wykształcona z kultury dominującej; inne kultury zostały zmarginalizowanie i zdominowane przez hegemonów

- >globalizacja jednej kultury sprzyja homogenizacji wielokulturowości, A ZARAZEM otwieranie się kolejnych kultur na globalizację zwiększa heterogenizację zglobalizowanej kultury lokalnej

->glokalizacja światowego obiegu dóbr i wartości kultury jest syntezą dialektycznej sprzeczności A JEDNOCZEŚNIE wzrost synkretyzmu w obrębie kultur lokalnych

delokalizacja - wykorzenieni aktywności oraz znacznej części relacji między ludzkich i międzyinstytucjonalnych z ich lokalnego kontekstu społecznego i lokalnej kultury

glokalizacja - globalna produkcja dóbr i usług, idei, wartości, mody, informacji uwzględniająca lokalny charakter w stopniu, który umożliwia akceptację, przyswojenie i w końcu uznanie za swoje wszystkich produktów finalnych trafiających do odbiorcy w społecznościach lokalnych

zadanie 36

nie wiem czy o to chodzi ale ja mam coś takiego z ostatnich zajęć

globalizacja:

-ponadczasowa

-uniwersalna

- szeroki zasięg

-przepływ informacji

-tańsze i szybsze komunikowanie się

-nie są to procesy symetryczne

-nie wszystkie partykuły się uniwersalizują

37) Makdonaldyzacja - proces stopniowego upowszechniania się zasad działania znanych z barów szybkiej obsługi (uosabianych przez sieć McDonald's) we wszystkich dziedzinach życia społecznego w Stanach Zjednoczonych i na całym świecie.

Tematem mcdonaldyzacji zainteresował się George Ritzer już w latach 60. XX wieku. Zjawisko makdonaldyzacji, powiązane z procesem globalizacji, szybko rozpowszechniło się w większości krajów. Mcdonaldyzację poprzedziła racjonalizacja i biurokracja. George Ritzer zetknął się z tym elementem kulturowym w 1959, dostrzegł ten system i zaczął doszukiwać się podobnych reguł w innych miejscach, np. na placu zabaw, w szpitalu, przychodni. Stwierdził, że makdonaldyzacja nie jest nowym zjawiskiem, ale stanowi rozwinięcie racjonalizacji, oraz że systemy racjonalne zaczęły dominować i nie ma od nich ucieczki, tzw."żelazna klatka". Teoria makdonaldyzacji została sformułowana przez Ritzer'a w 1983 w książce pt. "Mcdonaldyzacja społeczeństwa". Autor uważał, że zjawisko to dotyczy wszystkiego, zarówno życia codziennego, politycznego, jak i kościoła.

Wpływ na szerokie przyjęcie tego systemu wywarł między innymi czynnik ekonomiczny, czyli wielomilionowe zyski. Na początku mcdonaldyzacja miała dotyczyć pewnego rodzaju amerykanizacji. Z mcdonaldyzacją wiąże się istnienie domów handlowych, tzw. "długie ręce mcdonaldyzacji". System zmakdonaldyzowanego funkcjonowania gastronomicznego miał dotyczyć małych miast i obrzeży miast, nie miał być skierowany do elit, ale tylko do mas. System mcdonaldyzacji jest systemem bardzo profesjonalnym. W latach 60. stworzono system medyczny, tzw.mclekarza.

• Kalkulacyjność (kwantytatywność) - liczą się cechy kwantytatywne (cena, jakość, ilość czasu potrzebna na wykonanie usługi), wszystko zostaje przeliczone. Ilość staje się równoważna jakości, czyli dobre jest to co dostajemy w dużej ilości i szybko. Wiąże się to ze starą zasadą psychologiczną, która mówi, że jak coś dostajemy za darmo to jest to dobre; następuje kuszenie nazwami tj. "podwójne", "potrójne" lub za tę samą cenę dostajemy więcej. W systemie ekonomicznym inwestorowi musi się to jednak opłacać. W funkcjonowaniu jednostki kładzie się nacisk na jak najszybsze wykonywanie czynności i sprawność. Od pracowników żąda się trzech cech:

• pracować szybko

• pracować sprawnie

• za niskie pieniądze

• Efektywność - to optymalna (szybka) metoda przejścia z jednego punktu do następnego, np. McDrive, gdzie nie liczy się podmiot tylko przedmiot sprawy oraz pracownik. Człowiek jest zatrudniony przez pewien system, a jakość podmiotu jest wyznaczana efektywnością jego pracy. Ważny jest tutaj system uregulowań formalnych i prawnych. Wysoką efektywność uzyskuje się poprzez przestrzeganie tychże uregulowań. Jest to system z góry zorganizowany, a jednostka traci swoją podmiotowość. Dotyczy to nie tylko klientów, ale także pracowników.

• Przewidywalność - wszystko jest przewidywalne. Wszędzie i zawsze za te same pieniądze dostaniemy ten sam towar i usługę, niezależnie od godziny, czy miejsca geograficznego. W tym systemie nie jest potrzebny kod językowy, wszędzie się w tej kwestii porozumiemy. Ma być on dla nas krzepiący, wprowadzać stabilność. Z punktu widzenia kulturowego jest to jednak bardzo niebezpieczne, ponieważ człowiek nie zastanawia się nad czymś dlatego, że nie musi, bo wszystko będzie zawsze takie same. System społeczny też ma być stabilny i przewidywalny, uspokajający (nic się nie może zmienić), ma być tzw. kulturowa świadomość - świat bez niespodzianek. Nasze zachowanie jako podmiotu też staje się przewidywalne, więc łatwo można zacząć nami manipulować. Charakterystyczna cechą jest to, że jest to system zmechanizowany i jesteśmy stale kontrolowani, obserwuje nas technika, system. My musimy funkcjonować zgodnie z odgórnymi oczekiwaniami. Świat społeczny oparty jest na przewidywalnych interakcjach międzyludzkich.

• Możliwość manipulacji - cecha ta wynika z pozostałych. Działanie ludzkie zastąpiono pewną technologią. Człowiek z podmiotu staje się wykonawcą przedmiotu. Nie jest to manipulowanie wprost - manipuluje się drogą okrężną, pośrednią. Taki sam system działa np. w urzędach, gdzie przekazuje się nam, iż jesteśmy tam mile widziani, ale jednocześnie oczekuje się, że szybko załatwimy swoją sprawę i zwolnimy miejsce dla innych. Wypełniamy czynności podstawowe, bez rozszerzania, tylko to czego się od nas wymaga, ponieważ wszystko jest wyliczone i ktoś pilnuje dyscypliny (nie możemy działać za szybko ani za wolno, sami nie mamy decydować o swoich czynnościach, tylko wypełniać to, co ktoś już opracował). Ludzie tu mają być bardzo przeciętni, a nie wykształceni, bo mogliby zacząć czegoś wymagać, a mają prawo wykonywać swoje obowiązki według ustalonej kolejności i w odpowiednich ilościach.

Zalety makdonaldyzacji:

• dostępność towarów i usług (kultura konsumpcyjna) - wachlarz towarów i usług jest dostępny większej liczbie ludzi, może tam wejść każdy, nie tylko przedstawiciel elity

• człowiek prawie "natychmiast może zaspokajać" swoje zachcianki i pilne potrzeby, o każdej porze dnia i nocy (ekonomia 24-godzinna przez 7 dni w tygodniu i 365 dni w roku)

• jednostkę, każdego człowieka traktuje się podobnie bez względu na rasę, płeć, przynależność społeczną

• możliwość łatwego porównywania cech i cen towarów przez klientów w konkurencyjnych firmach

• przewidywalność - bezpieczeństwo i stabilność systemu działa uspokajająco na społeczeństwo

• człowiek może robić coś, co wcześniej nie byłoby do pomyślenia, np. z ośrodka pomocy może pobrać pieniądze i kupić sobie np. chleb

• zatrudnianie pracowników o typowych kwalifikacjach dzięki czemu (?) łatwiej rozpowszechniają się nowości technologiczne i organizacyjne

• wytwory jednej kultury łatwo przenikają do drugiej

Wady makdonaldyzacji:

• ujednolicona jakość towarów i usług, np. w supermarketach - możliwość wyboru tańszych odpowiedników, ludzie kupują to na co nigdy nie mogliby sobie pozwolić - masowa konsumpcja zamienników promocyjnych

• sposób spędzania czasu wolnego - dawniej czas wolny mieli tylko bogaci, teraz co prawda wyjechać może każdy, ale jednocześnie ludzie czynni zawodowo pracują dłużej, więc mają mniej wolnego czasu, choć równocześnie więcej środków i możliwości jego wypełnienia, co prowadzi do procesu standaryzacji i masowości spędzania przez ludzi czasu wolnego (jak, gdzie oraz szybko i efektywnie odpocząć)

• pozorne działanie uspokajające - ludziom wydaje się, że mają zapewnione bezpieczeństwo

• ujednolicanie otoczenia - nie tylko ludzi zaczyna traktować się jednakowo (bez względu na przynależność do rasy, klasy czy płci), ale także środowisko naturalne; system traktuje wg założonych standardów (nie liczy się co tam jest, ale by spełniło normy, np. odpowiednia wielkość ziemniaka czy jajka)

• dehumanizacja społeczeństwa - człowiek taktowany jest jak towar na taśmie montażowej, nie dochodzi do interakcji, bo nie są one potrzebne, człowiek ma wykonywać pewne czynności jak robot: sprawnie i szybko; czynności są skrajnie wyliczone tak, że potrzebna jest już tylko przestrzeganie dyscypliny, aby wykonywane było to, co zostało zaprogramowane i wyliczone; człowiek pracuje dłużej, więc będzie miał mniej czasu na korzystanie z tych towarów

• system ten wpływa niekorzystnie na środowisko naturalne - jest nastawiony na bardzo intensywne przetwarzanie zasobów powodujące znaczącą ingerencję w ekosystem

• dehumanizacja jednostki - jednostka nie ma znaczenia, liczy się tzw. "klient masowy"

• liczy się ilość przy akceptowalnym poziomie jakości, w danej kategorii cenowej

• nie liczy się wiedza, tylko sprawność

Wada i zaleta:

• wytwory kulturowe przenikają się łatwo nawzajem.

40. Główna teza książki( moim zdaniem) - Barber pisze o ujednoliconym świecie - mc świecie. Na skutek tego ujednolicania stają siły dżihadu. W konsekwencji ich wspołfunkcjonowania dochodzie do wzajemnych uzależnieniem. Mc świat i Dżihad przenikają się. Dlatego Barber dochodzi do wniosku, że relacje miedzy tymi siłami należy okreslic jako dzihad poprzez mcswiat, a nie dzihad kontra mcswiat. Kontra miedzy nimi jest pozorna, teoretyczna, jednak w praktyce okazuje się że współistnieją a nie zwalczają się.

( dokładny opis w referacie)

BENJAMIN R. BARBER DŻIHAD KONTRA McŚWIAT

Benjamin R. Barber, amerykański politolog,dyrektor Ośrodka Kultury i Polityki Demokracji im. Walta Whitmana na Rutgers University, doradca prezydenta Clintona.

1. DŻIHAD.

➔ jako metafora określająca walkę z Zachodem i uniwersalizmem

➔ dogmatyczny i uciekający się do przemocy partykularyzm(jednostkowy punkt widzenia i działania, nie uwzględniający potrzeb ogółu), znany równie dobrze chrześcijanom, muzułmanom, Niemcom,Hindusom i Arabom.

➔ może zacząć się od poszukiwania tożsamości, chęci odrzucenia uniformizacji jaką niesie proces uprzemysłowienia i kolonizującej się kultury McŚwiata.

➔ Siły Dżihadu to nawrót do epoki przednowożytnej, próba rekonstrukcji świata, który istniał przed kosmopolitycznym kapitalizmem, a jego elementami były misteria religijne, zhierachizowane społeczeności, magiczne myślenie i stagnacja.

➔ Tworzy środowisko sprzyjające zaściankowości, opór wobec modernizacji, odrębność i wrogość wobec innych.

➔ (Kurdowie w Iraku, muzułmanie w Sudanie, buntownicy w Rwandzie)

2. McŚWIAT.

“McŚwiat jest swego rodzaju rzeczywistością wirtualną, stworzoną przez niewidzialne i zarazem wszechpotężne sieci wysoko rozwiniętych technik informacyjnych i płynne ponadnarodowe rynki” Wytwarza on identyczne zachowania, kosmopolityczny miejski styl życia, niszczy kulturę wysoką, powoduje wzrost bezrobocia i w bezwzględny sposób steruje gospodarką światową.

a) istnienie wielkich korporacji o charakterze ponadpaństwowym, a nawet antypaństwowym-> korporacje „wirtualne”, nie umiejscowione w konkretnej przestrzeni , działające poprzez Internet i inne sieci łączności, zatrudniające „wirtualnych” pracowników

B) kapitalizm postmodernistyczny

Dawna gospodarka kapitalistyczna miała na celu zaspakajanie popytu, który dawał o sobie znać poprzez rynek. Kapitalizm postmodernistyczny STWARZA potrzeby by wyjść naprzeciw podaży. Działa poprzez reklamę , promocje. Nie celuje już w ludzkie ciało i jego potrzeby, lecz w ludzką duszę

C) reklama dźwignią handlu

➔ promowanie nie samych produktów ale symboli

➔ sprzedaż różnych stylów życia

d) telewizja

➔ MTV - jako przykład zatarcia się różnicy między rozrywką a reklamą.

➔ telewizja (i media) jako 4 władza

➔ -Synergia- idea przyświecająca szaleńczemu dążeniu nowych mediów do łączenia się, jej celem jest ekonomiczna produktywność osiągana dzięki zlewaniu się w jedno różnych branż (w idealnej formie: firmy producenckie, sieci telefoniczne, kablowe i satelitarne, firmy wytwarzające telewizory, komputery znajdują się w rękach jednej korporacji)'

➔ Synergia- eufemizm monopolu, w sferze informacji monopol to eufemizm na uniformizację, to z kolei jest eufemizmem cenzury (!)

➔ e) McŚwiat jako park tematyczny.

➔ „Sam McŚwiat jest w istocie rzeczy parkiem tematycznym, Krainą Rynku, gdzie wszystko jest na sprzedaż, odpowiedzialność zawsze ponosi ktoś inny, nie ma czegoś takiego jak dobro publiczne czy wspólny interes i wszyscy są równi dopóty, dopóki stać ich na bilet wstępu i mają ochotę patrzeć i konsumować”

➔ McDonald - otoczka krainy zabaw, określony styl życia ->szybkość, zabawa, wydajność

➔ Centra handlowe - mikroświat, gdzie jest wszystko (zakupy, kino, restauracje, rozrywka ->automaty do gier), odizolowane od świata wewnętrznego (brak zegarków i mała ilość wyjść)

3. DŻIHAD KONTRA McŚWIAT CZY DŻIHAD POPRZEZ McŚWIAT ?

a.) ...kontra...?

Dżihad McŚwiat

Napędzany prowincjonalnymi fanatyzmami Siła w uniwersalizujących się rynkach

Wytycza nowe etniczne i przednarodowe granice Sprawia, że granice stają się przepuszczalne

Wytwarza społeczeństwo oparte na więzach krwi, wykluczeniu obcych i nienawiści Tworzy światowe rynki oparte na konsumpcjii zysku, a dobro publiczne pozostawia „niewidzialnej ręce rynku”

Krwawa polityka tożsamości Bezkrwawa polityka zysku

Dżihad pielęgnuje duszę McśŚwiat wyrzeka się duszy

Głowną areną na której Dżihad ściera się z McŚwiatem nie jest ani miasto, ani wieś, ani śródmiejskie slumsy, ani też bogate przedmieścia , lecz niespokojna dusza młodego pokolenia.

b.) ... poprzez...?

➔ młodzież chwyta za karabiny by walczyć w IRA i serbskiej milicji i jednocześnie ma na głowie słuchawki Sony i gra w Nintendo.

➔ kołyszą się w takt muzyki z MTV i pląsają przy pieśniach słwiących tożsamość etniczną i nienawiść do obcych

➔ na bitwę przeciwko kapitalizmowi wyruszają w syntetycznych wygodnych butach Nike lub Reebok

➔ korzystają z przerwy w plemiennej masakrze by orzeźwić się coca- colą

➔ knują spiski przeciw obcym imigrantom posługując się przy tym przenośnymi komputerami i modemami wyprodukowanymi przez cudzoziemców i zainstalowanych przez imigrantów.

➔

McŚwiat nie ma innego wyjścia jak obsługiwać Dżihad, a nawet ozdobnie go pakować i wystawiać na sprzedaż

Dżihad jest nie tylko adwersarzem McŚwiata, ale i jego dzieckiem. Zwarły się co prawda w moemencie nieustających kulturowych zmagań- nie chcą ze sobą koegzystować, ale jeden bez drugiego nie jest kompletny.

4. DŻIHAD I McŚWIAT A DEMOKRACJA .

➔ Starcie Dżihadu i McŚwiata stwarza nowy nieład światowy, w którym niewiele miejsca pozostaje na demokrację.

➔ Demokratyczne cnoty obywatelskie znajdują się pod podwójnym ostrzałem , z jednej strony wojowniczych sił Dżihadu, z drugiej ekspansywnych rynków McŚwiata, podkopujących podwaliny demokratycznych instytucji.

Ani Dżihad, ani McŚwiat , ani konflikt między nimi- nie pozostawiają dla demokracji wiele przestrzeni.

Ani Dżihadowi, ani McŚwiatowi nie zależy na demokracji.

Demokracja w świecie dżihadu i McŚwiecie

➔ system rządów państw muzułmańskich wykluczają demokrację

➔ „dziki kapitalizm” wprowadza międzynarodowy nie-ład; państwo nie jest w stanie nad nim zapanować

➔ rola demokracji nie ogranicza się do wprowadzenia wolnego rynku lecz musi nauczyć obywateli mądrze korzystać z rynku i radzić sobie z jego nadużyciami

---