OPRACOWANIE NA ZDROWIE PYTANIA 1-5

1. Przedstaw tzw. subiektywne i obiektywne kryteria zdrowia. Dokonaj porównania ich wartości dla oceny zdrowia.

Subiektywne kryteria zdrowia: brak zmęczenia, dobry apetyt, dobry sen, dobry humor, dobra pamięć, szybka decyzja i działanie, sprawiedliwość i szacunek dla siebie i innych.

Obiektywne kryteria zdrowia: wzrost i masa ciała, prawidłowość odżywiania, pojemność płuc, parametry krwi, zdolność do określonego wysiłku, stan uzębienia.

Dla oceny zdrowia z medycznego punktu widzenia ważniejsze są kryteria obiektywne…

2. Proszę omówić główne uwarunkowania (determinanty) zdrowia - „pole zdrowotne”.

Determinanty zdrowia:

- predyspozycje genetyczne

- środowisko fizyczne i społeczne

- zachowania zdrowotne składające się na styl życia

- system opieki zdrowotnej

21% środowisko fizyczne

16% predyspozycje i społeczne

genetyczne

„POLE ZDROWOTNE"

53% zachowania zdrowotne 10% system opieki

zdrowotnej

styl życia

3. Zdrowie jako wartość instrumentalna i autoteliczna - uwzględnij pojęcie „wartość”.

Wartość jest to każdy, obiekt .który jednostka lub grupa uważa za cenny lub godny
pożądania. (Kolska 1982)

Wartość:

a)Szersze znaczenie

- wartości dodatnie (atrakcyjne)

- wartości ujemne (repulsyjne)

b) węższe znaczenie

- wartości dodatnie (atrakcyjne)

Wartość autoteliczna jest to wartość sama w sobie.

Wartość instrumentalna umożliwia uzyskanie innych wartości.

Zdrowie jest wartością instrumentalną dzięki której jednostka lub grupa społeczna jest w stanie realizować swoje aspiracje i potrzebę satysfakcji, a także radzić sobie z problemami lub zmieniać swoje środowi

4. Na czym polega istota myślenia magicznego o zdrowiu? Podaj przekład takiego sposobu postrzegania zdrowia a) w czasie przeszłym b) współcześnie.

Zdrowie a myślenie magiczne - „ponad naturalne” zakłócenia zdrowia” za które odpowiedzialne są złe duchy, demony.

Rytualne zabiegi- siły nadprzyrodzone mają służyć człowiekowi w opanowaniu środowiska.

Obrzędy magiczne- oddalają choroby, nieszczęścia, zapewniają zdrowie. Pośrednikiem miedzy światami codziennego życia i istot nadprzyrodzonych jest szaman który interpretuje zsyłane przed duchy znaki.

Sama natura wywołuje wszelkie procesy zdrowienia lub gojenia jak i sygnalizuje lekarzowi niezbędne informacje.

5.Przedstaw koncepcje zdrowia w starożytnej medycynie greckiej (szczególnie uwzględnij pojęcie dietetyka). Odnieś te uwagi do założeń współczesnej koncepcji promocji zdrowia.

Medycyna Grecka.

Grecy podkreślali leczniczą moc natury. Sama natura wywołuje wszelkie procesy zdrowienia lub gojenia jak i sygnalizuje lekarzowi niezbędne informacje. Wszelkie problemy fizyczne można wyjaśnić za pomocą tzw. fizjologii humoralnej.

Dietetyka - to w starożytności uregulowany tryb życia obejmujący ciało (soma) oraz duszę (psyche). Środkiem zapewniającym zdrowie jest dostosowanie trybu życia do indywidualnych potrzeb. Głównymi zaleceniami zdrowotnymi są: odżywianie zdrowe, racjonalny rozkład dnia, higiena, sport. Dietetyka zawiera się w: światło i powietrze jedzenie i picie ruch i wypoczynek sen i czuwanie wydzieliny i emocje. Tak jak dawniej, także dzisiaj prawie każda terapia wykorzystuje leczniczą moc natury. "Współczesne założenia promocji zdrowia opierają się na bardzo podobnych założeniach. Poleca się zdrowe odżywianie, w małych porcjach kilka razy dziennie, przebywanie na świeżym powietrzu co powoduje, że nasz organizm dotlenia się, uprawianie sportu co pozwala zachować kondycję fizyczną a przez to dobre samopoczucie. Ważny jest także czas wypoczynku, należy oddzielić czas pracy od wypoczynku aby móc zregenerować siły i znów aktywnie uczestniczyć w różnych działaniach. Ważne są także nasze emocje, należy unikać jeśli to możliwe sytuacji stresujących, napięć, nieporozumień gdyż one także destrukcyjnie wpływają na nasze samopoczucie a tym samym i na zdrowie.

6. Kategoria zdrowie w kulturze chrześcijańskiej. Co jest najwyższą wartością w doktrynie chrześcijańskiej? Objaśnij szczególną kategorię „Chrystus medici”.

Najwyższą wartością dla chrześcijan nie jest zdrowie i dobrobyt, lecz zbawienie duszy grzesznego człowieka i życie wieczne. Cierpienie pozwala grzesznikowi dostrzec swoją winę, choroba daje możliwość odprawienia pokuty. W kulturze chrześcijańskiej Jezus traktowany jest jako zbawiciel świata „Wielki lekarz” - „Chrystus medici”. W kulturze tej można zauważyć ogromny kult bogów i sztuki lekarskiej, kontynuowane są starożytne prototypy medycyny. Chrystus udziela pomoc w odpowiedzi na nasze modły.

7. Przedstaw ewolucję stosunku do ciała i zdrowia w kulturze chrześcijańskiej - począwszy od św. Augustyna po współczesną wykładnie kościoła katolickiego?

Św. Augustyn uważał, że celem życia jest zbliżenie się do Boga, o ciało nie warto się troszczyć - jest to ciężar dla duszy. Choroba staje się wartością, gdy przybliża się moment rozstania się duszy z ciałem. Problem leczenia jest nieistotny - jest to idea Platona.

Św. Tomasz z Akwinu uważał, że świadomość Boga nie jest nam wrodzona, dochodzimy do niej drogą doświadczenia i rozumu. Ciało nie jest więzieniem duszy, stanowi z nią jedność. Higiena powinna utrzymywać ciało w czystości, gdyż stanowi ono naczynie duszy.

Arystoteles uważał, że nie ma wrodzonych idei, największym stopniem poznania jest to, co postrzegamy za pomocą zmysłów. W duszy istnieje tylko odbicie przedmiotów istniejących w przyrodzie, a prawdziwym światem jest przyroda - to ona wpływa na nasze zdrowie. Rzeczywistość to jedność formy i materii.

Chrześcijaństwo przenosi na początku widzenia Platona(dzielił świat na świat idei świat zmysłów, idea jest wieczna, niezmienna, wiedza pełna, poznajemy rozumem. Świat zmysłów - czerpana z niego wiedza jest niedoskonała, przybliżona), a później wznosi także ideologię Arystotelesa.

Współczesny katolicyzm głosi, że ciało człowieka zostało stworzone przez Boga i uznane jako dobre, ciało i zdrowie nie tylko zostały dane człowiekowi przez Boga, ale zadane do permanentnej dbałości i kultywacji, ciało człowieka jest „świątynią Ducha Świętego”. „Kto nie dba o zdrowie, nie potęguje i nie podnosi go na wyższy poziom, popełnia grzech zaniechania”.

8. Św. Tomasz z Akwenu i jego stosunek do ciała człowieka - zilustruj wypowiedź cytując jedną z „złotych myśli” tego doktora Kościoła.

Św. Tomasz z Akwinu uważał, że świadomość Boga nie jest nam wrodzona, dochodzimy do niej drogą doświadczenia i rozumu. Ciało nie jest więzieniem duszy, stanowi z nią jedność. Higiena powinna być utrzymywać ciało w czystości, gdyż stanowi ono naczynie duszy.

• „Każdy człowiek z natury swej kocha swoje ciało”

• „Każdy ma obowiązek troski o własne ciało”

• „Jest rzeczą oczywistą, że brak zdrowia cielesnego może przeszkodzić człowiekowi spełnieniu zadań jakiejkolwiek cnoty”

9. Przedstaw istotę Kartezjańsko-Newtonowskiej wizji świata oraz wynikające stąd przesłanki będące podłożem oceny zdrowia przez człowieka XXI w.

Kartezjusz propagował myślenie redukcjonistyczne, co oznacza, że zjawiska i procesy przebiegają w złożonych układach, które można całkowicie wyjaśnić sprowadzając je do zjawisk i procesów przejawiających się w ich elementach składowych. Istotą Kartezjańsko -Newtonowskiej wizji świata jest biomedyczny model zdrowia wg którego:

• umysł i ciało to 2 oddzielne byty(dualizm medyczny),

• ciało jest rozpatrywane w kategoriach maszynowych(lekarz jest inżynierem zdrowia),

• model biomedyczny jest modelem redukcjonistycznym skupiającym się na poszukiwaniu biologicznych przyczyn choroby przy względnym niedocenianiu społecznych i psychologicznych czynników,

• podejście biomedyczne kładzie nacisk na wykrycie specyficznej przyczyny leżącej u podłoża etiologii choroby(jestem chory - trzeba coś naprawić - muszę iść do specjalisty),

• nie ma związku między duchem a materią,

• człowieka i całą rzeczywistość możemy sprowadzić do sumy składników, wystarczy je poznać i zrozumieć, aby móc wyrokować o całości,

• zdrowy organizm ludzki porównywany jest do skomplikowanego mechanizmu, w którym wszystkie elementy ze sobą współdziałają,

• choroba to uszkodzenie jakiegoś elementu,

• leczenie jest regulacją mechanizmów fizjologicznych i biochemicznych, za pomocą chemioterapii, sztucznych środków, wymiany elementów ciała,

Jest to walka z chorobą, próba naprawy zdrowia. Zdrowie jest pojmowane w sposób inżynieryjny.

10. Dokonaj charakterystyki biomedycznego modelu zdrowia i choroby, a następnie wskaż jego wady(ograniczenia) i zalety.

Umysł i ciało to dwa oddzielne byty(dualizm medyczny), ciało jest postrzegane w kategoriach maszynowych(lekarz jest inżynierem zdrowia), model biomedyczny jest redukcjonistycznym podejściem skupiającym się na poszukiwaniu biologicznych przyczyn choroby przy względnym niedocenianiu czynników społecznych i psychologicznych, podejście biomedyczny kładzie nacisk na wykrycie specyficznej przyczyny leżącej i podłoża etiologii choroby.

„Inżynieryjne” traktowanie zdrowia. Próba naprawy zdrowia. Regulacja mechanizmów fizjologicznych, biochemicznych, częściowo psychicznych za pomocą chemioterapii, sztucznych materiałów, wymiany elementów ciała.

ZALETY:

• zachodnia medycyna oparta jest na obiektywnych badaniach, które są wynikiem intuicji i doświadczeń badacza

• jest rezultatem konkretnej wiedzy naukowej(edukacja + dedukcja)

• ograniczone pozanaukowe idee i praktyki okresów wcześniejszych

• wykorzeniła szereg chorób

• znakomite efekty w sytuacjach zagrożenia życia

• neutralizacja skutków wypadków, dysfunkcji ciała

• coraz lepsze substytuty materiałów biologicznych

• coraz bardziej udana ingerencja w struktury biologiczne

WADY:

• ciało jest izolowane od osoby(pacjent jest „przypadkiem” chorobowym)

• mechanizmy biologiczne bardzo rzadko stanowią przyczynę choroby

• społeczne, psychiczne i socjalne przyczyny choroby są niedoceniane

• subiektywne poczucie zdrowia i choroby jest nieistotne = pacjent jest bierny(wiedza i opinie pacjenta nie mają znaczenia)

• zabiegi biomedyczne niezwykle pomocne w przypadkach wymagających natychmiastowego ratowania życia mają znikome znaczenie dla zdrowotności całych populacji

11. Dokonaj omówienia definicji „zdrowie” (wg WHO) na tle biomedycznego podejścia do zdrowia i choroby.

ZDROWIE(wg WHO) - oznacza nie tylko całkowity braku choroby, czy kalectwa, ale także stan pełnego, fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu.

Definicja ta rozszerzyła pojęcie zdrowia, obejmujące nie tylko fizyczny - jak w modelu biomedycznym, ale też psychiczną i społeczną jego stronę. Stan zdrowia nie zależy tylko od parametrów fizycznych, ale też od samopoczucia jednostki. Nacisk położono na psychiczną stronę zdrowia, gdzie w przypadkach biomedycznego modelu zdrowia nacisk kładziony jest na wykrycie podłoża etiologii choroby. Biomedyczny model zdrowia ma podejście redukcjonistyczne, a więc skupia się na poszukiwaniu biologicznych przyczyn choroby przy względnym niedocenianiu czynników społecznych i psychologicznych.

11. Dokonaj omówienia definicji zdrowia wg WHO na tle biomedycznego podejścia do zdrowia i choroby

Zdrowie definiowane przez WHO oznacza nie tylko całkowitego braku choroby, czy kalectwa, ale także stan pełnego, fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu.

Dawniej podejście Światowej Organizacji Zdrowia koncentrowało się na czysto medycznym podejściu do zdrowia koncentrując się głównie na zwalczaniu choroby i likwidowaniu jej skutków. Po ich zwalczaniu rola lekarza, medyka kończyła się. Na przestrzeni ostatnich lat podejście WHO zmienia się jednak z socjospołecznego punktu widzenia na biopsychospołeczny model. Głównymi wadami tego modelu jest to, że ciało izolowane jest od osoby - pacjent nie jest rozpatrywany jako człowiek, ale jako „przypadek” do leczenia. Inną wadą jest to, że takie podejście ma małe znaczenie dla całych społeczeństw, co jest nie tylko niekorzystne medycznie, ale również ekonomicznie. Jednak taki model ma również kilka zalet jak: to, że ogranicza on idee i praktyki okresów wcześniejszych jak wróżbiarstwo, lepiej ingeruje w struktury biologiczne oraz daje lepsze rezultaty w sytuacji zagrożenia.

Następująca zmiana przekwalifikowała podejście do zdrowia na inny model. Biopsychospołeczny model zdrowia różni się od tradycyjnego podejścia medycznego. Biopsychospołeczne podejście nie ukierunkowuje się na zwalczanie choroby w momencie jej zaistnienia, ale charakteryzuje się podniesieniem poziomu zdrowia tak by nie dopuścić do stanu choroby i jej zaistnienia Za przykład może posłużyć tutaj chińska medycyna ludowa w której to pacjent płacił swojemu lekarzowi za bycie zdrowym. W momencie kiedy chorował przestawał płacić dlatego każdy lekarz starał się by jego pacjent nie zachorował.

W tym tkwi różnica między podejściem medycznym a modelem biomedycznym, który za zadanie stawia sobie osiągnięcie takiego poziomu zdrowia który zabezpieczy przed chorobą, natomiast medyczny aspekt widzenia koncentruje się na człowieku tylko w momencie zaistnienia choroby.

12. na czym polega holistyczny sposób postrzegania ciała i zdrowia

Medycyna holistyczna, traktuje człowieka jako całość. Ważna jest nie tyle choroba, co przyczyny tkwiące w organizmie, które pozwoliły by choroba się rozwinęła. Medycyna ta respektuje "Przysięgę Hipokratesa" i prawa natury które stara się je zrozumieć i wykorzystać dla dobra chorego. Zmusza chorego do czynnego udziału w działaniach prowadzących do zdrowia. Wg Hipokratesa i innych "Ojców Medycyny", życie jest to psychiczny i duchowy stały rozwój aż do śmierci, w dobrym zdrowiu fizycznym. . Jesteśmy tak skonstruowani, że z powodzeniem możemy przeżyć około 120 - 130 lat zachowując sprawność fizyczną, psychiczną i radość życia.

Chorujemy i umieramy zbyt młodo, gdyż:

a.) zanikają w nas naturalne procesy samoregulacji i samoleczenia.

b.) Zapomnieliśmy o obowiązku "Rozwoju duchowego".

Ponadto: Zanieczyszczone środowisko i żywność, smog elektromagnetyczny, tempo i styl życia powodują "wieloczynnikowy stres przewlekły" który prowadzi do zachwiania przewodnictwa i systemów informacyjnych w organizmie, zakłócenia mikrokrążenia, spadku napięć na błonach komórkowych, niedotlenienia i niedożywienia komórek, reasumując, do stanu osłabienia i chronicznej niewydolności komórki a w konsekwencji do przewlekłych schorzeń fizycznych i psychicznych.

Medycyna holistyczna, czyli powrót do nauk (i przysięgi) Hipokratesa - Medycyna holistyczna, czyli całościowe podejście do zdrowia, które zakłada że:

a.) W zdrowym organizmie nie będzie chorego narządu.

b.) Jeżeli chory jest jakiś narząd, to chory jest cały człowiek.

c.) Narządy, układy i komórki współpracują ze sobą, a więc są od siebie zależne. Organizm stanowi jakby łańcuch naczyń połączonych, wszystkie od siebie zależą

13. Koncepcja salutogenezy i poczucia koherencji Aarona Antnowsky'ego

Koncepcja salutogenezy

Model salutogenezy - stworzony przez A. Antonovsky'ego powstał pod koniec lat 70- tych dość przypadkowo. autor prowadząc badania nad zdrowiem spostrzegł, że stosunkowo duży odsetek kobiet (29%), które przeżyły obóz koncentracyjny charakteryzuje się dobrym stanem zdrowia. To był punkt wyjścia autora w konstrukcji koncepcji salutogenezy. Istota modelu Antonovsky'ego polega na tym, że centralnym problemem (oczywiście w pozytywnym rozumieniu tego słowa) jest zdrowie, nie choroba. Autor zadaje podstawowe pytanie: „dlaczego ludzie, mimo iż podlegają oddziaływaniom wielu stresorów zachowują zdrowie, a w wypadku jego załamania

szybko do zdrowia powracają” Zatem innymi słowami możemy stwierdzić, że pytamy o przyczyny zdrowia. Należy dodać, że model ten w bezpośredni sposób nawiązuje do koncepcji stresu i procesów radzenia sobie Lazarusa i Folkman. Jak słusznie dodaje Heszen i Sęk orientacja ta nawiązuje zatem do koncepcji czysto psychologicznych o podstawowym znaczeniu dla psychologii zdrowia. W modelu Antonovsky'ego, przeciwnie do modelu patogenetycznego, stresory są wszechobecnie i pożądane. Są wyzwaniami, które wprowadzając negatywną entropię w organizmie powodują uruchomienie mechanizmów zaradczych. Aktualne koncepcje zdrowie rozumieją w większości jako właściwość jednostki, jej potencjał lub jako proces. Podejście salutogenetyczne nawiązuje do procesualnego rozumowania zdrowia, które pozwala na określenie poziomu zdrowia i wyrażenie go na skali - kontinuum o biegunach: pełnego zdrowia oraz choroby zagrażającej życiu. Należy podkreślić, że na owym kontinuum obydwa bieguny są ujmowane holistycznie w wymiarze biopsychospołecznym. Aby koncepcja stanowiła całość oraz mogła posłużyć w praktycznych działaniach psychologów i lekarzy należy dokonać operacjonalizacji efektów procesu zdrowia w sposób zrozumiały i przystępny a także pomocny dla oddziaływań badawczych i terapeutycznych. Antonovsky wymienił kilka czynników odpowiedzialnych za poziom zdrowia. Są to zasoby odpornościowe, stresory, poczucie koherencji i styl życia.

koncepcja poczucia koherencji

Najwięcej miejsca autor poświęcił zmiennej, która stała się zmienną najważniejszą dla zdrowia - poczuciu koherencji. Antonovsky często w swych pracach określał poczucie koherencji jako - „klucz do zdrowia”. Ogólnie możemy ją określić jako ogólne nastawienie orientacyjne wyrażające trwałe i dynamiczne przekonanie o przewidywalności i racjonalności świata i własnego położenia życiowego W późniejszych swych pracach autor przedstawił poczucie koherencji jako zmienną przynależną jednostce, która składa się z trzech komponentów. Ostatecznie sformułowana definicja poczucia koherencji mówi, że jest to: „ogólna orientacja człowieka wyrażająca, w jakim stopniu człowiek ma dojmujące, trwałe, choć dynamiczne poczucie pewności że: 1. bodźce napływające w ciągu życia ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego mają charakter ustrukturyzowany, przewidywalny i wytłumaczalny, 2. ma dostęp do środków, które mu pozwolą sprostać wymaganiom stawianym przez te bodźce, 3. wymagania te są dla niego wyzwaniem wartym wysiłku i zaangażowania”. Możemy zatem wyróżnić trzy główne komponenty poczucia koherencji. Są to: poczucie zrozumiałości, zaradności (sterowalności) oraz sensowności. Komponenty powyższe pozostają ze sobą we wzajemnych dynamicznych związkach. Autor zakłada, że najważniejsze z nich to poczucie sensowności. Można więc stwierdzić, że poczucie koherencji stanowi zmienną osobowościową, która ma strukturę przekonań o świecie, własnej osobie i swoich relacjach ze światem. Silnie rozwinięte poczucie koherencji mobilizuje człowieka do aktywności i podejmowania wysiłku na rzecz sprostania wyzwaniom świata. Wówczas napięcie nie przeradza się w stres chroniczny i negatywne konsekwencje choroby. Możemy powiedzieć za Heszen i Sęk, że stres ma wymiar salutogenetyczny, ma charakter uodporniający. W przeciwnym przypadku, gdy człowieka charakteryzuje słabe poczucie koherencji można przewidywać, że działanie stresorów ma charakter destrukcyjny, a człowiek nie posiada wystarczających zasobów lub nie potrafi ich uruchomić. Stresory spowodują napięcie, które przerodzić się może w stres, ten z kolei z pewnością przyczyni się do załamania zdrowia. Poczucie koherencji wpływa na procesy radzenia sobie z wydarzeniami stresowymi. Silne poczucie zrozumiałości zmniejsza ocenę stresowości sytuacji, szczególnie typu zagrożenia czy straty. Ponadto okazało się, że osoby, które charakteryzują się wysokim poczuciem koherencji różnią się z osobami o niskim poczuciu koherencji w niektórych strategiach zaradczych takich jak: logiczna analiza, poszukiwanie rady i wsparcia, rozwiązywanie problemów, akceptacja-rezygnacja i szukanie wzmocnień zastępczych. Podsumowując, należy stwierdzić, że poczucie koherencji jako zmienna centralna w badaniach nad zdrowiem prawie we wszystkich badaniach ma charakter prozdrowotny.

14. Wyjaśnij pojęcia: a.) równowaga dynamiczna organizmu (homeostaza, adaptacja) b.) istnienie sił autoleczniczych (samoorganizacja)

homeostaza - z języka greckiego homoíos - podobny, równy i stásis - trwanie - zdolność do utrzymania stanu równowagi dynamicznej środowiska, w którym zachodzą procesy biologiczne. Zasadniczo sprowadza się to do równowagi płynów wewnątrz- i zewnątrzkomórkowych. Pojęcie homeostazy wprowadził Walter Cannon w 1939 roku na podstawie założeń Claude Bernarda (1857) nt. stabilności środowiska wewnętrznego. Homeostaza jest podstawowym pojęciem w fizjologii. Pojęcie to jest także stosowane w psychologii zdrowia dla określenia mechanizmu adaptacyjnego.

Zdolności adaptacyjne - podatność systemu na zmieniające się warunki zewnętrzne - wyrażają się poprzez zbiór sprzężeń zwrotnych ujemnych i dodatnich. Sprzężenia zwrotne ujemne to np. regulowanie temperatury ciała, czy ciśnienia krwi, a sprzężenie zwrotne dodatnie to np. rozwój organizmu, uczenie się czy ewolucja

siły autolecznicze (samoorganizacja) - założenie, że każdy organizm posiada siły autolecznicze jest podstawą tego, że wszyscy posiadamy wrodzoną skłonność do powracania do stanu równowagi w każdym przypadku jej zachwiania. Można stwierdzić, że każdy żywy organizm jest systemem samoorganizującym się. Środowisko zewnętrzne nie narzuca porządku panującego w strukturze, porządek ten jest ustanawiany przez sam system. Na czym polega więc samoorganizacja systemu w organizmach żywych?

-każdy system można opisać w kategoriach współzależnych zmiennych

-każda zmienna systemu może przybierać dowolną wartość czy postać

-zmiany wielkości składowych muszą się jednak zmieścić w pewnym charakterystycznym dla systemu zakresie zmian

-stan dynamicznej równowagi systemu to wspomniana wyżej homeostaza

15. Dokonaj porównania założeń I i II rewolucji zdrowotnej

Pierwsza rewolucja zdrowotna datowana jest na lata 1880-1950. Najistotniejszą rzeczą i założeniem tej rewolucji jest stwierdzenie, że człowiek występował w niej w roli przedmiotowej - pozostawał bierny wobec działań. Do głównych założeń tej rewolucji należą:

-radykalne polepszenie wyżywienia ludności - wzrost odporności

-polepszenie warunków mieszkaniowych dużych grup ludzkości

-zapewnienie ludziom czystej wody oraz odprowadzania ścieków.

- ograniczenie kontaktu z zarazkami

- masowe szczepienia ochronne

Druga rewolucja różni się znacznie w stosunku do pierwszej. Ta rewolucja w centrum zainteresowania stawia człowieka którego traktuje się podmiotowo. Głównym założeniem tej rewolucji jest zwiększenie kontroli nad własnym zdrowiem oraz jego poprawę, co ma skutki nie tylko medyczne, ale chociażby również ekonomiczne. Rewolucja ta stawia przed każdym następujące obowiązki odnoszące się do własnego zdrowia:

-każdy ma być partnerem w promocji zdrowia swojego

-biorę współodpowiedzialność za swoje zdrowie

-jestem aktywny w działaniach dla osiągania zdrowia

-umiem rozpoznać i wyrazić swoje potrzeby zdrowotne

Rewolucja ta opiera się na płaszczyźnie indywidualnych zachowań jednostki. Zakłada ona osobistą odpowiedzialność za wybory w sprawie zdrowia oraz przyjmuje ona, że zdrowie jest funkcją indywidualnego zachowania, zakłóceń społecznych, czynników ekonomicznych oraz społecznych.

Pyt. 21

Jak należy rozumieć zasadę: obowiązkiem Państwa zapewnić „warunki” dla realizacji przez obywatela hasła - moje zdrowie w moich rękach. Określ o jakie warunki tutaj chodzi.

Obowiązkiem Państwa jako centrum politycznego i samorządu lokalnego jest zapewnić obywatelowi warunki dla realizacji Promocji Zdrowia . Warunki te to:

• Umożliwić pełne korzystanie z praw i swobód obywatelskich

• Uzyskanie odpowiedzniego wykształcenia

• Uzyskanie możliwośi zatrudnienia

• Stworzenie prodzrowotnych warunków pracy

• Zapewnienie korzystnych dla zdowia warunków mieszkaniowych

• Odpowiednia ilość i jakość pożywienia

• Poczucie bezpieczeństwa

• Możliwość bezpiecznego oszczędzania

• Możliwosć łączności z innymi ludźmi

• Możliwość wypoczynku i rozrywki

• Zapewnić warunki dla utrzymania kondycji psychofizycznej w zależności od płci i wieku

Pyt.24

Dokonaj charakterystyki pojęć:

Styl życia- zespół codziennych zachowań, charakterystycznych dla danej jednostki lub zbiorowości. Wg. WHO: o sposób bycia wynikający z wzajemnego oddziaływania człowieka i warunków w jakich żyje. Indywidualne zworce zachowań zostają określone przez czynniki społeczno- kulturowe i osobiste cechy charakteru.

Sposób bycia- odróżnia daną jednostke lub zbiorowość od innych. Bardziej lub mniej swobodne przyjmowanie strategii życiowej.

Prozdrowotny styl życia- to sposób bycia będący efektem interakcji czynników społeczno-kulturowych środowiska życia człowieka z jego osobistymi doświadczeniami wiedzą i przekonaniamiw zakresie zdrowia.

Zachowania zdrowotne- działania jednostki lub grupy na rzecz utrzymania lub podniesienia potencjału zdrowia podejmowane w sytuacji określonego stanu zdrowia, choroby, w okresie rekonwalescencji lub w warunkach niepełnosprawności organizmu. Zachowania zdrowotne tworzy praktyczne stosowanie posiadanej przez człowieka wiedzy na temat zdrowia i choroby.

Jakość życia (wg. WHO)- sposób postrzegania przez jednostkę jej pozycji życiowej w kontekście kultury i systemu wartości, w którym żyje i w realizacjido zadań i oczekiwań.

Pyt. 25

Omów pojęcie Opór zdrowotny, określ swój stosunek do tego zjawiska.

Wysiłki edukatorów i promotorów zdrowia mogą wywołać nieoczekiwane negatywne efekty, gdyż drażnią ludzi powtarzanym wielokrotnieschematem z pouczeniami.

W krajach zachodnich dążenie do „dobrego zdrowia” staje się synonimem „dobra moralnego”.

Program zdrowotny może się wydać zbyt konformistyczny, „niemodny”.

Poczucie własnej skuteczności zwiększa motywację do działania i wiąże się z większymi osiągnięciami jednostki i jej lepszym zdrowiem.

26. Omów pojęcie czynnik ryzyka a następnie wskaż potencjalne związki między czynnikami ryzyka wraz z przykładami.

DEFINICJA:

Czynnik ryzyka (Risk factor)- zachowania, ekspresja środowiska oraz cechy jednostki, wrodzone lub nabyte o których wiadomo, że zwiększają podatność na choroby, zaburzenia w stanie zdrowia lub wypadki

Lub:

W prewencji chorób termin ten obejmuje zachowania, ekspozycję środowiskową (biologiczną, ekonomiczną, społeczną), a także cechy jednostki wrodzone lub nabyte, o których wiadomo, że są związane lub są przyczyną zwiększonej podatności na specyficzne choroby, zaburzenia w stanie zdrowia lub wypadki. Niektóre z czynników ryzyka można modyfikować poprzez programy interwencyjne, bazujące na edukacji zdrowotnej. Krytykowane są te rodzaje programów interwencyjnych, które za obiekt oddziaływania przyjmują pojedynczy czynnik ryzyka. Tego rodzaju podejście prowadzi bowiem do rozpatrywania go w izolacji od kontekstu społeczno-kulturowego oraz do nieuwzględnienia oceny ryzyka dokonywanej przez ludzi objętych programem (ryzyko postrzegane).

przewlekła obturacyjna choroba płuc

• Czynniki ryzyka POChP obejmują zarówno czynniki osobnicze, jak i środowiskowe, a choroba zwykle rozwija się w wyniku ich interakcji.

• Najlepiej udokumentowanym czynnikiem osobniczym jest rzadko występujący wrodzony niedobór alfa1-antytrypsyny. Dotychczas nie zidentyfikowano innych genów biorących udział w patogenezie POChP.

• Główne czynniki środowiskowe to dym tytoniowy, intensywne narażenie zawodowe na pyły i substancje chemiczne (opary, substancje drażniące, wyziewy) oraz zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego w pomieszczeniach zamkniętych.

Udar mózgu:

• Główne czynniki ryzyka to: nadciśnienie tętnicze i brak aktywności fizycznej, wiek, choroba wieńcowa oraz otyłość.

• Występowanie kilku czynników u jednego chorego, jest zgodne ze stwierdzeniami, że czynniki ryzyka poprzedzające ujawnienie się chorób naczyniowych w tym również udaru, są ze sobą powiązane

27. Omów kwestię: zdrowy styl życia a czynniki ryzyka. Dokonaj wykładni tego pojęcia w odniesieniu do człowieka zdrowego i chorego.

Zdrowy tryb życia jest bardzo ważny dla naszego organizmu. Daje nam zdrowie i lepsze samopoczucie. Zdrowy tryb życia to ewidentnie ćwiczenia, ruch, dbanie o ładną sylwetkę. Jednakże w dzisiejszych czasach często popadamy ze skrajności w skrajność i albo pozwalamy sobie na szybkie tycie, albo katujemy się dietą. Nie możemy rezygnować z jedzenia. Owszem, możemy je ograniczyć, ale w sposób racjonalny i przemyślany, a nie po prostu zrezygnować z posiłków, bo chcemy schudnąć. Takie zachowanie w bardzo krótkim czasie może doprowadzić nasz organizm do stanu wyczerpania. Bardzo łatwo możemy doprowadzić do anemii, bo brak normalnych posiłków zmniejsza poziom hemoglobiny i hematokryt, a to zwłaszcza one są podstawą do stwierdzenia tej choroby. Musimy pamiętać, że zdrowy tryb życia to także odpowiednie żywienie.

Rola pożywienia dla organizmu człowieka:

• Zaopatrywanie organizmu w składniki potrzebne do budowy i odbudowy komórek i tkanek

• Dostarczanie składników potrzebnych do wytwarzania energii

• Dostarczanie składników regulujących przemiany zachodzące w organizmie.

Większość z nas czerpie przyjemność z jedzenia. Bogactwo dostępnych produktów z jednej strony umożliwia bardzo zdrowe odżywianie, z drugiej jednak może prowadzić do nadwagi i otyłości. Mówiąc inaczej - nie wystarczy jeść, trzeba się odżywiać! Właściwa dieta powinna dostarczać dostosowaną do indywidualnych potrzeb danego człowieka ilość składników odżywczych, niezbędnych do wytwarzania energii oraz utrzymania procesów fizjologicznych.

Zasady zdrowej diety:

• Jedz to co sprawia Ci przyjemność

• Spożywaj różnorodne produkty

• Jedz tyle aby utrzymać odpowiednią masę ciała

• Jedz dużo produktów zawierających skrobię i błonnik

• Ogranicz jedzenie tłuszczów

• Nie jedz zbyt dużo słodkich produktów

• Pamiętaj o witaminach i solach mineralnych

PS. Nie wiem jak dokonać wykładni w odniesieniu do człowieka zdrowego i chorego, opisałam ogólnie.

28. Omów pojęcie „choroba z wyboru” na przykładzie otyłości. Wpływ tkanki tłuszczowej na zdrowie człowieka.

Otyłość nie zawsze kojarzy się z chorobą, często jest wiązana z pewną niedogodnością, na jaką narażony jest ludzki organizm. Lekarze jednak klasyfikują otyłość jako chorobę i to bardzo poważną, na która zapadają coraz szersze rzesze pacjentów. Z otyłością powiązane są różnorakie dolegliwości: cukrzyca, nadciśnienie, choroby serca, zwyrodnienia stawów i inne.

Rozróżnia się dwa typy otyłości: otyłość pierwotną i wtórną. Otyłość wtórna może być spowodowana: wadami chromosomalnymi, zaburzeniami układu nerwowego, czy też stosowaniem leków. Otyłość pierwotna może być uwarunkowana genetycznie (brak genów odpowiedzialnych za prawidłową przemianę materii), szacuje się, że jest tak u około 40% pacjentów. Inną przyczyną otyłości pierwotnej jest prowadzenie nieodpowiedniego stylu życia. Szybkie spożywanie pokarmów, niewłaściwa kultura jedzenia, brak aktywności fizycznej prowadzą do zaburzenia bilansu energetycznego organizmu, a przez to do odkładania się tkanki tłuszczowej. Spożywanie dużych ilości pokarmów wysokokalorycznych doprowadza do tego, że nawet aktywności fizyczna nie jest w stanie tych kalorii wykorzystać, są one odkładane w organizmie w postaci tłuszczu. W spożywaniu odpowiednich posiłków nie pomagają nam producenci żywności, ich produkty często są ponad miarę nasycone tłuszczami, solami mineralnymi, czy też dodatkami chemicznymi, które źle wpływają na metabolizm. Otyłości sprzyja też stosowanie używek. Sytuacje stresowe są bardzo często przyczyną spożywania nadmiernej ilości pokarmów. Jedzenie staje się sposobem na odreagowanie. Dla wielu osób jedzenie jest sposobem na zabicie czasu.

Z otyłością powiązana jest cała gama innych chorób. Najczęściej występującą chorobą u osób otyłych jest cukrzyca typu II (szacuje się, że cierpi na nią około 80% ludzi otyłych). Inną chorobą powiązaną jest nadciśnienie, nadmierny poziom cholesterolu we krwi, miażdżyca. Osoby, z BMI powyżej 25 bardzo często cierpią na choroby związane z sercem. Niedokrwienie tego organu występuje u około 40% pacjentów, u których indeks masy ciała przekracza wartość 25. Niewydolność serca, również często występująca u otyłych, może spowodować problemy z oddychaniem, co w konsekwencji może doprowadzić do niedotlenienia i zgonu. Kości i stawy, które są obciążone nadmiernym ciężarem organizmu, bardzo często narażone są na uszkodzenia. W konsekwencji niejednokrotnie dochodzi do zwyrodnień stawów. Ponadto u osób otyłych nierzadko dochodzi do złamań i zwichnięć. Inną zmorą otyłych są żylaki kończyn dolnych. Badania potwierdziły również, że osoby z nadmierną wagą o wiele bardziej narażają się na: udarów mózgu, nowotworów, bezpłodności, kamienicy pęcherzyka żółciowego. Stwierdzono też, że otyłość skraca życie.

Nauka - jak dotąd - nie wynalazła cudownego leku na otyłość. O prawidłową masę ciała należy dbać całe życie, poprzez odpowiednie nawyki żywieniowe, stosowanie wysiłku fizycznego, stosowanie odpowiedniej diety. Należy nie dopuszczać do tego aby wskaźnik BMI przekroczył granicę 25 punktów. Jeżeli już choroba ta nas dotknęła, nie należy korzystać z cudownych środków, którymi zalewany jest rynek. Środki takie w najlepszym wypadku nie zaszkodzą, ale raczej nie pomagają. Podobnie cudowne diety, które są najczęściej źle zbilansowane i doprowadzają do niedoboru składników odżywczych, ważnych dla organizmu. Ich stosowanie doprowadza najczęściej do chwilowego zbicia kilku kilogramów, aby po jakimś czasie powrócić do starej wagi, a nawet utyć. Odpowiednia dieta charakteryzuje się tym, że efekty nie są duże i natychmiastowe. Powinna być także zaakceptowana przez środowisko medyczne. Jako uzupełnienie diety powinny być stosowane ćwiczenia fizyczne. Otyłość leczy się również chirurgicznie, czy też poprzez podawanie odpowiednich leków. Takie metody leczenia stosuje się najczęściej u pacjentów których BMI przekracza 40 punktów. W leczeniu otyłości stosuje się również psychoterapię.

Otyłość jest chorobą współczesnego świata. Wygodny, przyspieszony tryb życia sprawia, że zapominamy o prawidłowym odżywaniu. Według prognozy Światowej Organizacji Zdrowia w Stanach Zjednoczonych odsetek populacji otyłych w 2030 roku będzie wynosił 41%.

Powiększona tkanka tłuszczowa, nadwaga, otyłość, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem niedokrwiennej choroby serca, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, choroby zwyrodnieniowej układu kostno-stawowego, a nawet niektórych nowotworów (rak trzonu macicy jajników i sutka u kobiet, rak okrężnicy, rak prostaty u mężczyzn). Dlatego utrzymanie należnej masy ciała jest podstawową zasadą profilaktyki chorób cywilizacyjnych

Choroba ta jest nazywana „chorobą z wyboru” ponieważ w większości przypadków mamy wpływ na jej rozwój. Możemy także w odpowiednim momencie jej zapobiec, zmieniając swój styl życia, oraz dietę. Mamy wpływ na to co jemy, mamy więc również wpływ na to jak wyglądamy.

29. Przedstaw problem uzależnień w kontekście założeń promocji zdrowia ( podejście siedliskowe do uzależnień).

Promocja zdrowia jest to proces umożliwiający ludziom:

1. zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem (identyfikacja własnych problemów zdrowotnych),

2. poprawę zdrowia - poprzez podejmowanie wyborów i decyzji sprzyjających zdrowiu, kształtowanie potrzeby i kompetencji w rozwiązywania problemów zdrowotnych i zwiększania potencjału zdrowia. Promocja zdrowia obejmuje pięć obszarów działań:

• budowanie zdrowotnej polityki publicznej,

• tworzenie środowiska życia i pracy sprzyjającego zdrowiu,

• zachęcanie całego społeczeństwa do działań na rzecz zdrowia,

• rozwijanie indywidualnych umiejętności służących zdrowiu,

• reorientacja służby zdrowia.

Charakterystyka

Uzależnienie fizjologiczne (ang. physiological dependence), zwane też czasem fizycznym, to nabyta silna potrzeba stałego zażywania jakiejś substancji odczuwana jako szereg dolegliwości fizycznych (np. bóle, biegunki, uczucie zimna, wymioty, drżenia mięśni, bezsenność). Zaprzestanie jej zażywania (odstawienie) prowadzi do wystąpienia zespołu objawów, które określa się jako zespół abstynencyjny (zespół z odstawienia). W leczeniu stosowana jest detoksykacja, czyli odtrucie.

Substancje uzależniające

Grupa substancji, których nadużywanie prowadzi do uzależnienia fizjologicznego jest niewielka. Najważniejsze z nich to (w nawiasie nazwa choroby polegającej na uzależnieniu od danej substancji):

• nikotyna (nikotynizm)

• alkohol etylowy (alkoholizm)

• opiaty (heroina, morfina i inne)

• barbiturany (pochodne kwasu barbiturowego) stosowane jako leki nasenne

• niektóre steroidy (zwane niesłusznie sterydami)

• benzodiazepiny (grupa leków psychotropowych)

Do uzależnienia fizjologicznego nie prowadzą amfetamina (zdania badaczy są podzielone), LSD, THC ani wiele innych substancji psychoaktywnych stosowanych rekreacyjnie.

Zdania badaczy są podzielone w sprawie kofeiny

Ciekawym przykładem wywoływania czystej zależności fizjologicznej przy braku psychicznej są niektóre pochodne steroidów. Zależność ta jest na tyle silna, iż leków tych nie można odstawić nagle, gdyż może zagrozić to życiu pacjenta.

Walka z uzależnieniem fizjologicznym

Walka z uzależnieniem fizjologicznym przy dzisiejszym stanie wiedzy jest dość łatwa, często stosuje się środki pomocnicze (zapobiegające negatywnym efektom i zmniejszające ból) na czas kuracji i powoli zmniejsza się dawkę danej substancji. Nagłe odstawienie niektórych substancji może być niebezpieczne - w przypadku alkoholu może prowadzić do delirium tremens. W ciężkich przypadkach uzależnienia od opiatów, stosowana jest kuracja metadonowa lub buprenorfinowa. W lżejszych przypadkach stosowane są duże dawki diazepamu (Relanium). Zmiany receptorowe, przepuszczalność błon komórkowych, produkcja enzymów i neuroprzekaźników potrafią dość szybko się cofać do stanu prawidłowej homeostazy. Tak więc uzależnienie fizjologiczne stanowi niewielki problem w porównaniu do uzależnienia psychicznego.

Większość narkotyków - jeśli używa się ich względnie często i względnie systematycznie - wywołuje wystąpienie zależności (uzależnienia) na poziomie psychicznym. Niemożliwa jest sytuacja wystąpienia objawów zależności fizycznej przy braku uzależnienia psychicznego, często natomiast zdarza się sytuacja odwrotna. Szczególnie ma to miejsce w przypadku nadużywania substancji nie powodującej trwałej adaptacji organizmu (komórek), jak wymienione wyżej THC, czy niektóre psychodeliki.

Prowadzone są badania nad przydatnością ibogainy w walce z uzależnieniami. Terapia tym środkiem prowadzona już jest między innymi w USA. Metoda ta, ma dużą skuteczność - nawet 50% heroinistów po jednorazowym użyciu ibogainy odeszło od nałogu. W Polsce prowadzone są badania nad możliwością uzyskania z ibogi preparatów pozbawionych właściwości toksycznych w celu wykorzystania w terapii uzależnień.

Uzależnienie psychiczne

Charakterystyka

Uzależnienie psychiczne (ang. psychological dependence), znane też jako psychologiczne, to nabyta silna potrzeba stałego wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji, której niespełnienie jednak nie prowadzi do poważnych fizjologicznych następstw. Jego cechy to:

• wzrost napędu związanego z poszukiwaniem środka uzależniającego

• wzrost tolerancji na działanie środka (obniżenie efektu przyjemności, który on dostarcza)

• kompulsywna konsumpcja środka kosztem swojego zdrowia oraz otoczenia

• osłabienie woli

• obsesja brania i natręctwa myślowe utrzymujące się i nawracające nawet po wieloletniej abstynencji

• samooszukiwanie się usprawiedliwiające wykonywanie danej czynności (związane z psychologicznymi mechanizmami obronnymi)

• fizyczne wyniszczenie, brak zainteresowania otoczeniem niezwiązanym ze środkiem i jego zdobywaniem

Zależność psychiczna to stan, w którym osoba dotknięta tą chorobą nie potrafi bez pomocy z zewnątrz przerwać zachowań kompulsywnych związanych ze zdobywaniem i konsumpcją. Nieleczona zależność psychiczna od substancji chemicznych prowadzi najczęściej do więzienia, szpitala psychiatrycznego, a w końcu i śmierci. Obecnie nie są znane skuteczne metody leczenia uzależnienia psychicznego od substancji chemicznych. Możliwe jest zatrzymanie kompulsywnych zachowań, ale nie całkowite wyleczenie.

Mimo mylącej nazwy uzależnienie psychiczne ma swoje fizyczne (neurologiczne) podłoże i jest tak samo realne, jak uzależnienie fizjologiczne z tą różnicą, że zmiany, które powoduje nie cofają się samoistnie albo cofają się bardzo wolno w skali życia osobnika.

Czynności uzależniające

• Uzależnienie psychiczne mogą wywoływać różne przyjemne czynności:

• samopodawanie związków chemicznych wywołujących tzw. preferencje miejsca u zwierząt doświadczalnych

Preferencja miejsca polega na tym, iż zwierzę po pewnym czasie preferuje klatkę z wodą zawierającą narkotyk względem klatki zawierającej czystą wodę. Wszystkie substancje o działaniu "nagradzającym", czyli narkotyki dają pozytywny wynik w tym teście za wyjątkiem substancji halucynogennych. (Marihuana daje wynik raz pozytywny raz negatywny w zależności od ośrodka, który prowadzi badania).

Czynności powodujących uzależnienie

• masturbacja i pornografia

• internet i gry komputerowe

• nadmierna dbałość o tężyznę fizyczną (bigoreksja)

• hazard

• seks, uzależnienie seksualne

• praca

• kupowanie

• jedzenie

• słodycze

• telewizja

• słuchanie muzyki

• samookaleczanie

Walka z uzależnieniem psychicznym

Walka z uzależnieniem psychicznym zależy w głównej mierze od woli osoby uzależnionej. Jako, że wola uzależnionego jest naruszona, osłabiona pojawia się problem "błędnego koła". Dlatego niezmiernie rzadko zdarzają się "samowyleczenia" w przypadku zaawansowanych faz uzależnienia. Charakterystyczne jest podejmowanie przez uzależnionego decyzji (np. o rezygnacji z zażywania) i niemożność realizacji tej decyzji. Towarzyszy temu rozrastający się system psychologicznych mechanizmów obronnych.

W Polsce i na świecie coraz większą popularnością cieszą się metody oparte o wspólnoty dwunastokrokowe t.j. Anonimowi Alkoholicy, Anonimowi Narkomani, anonimowych nikotynistów, anonimowych erotomanów (AE), anonimowych żarłoków (AŻ) oraz anonimowych hazardzistów. Brak jest opracowań naukowych dotyczących skuteczności tego typu terapii ze względu na reguły panujące w tych grupach. Jednakże istnienie (od dziesiątek lat w przypadku niektórych z nich) samofinansowanie oraz ciągły nieliniowy wzrost ilości grup daje podstawę sądzić iż metody tam stosowane maja pewną skuteczność[3]. Stosunkowo wysoką skutecznością cieszy się terapia pracą stosowana we wspólnocie Cenacolo[potrzebne źródło]. Skuteczność zaleczania uzależnienia w odniesieniu do różnych metod terapi często trudno określić z powodu braku badań statystyczych lub ich niewłaściwego wykonania. Najczęściej popełnianym blędem jest zbieranie informacji o utrzymywaniu abstynencji od samych uzależnionych.

Do niedawna za uzależnienie od narkotyków obarczano tylko i wyłącznie tzw. słabą wolę osób uzależnionych. W świetle współczesnych badań wiadomo, iż owo osłabienie nie jest istotą tej choroby.

Przezwyciężenie uzależnienia fizjologicznego w walce z uzależnieniem od substancji psychoaktywnych to niewielkie osiągnięcie. Głównym czynnikiem powodującym, że narkomani wracają do uzależnienia, jest jego psychiczny aspekt.

PS. Tutaj każdy sam musi się ustosunkować, na podstawie tego tekstu.

30.Ciąża a palenie papierosów - omów potencjalne relacje i skutki zdrowotne.

Kobieta paląca tytoń w ciąży powoduje, że:

jej dziecko nie otrzymuje wystarczającej ilości tlenu, który jest potrzebny do prawidłowego wzrostu i rozwoju,

rozwijające się w jej łonie dziecko jest zmuszane do kontaktu z prawie 4.000 substancji chemicznych, w tym 40 rakotwórczymi, które są zawarte w dymie tytoniowym,

dziecko rodzi się znacznie mniejsze i podatniejsze na choroby wieku niemowlęcego i wczesnodziecięcego w porównaniu z dziećmi, których mamy nie palą,

zwiększa się ryzyko komplikacji w czasie ciąży: samoistnego poronienia, porodu przedwczesnego, krwawień z dróg rodnych, łożyska przodującego, przedwczesnego odklejenia łożyska lub pęknięcia błon płodowych, a także ciąży pozamacicznej.

palenie przez matkę w ciąży znacznie zwiększa ryzyko urodzenia martwego dziecka, wczesnej śmierci noworodka lub zespołu nagłej śmierci niemowlęcia (tzw. śmierci łóżeczkowej).

Najbardziej negatywnie na rozwój płodu wpływa zwłaszcza palenie w ostatnich 2 miesiącach ciąży.

Korzyści wynikające z rzucenia palenia przez kobietę w ciąży:

Jeśli kobieta paląca tytoń zrezygnuje z tego nałogu w pierwszej połowie ciąży, a najlepiej w pierwszym trymestrze ciąży (tzn. pierwszych 3 miesiącach), to ryzyko niskiej wagi urodzeniowej u dziecka, wcześniactwa, krwawień poczas ciąży lub martwego płodu będzie podobne jak u kobiet nigdy nie palących.

Nawet jeśli rzucenie palenia przez matkę nastąpi w 30 tygodniu ciąży istnieje szansa na wyrównanie przez dziecko swojej wagi urodzeniowej.

Jeśli kobieta pali po porodzie i jednocześnie karmi dziecko piersią to dochodzi do przekazywania wielu trujących substancji z dymu tytoniowego wraz z pokarmem matki. Do pokarmu przechodzi np. nikotyna, powodując u dziecka występowanie okresów niepokoju, bezsenności, wymiotów, biegunek, a także niefizjologiczne przyspieszenie pracy serca i zaburzenia krążenia.

Niemowlęta wdychające dym z papierosów wypalanych przez ich matki bądź ojców, 2 razy częściej zapadają na poważne choroby układu oddechowego (zapalenia płuc, oskrzeli, górnych dróg oddechowych). Poza tym palenie papierosów przez rodziców w istotny sposób zwiększa ryzyko wystąpienia astmy oskrzelowej u dziecka, a także przewlekłego zapalenia ucha środkowego, które jest główną przyczyną głuchoty w wieku dziecięcym. Istnieją także dowody na związek palenia tytoniu z innymi poważnymi chorobami, np. białaczkami.

Ponadto dzieci przebywające w środowisku dymu tytoniowego (np. z domów, gdzie palą ich rodzice lub inni domownicy) częściej chorują na nieżyty żołądkowo-jelitowe oraz gorzej rozwijają się umysłowo.

Według badań wykonanych przez jedną z amerykańskich organizacji zdrowia wynika również, że dziecko kobiety palącej może przysparzać w przyszłości więcej problemów wychowawczych niż dziecko kobiety niepalącej.

Kampania HELP - dla życia bez tytoniu prowadzona przez Komisję Europejską za pośrednictwem kampanii telewizyjnej w 25 państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz innych działań promocyjnych ma na celu przekonanie ludzi do tego, by nie podejmowali palenia lub rzucili nałóg nikotynowy.

W ramach kampanii antynikotynowej pod hasłem „HELP - dla życia bez tytoniu” podjętej przez Komisję Europejską regularnie publikuje się komunikaty prasowe, aby dostarczyć mediom aktualnych informacji zdrowotnych w celu wspierania, rozszerzania i intensyfikowania inicjatyw podejmowanych w ramach kampanii „HELP.”

36. Osobowość dbająca o zdrowie i ciało- omów pojęcie, przedstaw charakterystyki niezbędnych dla tego procesu dyspozycji i kompetencji powstających w procesie edukacyjnym.

„Osobowość dbająca o zdrowie i ciało” pojęcie to ma za zadanie zaprezentować za pomocą edukatora, że praca tego elementu nie ma być skierowana na działania jedynie biologiczne, ćwiczenia ciała, uzyskiwanie określonego wyniku sportowego czy wykonywanie zabiegów ogólno zdrowotnych w formie ćwiczeń, lecz oddziaływać ma za pomocą środków kultury fizycznej na naszą psychikę. Ponieważ świadomość ludzka wpływa na potrzeby jakie ma ciało poprzez rozwój dyspozycji psychicznych pozwalających na dostrzeganie rozwoju fizycznego, sprawności fizycznej oraz sportowej. W codziennej praktyce przyjmuje się, że takie działania oparte są na sformowaniu wyjaśnienia edukacji zdrowotnej i fizycznej. U podstawy tego wyjaśnienia leży przekonanie, że uzyskanie określonego normami standardu rozwoju i sprawności fizycznej poprzez ćwiczenia, werbalne uświadamianie ludzi o zagrożeniach zdrowotnych prowadzi do wysnucia pewnych wniosków i podjęcia działań profilaktycznych. Założone plany w zakresie zdrowia i ciała koncentrują się wokół uzyskania określonych z góry wzorców poprawności budowy, sprawności ciała i oczekiwanych standardów zdrowotnych. Zakładanym celem edukatorów jest ścisłe wykonywanie poleceń przez pac jęta, który otrzymała do terapeuty.

37. Omów pojęcia: postawa, umiejętności, sprawności, nawyki. Odnieś te pojęcia do procesu uczenia się i nauczania w stosunku do ciała i zdrowia.

POSTAWA- nastawienie, dyspozycja, trwała skłonność determinanta kierunku działania. Dyspozycja do wykonywania zadań wobec biologicznych, medycznych i społecznych determinantów.

SPRAWNOŚĆ- maksymalna zdolność żywego organizmu do wykonywania określonych czynność- zręczność , umiejętność.

UMIEJĘTNOŚĆ- umożliwiające człowiekowi pozytywne zachowanie przystosowawcze dzięki którym skutecznie można radzić sobie z zadaniami, nie dotyczy umiejętności w zakresie fizycznej, lecz umiejętności budowania własnego systemu wartości, umiejętności podejmowania decyzji, radzenie sobie i kierowanie stresem.

NAWYK- czynność której wykonanie w rezultacie częstego powtarzania stała się automatyczna i zrutynizowana, przestała wymagać koncentracji.

Osobowość dbająca o ciał i zdrowie- dyspozycje kompetencje

1. Dyspozycje emocjonalne- intelektualne (wartości, przekonania)

2. Kompetencje technologiczne

3. Dyspozycje instrumentalne- intelektualne

39. Omów na czym polega istota aktywnego uczenia się i nauczania. Przedstaw założenia oraz model aktywnego uczenia się i nauczania. Jak to podejście należy wykorzystać w kontaktach fizjoterapeuta - pacjent?

Aktywne uczenie się i nauczanie oznacza, że zadaniem edukatora jest doprowadzenie do sytuacji, aby uczeń aktywnie słuchał, aby aktywnie wykonywała polecenia nauczyciela z pełną świadomością sensu kierowanych do niego uwag i spostrzeżeń. Nie wystarczy aktywnie czytać, pisać, słuchać czy aktywnie wykonywać ćwiczenia fizyczne, grać w grach zespołowych. Zadaniem tego elementu jest aby uczący się był bezpośrednio i aktywnie włączony w proces uczenia się. Aktywnie uczenie się to:

• udział pacjenta w rozwiązywaniu postawionego przez fizjoterapeutę zadania

• głębokie emocjonalne zaangażowanie pac jęta poprzez robienie czegoś co powinno pomagać w wykonywaniu

Aktywne uczenie się i nauczanie pozwala na włączenie się pacjenta w poszukiwanie swoich związków z podjęciem tematu i jego przetworzenie, a nie proste przyswojenie wiedzy medycznej i zasad profilaktyki. Proces ten nie zachodzi w wystarczającym stopniu samodzielnie. Aktywne nauczenie wymaga umiejętności połączenia form:

• dialogu

• obserwacji

• działania

Takie powiązanie tych czynników prowadzi do zwiększenia efektywności procesu rehabilitacyjnego pacjenta.

MODEL AKTYWNEGO UCZENIA SIĘ

DOŚWIADCZANIE POPRZEZ DIALOG Z

Dialog z sobą pojawia się, kiedy uczący się myśli refleksyjnie o tematyce, pyta siebie co sądzi, lub zastanawia się co powinien myśleć, czy czuć w związku z tematem.

Dialog z innymi osobami może się pojawić poprzez tradycyjne czytanie lub słuchanie wypowiedzi, a także jako udział w grze sportowej, zbiorowe wykonywanie ćwiczeń. Aktywną formą tego pojęcia jest tworzenie małych grup dyskusyjnych lub ćwiczących.

Doświadczanie przez obserwowanie ta sytuacja pojawia się, kiedy uczący się patrzy na coś lub słucha czegoś o czym się uczy. Obserwowanie może być bezpośredni, a więc związany z realną sytuacją, zdarzeniem lub pośredni co oznacza obserwowanie sytuacji stymulowanej. Obserwowanie zawodów sportowych jest aktem biernym, a obserwowanie treningu sportowego jest aktem stymulowanym.

Doświadczanie poprzez działanie ta forma aktywności odnosi się do dwóch sytuacji:

1. kiedy uczący coś samodzielnie robi

2. działanie pośrednie, kiedy uczący się wykonuje ściśle polecania edukatora.

40. Nauczanie przez doświadczanie- objaśni przesłanki ideowe uwzględniając założenia konstruktywizmu, pragmatyzmu Deweya, progresywistycznej koncepcji wychowania, pedagogiki Gestalt oraz wskaż założenia dydaktyczne. Jakie dostrzegasz walory zastosowania tego sposobu nauczania w procesie terapii medycznej- tworzenia się stosunków człowieka do ciała i zdrowia.

Uczenie przez doświadczanie czyli uczenie się w działaniu. Podstawowe zmiany w zachowaniu człowieka stanowi jego własna zdolność do samorozwoju, zdolność uczenia się na podstawie doświadczenia. Nie wystarczy edukatorowi poczucie świadomości istnienia tego stanu. Zadaniem nauczyciela jest odkrycie i uwzględnienie oczekiwań, potrzeb uczenia się i wykorzystania ich do dalszego rozwoju, poprzez odpowiednio zorganizowany proces dydaktyczny. Uzyskać to można poprzez aktywny udział w procesie dydaktycznym. Nauczanie przez doświadczanie- celem nauczania jest wspieranie istniejącego w świadomości wychowanka obrazu świata, a celem uczenia się jest dostrzeganie tego, co się dzieje we mnie, ze mną i wokół mnie czyli świadomość siebie i świata poprzez postrzeganie. Zasadniczym celem współczesnej dydaktyki, jak to wynika z przedstawionych założeń będzie zatem ułatwienie przez nauczyciela procesu doświadczania rzeczywistości przez ucznia przy jego aktywnym udziale. Koncepcja konstruktywiczna stwierdza, że społeczna interakcja i aktywne zaangażowanie jednostki w rozwiązywaniu problemów łącznie z innymi jednostkami jest podstawą rozwoju umysłowego. Założenia konstruktywizmu to:

• wiedza jest aktywnie konstruktywna przez podmiot poznający

• dochodzenie do wiedzy jest procesem adaptacyjnym, w którym następuje organizacja doświadczanego świata.

W koncepcji nauczanie przez doświadczanie logicznym założeniem jest, aby wykorzystać w procesie dydaktycznym posiadane relacje i je wspomagać. Uczenie przez doświadczanie prowadzi do tego aby pozwolić pacjentowi działać, a zrozumie co edukator chciał mu przekazać. Punkt ten jest wykorzystywany w fizjoterapii w procesie edukacji zdrowotnej doświadczenia człowieka w zakresie dbałości o swoje zdrowie. Uczenie przez doświadczanie prowadzi do:

• identyfikacji własnych mocnych i słabych stron

• pozytywne myślenie osobie

• umiejętność rozwiązywania problemów

• radzenie sobie z lenkiem

• identyfikacja własnego ryzyka wobec siebie i innych

• poszukiwanie kompromisu

Metoda uczenia przez doświadczanie prowadzi do odkrywania potrzeb własnej psychiki, wymiana doświadczeń z innymi osobami oraz korzystanie z doświadczeń czasu przeszłego.

Pytania od 41- 45

41. Omów 4 zasadnicze składowe procesu uczenia się (cyklu uczenia się), a następnie przedstaw adekwatny do tego model uczenia się i nauczania (tzw. cykl Kolba).

Składowa A

DOŚWIADCZENIE- uczący się wykonuję konkretne zadanie (ćw.) samodzielnie lub w małej grupie, odwołując się do własnych zasobów wiedzy, przeżyć, doświadczeń, obserwacji(uczenia się na podstawie własnych odczuć)

Składowa B

REFLEKSJA I DYSKUSJA- autorefleksja i dyskusja w grupie na temat problemu (zadania, ćw.)- wymiar opinii, wyrażanie uczuć (uczenie się przez słuchanie innych i obserwacje)

Składowa C

POGŁĘBIANIE, PORZĄDKOWANIE, LUB KOREKTA WIEDZY- wykład, przeczytanie tekstu, fragmentu podręcznika- krótkie, wprowadzające lub podsumowujące „mini” wykłady (5-10 min).

Składowa D

WŁASNE EKSPERYMENTOWANIE

• Uczący się, planuje, jak wykorzystać uzyskaną wiedzę lub nowe umiejętności w codziennym życiu

• Samodzielne, dobrowolne podjęcie zobowiązań, zajęcie stanowiska (uczenie się przez działanie)

KONIECZNE jest przeprowadzenie całego cyklu zdarzeń. Jednak składowa C może wystąpić w dowolnej kolejności, w zależności od tematu, wiedzy i doświadczeń odbiorców

A

D B

C

Model KOLBA

Konkretne

Doświadczenie

Aktywne Eksperymentowanie Obserwacja, refleksja

Abstrakcyjne Myślenie

42. Przedstaw założenia i schemat zajęć warsztatowych (workshops)

EDUKATOR I EDUKOWANU

I aktywnymi partnerami

(w podejmowanych decyzjach na rzecz zdrowia)

EDUKATOR

II - organizuje sytuacje dydaktyczne

- przedstawia problem zdrowotny

EDUKATOR I OSOBA EDUKOWANA:

- poszukują rozwiązań

III - aktywnie wykorzystują wiedzę i doświadczenie życiowe

edukowanego

- przedstawiają alternatywne propozycje

UCZEŃ, STUDENT, PACJENT:

- poznaje siebie swoje reakcje, nastawienia (związane poruszanym

problemem zdrowotnym)

IV - podejmuje decyzje, poszukuje kompromisu

- zdobywa umiejętności i sprawności działania na rzecz zdrowia

Umiejętności: Dbanie o własne zdrowie w myśli założeń promocji zdrowia:

MOJE ZDROWIE W MOICH RĘKACH

JESTEM ODPOWIEDZIALNY ZA WŁASNE ZDROWIE

OCZEKIWANY EFEKT: zwiększenie potencjału zdrowia

43. Dokonaj podziału oraz charakterystyki technik aktywizujących wykorzystywanych w zajęciach warsztatowych. Omów wybraną technikę. W zastosowaniu do edukacji zdrowotnej pacjenta. (Nie mam pewności czy to dokładnie o to chodzi, nic innego nie znalazłam.)

Punktem wyjścia nowoczesnej dydaktyki powinno być założenie

„ Uczący się pacjent, nie może być jedynie biernym wykonawcą poleceń edukatora czy terapeuty”

Oznacza to;

• aktywne czytanie, pisanie, słuchanie, robienie notatek, akt. udział w zajęciach nie ma nic wspólnego z aktywnym uczeniem się

Co to jest aktywne uczenie się? ; „ Powiedz mi, a zapomnę. Pokaż mi, a zapamiętam”, „Pozwól mi działać, a zrozumiem”

Aktywne uczenie się to:

• udział pacjenta w rozwiązaniu postawionego przez fizjoterapeutę zadania,

• głębsze, emocjonalne zaangażowanie pacjenta, poprzez robienie czegoś co powinno pomagać

KONSTRUKTYWIZM (wiedza naukowa). Dwa zasadnicze założenia

• wiedza jest aktywnie konstruowana przez podmiot poznający,

• Dochodzenie do wiedzy jest procesem adaptacyjnym, w którym następuje organizacja doświadczanego świata poprzez podmiot

Aktywne uczenie się: aktywne włączenie się pacjenta w poszukiwanie swoich związków z podjętym tematem

[przetwarzanie, a nie proste przyswajanie wiedzy medycznej i zasad profilaktyki]

Aktywne uczenie się: ten proces nie zachodzi w wystarczającym stopniu SMOISTNIE

[Bez zastosowania określonego postępowania przez terapeutę]

Wymaga umiejętnego połączenia form: DIALOG, OBSERWACJA, I DZIAŁANIE

Tego rodzaju interakcje zwiększają efekt rehabilitacyjny

Model aktywnego uczenia się

Doświadczanie poprzez: Dialog z:

- Działanie - Sobą

- Obserwowanie - Innymi

Jak wykorzystać ten model w procesie reh.? Przez aktywizujące metody i techniki uczenia się, np.: Wizytówka, przedstawienie się. Pozwalają one wdrożyć hasło „ MOJE ZDROWIE W MOICH RĘKACH” poprzez aktywne wykorzystanie przez człowieka wiedzy o zdrowiu

• aktywne słuchanie

• samodzielne stawianie sobie celów

• umiejętności dokonywania wyborów

• umiejętności podejmowania decyzji

• negocjacje

• poszukiwanie kompromisów

• umiejętności współpracy w gr.

44. Omów znaczenie węglowodanów i Błonnika w zdrowej diecie (rola i profilaktyka zdrowotna)

BŁONNIK- Niestrawna część produktów roślinnych, nie posiada wartości odżywczych ( daje poczucie sytości)

• zapobiega chorobie wieńcowej nowotworom j. Grubego i sutka

• zwiększa masę i objętość kału, poprawia perystaltykę

• poprawia pracę trzustki (poziom cukru)

• pektyny obniżają poziom cholesterolu, lipidów i trójglicerydów

• wiąże jony metali

• ogranicza namnażanie bakterii kwasu mlekowego

• obniża wykorzystanie energii

WĘGLOWODANY- Główne źródło energii . Dzielone na cukry proste oraz cukry złożone

• potrzebne do prawidłowego przebiegu przemian biochemicznych w ustroju, m.in. przemian kwasów tłuszczowych i aminokwasów,

• hamują krzepnięcie krwi

• są materiałem energetycznym i odżywczym

• prowadzą do wzrostu poziomu glukozy we krwi.

• Transportują glukozę po organizmie

45. Omów pojęcia: indeks i ładunek glikemiczny. Przedstaw na przykładach różnice

INDEKS GLIKEMICZNY(GI)- wskaźnik szybkości wchłaniania węglowodanów, Glukoza wynosi 100. Informuje jak szybko wzrasta poziom cukru po 50g węglowodanów przyjętych w postaci określonego pokarmu. Korzystna dla zdrowia wartość pon.70.

• Szereguje produkty zawierające węglowodany wg ich wpływu na poziom cukru we krwi,

• produkty o wysokim indeksie glikemicznym powodują zwiększenie wydzielania insuliny,

• produkt z niskim GI będzie wywoływać mały wzrost poziomu cukru

• większe stężenie insuliny powoduje mniejsze spożytkowanie tłuszczu przez organizm.

ŁADUNEK GLIKEMICZNY(GL)- Bierze pod uwagę zarówno wartość GL jak i rzeczywistą zawartość węglowodanów w 100g danego produktu lub jego porcji.

RÓZNICA:

Wartość GI mówi tylko jak szybko określony węglowodan zmieni się w cukier. Nie mówi jak wiele tego węglowodanu jest w porcji w określonym produkcie.
Np. węglowodany w arbuzie mają wysokie GI. Lecz nie jest ich dużo, więc GL arbuzów jest względnie niskie.

• Płatki kukurydziane GI =52, GL=15,

• Słodkie płatki kukurydziane GI=37, GL=11,

• Brązowy ryż GI=66, GL=21,

• Jabłko GI=39, GL=6, Imbir GI= 10, GL=2,

• Kiwi GI= 58, GL=7

46. Omów profilaktyczną rolę dla zdrowia NNKT ( kwasy grupy Omega-3 i Omega-6 ) oraz NKT ( Omega-9 )

Organizm ludzki jest zdolny do wytworzenia wszystkich kwasów tłuszczowych niezbędnych dla metabolizmu, poza dwoma: kwasu linolowego (LA) z grupy omega-6 oraz alfa-linolenowego (ALA) z grupy omega-3. Te dwa kwasy muszą być dostarczone z pożywieniem i dlatego nazywają się „niezbędnymi nienasyconymi kwasami tłuszczowymi (NNKT).

1. Wspomagają pracę serca i działanie układu krążenia.

• ↑ poziomu dobrego HDL

• ↓ poziomu złego LDH

• Wpływa na odpowiedni poziom trój glicerydów we krwi

• Chroni przed miażdżycą, nadciśnieniem, ch. wieńcową

2. Stanowią niezbędnik dla prawidłowej pracy mózgu oraz centralnego układu nerwowego

3. Są prekursorami niektórych hormonów odpowiedzialnych za ważne procesy zachodzące w naszym organizmie ( krzepnięcie krwi, zwężanie oskrzeli, różnicowanie komórek, reakcje naczynioruchowe, reakcje układu odpornościowego)..

4. Ponadto ze względu na ich udział w budowie serotoniny (hormon szczęścia) wykazują antydepresyjne działanie

5. Wpływają dobroczynnie na skórę, włosy i paznokcie.

6. Pomagają łagodzić stany zapalne stawów i kręgosłupa - działanie przeciwzapalne

7. Wspomagają odchudzanie.

8. Podnoszą odporność organizmu na różnego typu bakterie i wirusy.

9. po przebytej chorobie wspomagają procesy regeneracyjne. Ponadto przeciwdziałają zmianom nowotworowym, astmom i różnego typu alergiom.

Jednonienasycone kwasy tłuszczowe (omega-9) podobnie jak kwasy omega-3 i omega-6 zmniejszają stężenie „złego cholesterolu” LDL, podwyższając jednocześnie poziom „dobrego” HDL. Chronią więc serce przed chorobą niedokrwienną i zawałem. Występują one przede wszystkim w oliwie z oliwek i oleju rzepakowym, a także w produktach wytworzonych z tych olejów (miękkie margaryny). Ponadto znajdziemy je w orzechach (migdały, pistacje, laskowe) i w awokado.

Ważne jest by pamiętać, że NNKT ulegają zniszczeniu podczas podgrzewania. Jedynie jednonienascyone kwasy tłuszczowe(omega-9) mogą być poddawane działaniu wysokich temperatur, nie tracąc przy tym swych właściwości (olej rzepakowy, oliwa z oliwek). Pozostałe tłuszcze utleniają się podczas smażenia, powodując powstawanie nadtlenków i wodorotlenków lipidowych. Spożywanie produktów smażonych na innych niż jednonienasyconych kwasach tłuszczowych przyspiesza zmiany miażdżycowe i nowotworowe w naszym organizmie oraz zmiany degeneracyjne i procesy starzenia się komórek.

47. Omów rolę białka w diecie człowieka ( uwzględnij także problem: białko pochodzenia zwierzęcego a roślinnego ).

Aby zapewnić organizmowi możliwość utrzymania prawidłowego metabolizmu białka, niezbędnego dla wzrostu i naprawy tkanek ustroju, należy dostarczyć w pożywieniu ilość białka stanowiącą 10 -15% energii pożywienia. Białka:

• zasadniczy element budowy wszystkich tkanek ustroju człowieka i wielu czynnych biologicznie związków, jak enzymy i hormony.

• regulują procesy przemiany materii i funkcji ustroju,

• Białkami są również przeciwciała i inne elementy układu odpornościowego ustroju

• Białka biorą również udział w utrzymaniu bilansu wodnego. Dzięki swoim własnościom buforującym białka współuczestniczą w utrzymywaniu równowagi kwaso-zasadowej ustroju.

• Jeszcze inną funkcją białek jest rola transportowa, np.hemoglobina przenosząca w ustroju tlen z płuc do tkanek obwodowych.

• Odpowiedni dowóz białek decyduje o normalnym wzroście i rozwoju człowieka, regeneracji wydalanych lub uszkodzonych tkanek (np. złuszczającej się ciągle skóry lub gojeniu ran), a zatem o zdrowiu człowieka.

Wyróżniamy białka pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. Białko zwierzęce powinno stanowić w diecie, co najmniej 60% ogółu spożywanego białka. Pozostałe powinno pochodzić z produktów roślinnych.

Białka pochodzenia zwierzęcego ( mleko i jego przetwory, jajka, mięso, drób, ryby)

• ↑ poziomu cholesterolu we krwi

• ↑ wydzielania insuliny

• zapewnia lepszy współczynnik wzrostu u zwierząt

Białka pochodzenia roślinnego (Fasola, soja, zielony groszek, bób, ziemniaki, mąka, kasze)

• ↑ wydzielania glukagonu

• ↓ tworzenie cholesterolu

• Kontrola wydzielania insuliny

Reasumując spożywanie białka pochodzenia zwierzęcego jest korzystne w okresie rozwoju i dojrzewania organizmu, zaś spożywanie go po tym okresie, ↑ poziomu cholesterolu we krwi, ↑ wydzielania insuliny, co wpływa na późniejsze ryzyko zawałów, udarów… . Dlatego po okresie rozwoju należy spożywać produkty pochodzenia zwierzęcego i roślinnego ale z przewagą białka pochodzenia roślinnego.

48. Omów na czym polega przewrotne działanie tlenu w organizmie.

O dobrym działaniu tlenu w organizmie mówi jedna z trzech teorii Jeana Carpera z 1995r. W naszym organizmie działają „dwie siły walczące wokół komórki”:

• Złe cząstki tlenu - oksydanty

• Dobre cząstki tlenu - przeciwutleniacze

Zadaniem przeciwutleniaczy jest:

• w systemie enzymatycznym jest wiązanie wolnych rodników, powstających w sposób naturalny w naszym organizmie

• chronią organizm przed powstającymi w procesie przemiany materii oraz ochrony przeciwbakteryjnej wolnymi rodnikami.

• Lecz zbyt duża ilość przeciwutleniaczy powoduje redukcję oksydantów, mających ważny wpływ na przetwarzanie glukozy przez insulinę. Może to prowadzić do występowania objawów cukrzycy typu 2.

Największym wrogiem skóry są wolne rodniki tlenowe - znane też pod nazwą utleniaczy lub oksydantów. Jednak są niezbędne do przebiegu procesów życiowych:

• Biosyntezy DNA i RNA

• Biosyntezy niektórych hormonów

• Ułatwiają obronę immunologiczną organizmu (niszczą bakterie i agresory)

• Niezbędne do inicjowania spalania tłuszczu, czyli wyzwalania energii

• Biorą udział w procesach krzepnięcia krwi i w apaptozie

Jeśli występuje nadmiar wolnych rodników, to:

• Zaburzają metabolizm skóry

• Jeśli występują w bardzo dużej ilości to powodują stres oksydacyjny, który uszkadza komórki skóry i tkankę łączną

49. dokonaj charakterystyki roli tzw. utleniaczy i przeciwutleniaczy w pożywieniu w aspekcie:

a.) procesu starzenia się

b.) przeciwdziałania chorobom

a.)

Utleniacze

Przeciwutleniacze

Tworzą się w mitochondriach Wolny rodnik powstaje: cząstka traci elektron i poszukuje nowych cząstek, czy cząsteczek, by się z nią związać i podporządkować sobie jej materiał genetyczny-mówimy, że mutuje Gdy utworzy się zbyt dużo wolnych rodników to „tracimy świeżość, jełczejemy” Z unieszkodliwianiem wolnych rodników mają problem organizmy ludzi starszych. Mechanizm obronny jest u nich w dużej mierze „zużyty”, a ilość rodników z wiekiem wzrasta, przekraczając możliwości organizmu do ich niszczenia. Duży nadmiar wolnych rodników w skórze niszczy błony komórek z których zbudowana jest skóra oraz kolagenowe włókna tkanki łącznej stanowiącej elastyczny i silny kord (rusztowanie) skóry. stres oksydacyjny w skórze mogą wywołać promieniowanie jonizujące, niektóre toksyny pokarmowe, liczne choroby uczuleniowe i zapalne, leki, wdychane toksyny gazowe; głównie tlenki azotu, substancje zawarte w dymie tytoniowym, spalinach samochodowych, odpadach przemysłowych, itp. Czynniki te powodują powstawanie w tkankach skóry nadaktywnych cząsteczek chemicznych - wolnych rodników tlenowych naukowcy zauważyli, że reakcja organizmu na stały stres oksydacyjny jest głównym czynnikiem odpowiedzialnym za długość życia i efektem restrykcji kalorycznych w pożywieniu.

Witaminy A, E, C są silnymi przeciwutleniaczami (antyoksydantami) dzięki czemu ich obecność w organizmie neutralizuje wolne rodniki i przeciwdziała patologiom(rozstępy skórne, celullitis, wolniejsze gojenie się ran i przyśpieszone starzenie się skóry) Wit. A, C i E, beta-karoten Minerały: selen i cynk Aminokwasy: cysteiny i glutation Jedzenie warzyw i owoców: truskawki, cytrusy, jeżyny, jagody, ciemne winogrona, suszone śliwki, kapusta, burak, nasiona strączkowe, kalafior, brokuły, czosnek Soja- źródło antyutleniaczy

b.)

Utleniacze

Przeciwutleniacze

Jeśli jednak wolnych rodników jest zbyt dużo mogą niszczyć strukturę błon komórkowych i mitochondriów, zakłócać przewodzenie sygnałów międzykomórkowych, sprzyjać mutacjom genów. To zwiększa ryzyko wystąpienia wielu chorób, m.in. nowotworowych i neurodegeneracyjnych! Jeśli zmutowana komórka zachowa zdolność podziału, to w jego wyniku powstaje w organizmie zupełnie nowa tkanka; nowy twór, potocznie zwany nowotworem albo rakiem Szkodliwe działanie wolnych rodników można wykazać w przypadku wielu chorób; odgrywają one poważną rolę w procesie starzenia komórek, w zwapnieniu naczyń wieńcowych, zawale serca, chorobach nowotworowych, chorobach dermatologicznych, w powstawaniu wielu schorzeń wątroby.

Jak w podpunkcie a.) oczywista jest ogromna rola przeciwutleniaczy w zapobieganiu i leczeniu chorób.

Ode mnie nie wiem po co on zrobił ten podział, bo cel przeciwutleniaczy jest ten sam, tzn. jeśli przeciwdziałamy starości to jednocześnie zapobiegamy chorobom. Z utleniaczami jest tak samo, tzn. jeśli ich jest za dużo to słabsza odporność i pakują się do naszego organizmu choroby i szybciej się jednocześnie starzejemy. Starałam się to rozdzielić sensownie, jeśli uwazacie ze trzeba cos zmienic to zmieniajcie. W tej chwili jest 4.40 i nie mysle jak powinno się myslec

50. Omów na czym polega nietolerancja pokarmowa oraz wskaż pokarmy wywołujące tę nadwrażliwość

Nietolerancja żywności jest nie prawidłową reakcją na żywność, wyzwalaną przez komponent żywności. np. nietolerancja laktozy. Reakcja ta nie ma związku z systemem immunologicznym natomiast powodowana jest dzięki nie trawieniu/absorpcji specyficznej żywności lub składnika żywności. Np. ludzie z nietolerancją laktozy nie mają enzymu laktazy która trawi cukier i laktozę w mleku. Jest to jedna z najbardziej popularnych nietolerancji pojawiających sie u około 50% nastolatków populacji ludzkiej.

Symptomy nietolerancji pokarmowej mogą być mylone z alergii pokarmową.

Przyczyną jest różnica miedzy komponentami w żywności. Możliwe mechanizmy są powodowane brakiem konkretnego enzymu (enzymy są potrzebne do specyficznych reakcji chemicznych w organizmie ludzkim), dziedziczność, stres czy choroba, osłabiony system odpornościowy, zanieczyszczenie środowiska, brak odpowiednich składników odżywczych.

Nietolerancja laktozy jest najbardziej powszechnym typem nietolerancji żywności. Ludzie cierpiący na nietolerancję laktozy nie posiadają wystarczającej ilości enzymu laktazy do trawienia cukru laktozy znajdującego się w mleku. Innymi typami nietolerancji są nietolerancja fruktozy, glutenu, alkoholu, wybranych typów błonnika oraz dodatków do żywności takich jak wzmacniacze smaku (MSG) czy konserwanty (sulfid) używane w żywności.

W nietolerancji laktozy powinniśmy unikać: Mleko oraz nie fermentowane produkty mleczne, chleb i inne pieczone wyroby, przetwarzane płatki śniadaniowe, ziemniaki w proszku, zup, napoje mleczne, margaryny, wędliny (nie koszerne), sosy sałatkowe, słodycze i inne przekąski; mix na naleśniki, ciastka, ciasta, powinny być unikane.

Najczęściej reakcję alergiczną u nastolatków wywołują skorupiaki takie jak: krewetka, langusta, homar i krab, orzeszki ziemne, orzechy np. włoskie, ryby, jaja. U młodszych dzieci reakcja ta występuje pod wpływem mleka, jaj, pszenicy i orzeszków ziemnych. Nastolatki raczej nie tracą alergii, natomiast dzieci z czasem mogą z niej wyrastać.

51. Omów istotę działania i korzyści zdrowotne związane ze stosowaniem w żywieniu probiotyków.

Probiotyki zwane również czynnościową żywnością - są to podawane doustnie wyselekcjonowane kultury bakteryjne lub drożdży, najczęściej pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus), których zadaniem jest korzystne dla zdrowia działanie w przewodzie pokarmowym, poprzez immunomodulację oraz zachowywanie prawidłowej flory fizjologicznej. W większości przypadków korzystne oddziaływania probiotyków dotyczą wyłącznie warunków in vitro. Zaproponowano, że jeżeli wpływ drobnoustrojów na leczenie choroby został zbadany naukowo i ma dowiedzioną skuteczność należy używać nazwy czynnik bioleczniczy. Według definicji WHO probiotyki to żywe mikroorganizmy, które podawane w odpowiednich ilościach wywierają korzystne działanie w organizmie gospodarza.

Wpływ na zdrowie

Korzyści, które ustalono w oparciu o dowody naukowe:

I.) Interferencja z patogenami - zapobieganie zakażeniom jelitowym - hamowanie rozwoju patogennych mikroorganizmów poprzez wytwarzanie kwasów organicznych, nadtlenku wodoru, bakteriocyn, kompetetywne hamowanie adhezji do nabłonka jelitowego innych drobnoustrojów, głównie patogennych, oraz wykorzystywanie składników pokarmowych niezbędnych do wzrostu i rozwoju innych drobnoustrojów (patogennych)[2] Antybakteryjny wpływ kwasów organicznych przejawia się obniżeniem pH poza zakres optymalny dla patogenów

II.) Immunomodulacja, immunostymulacja - wzmacnianie fagocytozy, zwiększanie aktywności makrofagów i limfocytów, zwiększanie syntezy i aktywności przeciwciał klasy sIgA w przewodzie pokarmowym, promowanie różnicowania się i rozwoju linii komórek Th1 i przywracanie równowagi między Th1 i Th2, produkcja substancji cytoprotekcyjnych i peptydów czynnościowych

III.) Złagodzenie objawów nietolerancji laktozy - U wielu osób występuje zespół nietolerancji laktozy - cukru mlecznego, co jest wynikiem braku enzymu laktazy. Nagromadzenie nie metabolizowanej laktozy skutkuje dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi. Nie jest wskazana całkowita eliminacja tego cukru z diety, gdyż bierze on udział we wchłanianiu wapnia. Podawanie probiotyków zmniejsza ten problem, gdyż wytwarzają one enzym β-galaktozydazę rozkładającą laktozę

IV.) Poprawa zaburzeń flory jelitowej

- biegunka poantybiotykowa

- przerosty bakteryjne

V.) Potencjalny wpływ antykancerogenny na raka jelita grubego - probiotyki ograniczają rozwój bakterii produkujących fekalne enzymy prokancerogenne: glukuronidaza, nitroreduktaza. Działanie supresyjne prawdopodobnie polega również na wytwarzaniu substancji antykancerogennych: chromocyna A3, sarkomycyna, neokarcinomycyna oraz na rozkładzie substancji prokancerogennych: azobarwników, aflatoksyn, nitrozoaminy, oraz azotynów

VI.) poprawę profilu lipidowego u osób z wysokim poziomem cholesterolu (hipercholesterolemia) - niektóre szczepy Lactobacillus acidophilus wykazują właściwości antycholestrolowe, mogą absorbować cholesterol w obecności kwasów żółciowych. Szczepy te wykazują również zdolność rozkładu kwasu taurocholowego i glikocholowego w warunkach beztlenowych, w ten sposób zmniejszają absorpcję tłuszczu z przewodu pokarmowego, co w efekcie obniża poziom cholesterolu we krwi

VII.) zapobieganie nawrotom infekcji grzybiczych i bakteryjnych pochwy

Mechanizm działania

- działanie poprzez GALT - tkanka limfatyczna przewodu pokarmowego

- stymulowanie mechanizmów nieswoistej odpowiedzi immunologicznej

- produkcja naturalnych przeciwciał

- dojrzewanie bariery jelitowej czyli wszelkich czynników chroniących przed zakażeniem lub niekorzystnym wpływem bakterii kolonizujących jelito

Bakterie probiotyczne w produktach mlecznych

Fermentowane produkty mleczne dzięki zawartości probiotyków wzmacniają i pobudzają układ odpornościowy człowieka, degradują i rozkładają związki rakotwórcze, stanowią jeden z czynników zapobiegających osteoporozie. Bakterie zawarte w produktach mlecznych posiadają zdolność osiedlania się w przewodzie pokarmowym, hamowania rozwoju bakterii gnilnych i chorobotwórczych, obniżają ryzyko zachorowania na nowotwory jelit, przynoszą ulgę w dolegliwościach przewodu pokarmowego, obniżają reakcje alergiczne na mleko, regulują pracę przewodu pokarmowego u ludzi w podeszłym wieku oraz mają zdolność obniżania poziomu cholesterolu we krwi

Aby szczep mógł być uznany za probiotyczny musi spełniać poniższe kryteria:

- posiadać dokładnie zidentyfikowane pochodzenie, gatunek, szczep

- posiadać badania in vitro potwierdzające bezpieczeństwo stosowania i mechanizmy działania szczepu

- posiadać badania in vivo na modelach zwierzęcych

- posiadać randomizowane, kontrolowane badania z podwójnie ślepą próbą z placebo na ludziach lub inne odpowiednio zaprojektowane badania spełniające międzynarodowe kryteria

- wykazywać odporność na niskie pH i sole żółci, tj. przeżywalność przechodzenia przez przewód pokarmowy

- wykazywać antagonizm w stosunku do mikroorganizmów chorobotwórczych

- żywność probiotyczna powinna na opakowaniu zawierać szczegółową informację o zastosowanym probiotycznym szczepie bakterii tj. rodzaj, gatunek, szczep; informacje o minimalnej ilości żywych bakterii probiotycznych do daty końca przydatności do spożycia; informację o warunkach przechowywania produktu; kontakt dla konsumentów w celu uzyskania szczegółowych informacji dotyczących produktu.

Aby produkt mleczny można było uznać za probiotyczny powinien w jednym gramie zawierać co najmniej 10 mln jednostek Bifidobacterium lub 100 mln jednostek Lactobacillus.

52. wymień i omów znane Ci zasady zrównoważonego żywienia. (uwzględnij tzw. Piramidę żywienia oraz zasady przyrządzania potraw)

W procesie ewolucji największym popędem człowieka stała się chęć najedzenia się do syta. W związku z przemianami jakie zachodzą na przestrzeni lat otyłość paradoksalnie staje się problemem ludzi biednych i ubogich. „zdrowa żywność” na przestrzeni lat odnotowała znaczący wzrost cen, co sprawia że ludzie biedni coraz częściej sięgają po tanie fastfoody. Jako, że żeby ,żyć musimy jeść stworzono zasady zrównoważonego żywienia oraz piramidę żywieniową na podstawie której można opracować zbilansowana dietę.

1. Spożywaj różnorodne produkty - tylko spożywanie różnorodnych produktów pozwoli na zaspokojenie zapotrzebowania na wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Dieta monotematyczna doprowadzić Mozę do braku jednego z istotnych elementów pokarmowych co odbije się na stanie zdrowia.

2. Jedz to co sprawia ci przyjemność - dieta nie ma być dla nikogo karą, ale drogą do osiągnięcia wyższego poziomu zdrowotnego.

3. Jedz 5 posiłków dziennie o w miarę regularnych porach. Pięć posiłków spożywanych w równych odstępach czasu zapewni przemianę materii na odpowiedni poziomie do strawienia wszystkich kalorii dostarczonych podczas poprzedniego posiłku

4. Jedz produkty zawierające skrobię i błonnik -błonnik zwiększa masę i objętość kału, poprawia perystaltykę jelit, chroni przed powstawaniem kamieni żołądkowych, wiąże jony metali, ogranicza namnażanie bakterii kwasu mlekowego.

5. Ogranicz jedzenie tłuszczów- dieta idealna powinna składać się w 15% co w swoim składzie procentowym przypomina dietę człowieka jaskiniowego.

6. Nie jedz zbyt często słodkich pokarmów

7. Jedz tyle aby utrzymać odpowiednią dla ciebie masę ciała - biorąc pod uwagę swoje zapotrzebowanie energetyczne, wysiłek fizyczny i aktywność oraz rodzaj pracy dostosowuj ilość pokarmów do możliwości wydatkowania energii.

8. Ogranicz spożywanie słodzonych napojów - 1,5litra kolorowych słodzonych napojów to ok. 1000kcal co w przybliżeniu daje 60 kostek cukru

9. Pamiętaj, że brak wysiłku fizycznego jest gorszy od nadwagi \

10. Uwzględnij w swoim programie żywieniowym założenia piramidy żywieniowej (wg. Zatońskiego) która zakłada, codzienny wysiłek fizyczny oraz spożywanie owoców, serów i jogurtów. Jaja, drób i ryby powinny być spożywane kilka razy w tygodniu, natomiast mięso czerwone tylko okazjonalnie, kilka razy w miesiącu

11. W diecie należy także uzmysłowić sobie iż, nie bez znaczenia jest proces przygotowywania jedzenia. Smażenie zazwyczaj odbywa się z udziałem tłuszczów bądź masła co nie jest zdrowotnie najkorzystniejsze i tego należy się wystrzegać. Gotowanie, a zwłaszcza gotowanie na parze jest bardziej korzystne dla organizmu. Jednak głównym założeniem jest to, że najzdrowsze owoce, warzywa, nasiona itp. są najlepsze pod względem zdrowotnym spożywane bez wcześniejszej obróbki termicznej i chemicznej, jednak jeśli takowa następuje to najlepiej by gotowane warzywa były w skórce.

53. Złota Karta Żywienia - omów założenia i treść tego dokumentu.

Praktyczne zalecenia dotyczące sposobu odżywiania się zdrowych, dorosłych Polaków zostały zawarte w Złotej Karcie, którą zaakceptowały instytucje zajmujące się racjonalnym żywieniem.

Właściwe żywienie odgrywa ogromną rolę nie tylko w leczeniu niektórych chorób, ale również w ich profilaktyce Od kiedy wiadomo, jak wiele schorzeń rozwija się na skutek wadliwego żywienia (cukrzyca typu II, osteoporoza, niektóre nowotwory, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze), ważne stało się zaproponowanie uniwersalnych zasad żywienia, które pozwolą zachować zdrowie i kondycję fizyczną. W tym celu w 1998 r. z inicjatywy Rady Promocji Zdrowego Żywienia stworzono Złotą Kartę Prawidłowego Żywienia^ która zawiera podstawowe, praktyczne zalecenia dotyczące odżywiam się "wszystkich zdrowych, dorosłych Polaków.

1. Co najmniej 3 posiłki umiarkowanej wielkości - w tym koniecznie śniadanie. !

Tryb życia większości z nas sprawia, że mamy coraz mniej czasu najedzenie.' Konsekwencją tego jest zmniejszenie liczby posiłków do 2 dziennie: śniadania i obiadokolacji, co z kolei zwiększa znacznie ryzyko nadwagi i otyłości. Dlatego należy jeść co najmniej 3 posiłki (lub więcej) na dobę. Ostatni posiłek nie powinien być zjadany, bezpośrednio przed snem.

2. W każdym posiłku produkty zbożowe, takie jak: pieczywo ciemne, płatki, kasze, makarony lub ziemniaki

Głównym źródłem energii w diecie powinny być węglowodany złożone. Najwięcej dostarczają ich produkty zbożowe. Zaleca się, aby w każdym posiłku znalazły się:

pieczywo ciemne, płatki, kasze, makarony. Są one również doskonałym źródłem wartościowego białka oraz witaminy B l (biorącej udział w przemianach węglowodanów), B6 (niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego oraz koniecznej

3cTtworzenia krwinek czerwonych). Dostarczaj ą też błonnika pokarmowego i składników mineralnych - żelaza, magnezu, miedzi i cynku. Istnieją znaczne różnice w wartości odżywczej pieczywa, w zależności od tego, z jakiej mąki zostało sporządzone. Pieczywo ciemne z mąk grubego przemiału zawiera więcej witamin, składników mineralnych i błonnika pokarmowego niż pieczywo białe; jest wiec zdrowsze.

4. Warzywa i owoce (mogą być mrożone) do każdego posiłku, a także miedzy posiłkami.

"Powinny być nie tylko składową każdego posiłku, ale trzeba je również spożywać między posiłkami. Warzywa i owoce są bowiem głównym źródłem większości witamin i składników mineralnych oraz dostarczaj ą dużych ilości błonnika pokarmowego. Świeże warzywa i owoce pokrywają w dużym stopniu dzienne zapotrzebowanie na witaminę C i §-karoten, czyli przeciwutleniacze (zwalczające wolne rodniki) odgrywające ogromną rolę zabezpieczeniu organizmu przed rozwojem miażdżycy i nowotworów. Owoce i warzywa są niskokaloryczne, a więc szczególnie polecane w dietach odchudzających.

5. Co najmniej 2 pełne szklanki mleka (najlepiej chudego) lub tyle samo kefiru i jogurtu plus 1-2 plasterki serów.

Produkty mleczne są niezastąpionym źródłem wapnia w naszej diecie. Dostarczają również wysokowartościowego białka, witaminy B2. Odpowiednia podaż wapnia i witaminy D w diecie może uchronić przed osteoporoza, zapobiec łamliwości kości w starszym wieku,. Osobom dorosłym zaleca się wybieranie produktów mlecznych o obniżonej zawartości tłuszczu. Produkty pełnotłuste są bowiem źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych mających niekorzystny wpływ na stężenie cholesterolu we krwi. Osoby z nietolerancją laktozy zamiast mleka powinny spożywać mleczne napoje fermentowane, takie jak jogurt, kefir, mleko ukwaszone.

6. Porcja ryby, drobiu, grochu, fasoli lub mięsa (do wyboru) Wszystkie dostarczają białka o wysokiej wartości odżywczej. W ciągu dnia należy spożyć jedną z wymienionych porcji. O wysokiej wartości odżywczej mięsa decyduje zawartość pełnowartościowego białka (wszystkie niezbędne aminokwasy, które muszą być dostarczone organizmowi ludzkiemu wraz z pożywieniem), składników mineralnych, zwłaszcza żelaza oraz witamin, szczególnie z grupy B (B l, B2, B6, PP, B 12). Z mięs należy wybierać chude gatunki -indyk, kurczak, cielęcina, królik drobiu trzeba usunąć skórę. Ograniczenie tłuszczów zwierzęcych w naszej diecie znacznie zmniejsza ryzyko rozwoju wielu groźnych chorób, np. miażdżycy i niektórych nowotworów. W ciągu tygodnia należy przynajmniej 2-3 razy zastąpić mięso w posiłku obiadowym rybami. Ich białko jest równie wartościowe jak białko mięsa, a przy tym bardziej lekko strawne. Tłuszcz ryb morskich zawiera znaczną ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym także omega-3, które odgrywają istotną rolę w profilaktyce miażdżycy. Ryby są również bogate w składniki mineralne i witaminy, m.in. selen, fosfor, magnez, wapń, witaminę A, fluor, potas, witaminę D. Ryby morskie oraz owoce morza są ponadto wspaniałym źródłem jodu.

7. Jedna łyżka stołowa oleju lub oliwy oraz nie więcej niż 2 łyżeczki margaryny miękkiej (bez tłuszczów trans) Wymienione produkty są źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) zawartych w tłuszczach roślinnych. NNKT nie są syntetyzowane przez organizm i dlatego muszą być dostarczane wraz z pożywieniem. Oleje roślinne są ponadto źródłem witamin, która również należy do przeciwutleniaczy. W ostatnich latach stwierdzono antymiażdżycowe działanie nienasyconych kwasów tłuszczowych, zarówno jedno, jak i wielonienasyconych.

8. Woda mineralna oraz naturalne soki warzywne i owocowe (nie mniej niż l litr). ^Trzy dużym wysiłku fizycznym oraz w czasie letnich upałów należy zwiększyć jej ilość wypijanych płynów nawet do 3 litrów na dobę. Wody mineralne pozwalaj ą uzupełnić nie tylko straty wody w organizmie, ale również składników mineralnych. Naturalne soki owocowo-warzywne oprócz składników mineralnych dostarczaj ą również wielu witamin, m.in. C i beta-karotenu. Korzystne jest picie w mniejszych ilościach, ale za to często. Staraj się unikać nadmiaru: soli, cukru i alkoholu! Zamiast smażenia - gotuj! Nie smaż na maśle! Owoce i warzywa gotuj ze skórką!

54. Dieta człowieka - strategia ilościowa (kaloryczna). Przedstaw znane Ci sposoby uzyskiwania zrównoważonego bilansu energetycznego. Określ ponadto wartość energetyczną związaną z spożywaniem podstawowych grup produktów spożywczych

Składniki budulcowe:

I.) BIAŁKO

- zdrowa dieta powinna zawierać ok. 10-15 % białka.

- najwięcej białka w produktach roślinnych

- rolę ochronną przed nowotworami przypisuje się białku sojowemu, które jest bogatym

źródłem isoflawonoidów

- jest składnikiem budulcowym (strukturalnym)

- tworzą one komórki i tkanki, narządy miękkie i zbudowane z tkanki kostnej

- z białek zbudowane są również ciała odpornościowe, enzymy, hormony odgrywające istotna

rolę w procesach metabolicznych

- białka o wysokiej wartości biologicznej zawarte są w produktach spożywczych pochodzenia

zwierzęcego (mięso i jego przetwory, ryby. mleko, jaja) zawierają one wszystkie niezbędne

aminokwasy, w tym także egzogenne, które są potrzebne do wytwarzania przez ustrój

własnego białka

- aminokwasy egzogenne, do których zaliczamy tryptofan, treoninę, metioninę, łizynę, leucynę,

fenyloalaninę, nie mogą być syntetyzowane z innych substratów w organizmie człowieka i

muszą być w odpowiednich ilościach dostarczone z zewnątrz z pożywieniem

- przez całe życie człowieka białko uczestniczy w cyklach metabolicznych

- białko potrzebne jest do naturalnej, fizjologicznej odnowy komórek i tkanek

- średnie zapotrzebowanie wynosi l g / kg masy ciała na dobę

II.) SOLE MINERALNE

- budulcowe składniki mineralne znajdujące się w pożywieniu to przede wszystkim związki

wapnia i fosforu, w mniejszym stopniu magnezu

- składniki mineralne znajdują się w warzywach, owocach, wodzie pitnej

- ich przyswajalność zależy od formy chemicznej, w jakiej występują w produktach

Spożywczych

Składniki energetyczne:

I.) WĘGLOWODANY

- w bilansie energetycznym człowieka podstawowym źródłem energii powinny być węglowodany pokrywające potrzeby w ok. 50%, tłuszcze w 25-30%, białka 10-15%

- węglowodany to grupa związków do których należą: wielocukry: skrobia, glikogen, celuloza;

dwucykry: sacharoza, laktoza, maltoza; cukry_p.rostę: glukoza, fruktoza

- przyswajalność węglowodanów jest różna

- najlepiej przyswajalne są cukry proste, trudniej dwucukry, najtrudniej wielocukry

na każde 100 kcal zawarte w pożywieniu powinno przypadać 5g węglowodanów w postaci

cukrów prostych i skrobi. Zabezpiecza to potrzeby energetyczne OUN i układu krwiotwórczego

człowieka

- ważną rolę w utrzymaniu homeostazy energetycznej odgrywa odpowiednia ilość

węglowodanów w diecie. Związane jest to z. tzw. „czynnikiem glikemicznym”

węglowodanów w pożywieniu co wpływa na obniżenie bądź wydłużanie wchłaniania glukozy

7 pożywienia. Procesy te są stymulowane przez pektyny, śluzy, celulozę, zawarte w takich

produktach jak: zboże, warzywa i owoce, nasiona strączkowe

- czynnik glikemiczny wpływa regulujące na prawidłowy poziom stężenia glukozy i enzymu

regulującego jej poziom we krwi - insuliny

II.) TŁUSZCZE

- zdrowa dieta powinna zawierać ok. 30° o tłuszczu, szczególnie tłuszcze nienasycone

- wartość energetyczna tłuszczów bez względu na źródło pochodzenia wynosi 9 kcal/g

- umożliwiają gromadzenie energii

- stanowią budulec błon komórkowych

- są źródłem wit. A,D,E

- wpływają na stan skóry, włosów

- tłuszcze zwierzęce o konsystencji stałej są estrami nasyconych kwasów tłuszczowych

- tłuszcze roślinne o konsystencji płynnej są estrami nienasyconych kwasów tłuszczowych o

różnej długości łańcucha węglowego

- górne granice spożycia tłuszczów dla mężczyzn i kobiet nie powinny przekraczać 35° o ogółu

energii pożywienia. Z tego na wielo nienasycone kwasy szeregu n-3 i n-6 ma przypadać od

l O-15° o tj. ok. 10-20g na osobę na dobę, a na jedno nienasycone ok. 10-15%, natomiast na

kwasy nasycone mniej niż 10%

Składniki regulacyjne:

I.) WITAMINY Witamina A 3,3 jm ektylon z retinolu, Wit D 400 jm, wit C 100-150 mg, wit E 10-30 mg

- zawarte w pożywieniu są niezbędne do życia i rozwoju organizmu człowieka

- znaczenie żywieniowe witamin jest związane z działaniem enzymów i hormonów, które biorą

udział w przemianach pośrednich makroskładników pokarmowych przetwarzanych w

szlakach anabolicznych, katabolicznych i cyklu kw. cytrynowego

- dzielą się na: rozpuszczalne w wodzie ( grupy B, C), rozpuszczalne w tłuszczach (wit.

A,D,E,K)

- w przypadku witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oznacza to, że ich przyswajanie jest

możliwe i optymalne, gdy dieta zawiera odpowiednią ilość tłuszczów

- witaminy rozpuszczalne w wodzie, które są produktem świata roślinnego, łatwo ulegają

rozkładowi w czasie przetwarzania żywności (wysoka temp. kontakt z tlenem)

II.) MAKROELEMENTY

- wapń(dzieci i młodzież 1g, dorośli 0,8g, kobiety w ciąży 1,5-2g), fosfor, siarka, potas, sód, chlor, magnez(5mg/kg): 300 - 400 mg/dzień

III.) MIKROELEMENTY

- żelazo: 10-15 mg / dzień, cynk, miedź, jod: 150 mg, selen: 50-70 mg, mangan, fluor, chrom,

kobalt (kobiety 15mg, mężczyźni 12mg/dzień)

- są niezbędne w regulacji przemiany materii i energii

- pełnia funkcję biologiczną, wiążą się z białkami w enzymach i hormonach. Dotyczy to takich

pierwiastków jak: żelazo, cynk, jod, kobalt

55. Określ przeciętne zapotrzebowanie kaloryczne człowieka, uwzględniając aktywność fizyczną oraz podstawową przemianę materii. Podaj także przeciętną wartość energetyczną związaną z wykonywaniem przez człowieka zasadniczych form ruchu (spacery, praca zawodowa, czynności domowe)

Zapotrzebowanie człowieka na energię jest wyznaczone poziomem przemiany materii , będącej sumą wszystkich procesów metabolicznych zachodzących w organizmie. Przy określaniu zapotrzebowania energetycznego decydujące znaczenie ma to czy organizm znajduje się w spoczynku czy wykonuje jakąś pracę. Dlatego wyróżnia się podstawową przemianę materii i ponadpodstawową ,które składają się na przemianę całkowitą.

-podstawowa przemiana materii - najniższy poziom przemian energetycznych dostarczający energii dla podstawowych czynności fizjologicznych, warunkujących podtrzymanie życia (oddychanie , praca nerek , serca , wątroby , krążenie krwi i inne) przy założeniu ,że człowiek znajduje się w optymalnych warunkach bytowych. Warunki te określają ,że człowiek znajduje się na czczo , w pozycji leżącej . w zupełnym spokoju fizycznym i psychicznym oraz w otoczeniu o odpowiednim mikroklimacie - (podtrzymywanie życia)

-ponadpodstawowa przemiana materii - (warunkująca prawidłowe funkcjonowanie człowieka w środowisku) - Swoiście dynamiczne działanie pokarmu - „Nakład inwestycyjny, żeby uzyskać energię z pokarmów” oznacza okresowy wzrost przemiany materii (wydatki energetyczne) spowodowany spożyciem pokarmu , jego trawieniem , wchłanianiem i transportem składników odżywczych. Najbardziej kosztowne energetycznie jest spożywanie białek -zwiększa przemianę materii o 25-40% dostarczonych energii netto , tłuszczów o 14% , węglowodanów o 6% . Dodatkowy wpływ na ponadpodstawową przemianę materii ma wydatek energetyczny związany z wykonywaniem różnych czynności i aktywności fizycznej i utrzymaniem stałej ciepłoty ciała

Podstawowym źródłem energii dla pokrycia potrzeb energetycznych organizmu są tłuszcze , węglowodany i białka. W normalnej diecie-fizjologicznej składniki te powinny pokrywać zapotrzebowanie energetyczne w następujących proporcjach:

białka 12-14 % do 15%

tłuszcze 30% (w tym min 3% powinny stanowić Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe)

węglowodany 50-60% w tym do 10% cukry proste (nawet do 70% kosztem tłuszczów)

Ilość energii jaka może się wyzwolić w organizmie po spożyciu posiłku nazywamy jego kalorycznością lub wartością kaloryczną tego pożywienia.

Współczynnik (równoważnik) energetyczny - określa ilość kcal jaka wywiązuje się podczas spalania w organizmie lub poza nim 1g danego składnika pokarmowego (wartości tych wskaźników różnią się nieco w zależności od metody ich wyznaczania). Do obliczeń kaloryczności pokarmów możemy jednak przyjąć następujące wartości współczynników energetycznych:

białka i węglowodany 4 kcal

tłuszcze 9kcal

alkohol 7kcal

Wyznaczanie zapotrzebowania energetycznego - Dla człowieka dorosłego zapotrzebowanie energetyczne na podstawową przemianę materii wynosi przeciętnie 1 kcal/1 godzinę/1 kg masy ciała czyli dla człowieka ważącego 70 kg wyniesie ok. 1680kcal/ dzień.

zapotrzebowanie na podstawową przemianę materii u dzieci jest większe o ok. 20-30%

u osób starszych mniejsze o 10-20%.

Przeciętne wartości energetyczne związane z wykonywaniem przez człowiek zasadniczych form ruchu:

Siedzenie 80 kcal

Podnoszenie ciężarów 215 kcal

Gra w Siatkówkę 215 kcal

Spacer (i koszenie trawy) 325 kcal

Pływanie kajakiem 360 kcal

Taniec 395 kcal

Wycieczka górska 430 kcal

Aerobik 505 kcal

Squash, tenis, rolki 505 kcal

Jazda na nartach 575 kcal

Sztuki walki 720 kcal

Jazda na rowerze 720 kcal

Bieganie 720 kcal

Pływanie (kraul) 790 kcal

Wydatki energetyczne na różne formy aktywności w czasie 30 minut (wartości przeciętne w kcal) wg. innego źródła

Marsz

-4km/godz 90 kcal

-6km/godz 160 kcal

Bieg

-9km/godz 300 kcal

-12km/godz 345 kcal

-15km/godz 390 kcal

Jazda na rowerze

-10km/godz 85 kcal

-20km/godz 240 kcal

Wioślarstwo

-50m/min 75 kcal

Pływanie

-żabka 50m/min 340 kcal

-grzbiet 25m/min 210 kcal

-kraul 50m/min 420 kcal

-delfin 50m/min 430 kcal

Piłka koszykowa 420 kcal

Piłka ręczna 420 kcal

Piłka siatkowa 220 kcal

Piłka nożna 750 kcal

Tenis ziemny 240 kcal

Badminton 240 kcal

Tenis stołowy 160 kcal

Taniec towarzyski:

-foxtrott 180 kcal

-walc wiedeński 210 kcal

-rumba 210 kcal

56. Wymień nadrzędne cele aktywności fizycznej a.) w aspekcie zdrowotnym, b.) w aspekcie utylitarnym. W tym kontekście omów kwestię aktywności fizycznej w przypadku a.) osoby wykonującej pracę fizyczną (np. robotnika), b.) osoby prowadzącej siedzący tryb życia (np. urzędnika)

Nadrzędne cele aktywności fizycznej w aspekcie zdrowotnym:

- pozytywne działanie wysiłku fizycznego zauważamy bardzo szybko: w naszym organizmie wytwarzane są endorfiny - neuroprzekaźniki (zwane „hormonem szczęścia”), które powodują doskonały nastrój, wprowadzają w stan euforii, stymulują również pozytywną energię.

- wiele zmian w organizmie, przede wszystkim wzrost zapotrzebowania mięśni na tlen, substraty energetyczne, zwiększenie wydzielania metabolitów

- zwiększa ogólny przepływ krwi, wpływa zatem na:

dostarczanie odpowiedniej ilości krwi do tkanek oraz wzrost ich metabolizmu

zaopatrywanie tkanek w tlen oraz transport dwutlenku węgla

transport: materiałów budulcowych i energetycznych (do mózgu i mięśni), metabolitów (z tkanek) oraz hormonów i innych związków

utrzymanie stałej temperatury ciała, ochronę organizmu przed przegrzaniem

lepsze ukrwienie narządów aktywnych w czasie wykonywania ćwiczeń

- powoduje pozytywne zmiany czynnościowe w obrębie układu krążenia:

zwiększenie wewnętrznej średnicy tętnic oraz naczyń krwionośnych, obniżenie stężenia cholesterolu, zmniejszenie ryzyka tworzenia się skrzeplin

zmniejszenie ciśnienia tętniczego

obniżenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych np. zawału serca, miażdżycy, udaru mózgu

- zwiększa masę kości i stopień ich mineralizacji, zapobiega zatem osteoporozie

- zmiany biochemiczne i fizjologiczne - np. w wydzielaniu hormonów - zmniejszenie wydzielania i stężenia we krwi insuliny obniża ryzyko zachorowania na cukrzycę

- zapobieganie przybierania na wadze, zmniejszenie tkanki tłuszczowej; przyspiesza przemianę materii, której poziom jest utrzymywany nawet przez 48 godzin po zakończeniu wysiłku fizycznego

- poprawa samopoczucia, jakości snu, łagodzenie stresów

- zmniejszają ryzyko zachorowania na niektóre choroby nowotworowe, ryzyko przedwczesnej śmierci

- poprawienie kondycji fizycznej na wielu płaszczyznach:

Wzrost wydolności sercowo-naczyniowej, czyli zdolności organizmu do wykonywania pracy fizycznej, która jest najważniejszym komponentem kondycji fizycznej i zależy od sprawności układu krwionośnego. Dzięki temu wzrasta zapas tlenu i energii w organizmie, zmniejsza się również ryzyko chorób serca, nadciśnienia, udaru mózgu itp. Serce staje się silniejsze i bardziej wydajne.

- Wzrost siły, czyli zdolności mięśnia bądź grupy mięśni do wydatkowania określonych ilości energii. Siłę mięśniową i ich masę zwiększa się na skutek naciągania mięśni. W czasie takiego wysiłku włókna mięśniowe, które rosną w trakcie wysiłku, odżywiane są wytwarzanymi białkami zwiększającymi siłę. Mięśnie zbudowane są z dwóch rodzajów włókien - kurczących się szybko (zapewniających krótkie, intensywne wydatki energii) oraz kurczących się wolno (zapewniających wytrzymałość). W czasie wykonywania cięższej pracy włókna te są rozrywane i po zrośnięciu stają się mocniejsze i grubsze.

- Wzrost wytrzymałości mięśni, czyli zdolności do znoszenia zmęczenia, odporności na znużenie. Można ją wypracować dzięki wytrzymałościowemu treningowi.

- Zwiększenie giętkości, czyli zdolności mięśni i stawów do osiągnięcia pełnego zakresu ruchu. Zapobiega ona przed uszkodzeniami, utrzymuje ciało w dobrej formie po wykonaniu wysiłku.

- wysiłek fizyczny znacznie potrafi poprawić odporność, mobilizuje układ immunologiczny. Dla wzmocnienia organizmu najlepsze są sporty wytrzymałościowe, np. aerobik, szybkie pływanie, uprawiane 2-3 razy w tygodniu. Kilka ćwiczeń pobudzających krążenie może zapobiec przed rozpoczynającym się przeziębieniem.

nadrzędne cele aktywności fizycznej w aspekcie utylitarnym (pożytecznym dla jednostki oraz społeczeństwa):

-lepsze samopoczucie jednostki

-większa motywacją i zdolność do pracy

-mniejsze koszty związane z eksploatacją rzeczy dnia codziennego

-niższe koszty związane z kosztami ponoszonymi przez państwo na nakłady związane z opieką zdrowotną powodowaną chorobami i schorzeniami związanymi z otyłością i nadwagą

kwestia aktywności fizycznej w przypadku osoby pracującej fizycznie:

wydawałoby się, że osoby prowadzące pracę fizyczną nie powinny cierpieć na skutki braku ruchu, jednak paradoksalnie tak nie jest. Praca fizyczna często prowadzi do znacznych przeciążeń w układzie narządu ruchu, co jest spowodowane jednostronnym wysiłkiem powtarzanym bez przerwy. Aktywność fizyczna po godzinach pracy ma znamiona gimnastyki szwedzkiej która jako priorytety stawia sobie dobór takich ćwiczeń które mają skompensować skutki nadmiernej aktywności jednej partii mięśni. Często będą to ćwiczenia mające na celu wyrównanie skrzywień kręgosłupa i patologii krążka międzykręgowego (spowodowane pracą w pochyleniu), wzmocnieniem siły tylnej części grzbietu i kręgosłupa oraz wzmocnienie siły mięsni kończyn dolnych.

kwestia aktywności fizycznej w przypadku osoby prowadzącej siedzący tryb życia:

rola aktywności fizycznej w przypadku osób prowadzących siedzący tryb życia ma kluczowe znaczenie w procesie odpoczynku, który powinien być aktywną formą wypoczynku. W przypadku osób z deficytami ruchu aktywność fizyczna po godzinach pracy ma znaczenie zarówno gimnastyki wyrównawczej i korekcyjnej. Gimnastyka korekcyjna, gdyż za pomocą aktywności i wysiłku fizycznego kompensujemy wady jakie może powodować rodzaj pracy (skrzywienie kręgosłupa, przykurcze mięsni biodrowo-lędźwiowych, wał piersiowy - „garb”), oraz rolę wyrównawczą która ma za zadanie wyrównać niedobory aktywności fizycznej. Aktywność fizyczna stosowana przez osoby o siedzącym trybie życia jest jedyną metodą na uniknięcie chorób cywilizacyjnych oraz problemów z układem narządu ruchu. Ponadto aktywność fizyczna w sensie utylitarnym sprawi, że osoba taka będzie mogła wydajniej i ekonomiczniej pracować co pozostaje nie bez znaczenia w przypadku zarobków oraz pożyteczność dla innych osób.

58. Określ zdrowotne skutki hipokinezji.

Hipokinezja, czyli niedostatek ruchu, wysiłku fizycznego. Ma negatywny wpływ na zdrowie osobnicze i społeczne. Polega na dysproporcji pomiędzy zwiększającym się obciążeniem układu nerwowego, a zmniejszającym się obciążeniem układu ruchowego. Prowadzi do zaburzeń układu krążenia, układu trawiennego, autonomicznego oraz psychonerwowego.  Aktywność ruchowa jest jednym z podstawowych, obok prawidłowego odżywiania, czynników warunkujących zdrowie człowieka. Narząd nieużywany przestaje spełniać swoją role. Widać to wyraźnie, gdy ktoś ulegnie kontuzji lub wypadkowi, który spowoduje konieczność przebywania w łóżku przez długi czas. Występują wówczas zmiany w masie mięśni szkieletowych. Nawet nie tak drastyczne ograniczenie ruchu może spowodować zmiany we wskaźnikach fizjologicznych. Postęp cywilizacyjny doprowadzi do eliminacji wysiłku fizycznego, który towarzyszył człowiekowi przez tysiące lat. To znaczne ograniczenie wysiłku fizycznego w życiu codziennym i pracy jest jednym z czynników przyczyniających się do występowania negatywnych zjawisk, m.in. chorób cywilizacyjnych. Skutkiem braku aktywności ruchowej jest zmniejszenie VO_2max , który jest miarą dostosowania układu krążenia i oddychania oraz mięsni szkieletowych do wysiłków fizycznych. Występuje również zwiększona utrata wapnia i demineralizacja kości, co może wpływać na przyspieszenie osteoporozy.

ORAZ PYT. 61

Pedagogiczne założenia i zasady projektowania treningu zdrowotnego w zakresie aktywności fizycznej.

Pedagogiczne założenia treningu zdrowotnego:

• Aktywność fizyczna nie jest obowiązkiem lecz integralnym elementem codziennego rytmu człowieka

• Projektowanie zwiększonej aktywności fizycznej dla konkretnej osoby a nie dla grupy wiekowej czy określonej jednostki chorobowej

• Konieczne wytworzenie korzystnej postawy jednostki i uzyskanie stosownego przyzwolenia społecznego

Zasady projektowania treningu zdrowotnego:

a.)Przetworzenie rytmu dnia przez modyfikacje dotychczasowych zachowań i nawyków, a nie w wyniku wprowadzenia kolejnych obowiązków, czyli pokonać dwie zasadnicze bariery

• Zmiana utrwalonych nawyków dnia codziennego ( aspekt psychologiczno - pedagogiczny)

• Adaptacja organizmu do zwiększonego wysiłku fizycznego ( aspekt fizjologiczno - medyczny)

b.) „Zdrowie wymaga kompromisu”, „aktywności fizycznej trzeba się nauczyć” - słowa Krawańskiego z wykładu

c.) należy spełnić warunki stawiane przed projektem:

• Realność

• Trwałość

• Efektywność

63. Omów zasadnicze reakcje organizmu związane z: fizjologiczna wątpliwą i patologiczną tolerancją organizmu na wysiłek fizyczny:

Tolerancja wysiłkowa fizjologiczna:

- chęć do wysiłku

- dobre samopoczucie z uczuciem radości

- 3 min po intensywnym wysiłku spadek HR poniżej 120ud/min

- po 2 godzinach spadek HR poniżej 80ud/min

- czynność serca w spoczynku poniżej 60 a nawet 50

- lokalne zmęczenie mięśniowe nie przekracza 12 godzin

- ogólne zmęczenie po treningu mija w ciągu 2h

Tolerancja wysiłkowa wątpliwa:

- okresowe załamanie psychiczne

- dobre samopoczucie z uczuciem radości

- w 3 min po intensywnym wysiłku utrzymanie się tętna na poziomie 120 140

- utrzymanie się tętna w spoczynku powyżej 80 ud/ min

- lokalne zmęczenie mieśni powyżej 24 h

- utrzymujące sie bóle ścięgnowe i więzadłowe

- trudności w zasypianiu budzenie sie w nocy nieznaczne osłabienie apetytu

Tolerancja patologiczna:

a) w czasie trwania treningu

- zaburzenia koordynacji ruchowej

- zawroty głowy

- mroczki

- zaburzenia rytmu serca

- baldnięcie

- wylew w klatce

- ostre bóle pozamięśniowe

b) natychmiast po treningu

- mdłości i wymioty

- podniecenie psychiczne

- tendencja do omdleń

- w 3 min po wysiłku utrzymanie się tętna powyżej 140

- utrzymujące się bóle w klatce piersiowej

- występowanie stanów zapalnych skręceń lub złamań

OBSERWOWANIE

DZIAŁANIE

INNYMI

SOBĄ

---