GOSPODARCZE ZNACZENIE BYDŁA

Celem produkcji zwierzęcej jest maksymalizacja potencjału produkcyjnego, jak też optymalnego wykorzystania pomieszczeń, bazy paszowej, zapewnienie dobrostanu zwierzętom.

Chów zwierząt - działalność człowieka polegająca na utrzymywaniu zwierząt w celu wykorzystania ich cech użytkowych dla zaspokojenia różnych potrzeb, także w celach hobbystycznych. Chów zwierząt polega na zapewnieniu zwierzętom prawidłowych warunków bytowania, rozwoju i rozrodu, dzięki którym możliwy jest pełny rozwój pożądanych cech. Jedna z podstawowych gałęzi rolnictwa.

•Chów uwzględnia rozród, odchów młodych zwierząt oraz czynności związane z utrzymaniem, pielęgnacją i żywieniem zwierząt.

HODOWLA - to zespół zabiegów zmierzających do korzystnej zmiany struktury genetycznej puli genowej stada zwierząt, wyrażającej się wzrostem wydajności kolejnych pokoleń. Celem hodowli jest stałe doskonalenie stada.

•Obejmuje takie metody hodowlane jak:

•Selekcja

•Dobór par do rozpłodu

•Kojarzenie

•Krzyżowanie

Wszystkie te metody zmieniają frekwencje (częstotliwość) genów i genotypów w populacji. Hodowla bydła jest nierozerwalną gałęzią rolnictwa.

•Udomowienie bydła nastąpiło 8-10 tys. lat temu - Mezopotamia, Indie, Egipt, środkowa i północna Europa. Bydło było przedmiotem kultu i czci. W początkowej fazie hodowla bydła polegała na selekcji na takie cechy behawioralne jak: brak lękliwości przed człowiekiem, rozmnażanie w warunkach stworzonych przez człowieka.

Późniejsze metody użytkowania bydła:

•Mleczne

•Juczne od 4 -5 tys. lat

•Pociągowe

Poszczególne rasy bydła nie różniły się między sobą. Selekcję prowadzono na cechy przebywania z człowiekiem i na cechę związaną z wytrzymałością na głód. XII- XIII w. wprowadzono utrzymanie oborowe - jest związane z wynalezieniem i zastosowaniem kosy. Pomieszczenia małe, ciasne, wilgotne. Zimą żywienie słomą, liśćmi. W tych czasach nazywano bydło ogonowym, gdyż na wiosnę wycieńczone nie mogły wyjść o własnych siłach z pomieszczeń.

•Następne cechy , na które prowadziło się selekcję:

•Wydajność mleka;

•Mięsność;

•Wśród wszystkich zwierząt bydło zajmuje najbardziej znaczącą rolę pod względem ilości sztuk, ilości produkcji uzyskiwanej od zwierząt. Obecnie na świecie pogłowie bydła wynosi 1.13 mld sztuk.

•Na całym świecie bydło reprezentowane jest przez 300 różnych ras.

Wartość odżywcza mleka

•Mleko zawiera ok. 13% s.m. 1 litr pełnego mleka pokrywa zapotrzebowanie dobowe człowieka wykonującego pracę w:

•100% na tłuszcz;

•50% na białko zwierzęce;

•ponad 100% na wapń;

•90% na witaminę B2, potas, magnez, witaminę A, C;

Pijąc mleko zapobiega się

•osteoporozie,

•krzywicy u dzieci,

•zmniejsza niebezpieczeństwo występowania nowotworów jelita grubego,

•zmniejsza się częstotliwość występowania zawałów serca (nienasycone kwasy tłuszczowe - zmniejszony poziom cholesterolu).

•Kłopotliwa w mleku jest laktoza (cukier mlekowy), która powoduje uczulenie. Laktoza jest składnikiem energetycznym centralnego układu nerwowego w trakcie wzrostu i rozwoju noworodków.

W przewodzie pokarmowym przekształca się w kwas mlekowy, który sprzyja odbudowie flory bakteryjnej.

•Produkty pochodzące od bydła

•

Mleko

•Mięso

•Produkcja mleka na 1 mieszkańca:

•

świat - 91 l;

•Ameryka Północna i Europa - 270 - 350 l;

•Chiny - 35 l;

•Afryka, Bliski i Daleki Wschód - 12 - 35 l;

Produkcja mleka

•W Polsce produkuje się rocznie prawie 12 mld litrów mleka.

•Branża mleczarska w naszym kraju obejmuje 400 podmiotów, które rocznie przerabiają ponad 7 mln l mleka.

•Polska należy do czołówki producentów mleka

•

Mimo że na przestrzeni ostatnich 12 lat produkcja mleka w Polsce spadła (o ok. 4 mld litrów), nadal należymy do czołówki krajów Unii Europejskiej pod względem wielkości produkcji mleka.

•Wyprzedzają nas tylko Niemcy, Francja i Wielka Brytania, które łącznie produkują ponad połowę mleka wytworzonego w UE. 

Wielkość produkcji mleka w Polsce i wybranych krajach UE w 2003 r. (w mln ton):

Niemcy

28,5

Francja

24,6

Wielka Brytania

15

Polska

11,9

Włochy

11,1

Holandia

11

Światowa produkcja mleka 2006 (krowie, kozie, owcze, bawole i wielbłądzie) w mln ton

Świat

615,8

Europa

216,4

Azja

196,9

Ameryka Północna

85,0

Ameryka Południowa

47,7

Afryka

30,3

Australia i Oceania

25,1

Ameryka Środkowa

14,5

Najczęściej kupowane marki mleka wg badań TGI - SMG/KRC przeprowadzonych w 2003 roku to:

Pierwsza dziesiątka rankingu Zakładów Mleczarskich tygodnika „Boss-Rolnictwo”.

Danone Sp. z o.o., Warszawa

SM, Gostyń

SM Mlekpol, Grajewo

OSM, Czarnków

SM Mlekovita, Wysokie Mazowieckie

OSM w Łowiczu, Łowicz

OSM w Bieruniu, Bieruń

Somlek Sokółka

OSM, Krasnystaw

OSM w Piątnicy

ZM Mława Sp. z o.o., Mława

Rodzaje mleka spożywczego

Kategorie mleka w zależności od zawartości tłuszczu

Mleko odtłuszczone

0,05-0,5%

Mleko częściowo odtłuszczone

0,6-2,0%

Mleko pełne

>2,0%

•W ostatnich latach obserwuje się w Polsce wzmożone zainteresowanie konsumentów i producentów mlekiem smakowym. W produkcji mleka smakowego dodaje się do mleka o różnej zawartości tłuszczu substancje smakowo-zapachowe, słodzące (zazwyczaj jest to sacharoza), stabilizatory kwasowości (cytryniany, fosforany) oraz stabilizatory konsystencji (hydrokoloidy - np. karagen).

•W zależności od rodzaju obróbki termicznej rozróżniamy:

Mleko spożywcze pasteryzowane w temperaturze 72-90°C przez 2-25 sekund.

Mleko spożywcze poddane obróbce UHT (Ultra Hight Temperature) podczas przepływu w temperaturze 135-150°C przez 2-9 sekund

•Efektywność produkcji mleka w Polsce

•wzrost liczebności stad towarowych;

•zmiana systemu utrzymania krów mlecznych;

•modernizacja obór (np. nowoczesne dojarki);

•poprawienie żywienia (baza paszowa, normowanie pasz);

•poprawa składu i jakości skupowanego mleka;

•likwidacja schorzeń metabolicznych;

•zwiększenie liczby krów pod kontrolą i skuteczność pracy hodowlanej;

•zwiększenie wydajności mlecznej do 5000 kg;

•opracowanie i realizacja systemu edukacji hodowców bydła i służb doradczych;

•właściwa polityka państwa;

•zwiększenie roli hodowców bydła mlecznego w polityce i strategii hodowców.

•Znaczenie bydła:

•

Utrzymanie ściołowe - produkowany obornik;

•Utrzymanie bezściołowe - produkowana gnojowica.

•W Polsce występują gleby piaszczyste o mniejszej żyzności stąd znaczenie obornika w użyźnianiu gleb jest duże. Stosowanie obornika przeciwdziała degradacji środowiska oraz poprawia zdolności upraw (zwiększa plony) i zachowanie naturalnego obiegu pierwiastków w przyrodzie. Obornik zawiera:

•0.4% azotu;

•0.2% fosforu;

•0.5% potasu;

•0.5% wapnia.

•Średnio rocznie od krowy ok. 10 t obornika, którego wartość nawozowa przekracza 100 kg NPK, nie wliczając w tym wapnia i mikroorganizmów. Obornik wprowadza do gleby próchnicę, poprawia jej strukturę

•Rozmieszczenie bydła na poszczególnych kontynentach:

•Azja 31%;

•Ameryka południowa 22%;

•Ameryka północna 13%;

•Afryka 15%;

•Europa 9%;

•Australia 3%;

•WNP 8%.

Średnia wydajność krów z populacji masowej w wybranych krajach:

•Szwecja 7900 l;

•Dania 7100 l;

•Holandia 7050 l;

•Polska 3900 l;

•USA 7800 l;

•Izrael 10200 l;

•Grecja 3750 l;

•Kanada 8700 l;

•Francja 5700 l.

Technologie produkcji mleka w Polsce:

sposób zadawania pasz

•ręcznie 58%;

•z wózka lub taczki 39%;

•z przyczepy ciągnikowej 2%;

•inny1%.

sposób usuwania obornika

•ręcznie na taczkę 72%;

•zgarniakiem mechanicznym 18%;

•spychaczem 2%;

•inny 8%.

sposób dojenia krowy

•mechaniczny do baniek 81%;

•ręcznie 15%;

•mechanicznie do rurociągu 4%.

sposób schładzania mleka

•w chłodziarce 78%;

•w konwiach w wodzie 15%;

•inny 7%.

pojenie krów

•z poideł 51%;

•z koryt 34%;

•wiader 14%;

•inne 1%.

Fermy bydła mlecznego w UE:

• Dyrektywa Rady nr. 92/46/EEC (mleko, które jest skupowane może być produkowane w określonych gospodarstwach.

• Gospodarstwa mogą produkować mleko jeśli:

• posiadają certyfikat weterynaryjny dopuszczający gospodarstwo do produkcji mleka;

• mają zinwentaryzowane i zarejestrowane stado w systemie IACS;

• mają przyznaną kwotę mleczną;

• regularnie przeprowadzają kontrolę stanu zdrowia zwierząt;

• produkują mleko, które spełniają warunki jakościowo-sanitarne;

• poddają mleko badaniom w celu kontroli składu i jakości.

Cechy gospodarstw mlecznych w UE:

• Obserwuje się 2 trendy w produkcji mleka:

• występowanie coraz większej liczby specjalistycznych gospodarstw >50 krów; dostarczają one > 40 % ogólnej produkcji mleka w UE i w najbliższym czasie powiększą skalę produkcji > 100 krów;

• Powstawanie grupy gospodarstw utrzymujących się nie tylko z produkcji mleka; coraz większa część dochodu pochodzi ze źródeł leżących poza gospodarstwem Np. z agroturystyki, sprzedaży bezpośredniej produktów mleczarskich, dotacji z tytułu dbania o krajobraz i tereny wiejskie;

• SKUP MLEKA W KLASIE EXTRA 80%

• KIEDYŚ 30%

• Sezonowość produkcji mleka

• Wycielenia - sezon wiosenno - letni

• VI/VII największy skup mleka

• II - najmniejszy

• Produkcja mleka w Polsce podlega kwotowaniu.

• Od 2005r - producenci mleka posiadają kwoty mleczne

• Kwota mleczna - max. ilość mleka o ustalonej zawartości tłuszczu jaką można wyprodukować i wprowadzić do obrotu.

Efektywność produkcji mleka w Polsce

• wzrost liczebności stad towarowych;

• zmiana systemu utrzymania krów mlecznych;

• modernizacja obór (np. nowoczesne dojarki);

• poprawienie żywienia (baza paszowa, normowanie pasz);

• poprawa składu i jakości skupowanego mleka;

• likwidacja schorzeń metabolicznych;

• zwiększenie liczby krów pod kontrolą i skuteczność pracy hodowlanej;

• zwiększenie wydajności mlecznej;

• opracowanie i realizacja systemu edukacji hodowców bydła i służb doradczych;

• właściwa polityka państwa;

• zwiększenie roli hodowców bydła mlecznego w polityce i strategii hodowców.

POCHODZENIE BYDŁA

Systematyka:

• Klasa: ssące

• Gromada: parzystokopytne

• Rząd: roślinożerne

• Podrząd: przeżuwacze

• Rodzina: pustorogie

• Podrodzina: bydłowate

Rodzaje:

• bawoły

• Bawoły azjatycki

- Bawół pospolity

- Bawół dziki

• Bawół afrykański

2. bizony

- Bizon amerykańskie

- żubr europejski

- yak

3. azjatyckie bydło czołowe

- banteg

- glaur

- gajal

- zebu

4. bydło właściwe

BAWOŁY

• Bawoły indyjskie - obejmują tereny wschodniej Azji.

• Bawoły kafryjskie - zamieszkają tereny południowej, środkowej Afryki . Na świecie 150 mln. Jako zwierzęta robocze są zdolne do krótkotrwałego, dużego wysiłku. Indyjskie bawolice dają 400-500 litrów mleka. Bawolice we Włoszech 2-3 tys. litrów - duży udział tłuszczu 8%. Występują na półwyspie Bałkańskim. Późno dojrzewające. W Europie zaprzęga się do wieku 4 lat i użytkuje na rzeź w wieku 15-20 lat. Bardzo wrażliwe na zimno i gorąco. Krzyżowanie z bydłem domowym - niepłodne. Wysokość w kłębie 180 cm. Ciąża 311-315 dni.

ŻUBRY

• Występują w Polsce w Puszczy Białowieskiej.

Masa ciała 500-700 kg. W przeszłości samce nawet 1100 kg. Wysokość w kłębie 180 cm. Żyją w mały stadach 3-5 sztuk. Osiągają późno dojrzałość płciową. Po raz pierwszy cielą się w wieku 5-6 lat. Żyją około 30-50 lat. Z bydłem domowym dają płodne potomstwo - żubronie.

BIZON

• W XIX wieku żyło na preriach północno amerykańskich około 5 mln . Główne pożywienie Indian, zostały wytępione - żyją teraz w rezerwatach. Zwierzęta potężne 170-190 cm wysokości w kłębie, masa ciała 60-1000 kg. Z bydłem domowym dają płodne potomstwo. Samice skrzyżowane z hereford dają mieszańce zwane katallo. Jeżeli w 1/8 jest krew bizona to zachowują odporność na zimno. Użytkowane na terenach bardzo zimnych. Żyją na pastwiskach. Nie wymagają utrzymania w pomieszczeniach.

YAK

• Są najbardziej spokrewnione z bydłem właściwym. Występują w stanie dzikim i udomowionym w wysokich partiach środkowej i południowej Azji. Zwierzęta juczne, pociągowe, wierzchowe. Cechą charakterystyczną jest długa sierść. Zwierzęta niewielkie: samice 200-380 kg, samce 400-500 kg. Wydajność mleczna 300-400 kg, tłuszczu 6-8%. Nawóz przeznaczony jest na opał. Z bydłem domowym daje płodne potomstwo.

AZJATYCKIE BYDŁO CZOŁOWE

• Banteg - 150 cm wysokości w kłębie, żyją w Indiach, na Jawie, Borneo w formie udomowionej i dzikiej. Z bydłem domowym daje mieszańce, z których płodne są samice. Pochodzi od niego bak.

• Bak - użytkowany juczne, mięsne; 120 cm wysokości, masa ciała samic 250-300 kg, samce 100 kg cięższe. Wydajność mleczna 400 - 1000 kg .

• Gajal - na pół udomowiona forma. Chowane w stanie półdzikim. Czoło duże, grube, zaokrąglone rogi. Kłąb w kształcie garbu, umaszczenie ciemno szare; 160 cm w kłębie; łagodne, łatwe do chowu. Z bydłem domowym dają płodne samice.

• Glaur- zasiedlają lesiste tereny Indii. Najwyższe 170-180 cm. Charakterystyczną cechą są silnie rozwinięte proste, płaskie rogi, białe nogi, miękka ciemno brunatna sierść, uwydatniony garb na kłębie. Bardzo płochliwe, trudno oswoić. Z bydłem domowym dają potomstwo, z którego płodne są tylko samice.

Zebu

• - najbliższe bydła domowego, typowe dla Indii. Zwierzęta klimatu zwrotnikowego. Duże uznanie u hodowców afrykańskich. W typach mlecznych i mięsnych wyróżnia się 30 ras zebu. Najbardziej popularne Brachman. Krzyżowanie z różnymi europejskimi rasami mięsnymi dało początek rasom mięsnym:

• hereford;

• shorthorn;

• cherolleis;

• brangus

Celem tworzenia tych ras jest hodowla nowych ras, które są odporne na życie w tropiku. Charakterystyczna cecha pokrojowa - garb tłuszczowy. Bardzo dużo skóry, luźna, pofałdowana na podgardlu, aby ulepszyć możliwości termoregulacyjne. Powierzchnia skóry o ok. 12% większe niż u europejskiego bydła. Małżowiny uszne są większe - większa powierzchnia oddawania ciepła. Całkowicie odporne na choroby tropikalne, kleszcze przenoszące piroplazmozę. Mniejsze zapotrzebowanie na wodę. Buhaje 150 cm, masa ciała 800 kg, samice 550 kg .

Pochodzenie bydła europejskiego:

• TUR

• Za protoplastę bydła domowego uważa się tura dużego i krótkorogiego. Żył w Azji, Europie, Afryce.

• Tur duży - wysoki 185 cm, stosunkowo duża głowa, płaska partia czołowa pokryta włosami, nisko osadzony łuk oczodołów, głębokie doły skroniowe. Rozłożyste rogi - samiec 50-80 cm. Wyraźnie zaznaczony kłąb. Wyraźny dymorfizm płciowy - samce czarne samice jaśniejsze. Wydajność mleka 500-300 litrów (na wykarmienie potomstwa). Szybkie zwierzęta, przedmiot łowów królewskich. Ochłodzenie klimatu spowodowało ich wyginięcie - najwcześniej w Afryce, najpóźniej w Polsce (dzięki ochronie do XVII wieku), ostatnie padły w Jakubowskiej Puszczy. Na początku XX wieku w ogrodach zoologicznych chciano odrestaurować tura z innych ras (prace trwają). Pochodzi od niego: bydło ukraińskie, węgierskie, nizinne, czarno- białe, czerwono - białe, holsztyny, fryzy.

Dzisiejsze bydło:

• wydajność mleczna- 5000 tys.

• wydajność rzeźna - z 40% do 70% (rasy mięsne masa ciała 500 kg (w wieku 1 roku, u protoplastów wiele lat aby uzyskać masę ciała 500 kg ).

BIOLOGICZNE KRYTERIA OCENY ZWIERZĄT
TYPY UŻYTKOWE

• Ocena jest wielostronna. Uwzględnia szereg właściwości, które wpływają na wartość użytkową i hodowlaną. Wyodrębnia się 2 podziały czasowe:

• ETAP - ocenę możemy dokonać w etapie wczesnym; oceniamy organizm zwierząt, które nie wykazały się wydajnością; ma charakter prognostyczny, jest uzupełniana przez rodowód; ma dać odpowiedź czy możemy zakwalifikować do dalszej hodowli.

• ETAP - ocena przeprowadzana na zwierzętach, gdy zakończyły cykl produkcyjny;

Biologiczne kryteria uwzględniane przy ocenie zwierząt:

• stan zdrowia

• pokrój

• zachowanie się zwierząt - uzależnione od właściwości psychicznych i nabytego doświadczenia;

• konstytucja - jest miarą energii życiowej i uwarunkowana biochemiczną miarą komórek, od konstytucji zależy: zdrowie, temperament, odporność na niesprzyjające czynniki środowiska, zdolność do rozmnażania się;

• wczesność dojrzewania

• wykorzystanie paszy

• żywotność

TYPY UŻYTKOWE BYDŁA

• Nazywamy zespół dziedzicznych cech morfologicznych i fizjologicznych pozwalających na określony najbardziej ekonomicznie uzasadniony rodzaj użytkowania.

• 3 częste typy użytkowania:

• mleczny - rzadko rozpowszechniony - Jersej, HF;

• mięsny;

• roboczy.

• Typy mieszane (kombinowane):

• mięsno- mleczny (przewaga mlecznego)

• mleczno- mięsny (przewaga mięsnego).

TYP MLECZNY

Rasy :

• jersey;

• ayrshire;

• norweskie bydło bezrogie;

• dawny typ bydła fryzyjskiego ;

• współczesne bydło HF pochodzące z Ameryki.

Zwierzęta w tym typie charakteryzują się:

• duża, długa głowa;

• wydłużona szyja z fałdami skóry;

• wydłużony tułów ;

• klatka piersiowa długa, dość głęboka o stosunkowo małej szerokości, a samo wydłużenie klatki piersiowej spowodowane szerszym rozstawieniem żeber;

• klatka piersiowa rozszerza się ku tyłowi i zwiększa swoją objętość;

• tułów ma postać klinowatą( węższą z przodu, szersza z tyłu);

• cienka elastyczna skóra pokryta intensywnym, delikatnym owłosieniem, cienką kością;

• słabo rozwinięte mięśnie;

• dobrze rozwinięte wymię.

U tego typu występuje :

• intensywna przemiana materii;

• typ oddychania - piersiowy;

• wybitna użytkowość mleczna;

• mała przydatność do opasu ( nawet brak);

• niska wydajność rzeźna;

• żywe usposobienie;

• powolny wzrost.

• Krowy rasy holsztyńsko-fryzyjskiej

TYP MIĘSNY

• Rasy:

• Shorthorn;

• Hereford;

• Aberdeen angus

• Cheroleis

• Limousin

• Piemontese.

TYP MIĘSNY
Cechy charakterystyczne:

• krótka głowa;

• krótka dobrze umięśniona szyja z małą ilością fałd skórnych;

• krótka, szeroka, głęboka klatka piersiowa w formie cylindrycznej;

• żebra łączą się z kręgosłupem prawie pod kątem prostym są blisko siebie położone, pałąkowato wygięta;

• przednia partia ciała jest wygięta, kształtem przypomina prostokąt;

• skóra gruba gąbczasta, mniej owłosiona;

• stosunkowo krótkie kończyny;

• obfite umięśnienie;

• średnio rozwinięte organy wewnętrzne;

• słabo wykształcone wymię;

• wybitnie przydatne do opasu ( opasy dobrze wykorzystują pasze treściwe);

• cechuje się dużą wydajnością rzeźną dochodzi do 70%;

• obserwuje się obniżoną przemianę materii;

• w typie żyją zwierzęta zarówno duże jak i małe.

TYP JUCZNY:

• Należą:

• siwe bydło stepowe;

• niektóre rasy włoskie, hiszpańskie.

• Cechy charakterystyczne:

• wydajność mleczna mała - wystarcza na odchów potomstwa;

• powolne tempo wzrostu;

• późne dojrzewanie ;

• charakteryzuje się dużą siłą pociągową;

• temperament spokojny.

TYP KOMBINOWANY

• Należą :

• rasy nizinne (czarno- białe, czerwono- białe);

• bydło szwedzkie;

• bydło simentalskie;

• polska czerwona.

• Doskonali się przydatność mleczną i opasową. Mleko pozyskiwane jest od krów jednostronnie mlecznych. Mięso pozyskiwane jest od krów ras mięsnych.

• RASY- grupa zwierząt tego samego gatunku powstałe w wyniku twórczej pracy człowieka w określonych warunkach przyrodniczych, gospodarczych i odznaczające się zespołem cech uznanych za rasowe wiernie przekazywanych na potomstwo. Jest dostatecznie liczna, żeby można było ją rozmnażać bez konieczności kojarzenia w pokrewieństwie.

• Podział - kryteria:

• strefa geograficzna , położenie regionu w którym ta rasa powstała;

• rasy klimatu- tropikalnego, morskiego, umiarkowanego, stepowego.

• Podział:

• rasy krajowe;

• rasy zagraniczne.

• Podział ze względu na stopień uszlachetnienia:

• rasy prymitywne;

• rasy przejściowe;

• rasy kulturalne.

• Podział ze względu na kierunek użytkowania:

• mleczne;

• mięsne;

• kombinowane;

• robocze.

• Rasy bydła użytkowane w Polsce:

• rasa Czarno- biała( stanowi 85% populacji);

• rasa czerwono- biała( stanowi 6-8% populacji);

• rasa simentalska ( zaledwie 1%);

• rasa polska czerwona ( stanowi 1,5%);

BYDŁO MLECZNE

• RASA CZARNO- BIAŁA

• Najbardziej popularna rasa bydła mlecznego. Różne odmiany:

• niższe i lżejsze bydło europejskie;

• wyższe i cięższe bydło północno amerykańskie- występują tam gdzie gospodarka mleczna prowadzona nowoczesnymi metodami;

• waga krów 600 kg, buhajów 1000 kg, cielęta 38 kg;

• wydajność mleczna 5712 kg mleka, zawartość: tłuszczu 4,19%, białka 3,29%;

• inseminacja w wieku 16-18 miesięcy.

W Polsce bydło tej rasy charakteryzuje się :

• dobrą, zwartą budową ciała

• dobrym umięśnieniem

• masa ciał- krowy 600 kg; buhaje 1000 kg;

• masa cieląt po uradzeniu 38 kg

• jałówki hodowlane powinny być inseminowane w 16- 18 miesiącu;

• wydajność mleczna- w 2002 roku w populacji aktywnej 5712 kg mleka, % tłuszczu 4,19%, białka 3,29%

• przydatność opasowa- buhajki dobre tempo przyrostu, przy intensywnym żywieniu przyrosty 1200 g , przy półintensywnym 700-800g;

• wydajność rzeźna - bukatów 58-60%, dla całej rasy 52-53%

• Używana do doskonalenia bydła holenderskiego. Pierwsze wzmianki pochodzące z 1570 roku. W 1630 zakupił Lech Zapiecha do swojej obory. Od lat 70- tych ubiegłego stulecia bydło doskonalone materiałem hodowlanym bydła holenderskiego oraz z Ameryki północnej.

RASA CZERWONO - BIAŁA

• Hodowana w wielu krajach- Niemcy, Holandia. W Polsce zrejonizowana w południowej części kraju- Sudety, Opolszczyzna, Pogórze karpackie. Cechy charakterystyczne:

• głęboka, dobrze wysklepiona klatka piersiowa;

• dobrze umięśniony grzbiet, zad;

• krótkie mocne kończyny.

• Masa ciała : samica- 650 kg, samiec-1100 kg . Cielęta przy urodzeniu 36- 38 kg . Pod względem użytkowości mlecznej rasa ta nieco ustępuje wydajności czarno- białej pod względem użytkowości opasowej przewyższa ją. Ta rasa obecnie jest doskonalona rasą holsztyńsko- fryzyjską. Przekształca się w typ mleczny.

Krowa rasy czerwono białej

RASA SIMENTALSKA

• Jest to typ kombinowany - mleczno - mięsny. Należy do typu mięsnego. Cechą charakterystyczną jest białe umaszczenie głowy. Ojczyzną tej rasy jest Szwajcaria. Terytorium tej rasy zlokalizowane jest w rejonie alpejskim. Była znana w średniowieczu. W XVIII wieku sprowadzono ją do naszego kraju. W Polsce występuje w rejonie południowo- wschodnim.

Cechy charakterystyczne:

• mocna, zwarta budowa ciała;

• mocny, gruby kościec;

• dobre umięśnienie;

• bardzo dobre tempo wzrostu;

• zdolność pobierania dużej ilości pasz gospodarskich;

• dobra płodność;

• wybitna użytkowość robocza.

• Jej zaletą jest świetne umięśnienie i długowieczność. Krowy są brakowane w wieku 8 lat. Są odporne na choroby. Wadą jest budowa wymienia oraz późne rozdajanie. Masa ciała - samic 750 kg, samców 1300 kg . Cielęta przy urodzeniu ważą 40-50 kg . wydajność mleczna niższa o 500-1000 kg w porównaniu z wydajnością bydła czarno- białego. Wyższa zawartość białka (produkcja mleka do produkcji serów jest wyższa). Przydatność opasowa największa.

RASA POLSKA CZERWONA

• Jedyna rasa rodzima, która od wieków występuje na terytorium naszego kraju. Dobre przystosowanie do warunków środowiska. Naturalna selekcja wykształciła cechy dzięki którym znosi trudne warunki bytowania (zimą siano, latem ubogie pastwisko). W efekcie wydajność stosukowo niska - 3- 3,5 tysiąca kg mleka. Jest to mleko o dobrym składzie, wyższy udział kazeiny (przydatność serowa), wyższy udział tłuszczu. Jeśli chodzi o opas bydło to ma słabe tempo przyrostów masy ciała. Jeżeli intensywnie są żywione, to wołowina jest z dużą ilością tłuszczu.

Korzystne cechy:

• duża żywotność;

• długowieczność;

• dobra płodność;

• odporność na choroby ( gruźlica);

• dobrze rozwinięty instynkt macierzyński.

• Masa ciała krów 500 kg, buhajów do 900 kg, cielęta przy urodzeniu 25-35 kg.

Krowa rasy czerwonej polskiej

RASA HOLSZTYŃSKO- FRYZYJSKA

• Wykorzystany do doskonalenia w kierunku cech mlecznych. Bydło to wywodzi się z wybrzeży Morza Północnego, wspominają o nim notatki z XV wieku. Pierwsza partia bydła trafiła do Ameryki w 1613 roku. Następny duży rzut trafił do ameryki w 1851- 1905 roku. Wtedy przywieziono 8800 krów i jałowic .Z Europy do Ameryki zakaz z obawy na pryszczyce. W 1885 powstał amerykański związek hodowców rasy holsztyńsko- fryzyjskiej.

• Rozwój rasy nastąpił w latach 70 XX wieku. Wtedy wprowadzono programy genetyczne doskonalące inseminacje, zastosowano nowoczesne żywienie i pielęgnację. W 85% umaszczenie tej rasy jest czarno- białe, a w 15% geny umaszczenia czerwonego. Charakteryzuje się dużym kalibrem, waga samic 700 kg , wysokość w kłębie 142 cm. Tworzone aby mogły być utrzymywane w systemie wielkotowarowym, gdzie dój systemem mechanicznym, podłoga ażurowa.

Walory rasy:

• bardzo dobra przydatność do doju mechanicznego;

• bardzo dobra budowa wymienia;

• bardzo dobra zdolność wydojowa;

• mocne nogi;

• twarde racice;

• występuje duży kaliber- około 100 kg cięższe i 10 cm wyższe w kłębie;

• wymaga większego zapotrzebowania na składniki pokarmowe i procentuje wrostek i wydajnością mleka.

• W Stanach Zjednoczonych produkuje się około15% całej światowej produkcji mleka. Krowy w Ameryce zużywają 19- 25 kwintali paszy treściwej.

Krowa rasy holsztyńsko-fryzyjskiej

EFEKTY KRZYŻOWANIA Z RASĄ H-F

• Mieszańce wyższa wydajność mleczna .Wzrost wydajności mlecznej 600-2900 kg mleka a przy tym niewielkie obniżenie zawartości tłuszczu i białka w mleku oraz wydajność tłuszczu w laktacji jest większa : wzrost wydajności tłuszczu 20 kg białka 16 kg . Obserwuje się wyrównaną krzywą laktacji ( pożądane). Poprawiły się wymiona , długość strzyków pozwoliła na przeprowadzenie doju mechanicznego.

EFEKTY KRZYŻOWANIA Z RASĄ H-F

• WADA - na skutek doskonalenia u HF zmniejsza się frekwencja genów warunkujących polimorfizm wielu białek mleka u krów. Zmniejszyła się ilość

â-kapakazeina- warunkuje produkcje mleka pożądanego.

• Pogorszenie jakości opasowej wynika z : niższej wydajności rzeźnej o 2.5% oraz wyższa zawartość kości w tuszy o 2.5%. niekorzystne efekty związane z opasem mogą być zniwelowane , jeżeli będziemy opasali buhajki do 600 kg .

JERSEY

• Wybitna rasa . pierwsze wzmianki o niej pochodziły z XVIII wieku. Od 1789 roku była hodowana jako populacja zamknięta na wyspie Jersey (należy do Wielkie Brytanii na kanale La Manche). Umaszczenie : jasno płowe, bure, szare. Cechy charakterystyczne:

• sarni pysk( jasna obwódka wokół śluzowicy);

• samice ważą ok. 370 kg, a samce 600 kg, cielęta 20 kg;

• Krowy cielą się po raz pierwszy w wieku 25 miesięcy (zwierzęta wcześnie dojrzewające);

• Wysoka zawartość suchej masy w mleku;

• Zawartość tłuszczu w mleku wynosi 9% ;

• Zawartość białka w mleku 4.4%;

• Mleko zawiera największą ilość kazeiny 80%;

• Około 1/3 więcej składników odżywczych w porównaniu z mlekiem innych ras;

• Z mleka można uzyskać o ponad 20-23 % więcej sera;

• Wydajność mleka 4,5 tys. l mleka;

• Dobre parametry doju;

• Duża szybkość spływu mleka;

• Dobrze zbudowane wymiona, strzyki;

• Długowieczność ;

• Łatwość wcieleń.

• Obecnie najbardziej popularne to Jersey Duńskie, wyhodowane w USA.

Krowa rasy jersey

BYDŁO MIĘSNE
CHAROLAISE

• Charakteryzują się największym kalibrem i najcięższe we Francji. Pierwotnie użytkowane jako typ roboczy. Obecnie uznany jako typ mięsny, bo dobra wydajność mięsna. Samice ważą 800 kg, samce 1200 kg. Umaszczenie mleczno białe, z żółtym odcieniem. Śluzowica, rogi, racice jasne koloru masła.

• Cechy charakterystyczne:

• Szeroka głowa;

• Krótka dobrze umięśniona szyja, szeroki i długi tułów;

• Zaokrąglony zad;

CHAROLAISE

• Cieszy się dużą popularnością. Wydajność rzeźna do 79% - stosunek masy tuszy do masy zwierzęcia. Dobrze wykorzystuje pasze, łatwo aklimatyzuje się w różnych warunkach klimatycznych. Cielęta przy urodzeniu ważą 45 kg. Kojarzone kiedyś z trudnym wycieleniem. Selekcja w kierunku poprawy cech mięsności prowadzona od XIX wieku w celu poprawy jakości mięsa i umięśnienia oraz osiągnięcia dużej masy cała.

Rasa charolaise

LIMOUSINE

• Rasa francuska. W 1850 roku założono księgi hodowlane. Samice ważą 700 kg, samce 1100 kg, cielęta 37-38 kg. Pierwsze wycielenie w wieku 30 miesięcy. Cechy charakterystyczne:

• Dobre zdrowie;

• Łatwość aklimatyzowania się w różnych warunkach klimatycznych;

• Długie i delikatne kończyny;

• Wybitne umięśnienie grzbietu i zadu.

LIMOUSINE

• Umaszczenie jednolicie czerwone. Na kończynach, wokół oczu i śluzowic sierść jasnoróżowa. Popularna we Francji. Na mięso ubijane w 7-12 miesiącu. W Polsce do krzyżowania towarowego z bydłem czarno - białym.

Krowa rasy limousine

BLONDE DE AGITAINE

• Uznana za rasę w 1962 roku. Umaszczenie jasno czerwone. Wokół oczu, śluzowicy, rogi i racice jaśniejsze. Samice ważą 700 kg, samce 110 kg, cielęta 48 kg . Trudne wycielenia rzadko. Bydło tej rasy nadaje się do opasu intensywnego do wysokiej masy ciała. Masa ciała w 3 miesiącu u buhajków 170 kg, 14-15 miesiąc 500-700 kg. Wydajność rzeźna dochodzi do 66%. Tusze nie są przetłuszczona.

AVERDIN ANGUS

• Wyhodowana w Szkocji w XVIII wieku. 1789 roku zapoczątkowano doskonalenie. 1835 roku uznano za rasę. Są małe bezrogie, czarne umaszczenie. Bezrożność jest cechą dominującą przypadku krzyżowania z bydłem czarnym. Są też czerwone0 homozygotyczne w parze genów recesywnego umaszczenia. Cechy charakterystyczne:

• Tułów osadzony na krótkich kończynach, prosty wpisany w prostokąt;

• Wysokie przyrosty masy cała;

• Wysoka wydajność rzeźna do 70%;

• Dobre wykorzystanie paszy (porost pastwiskowy);

• Dobra płodność;

• Witalność;

• Odporność na zmieniające się warunki klimatyczne i paszowe;

AVERDIN ANGUS

• Samice cechują się wybitnym instynktem macierzyńskim (poród bez ingerencji człowieka)

• Rasy szybko rosnące i wcześnie dojrzewające.

• Pierwsze wycielenia 27-30 miesiąc życia. Samice ważą 700 kg, samce 900 kg, cielęta 26 28 kg. Wydajność rzeźna do 70%. Tusze są przetłuszczone, mięso marmurkowate na skutek odkładania tłuszczu wokół włókienek mięśniowych. W USA na skutek selekcji zwiększono masę ciała, poprawiono umięśnienie, zwiększono tempo wzrostu. Zachowano łatwość porodów i odporność na choroby.

Rasa angus

Rasa angus

HEREFORD

• Rasa brytyjska. Pierwsze wzmianki przed 1700 rokiem. W 1740 doskonalona przez Tomkinsa w kierunku mięsnego, typu budowy i wczesności dojrzewania. Bydło nadaje się do ekstensywnych warunków:

• Dobre mięśnie wszystkich partii ciała;

• Szeroka część grzbietowa;

• Długie lędźwie;

• Szeroki muskularny zad

HEREFORD

• Umaszczenie czerwono- białe, przez głowę, podgardle, mostek, podbrzusze, kłąb przechodzi biały pas. Samice ważą 600 kg, samce 900 kg , cielęta 35-38 kg( łatwość porodów). Pierwsze wycielenia w wieku 36 miesięcy. Zalety:

• Naturalna odporność i wielka siła witalna;

• Dobre wykorzystanie porostu pastwiskowego;

• Łatwość wcieleń

HEREFORD

• Są przystosowane do użytkowania ekstensywny. Przy żywieniu pastwiskowym przyrosty dzienne 1550 g. Wydajność rzeźna do 70% (średnio 66%). Mięso przetłuszczone marmurkowate, nieco mniej niż u Angusów, wyhodowano w OSA odmianę bezrożną w wyniku krzyżowania rogatych Herefordów z Angusami.

Rasa hereford

PIEMONTOISE

• W wytworzeniu uczestniczyło bydło zebu. Masa ciała: samica 600 kg, samiec 900 kg. Wcześnie dojrzewają. Pierwsze wycielenie w wieku 36 miesięcy, masa cieląt 41-48 kg. Umaszczenie jednolite jasnoszare; śluzawica, nogi, racice ciemno pigmentowane. Wydajność rzeźna 67% (do 72%). Duży udział mięsa w tuszy, niska zawartość kości. Krzyżówki - podwójne umięśnienie zadu, cielęta rodzą się z trudnościami.

BELGIJSKA BIAŁOBŁĘKITNA

• Charakteryzuje się dużą masą ciała, obfitą muskulaturą; wydajność rzeźna 70%. Masa ciała: samice 600-900 kg, samce 1100-1300 kg. Waga cieląt przy urodzeniu 32 - 60 kg. 2% porodów odbywa się przez cesarskie cięcie.

SALERS

• Rasa francuska, bardzo rzadka w Polsce, zdolna do bytowania w najtrudniejszych warunkach. Zwierzęta charakteryzują się wielką odpornością i żywotnością oraz doskonałą płodnością, łatwością porodów i dobrą żywotnością cieląt. Najwyższa mleczność wśród ras mięsnych (około 9 litrów dziennie przez 6 miesięcy po wycieleniu). Bydło to może być utrzymywane bez budynków; drzewa, zarośla i obniżenia terenu stanowią dla salersów wystarczającą osłonę przed wiatrem i opadami. Zwierzęta tej rasy są wysokie, krowy osiągają 700-900 kg, buhaje 1100-1300 kg. Mięso jest szczególnie cenione przez smakoszy wołowiny; ma niespotykany smak, szybko się smaży i gotuje.

SALERS

• Krowy salers są najlepszym materiałem matecznym, nadającym się do krzyżowania towarowego z rasami mięsnymi o wysokim potencjale przyrostów i odkładania masy mięśniowej (limousine, charolaise). Najładniej umięśnione cielęta uzyskuje się przy krzyżowaniu krów salers z buhajami charolaise.

BYDŁO MINIATUROWE

• Powstały przez krzyżowanie 2- lub 3 rasowe, np. rasa Balmont. Występują 2 kategorie:

• Bydło w pełni miniaturowe - w wieku 3 lat wysokość w krzyżu nie przekracza 106 cm;

• Bydło średnio miniaturowe - w wieku 3 lat wysokość w krzyżu 106-121 cm.

• Wysokość w krzyżu określana jest w odpowiednim wieku. Kontrola wzrostu odbywa się min. 2 razy:

• Pierwszy raz w wieku 6 miesięcy;

• Drugi raz w wieku 36 miesięcy.

• Bydło to jest 0 ok. 40% mniejsze od bydła o normalnym wzroście.

• Występuje 20 ras bydła miniaturowego.

Bydło miniaturowe charakteryzuje się:

• Wysokimi przyrostami na drodze naturalnego żywienia;

• Mało wybredne;

• Korzystnie wpływają na pastwisko;

• Wypas na potencjalnych nieużytkach zapobiega ich degradacji;

• Smaczna wołowina produkowana bez uszczerbku dla środowiska;

• Bardzo płodne;

• Matki są dobrymi opiekunkami;

• Odporne na choroby;

• Nie wymagają drogich budynków.

Zachowanie zasobów genetycznych:

• Początki sięgają czasu starożytnych. Prawo rzymskie za zabicie wołu skazywało na banicję.

• Idea zachowania określonych typów zwierząt gospodarskich powstała w XIX/XX w. w Galicji - subwencje oborowe - zachowanie prymitywnego bydła majdańskiego. Po II wojnie światowej podjęto decyzję o hodowli zachowawczej zwierząt gospodarskich - zachowanie określonych typów rasowych. 1992 r. w Rio de Janeiro - konwencja o ochronie różnorodności biologicznej - zasoby przyrody są dobrem całej ludzkości, współpraca w celu ochrony i zachowania dla przyszłych pokoleń. Podpisało ją 167 krajów.

• Rasa polska czerwona - w latach 50-tych wyróżniono 3 odmiany: podgórską, dolinową, śląską.

• Rasa czarno - biała - odmiany: pomorska, zachodnia, województw centralnych.

• Nastąpiły duże osiągnięcia w inżynierii genetycznej. Czynione są prace by określić zróżnicowanie na bazie genów między rasami.

• Rasa polska czerwona ma duży udział homozygot B; są to geny niezidentyfikowane w innych rasach, mutacja w genie receptora wzrostu.

• Przy instytucie zootechniki funkcjonuje ośrodek koordynacji do spraw genetycznych zwierząt - grupy opracowują programy dla ras: polskiej czerwonej i bydła białogrzbietego.
  
  
  
  

WZROST I ROZWÓJ U BYDŁA

WZROST

• - proces prowadzący do zwiększenia masy ciał, powiększenie wymiarów i liczby komórek, jest skutkiem przemian metabolicznych.

• Uzależniony od czynników środowiskowych i genotypu.

• Na wzrost wpływa głównie żywienie i wiek oraz różnica w konstytucji i rasa.

• Wzrost całkowicie zakończony jest w wieku 5 lat. Procesy wzrostowe zależą od hormonów, dobre funkcjonowanie przysadki, tarczycy, nadnerczy.

Przysadka mózgowa wydziela substancje:

• hormon wzrostu- pozytywny wpływ na budowę kości;

• hormon tyreotropowy- reguluje funkcje tarczycy

• hormon adrenokortykotropowy- wpływa pozytywnie na przemianę węglowodanów.

• Męski i żeński hormon- testosteron ma wpływ na wzrost mięśni, ich rozwój; Kastrowane buhajki- przerwany proces wydzielania testosteronu, tendencja do odkłania tłuszczu.

ROZWÓJ - zmiany jakościowe zachodzące od momentu zapłodnienia komórki jajowej do osiągnięcia dojrzałości fizycznej.

• Podstawą wzrostu jest powiększenie komórek- hipertrofia oraz zwiększenie ilości komórek- hiperplazja.

• W ontogenezie 2 procesy wzrostu i rozwoju:

• EMRIONALNY - trwa od momentu powstania zygoty do urodzenia;

• POSTEMBRIONALNY- od urodzenia przez osiągnięcie dojrzałości płciowej i rozpłodowej do wieku starczego i śmierci.

EMBRIONALNY
Wyróżniamy 3 etapy:

• 1- rozwój zarodkowy - trwa do 35 dnia, wtedy długość ciemieniowo ogonowa wynosi 1,5 cm, masa 600 mg;

• 2- rozwój przedpłodowy - inaczej późnozarodkowy; traw do 2 miesiąca; zanikają narządy przejściowe wytworzone w okresie zarodkowym: łuki skrzelowe, komplikuje się budowa mózgowia, układ rozrodczy. Pod koniec tego okresu można rozpoznać płeć, rozwija się szkielet( chrzęstny i kostniejący), rozwijają się mięśnie, rosną kończyny, na skórze brzucha zawiązki gruczołów mlekowych. Na końcu przyjmują formę podobną do bydła. Zwiększa się masa zarodka 40- krotnie, w 60 dniu 16,5 g.

• 3- rozwój płodowy- od końca 2 miesiąca do urodzenia(280 dni). We wczesnym kresie płodowym różnicuje się ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy, szkielet, mięśnie. Zarodek rośnie bardzo szybko ciężar wzrasta, jest 3000 razy dłuższy- 1 m długości ciemieniowo- ogonowej, przeciętnie 35-40 kg. W 3 miesiącu wykształca się łożysko, które funkcjonuje do porodu. Żywienie krowy w okresie przedporodowym nie obciąża krowy, nie wskazane obfite żywienie. Bardzo ważne aby pasze były bardzo dobrej jakości, zawierały dużo składników mineralnych i witamin.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WZROST
I ROZWÓJ EMBRIONALNY:

• genotyp;

• wewnętrzne środowisko matki, z którym wiąże się wielkość łożyska i możliwość odżywiania embrionu. Wielkość matki krowy na większy wpływ na wzrost zarodka niż ojca;

• wiek matki - pierwsze wycielenie, cielęta są lżejsze niż przy kolejnych;

• OKRESY ROZWOJU

• noworodkowy

• przejściowy

• dojrzewania do rozrodu

• pełnego rozwoju czynnościowego

OKRES NOWORODKOWY

• Karmienie mlekiem trwa 3-4 tygodnie. Zwierzę nabywa cech, które pozwalają na przystosowanie się do środowiska. Po 3-4 tygodniach noworodek uniezależnia się od matki. W pierwszych 6 dniach pokarmem jest tylko siara. Układ pokarmowy rozpoczyna pracę fizjologiczną po pobraniu siary. Cielę ma wszystkie komory żołądka wykształcone ale nierównomiernie i słabo.

Rozwój żołądka uzależniony od żywienia niż wieku- pasze stałe szybciej wzrasta ilość drobnoustrojów, aktywność brodawek żwaczowych.

OKRES PRZEJŚCIOWY

• Obejmuje okres podczas, którego w układzie pokarmowym i innych narządach zachodzą zmiany, które prowadzą do ustalenia takich cech jak u dorosłych. Trwa 3-4 miesiące. W tym okresie otrzymują pasze roślinne i mleko lub preparaty mlekozastępcze.

• DOJRZEWANIE DO ROZRODU

• Okres życia, w którym organizm nabywa cech właściwych dla danej płci. U byczków 18-24 miesiącu życia. U krów na początku 1 laktacji.

WPŁYW INTENSYWNOŚCI ŻYWIENIA NA DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWĄ

• Spermatogeneza i oogeneza pojawiają się po 6-9 miesiącu. Obfite żywienie przyspiesza dojrzewanie płciowe jałówek, umiarkowany poziom żywienia opóźnia dojrzewanie ale nie ma zaburzeń w przebiegu czynności płciowych. Jeżeli żywienie jest umiarkowane opóźnia się termin pierwszej rui ale później jest lepsza płodność jałówek (regularne cykle, ruje z pełnymi objawami).

WPŁYW ŻYWIENIA NA MLECZNOŚĆ

• Obfite żywienie - obniża mleczność,

• Intensywne żywienie w okresie odchowu- w wymieniu mniej tkanki gruczołowej, skłonność do otłuszczania się, gorzej rozwinięty żwacz.

• UMIARKOWANE ŻYWIENIE A UŻYTKOWOŚĆ MIĘSNA

• Obfite - buhajki i kastraty wyższe przyrosty niż jałówki;

• Skąpe - brak różnic w przyrostach;

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ODCHÓW CIELĄT

• zależą od wyboru najlepszych buhajów do zacielenia jałówek

• kosztów żywienia

• sezonu urodzenia cieląt

• warunków zoohigienicznych w budynkach inwentarskich

• fachowości obsługi

OKRESY ŻYWIENIA CIELĄT

• okres żywienia siarą (1 tydzień życia)

• okres żywienia mlekiem lub jego zamiennikami oraz paszami stałymi

(2 tydzień- 3 miesiące)

• okres żywienia wyłącznie paszami stałymi.

SKŁAD SIARY ZALEŻY OD:

• Rasy ( u ras mięsnych i niższej wydajności zwykle występuje wyższa zawartość składników siary)

• żywienie krów i sezon wycielenia (najwyższą zawartością charakteryzuje się siara krów wychowywanych w okresie żywienia pastwiskowego i jesienią)

• zdrowotność gruczołu mlekowego kolejnego dnia po porodzie

• podaży witaminy A

Przewód pokarmowy

• Krowa jest przeżuwaczem, a jej żołądek składa się z czterech komór:

• żwacza;

• czepca;

• ksiąg;

• trawieńca.

• Największą częścią  jest żwacz, którego pojemność waha się od 150 do 200 litrów.

• W przewodzie pokarmowym bytują miliardy mikroorganizmów, które pomagają krowie w trawieniu i wykorzystywaniu składników pokarmowych znajdujących się w paszy. Enzymy wytwarzane przez bakterie uczestniczą w trawieniu pasz, dlatego też drobnoustrojom należy stwarzać optymalne warunki bytowania. Żywienie krowy to również odżywianie bakterii znajdujących się w żwaczu.

• W żwaczu i czepcu zachodzi proces fermentacji, w którym enzymy bakteryjne rozkładają węglowodany do lotnych kwasów tłuszczowych. Proces ten umożliwia krowie przekształcanie celulozy w dostępną energię. W procesie fermentacji powstają gazy (500-1500 litrów dziennie), wśród których 20-40% stanowi wysoko energetyczny metan. Większość gazów jest usuwana ze żwacza przez jamę ustną podczas odbijania się pokarmu, co stanowi istotną stratę energii.

Przechodzenie paszy przez przewód pokarmowy

• Naślinianie i przeżuwanie

• Krowa pobiera paszę prawie jej nie wybierając, co różni ją od innych zwierząt, np. świni. Po bardzo krótkim żuciu, podczas którego następuje naślinienie, tworzy się kęs połykany do żwacza. Po pewnym czasie treść żwacza zostaje zwrócona i dokładnie przeżuta. Dokładne rozdrobnienie pobranej paszy następuje dopiero podczas przeżuwania.

Dlaczego przeżuwanie jest tak ważne?

• 1. Przeżucie

Rozdrobnienie paszy podczas przeżuwania zwiększa powierzchnię dostępną dla enzymów bakteryjnych i trawiennych oraz powoduje lepszy rozkład składników paszy.

• 2. Naślinianie

Podczas przeżuwania zachodzi intensywne naślinianie paszy. Krowa, zależnie od rodzaju podanej paszy, wytwarza dziennie od 40 do 150 litrów śliny. Pasze objętościowe pobudzają, a pasze treściwe ograniczają przeżuwanie.  

 

• Dwie funkcje śliny:
  1. Buforująca. PH śliny wynosi około 8,2, dzięki czemu nie dochodzi do obniżenia pH treści żwacza przy skarmianiu pasz zakwaszających, jak np. zbóż, melasy, ziemniaków czy wysłodków buraczanych.

• 2. Tłumiąca pienienie się treści żwacza. Ślina hamuje proces pienienia się treści żwacza, czym zapobiega powstawaniu wzdęć.  

Żwacz i czepiec

• Żwacz krowy przypomina wielką kadź fermentacyjną, w której bytuje ponad 200 rodzajów bakterii i 20 typów pierwotniaków ułatwiających krowie wykorzystywanie składników pokarmowych paszy. Żywienie krowy jest zatem również żywieniem mikroorganizmów bytujących w żwaczu. Przełknięty kęs jest odkładany w tylnej części żwacza, tworząc górne piętro niestrawionej treści o zawartości 15% suchej masy. Bakterie przylegają do niej i rozpoczynają rozkładanie niektórych składników.

• Podczas przeżuwania porcje treści pokarmowej z przedniej części żwacza zostają zwrócone do jamy gębowej, gdzie następuje kolejne naślinienie, rozdrobnienie i zwiększenie powierzchni dla działania mikroorganizmów. Cząsteczki paszy stają się coraz mniejsze, bakterie pracują, przeżuwanie powtarza się i treść pokarmowa stopniowo osiada na dnie żwacza i ma już wtedy około 5% suchej masy.

• Raz na minutę następuje skurcz żwacza, podczas którego treść żwacza „odbija się” do jamy gębowej lub przechodzi do drugiej komory żołądka - czepca. Kierunek przejścia zależy od wielkości cząsteczek paszy.

• Żwacz i czepiec nie są od siebie ściśle oddzielone, ale spełniają różne zadania. Można powiedzieć, że czepiec zajmuje się logistyką, decyduje, czy treść pokarmowa jest na tyle rozdrobniona, że można ją skierować do ksiąg, a jeśli nie, to kieruje ją do ponownego przeżucia.  

• Ph Żwacza

• Idealny odczyn treści żwacza waha się od 6.0 do 7.0 pH, co umożliwia działanie wszystkim bakteriom. Przy zbyt dużych odstępstwach od tych wartości giną niektóre gatunki bakterii, co pogarsza wykorzystanie paszy. I tak np. mikroorganizmy rozkładające celulozę (siana, kiszonki itp.) nie mogą pracować przy pH niższym od 6.0.

• Jeżeli krowa otrzymuje duże dawki paszy treściwej, dzienna dawka powinna być skarmiana w kilku mniejszych porcjach, rozłożonych w ciągu całego dnia. Jeżeli pasza treściwa jest skarmiana raz czy dwa razy dziennie, powoduje to znaczne wahania wartości pH żwacza.

Na rysunku przedstawiono skutki skarmiania paszy treściwej dwa razy dziennie, dwanaście razy dziennie oraz w postaci mieszanki pełnoporcjowej (Total Mixed Ration, skrót TMR).

Księgi

• Księgi są trzecią komorą żołądka krowy. Charakteryzują się dużą liczbą tworów podobnych do liści czy kartek książki, które tworzą dużą powierzchnię wchłaniania (4-5 m²). W księgach wchłania się od 30 do 60% pobranej wody, a także sód i potas. „Kartki” ksiąg zapobiegają ponadto przedostawaniu się większych cząsteczek paszy do dalszych odcinków przewodu pokarmowego i być może spełniają jeszcze inne, dotąd nie odkryte funkcje.

• Trawieniec

• Główną funkcją trawieńca jest trawienie białka przez enzymy znajdujące się w soku żołądkowym. Kwasowość tej części przewodu pokarmowego jest znaczna (pH 2-3).

Jelito cienkie

• Treść pokarmowa przechodzi z zakwaszonego trawieńca do jelita cienkiego, w którym odczyn znacznie wzrasta dzięki obecności soku trzustkowego o pH w granicach 8.0.

• Główne funkcje jelita cienkiego:
  • rozkład składników pokarmowych do postaci nadającej się do wchłaniania;
  • wchłanianie aminokwasów i wody za pośrednictwem kosmków jelitowych.
   

• Jelito grube

• Jelito absorbuje wodę i reguluje jej przebieg.

• Cielęta stają się przeżuwaczami stopniowo. W przewodzie pokarmowym pozostają tylko bakterie beztlenowe. 108 do 1010 bakterii w 1 ml treści żwacza, 106 pierwotniaków, 104 grzybów, 1012 bakteriofagów. Skład pierwotniaków dostosowuje się do zmiany paszy w ciągu 10-14 dni. Przy pH 6 wzrost pierwotniaków jest silnie ograniczony; przy pH 5 obumierają.

• W żwaczu jest trawione:

• 85% s.m. paszy;

• 86% białka;

• 100% węglowodanów prostych;

• 58% włókna.

• W żołądku odbywa się mieszanie treści pokarmowej, synteza białka i witamin. Węglowodany są rozkładane w żwaczu do lotnych kwasów tłuszczowych, w tym:

• Kwas octowy stanowi 60%;

• Kwas propionowy 25%;

• Kwas masłowy 10%.

• Pasze bogate w celulozę /włókno/ - siano, słoma - powodują zwiększenie kwasu octowego, a zarazem wzrost zawartości tłuszczu w mleku.

• Jeżeli dawka pokarmowa zawiera dużo skrobi, to produkuje się większa ilość kwasu propionowego - mało tłuszczu w mleku, ale za to dużo białka.

• Jeśli dawka zawiera dużo cukru, to rośnie produkcja kwasu masłowego - trochę więcej tłuszczu w mleku i mleka.

• Pasze mielone zwiększają intensywność fermentacji i powodują zawężenie stosunku kwasu octowego do kwasu propionowego.

• W młodych zielonkach jest mało włókna.

• Lotne kwasy tłuszczowe są wchłaniane przez ścianki żwacza do krwi. Decydują one o zapotrzebowaniu w energię przeżuwacza. Azot ulega przekształceniu w jelitach, żwaczu i tkankach.

• Pasz ulega rozkładowi pod wpływem enzymów proteolitycznych, końcowym produktem przemiany jest amoniak.

• Wyróżniamy 3 rodzaje białka:

• Rozpuszczalne - jest szybko i całkowicie rozkładane w żwaczu;

• Nierozpuszczalne - w różnym stopniu jest rozkładane w żwaczu;

• Nierozpuszczalne i nierozkładane w żwaczu.

• Amoniak jest głównym źródłem azotu do syntezy białka organicznego.

• Większość pasz, to pasze szybko ulegające rozkładowi w żwaczu. 10-30% białka pasz dociera do jelita cienkiego i tam jest rozkładane do aminokwasów.

• Przemiany tłuszczów wiążą się z przemianą węglowodanów. Niedobór węglowodanów w dawce pokarmowej powoduje, że organizm uzupełnia go ze zgromadzonego tłuszczu.

• W syntezie tłuszczu mleka dużą rolę odgrywa kwas octowy.

• W żwaczu odbywa się także synteza niektórych witamin: K i z grupy B.

Choroby metaboliczne:

• Kwasica żwacza:

• Przyczyną jest obniżenie pH treści żwacza /pH<6/. Występuje przy nadmiarze łatwo strawnych węglowodanów i nadmiernie rozdrobnionych pasz podawanych w dawce pokarmowej. Do pasz, które zawierają nadmiar łatwo fermentujących węglowodanów zaliczmy buraki pastewne, wysłodki, melasę, ziarno zbóż.

• W żwaczu tworzy się nadmierna ilość kwasu mlekowego, co prowadzi do zaniku motoryki żwacza i wyginięcia mikroflory.

• Nadmiar kwasu mlekowego we krwi powoduje kwasicę metaboliczną. W takim przypadku, co 6 h należy wlewać do żołądka zawiesinę z drożdży.

Przemieszczenie trawieńca:

• Zaburzenia spowodowane przez gazy /CO₂, metan/ i płyny żwacza. Wówczas trawieniec przemieszcza się do nienormalnej pozycji, zwykle w lewo i w górę, zajmując całą przestrzeń pomiędzy żwaczem a ścianą lewego podbrzusza. Ma to miejsce 2-4 tygodni po wycieleniu.

• Sprzyja podawanie dużej ilości pasz treściwych w okresie wysokiej ciąży i po wycieleniu.

• Objawy: brak apetytu, zanik przeżuwania, wodnisty, ciemny, cuchnący kał; w czasie opukiwania słychać bębenkowy odgłos, przy osłuchaniu słychać metaliczne szmery.

• Zapobieganie: racjonalne żywienie krów.

Zasadowica żwacza:

• Jest przeciwieństwem kwasicy. Polega na wzroście odczynu żwacza w kierunku zasadowym, spowodowane nadmierną produkcją amoniaku. Przyczyny:

• głodówka lub okresowe niedostarczanie paszy;

• dodawanie do pasz mocznika, soli amonowych;

• żywienie paszą zawierającą nadmiar białka przy jednoczesnym niedoborze włókna.

• Objawy: niestrawność, spadek apetytu.

• Choroba powoduje spadek tłuszczu w mleku i wydajności mleka.

Ketoza /acetonemia/:

• Jest to choroba krów wysokomlecznych. Występuje 2-3 tygodnie po wycieleniu. Dotyczy krów o dobrej kondycji.

Dochodzi do wykorzystania rezerw ciała dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Spadek apetytu, mleko ma gorzki smak, w wydychanym powietrzu wyczuwa się aceton. Leczenie: stosuje się wlewy glukozy. Nie należy otłuszczać krowy i podaje się w okresie zasuszania te pasze, które będą stosowane po wycieleniu.

Wzdęcie żwacza:

• Powstaje na skutek spożycia mokrych, zagrzanych czy przewiędniętych zielonek /koniczyna, lucerna, groch przed kwitnieniem/. Odbywa się gwałtowna fermentacja, wydziela się duża ilość piany, która blokuje odbijanie gazów. Podwyższa się ciśnienie żwacza, powiększa się pojemność brzucha, krowa podnosi tylne kończyny, kopie podbrzusze, wygina grzbiet, często oddaje kał i mocz.

• Leczenie: stawiamy krowę przednimi kończynami wyżej, do pyska wkładamy wędzidło ze słomy, wyciągamy język, polewamy zimną wodą brzuch, podajemy oleje roślinne, mleko, ocet, przebijamy powłokę ciała trokarem /trójgrańcem/.

Porażenie poporodowe /zaleganie/:

• Może wystąpić przed i po wycieleniu. Jest skutkiem nieprawidłowego stosunku wapnia do fosforu. Należy unikać nadmiaru wapnia w dawce pokarmowej. Stosunek wapnia do fosforu 1:1,5, dawki powinny być ubogie w wapń i bogate w fosfor. Tydzień przed porodem podać wit. A w postaci iniekcji.

• Objawy: traci apetyt, spada wydajność mleka. Zwierzę traci świadomość, leży na mostku, później na boku, nogi są wyprostowane, głowę ma odwróconą do tyłu.

• Niedobór wapnia w okresie okołowycieleniowym może powodować mastitis, upośledzenie w funkcjonowaniu żwacza.

Tężyczka pastwiskowa /hipomagnezia/:

• Niedobór magnezu we krwi. Występuje u krów wysokowydajnych w okresie wczesnopastwiskowym. Niebezpieczne jest skarmianie młodej zielonki zawierającej mało wapnia, magnezu i potasu. Głównym miejscem wchłaniania magnezu jest żwacz.

• Przyczyny:

• niedostateczne zaopatrzenie krów zimą w magnez;

• zbyt wczesny wypas pastwiskowy, przy niedostatecznym zaopatrzeniu w energię i włókno.

• Przed wypasem należy podawać sole magnezowe w ilości 50 g /sztukę.

• Objawy: apatia, spadek apetytu, chwiejny chód, drżenie mięśni, lękliwość, rozszerzenie źrenic, mogą tracić przytomność.

Zatrucie azotanami:

• Występują w zielonce z kukurydzy, sianie łąkowym. Azotany przekształcają się w żwaczu w azotyny, które powodują utlenianie żelaza w methemoglobinę, która nie ma możliwości przenoszenia tlenu.

• Wymagana jest natychmiastowa interwencja weterynarza.

• Syndrom stłuszczonej wątroby:

• Kondycja słaba

• Zatrzymanie łożyska

Spowodowane przez:

• Nieprawidłowe żywienie w okresie zasuszania;

• Niedobór białka, selenu, miedzi;

• Zbyt częste zmiany dawki pokarmu.

• Leczenie: podawanie wit. A i E. leczenie weterynaryjne.

PODSTAWY FIZJOLOGICZNE O CYKLU REPRODUKCYJNYM
OPTYMALNE WSKAŹNIKI PŁODNOŚCI

Krowy

• Dojrzałość płciowa jałowic - 8-10 miesiąc życia;

• Dojrzałość rozpłodowa jałowic - 14-18 miesiąc życia /waga 320-360 kg/

• Czas trwania ciąży - 280 ±5 dni

• Długość okresu poporodowego - 42 dni

• Czas trwania cyklu płciowego - 21 dni /19-23 dni/

• Czas trwania rui - 18 h /6-36 h/

• Pierwsza ruja po porodzie - ok. 30 dnia

• Owulacja - w 6-18 h po wystąpieniu zewnętrznych oznak rui /ok. 15 dnia/

• Pierwsza owulacja po porodzie - ok. 6-8 h po porodzie

• Optymalna przerwa między porodem a inseminacją - 45-60 dni

• Optymalny moment inseminacji - druga połowa rui

• Reinseminacja - jeżeli oznaki rui trwają, powtarzamy inseminację po 12 h

• Pierwsze wycielenie - 24-27 miesiąc życia

• Optymalna długość okresu międzyciążowego - 60-90 dni

• Przeciętna długość okresu międzwycieleniowego -360 dni

• Odsetek porodów - 90-95%

• FSH - hormon dojrzewania pęcherzyka jajnikowego - u samic wywiera wpływ na rozwój pęcherzyka Graffa . U samców wpływa na rozwój kanalików nasieniotwórczych i wytwarzanie plemników.

• LH - hormon luteinizujący - u samic łącznie z FSH powoduje owulację. Spełnia istotną rolę w pobudzaniu jajnika do wytwarzania estrogenów i progesteronu. U samców wpływa na rozwój komórek śródmiąższowych Leydiga w jądrach.

• Oksytocyna - powoduje skurcz mięśni gładkich macicy podczas porodu, kopulacji lub inseminacji. Umożliwia przesuwanie nasienia przez drogi rodne i wydalanie płodu.

• Progesteron - hormon ciałka żółtego - powoduje rozwój błon śluzowych macicy, umożliwiając w niej implantację zapłodnionej komórki jajowej, hamuje wytworzenie pęcherzyka Graffa.

• Relaksyna - wytwarzane w czasie ciąży przez ciałko żółte. W czasie porodu powoduje rozwarcie szyjki macicy i rozluźnia spojenie łonowe, co ułatwia poród. Pobudza wzrost gruczołów mlecznych.

Buhaje

• Dojrzałość płciowa - 6-12 miesięcy

• Dojrzałość rozpłodowa - 12-18 miesięcy

• Nasienie pobierane jest za pomocą sztucznej pochwy. Jako prowokatora używa się innego buhaja. Przeciętna ilość ejakulatu 5 cm³, gęstość nasienia 700 tys - 1,3 mln plemników w 1mm³.

• Nasienie przechowuje się w ciekłym azocie (196°C), w słomkach lub ampułkach, na których zapisuje się informacje o pochodzeniu.

• Obecnie jest inseminowanych 60% krów; 40% krów jest kryta buhajami.

Zalety inseminacji:

• Zwielokrotnia się liczbę potomstwa po najlepszych buhajach;

• Można przyspieszyć postęp hodowlany;

• Można zwalczyć choroby przenoszone podczas krycia, np. bruceloza i rzęsistek bydlęcy;

• Możliwość korzystania z nasienia w każdym czasie i miejscu.

Metody krycia:

• Krycie z ręki - do buhaja stojącego w punkcie kopulacyjnym przyprowadza się krowę lub jałówkę. Krycie to jest nadzorowane przez człowieka.

Metody krycia:

• Haremowe - samiec przebywa w stadzie. Na 1 samca przypada 30 samic. Buhaj kryje samice będące w rui. Nie znamy daty pokrycia.

• Wolne -w dużych stadach z jałówkami i krowami w sezonie kopulacyjnym przebywają buhaje. Poza sezonem kopulacyjnym buhaj przebywa w innym miejscu. Nie znamy daty pokrycia, ani ojca danego cielaka.

Niepłodność krów:

• 1/3 krów jest brakowana z tego powodu. Wyróżniamy niepłodności:

• Wrodzoną - przyczyną są czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, które oddziałują na zarodek we wczesnym okresie rozwoju, przed różnicowaniem się płci.

• Czynniki wewnętrzne: dziedziczne, chemiczne, toksyczne, fizyczne, neurohormonalne. Z powodu niepłodności wrodzonej brakuje się 5% jałówek.

• Hipoplazja - niedorozwój;

• Aplazja - zupełny brak narządów;

Niepłodność krów:

• Krematynizm - obojnactwo - całkowita niepłodność jałówek;

• Obojnactwo prawdziwe - hermafordytyzm - 1 osobnik ma narządy płciowe obu płci;

• Fizjologiczna - występuje u niedojrzałych płciowo zwierząt w okresie karmienia potomstwa;

Niepłodność krów:

• Nabyta - na tle żywieniowym lub klimatycznym - z powodu zmieniających się warunków środowiska;

• Sztuczna - z powodu kastracji lub podwiązania jajników.

Na płodność mają wpływ:

• Warunki utrzymania - najmniej korzystny jest system alkierzowy, na stanowiskach wiązanych;

• Żywienie - wpływ błędów żywieniowych na płodność dotyczy przemian energetycznych, białkowych, tłuszczowych, zapotrzebowania na makro i mikroelementy. Ważna jest żywienie krów w okresie zasuszania i w pierwszych 2 miesiącach laktacji.

• W okresie wczesnej laktacji obok wysokiej wydajności mlecznej następują procesy regeneracji macicy, uruchomienia nowego cyklu.

• Najbardziej krytyczny jest okres 6-8 tygodni po porodzie, ponieważ może już dojść do zapłodnienia. Do najczęstszych schorzeń okresu poporodowego należą:

• Opóźnione zwijanie macicy - dotyczy 20-25% krów;

• Zapalenie błony śluzowej macicy - 30-40%;

• Zatrzymanie łożyska 12-15%;

• Niedoczynność jajników - 10-12%;

• Torbiele jajnikowe;

• Porażenie poporodowe - ok. 20%;

• Wczesna śmierć zarodków - 10-15%.

Niedobór lub nadmiar białka w dawce pokarmowej prowadzi do:

• Nieprawidłowego składu śluzu macicznego;

• Obniżenia pH wnętrza macicy;

• Zaburzeń neurohormonalnych.

• Fitoestrogeny znajdujące się w niektórych roślinach motylkowych, powodują nieregularne cykle rujowe i ruje bez owulacji.

• Niedobór wit. A wywołuje:

• Zwyrodnienie komórek plemnikotwórczych u samców;

• Przedwczesne porody;

• Rodzenie martwych lub słabych cieląt /często martwych/.

• Wapń i fosfor - za dużo wapnia powoduje zaleganie poporodowe.

Zaburzenia w rozrodzie (jałowość):

• W nieodpowiednim czasie wykonana inseminacja;

• Źle wykonany zabieg inseminacji;

• Zaleganie części łożyska w macicy;

• Choroby zakaźne - bruceloza - ronienie w 7 miesiącu ciąży; rzęsistek - ronienie w 3-4 miesiącu ciąży; gruźlica narządów rodnych.

Wady letalne bydła:

• Skrócenie dolnej szczęki;

• Brak dolnej szczęki ze zwapnieniem stawu szczękowego;

• Wodogłowie;

• Zarośnięcie otworów nosowych, odbytu;

• Karłowatość - cielę rodzi się z krótkimi nogami;

• Skrócenie kręgosłupa;

• Ogólne usztywnienie stawów;

• Brak niektórych kończyn lub skrócenie;

• Skurcz mięśni;

• Częściowy brak skóry;

• Częściowy lub całkowity brak sierści;

• Epilepsja;

• Mumifikacja płodu.

EMBRIOTRANSFER - zwielokrotnienie liczby potomków od krowy. Wybierając dawczynie bierze się pod uwagę wartość użytkową i zdrowie.

• Embriotransfer wpływa na:

• Płodność;

• Reguluje cykle rujowe;

• Nie dochodzi do poronień i do rodzenia martwych cieląt;

• Biorczyniami najczęściej są jałówki, aby przyspieszyć postęp hodowlany (skrócić okres między pokoleniami). Powinny być w wieku 3-10 lat.

• Składa się z 3 etapów:

• Superowulacji i synchronizacji.

• Obserwacji rui i inseminacji.

• Pozyskania i przenoszenia zarodków.

Synchronizacja:

• Metoda pozwalająca na zwiększenie liczby owulujących zwierząt. Podaje się w tym celu FSH. Jeśli wystąpi odruch tolerancji, to po 12 h inseminuje się dawczynię. Inseminacja 2-3x co 8-12 h, gdyż komórki jajowe dojrzewają nierównomierni. 1/3 krów reaguje bardzo na superowulację, 1/3 nie reaguje, 1/3 przeciętnie.

Synchronizacja:

• Po 1 zabiegu pobierania zarodków zamrażamy 5-6 dobrych zarodków. Najlepsze jest pobieranie niechirurgiczne, czyli przepłukiwanie macicy. Nie powoduje to uszkodzenia narządów rozrodczych. Zarodki wypłukujemy w 7 dniu rozwoju, gdy znajdują się w ujściu jajowodu.

• Po wypłukaniu zarodki ocenia się pod mikroskopem.

• Biorczynie - jałówki w wieku do krycia, o regularnym cyklu rujowym, muszą być w tej samej fazie cyklu, co dawczynie.

Transfer:

• Umieszczenie zarodka w rogu macicy. Skuteczność transferu 40-70% /średnio 60%/, mrożone o 20% niższa. Sukces zależy od żywienia i zaobserwowania objawów rui.

• IN VITRO - w warunkach laboratoryjnych zapładnia się komórki jajowe:

• Metoda laparoskopowa - za pomocą igieł sprzętowych z głowicą; jest to metoda nieszkodliwa.

• Rozwój komórki jajowej następuje na pożywkach; zapłodnienie w laboratorium; wzrost zarodka do 7 dni.

Zalety:

• Produkcja bliźniąt u ras mięsnych;

• Przenoszenie nowych genotypów bez konieczności transportu zwierząt;

• Zmniejszenie ryzyka przenoszenia chorób zakaźnych;

• Wprowadzenie nowych metod oceny wartości użytkowej;

• Tworzenie rezerw genetycznych określonych ras i typów;

• Eksperymentowanie w zakresie zapłodnienia

in vitro oraz wczesnego rozwoju.

• BISEKCJA - mikrochirurgiczne dzielenie zarodka na 2 części. Najprostsza metoda klonowania zwierząt.

• Oznaczenie płci na poziomie gamet i zarodków - o płci decyduje gameta męska. Metoda egzometrii przepływowej - ilościowe wybarwienie DNA plemników. Można oddzielić plemniki zawierające chromosom X /więcej DNA o ok. 4% mają plemniki z chromosomem Y/. Skuteczność metody 90%.

Konie pierwotne

Koń Przewalskiego

• Pochodzenie: Mongolia

• Wysokość:130 cm

• Umaszczenie: typowo dzikie jasno bułane w różnych odcieniach z ciemną pręgą na grzbiecie, czarna grzywa i ogon

• Pokrój: głowa duża i długa, szyja krótka, kłąb mało wydatny, pierś i zad szerokie, nogi cienkokostne z kasztanami na wszystkich czterech, grzywki nie ma, grzywa krótkowłosa, stojąca

• Charakter: dziki temperament, odważne

• Użytkowanie: dzikożyjące, hodowla zachowawcza,

Tarpan

• Pochodzenie: Rosja

• Wysokość:135 cm

• Umaszczenie: myszate

• Pokrój: krępa budowa ciała, mała głowa, prosty, mocny grzbiet, kończyny krótkie, smukłe, suche o wąskich i mocnych kopytach

• Charakter: żywe, płochliwe

• Użytkowanie: hodowla w warunkach rezerwatowych,

Konik Polski

• Pochodzenie: Polska

• Wysokość:135 cm

• Umaszczenie: myszate z pręgą na grzbiecie, gęsto owłosiona grzywa i ogon

• Pokrój: silna i krępa budowa, lekka głowa o prostym profilu, szyja krótka i nisko osadzona, prosta, mało wyraźny kłąb, głęboka klatka piersiowa, zad ścięty, grzywa i ogon o obfitych i grubych włosach

• Charakter: żywe, odporne

• Użytkowanie: hodowla w warunkach rezerwatowych, rekreacyjne, zaprzęgowe,

Mustang

• Pochodzenie: USA

• Wysokość:145 cm

• Umaszczenie: wszystkie podstawowe rodzaje umaszczenia

• Pokrój: głowa o wyrazie typowego konia hiszpańskiego, silna, muskularna szyja, bujna grzywa i ogon, silne, mocne kończyny, krępa, prymitywna budowa ciała, szeroki zad, kończyny są mocne i wytrzymałe, kopyta twarde (nie wymagają podków) i zwykle z czarnego rogu

• Charakter: inteligentne, odważne, skłonne do walki

• Użytkowanie: dzikożyjące, wierzchowe, rajdy,

Konie kuce

• Kuce - to najmniejsza odmiana koni, wykazująca cechy koni prymitywnych. Kuce na pierwszy rzut oka wydają się być ociężałe, lecz jest to mylne wrażenie, ponieważ konie te są bardzo żwawe i sprytne. Ich wzrost waha się w granicach 50-145 cm w kłębie. Mimo swego małego wzrostu kuce mogą być bardzo niegrzeczne, a nawet nieznośne. Potrafią dotkliwie ugryźć a nawet kopnąć. Jednym słowem są bardzo złośliwe, ale również zdarzają się koniki o bardzo łagodnym usposobieniu.

Kuc Szetlandzki

• Pochodzenie: Wielka Brytania

• Wysokość:100 cm

• Umaszczenie: wszystkie podstawowe rodzaje umaszczenia

• Pokrój: mała głowa, przysadzisty, zwarty, krótkie kończyny, małe kopyta, bujne owłosienie grzywy, ogona i szczotek pęcinowych

• Charakter: nieustępliwe, czupurne

• Użytkowanie: wierzchowe przez dzieci,

Koń Huculski

• Pochodzenie: Polska

• Wysokość:130 cm

• Umaszczenie: najczęściej gniada, myszata, lub kara

• Pokrój: krępa budowa ciała, długa głowa, krótki kark, kłoda szeroka, głęboka i długa, krótkie kończyny o małych, mocnych kopytach

• Charakter: odporne, żywotne, łagodne, dzielne w pracy

• Użytkowanie: wierzchowe, rekreacja, turystyka górska, rajdy terenowe, zaprzęgi, juczne,

Haflinger

• Pochodzenie: Austria

• Wysokość:140 cm

• Umaszczenie: kasztanowata (od jasnej do czekoladowej), z bardzo rozjaśnioną (białą) grzywą i ogonem

• Pokrój: długi grzbiet, dobrze umięśniony zad, krótkie kończyny

• Charakter: spokojne, pracowite

• Użytkowanie: wierzchowe, zaprzęgi, juczne,

Koń Fiordzki

• Pochodzenie: Norwegia

• Wysokość:142 cm

• Umaszczenie: bułana, rzadziej myszata, z pręgą przez, grzywa czarna z białym obrzeżeniem po obu stronach, jasne pasma w ogonie

• Pokrój: głowa dość duża i szeroka z wyraźnie zaznaczoną częścią pyskową, szyja krótka i gruba, kłąb mało wyrazisty, grzbiet długi, lędźwie szerokie, zad nieraz przebudowany, kończyny kościste dość suche, ale bez wyraźnego uścięgnienia, wybitnie duża objętość klatki piersiowej, kopyta średniej wielkości, o rogu nie najlepszej jakości

• Charakter: posłuszne, pracowite

• Użytkowanie: wierzchowe, zaprzęgowe, juczne,

Konie zimnokrwiste

• Zimnokrwiste - są bardzo silne i masywne. Służą przede wszystkim do prac rolnych i transportowych, a także do celów rzeźnych. Są bardzo łagodne i przyjazne. Mimo swej potężnej budowy są bardzo szybkie, zwinne i ruchliwe. Ich wzrost waha się od 140 do 200 cm. Natomiast waga przeważnie sięga do około 1 tony. Konie zimnokrwiste charakteryzują się bujnym owłosieniem grzywy, ogona oraz nóg, gdzie znajdują się gęste szczotki pęcinowe.

Shire

• Pochodzenie: Anglia

• Wysokość:185 cm

• Umaszczenie: najczęściej kare, gniade i siwe

• Pokrój: budowa ciała harmonijna, silne umięśnienie, długie kończyny, szeroka pierś, sucha głowa na wysoko osadzonej szyi, obfite szczotki pęcinowe, grzywa i ogon, różnego rodzaju znaki szczególne (łysiny, strzałki, gwiazdki) na głowie

• Charakter: uległe, cierpliwe, spokojne

• Użytkowanie: pociągowe, ciężkie prace polowe,

Polski Koń Zimnokrwisty

• Pochodzenie: Polska

• Wysokość:165 cm

• Umaszczenie: gniade, kasztanowe, rzadko kare

• Pokrój: bardzo potężne, o dużej sile pociągowej

• Charakter: wytrzymałe, mało wymagające

• Użytkowanie: pociągowe,

Perszeron

• Pochodzenie: Wielka Brytania

• Wysokość:163 cm

• Umaszczenie: kare, siwe

• Pokrój: subtelna głowie, inteligentne i szeroko rozstawione oczy, szeroko otwarte nozdrza, wyokrąglona szyja, szeroka pierś, mocne lędźwie i umięśniony zad

• Charakter: inteligentne, łagodnie usposobione

• Użytkowanie: pociągowe, ciężkie prace polowe i leśne,

Koń Szlezwicki

• Pochodzenie: Niemcy

• Wysokość:160 cm

• Umaszczenie: zazwyczaj kasztanowate z jasną grzywą i ogonem

• Pokrój: duża głowa, głęboka klatka piersiowa, sylwetka wpisana w prostokąt na krótkich nogach

• Charakter: przyjazny, chętny do pracy

• Użytkowanie: pociągowe,

Clydesdale

• Pochodzenie: Szkocja

• Wysokość:165 cm

• Umaszczenie: dereszowate, gniade, kasztanowate

• Pokrój: ciężka budowa, silny, krótki grzbiet, duże kopyta, długie pęciny są silnie owłosione, nogi przednie, podobnie jak i tylne, są proste, postawione pionowo pod łopatką

• Charakter: zrównoważone, spokojny temperament

• Użytkowanie: pociągowe, ciężkie prace polowe,

Konie gorącokrwiste

• Gorącokrwiste - są bardzo sprawne fizycznie, więc są wykorzystywane w sporcie konnym i na wyścigach. Rasy te mają przeważnie domieszkę pełnej krwi angielskiej. Konie gorącokrwiste występują w różnych maściach a nawet w różnych przedziałach wzrostu (150-180 cm w kłębie). Są to konie o bardzo wysokim temperamencie, potrzebują dużo ruchu i silnej ręki. Niekiedy są bardzo rozbrykane i trudne w prowadzeniu. Poza tym mają wspaniały, płynny ruch i doskonałą, zwartą budowę ciała.

Czysta Krew Arabska

• Pochodzenie: Kraje arabskie

• Wysokość:150 cm

• Umaszczenie: wszystkie podstawowe rodzaje umaszczenia, z wyjątkiem srokatego

• Pokrój: mała głowa, często o profilu szczupaczym, krótki, dobrze umięśniony, poziomy zad z charakterystyczną odsadą ogona, mocne i suche kończyny, sylwetkę można wpisać w kwadrat

• Charakter: dzielne, energiczne, inteligentne

• Użytkowanie: wierzchowe, pokazy, wyścigi,

Pełna Krew Angielska

• Pochodzenie: Wielka Brytania

• Wysokość:160

•  Umaszczenie:wszystkie podstawowe rodzaje umaszczenia

• Pokrój: elegancki, o najwyższej wartości hodowlanej, długie kończyny, sierść o delikatnym, krótkim włosie

• Charakter: pobudliwe, szybkie w odruchach

• Użytkowanie: wyścigi płaskie, wyścigi z przeszkodami, skoki przez przeszkody,

Angloarab

• Pochodzenie: Francja

• Wysokość:160 

• Umaszczenie: wszystkie podstawowe rodzaje umaszczenia

• Pokrój: głęboka klatka piersiowa, krótki grzbiet, proporcjonalny zad

• Charakter: żywe, odważne

• Użytkowanie: ujeżdżenie, skoki przez przeszkody, WKKW,

Angloarab Shagya

• Pochodzenie: Węgry

• Wysokość:155 

• Umaszczenie: siwe, rzadziej gniade, kare, kasztanowate

• Pokrój: w typie silnego araba

• Charakter: inteligentne, odporne

• Użytkowanie: wierzchowe, zaprzęgowe,

Koń Śląski

• Pochodzenie: Polska

• Wysokość:175 

• Umaszczenie: gniade, kare, rzadziej kasztanowate

• Pokrój: masywny typ koni półkrwi

• Charakter: duża siła w zaprzęgu, wrażliwe na niewygody i brak paszy

• Użytkowanie: wierzchowe, zaprzęgowe,

Koń Wielkopolski

• Pochodzenie: Polska

• Wysokość:165 

• Umaszczenie: wszystkie podstawowe rodzaje umaszczenia

• Pokrój: głowa sucha szlachetna, szyja długa, prawidłowa i dobrze osadzona, kłąb wyraźny, kłoda zwięzła, niezbyt szeroka, ale głęboka, bardzo dobra partia zadu, który jest mocny, ścięty, doskonale umięśniony, kończyny solidne, o suchych stawach i ścięgnach, pęciny długie, bez szczotek pęcinowych

• Charakter: żwawe, łagodne, inteligentne, posłuszne

• Użytkowanie: wierzchowe, zaprzęgowe,

Koń Małopolski

• Pochodzenie: Polska

• Wysokość:160 

• Umaszczenie: wszystkie podstawowe rodzaje umaszczenia

• Pokrój: głowa mała, długa szyja, nieco słaby grzbiet, lekko ścięty i dobrze umięśniony zad, głęboka kłoda, długie kończyny

• Charakter: wytrzymałe, spokojne, łatwe do prowadzenia

• Użytkowanie: wierzchowe, zaprzęgowe,

Koń Fryzyjski

• Pochodzenie: Holandia

• Wysokość:160 

• Umaszczenie: zawsze kare

• Pokrój: głowa sucha z małymi uszami, szyja średnio długa, mocna, bujna grzywa, kłąb mało wyraźny, kończyny dobrze umięśnione i bardzo silne, obfite szczotki pęcinowe, gęsty, nisko osadzony ogon

• Charakter: silne, wytrzymałe, posłuszne, inteligentne, odporne

• Użytkowanie: rekreacja, powożenie, ujeżdżenie,

Koń Lipicański

• Pochodzenie: Austria

• Wysokość:160 

• Umaszczenie: zawsze siwe

• Pokrój: silne nogi, płaski zad, mocno zbudowana głowa, długa i jedwabista grzywa, źrebaki rodzą się kare, dopiero z czasem stają się szare, a wreszcie całkiem siwe

• Charakter: posłuszne, inteligentne, wyniosłe

• Użytkowanie: ujeżdżenie, parady (efektowny chód),

Quarter Horse

• Pochodzenie: USA

• Wysokość:150 

• Umaszczenie: wszystkie podstawowe rodzaje umaszczenia

• Pokrój: bardzo rozwinięty zad, nawet już u źrebaków, kończyny są żylaste, grzbiet krótki i muskularny, głowa mała osadzona na silnej szyi, umięśnione barki

• Charakter: pojętne, wrażliwe, rącze, aktywne, wytrzymałe

• Użytkowanie: wierzchowe, rodeo, wyścigi,

1. Umaszczenia jednolite (zasadnicze):

• Maść kasztanowata - żółtaworuda lub rudobrązowa sierść, grzywa i ogon w tym samym odcieniu lub jaśniejsze, kończyny bez czarnego podpalania. Występują odmiany na kończynach i głowie.

• cisawa- rudożółta w różnych odcieniach, od morelowych do miedzianych, ogon i grzywa tej samej barwy lub jaśniejsze;

• słomkoworuda- ogon i grzywa jasne;

• rudożółta o złotym odcieniu- ogon i grzywa tej samej barwy lub jaśniejsze;

• ciemnobrunatna- ogon i grzywa jaśniejsze;

• ciemnobrązowa- ogon i grzywa tej samej; barwy;

• Maść gniada - sierść brązowa od jasnej do brunatnej i prawie czarnej, grzywa, ogon i dolne odcinki kończyn - czarne.

• jasnogniada - sierść jasnobrązowa, na brzuchu i w pachwinach jaśniejsza, ogon i grzywa bywają w siwiźnie;

• gniada - sierść brązowa, nieraz o odcieniu wiśniowym;

• ciemnogniada - sierść ciemnobrązowa;

• karogniada - sierść prawie czarna, często o odcieniu grafitowym lub granatowym; na nozdrzach, w pachwinach oraz wewnłtrznej stronie kończyn jest jaśniejsza, brunatna lub żółtawa (tzw. podpalanie);
  

• Maść izabelowata - barwa sierści żółtawa z jasnymi kończynami. Grzywa i ogon jaśniejsze, możliwe białe odmiany.
  
  Możliwe odcienie:

• masłowaty - sierść ma jasny żółtawy odcień, ogon i grzywa zwykle jaśniejsze;

• złotoizabelowaty - sierść ma żółtozłocisty odcień, ogon i grzywa w podobnym odcieniu lub jaśniejsze;

• palomino - barwa sierści, ogona i grzywy jest równego koloru mleczno-waniliowego, kremowego.
  
  

• Maść bułana - żółtawa lub popielatobura sierść z czarnymi kończynami. W ogonie i grzywie włosy czarne zmieszane.

• Maść kara - całkowicie czarna.

• Maść biała (zwana również "albino") - konie urodzone jako białe mają jasnobrązowe lub jasnoniebieskie oczy, różową niepigmentowaną skórę i jasne kopyta.

• Maść siwa - występuje tylko wtedy, gdy jedno z rodziców było tej maści. Po urodzeniu koń ma którąś z maści podstawowych i z wiekiem siwieje. Do pełnego osiwienia sierść składa się z włosów białych i maścistych. To czy koń będzie siwy można sprawdzić na źrebaku- ma wtedy białe włoski na powiekach.

• jasnosiwa - biały z przyciemnieniem na zadzie i nogach;

• mlecznosiwa - całkowicie biała;

• ciemnnosiwa - bura;

• dropiata - biała przysypana drobnymi rudymi lub czarnymi kropkami

• jabłkowata - szpak;

• szpak różany - siwiejący z gniadego, brunatno biała;

• siwa w hreczce - na siwym koniu występują brązowe lub czarne, małe plamki.

2. Umaszczenia złożone:

• Maść srokata (zwana także pstrokatą, łaciatą, krasą) obok plam maści zasadniczej na skórze pigmentowanej występują białe plamy położone na skórze niepigmentowanej. Plamy te są najczęściej duże o nieregularnym kształcie obejmujące również grzywę, ogon oraz kopyta.
  

• Maść tarantowata - na całkowicie lub częściowo białej sierści występują nieregularnie rozmieszczone niewielkie, ciemne plamy.
  

• 
  
  1. Maść kasztanowata
  2. Maść gniada
  3. Maść izabelowata
  4. Maść bułana
  5. Maść kara
  6. Maść srokata
  7. Maść tarantowata
  8. Maść siwa
  9. Maść biała
  10. Maść dereszowata
  

3. Umaszczenia mieszane:

• Maść dereszowata (pleśniawa) - włosy białe i maściste wymieszane są w proporcji 1:1. Głowa, szyja i kończyny mają przewagę włosów maścistych (gniadych, karych lub kasztanowatych), natomiast tułów białych. W odróżnieniu od maści siwej, dereszowate umaszczenie występuje od urodzenia. W zależności od maści zasadniczej wyróżnia się następujące odmiany: gniadodereszowata, kasztanowatodereszowata, karodereszowata, bułanodereszowata, izabelowatodereszowata. Ciekawostką jest to, że ilość włosów białych zależna jest od pory roku.

• Siwa w hreczce - na siwym koniu występują brązowe lub czarne, małe plamki.

Żywienie koni

• Przy określaniu zapotrzebowania konia na składniki pokarmowe należy brać pod uwagę:

• -  typ użytkowy oraz kierunek przyszłego użytkowania

• -     rasę i związaną z nią końcową masę ciała

• -     płeć i stan fizjologiczny

• -     wiek

• -     porę roku, odłączenia źrebiąt od matek

• -     intensywność wychowu, określoną ilością ruchu, warunkującego wychowanie konia o dużych walorach użytkowych

• -     w przypadku koni roboczych i sportowych intensywność użytkowania 
  

Zapotrzebowanie bytowe

• oznacza tą ilość energii, która jest potrzebna zwierzęciu do utrzymania się przy życiu i sprawności fizycznej przy zachowaniu stałej masy ciała. Określa więc ilość energii na przemianę podstawową oraz, dodatkowo, energię potrzebną na umiarkowany ruch ( stanie, kładzenie się ), na pobieranie paszy, trawienie i ogrzanie ciała. Potrzeby te wzrastają proporcjonalnie do masy ciała.

• Dla pokrycia potrzeb bytowych na energię u konia wystarcza podanie w dawce dobrych jakościowo pasz objętościowych

• Zapotrzebowanie produkcyjne na energię, zwłaszcza u koni pracujących, zależy od wielu czynników, jak:

• - rodzaj pracy,

• - kondycja,

• - trening i zmęczenie konia,

• - temperatura środowiska oraz skład dawki pokarmowej i wzrasta wraz z intensywnością pracy.

• Woda jest najpoważniejszym składnikiem organizmu końskiego. Stanowi 60% jego wagi. Wszystkie funkcje życiowe odbywają się przy udziale odpowiedniej ilości wody. Jej brak powoduje naruszenie równowagi wewnętrznej. Woda jest środkiem, który rozprowadza składniki odżywcze przez naczynia krwionośne i chłonne do wszystkich części ciała. Z drugiej zaś strony z wodą są wydalane z organizmu ostateczne produkty przemiany materii. Woda odgrywa również ważną rolę w wydzielaniu nadmiaru ciepła przez organizm.  
  

• Dostatecznej ilości wody powoduje, że trawienie oraz wchłanianie odbywa się wolniej a produkty rozkładu zbyt długo są zatrzymywane w organizmie, krew się zagęszcza, temperatura ciała wzrasta.  
  

• Jeśli w chwili pragnienia nie damy koniowi wody, potrzebna ilość musi być pobrana z wody wchodzącej w skład tkanek, powodując utratę sił i ograniczenie odporności organizmu. Podstawową część wody koń wypija lub pobiera jako składnik paszy.

Zasady pojenia koni (nie dotyczą one stajni gdzie są zamontowane poidła automatyczne): 

• Poić konie należy rano, w południe i wieczorem przed karmieniem.

• Latem wskazane jest poić częściej (4 - 5 razy).

• Jeśli konie ciężko pracują, zaleca się również pojenie w nocy, aby konie z rana mniej piły i co za tym idzie, w ciągu dnia mniej się pociły.

• Poić należy na pół godziny przed podaniem paszy treściwej.

• Po karmieniu ziarnem nie należy poić wcześniej niż po upływie dwóch godzin.

• Zgrzanego konia poić nie należy wcześniej niż po upływie 1 - 1,5 godziny odpoczynku, w razie konieczności po upływie 45 minut, dając wodę małymi porcjami.

Ogólne zasady żywienia koni

• Dawki pokarmowe należy układać odpowiednio do pory roku, temperatury powietrza, nasilenia pracy, a także do wieku konia, rasy, typu itp.

• Ciężko pracujący koń powinien otrzymać dodatkowe porcje paszy.

• Nie należy podawać na raz zbyt dużej ilości paszy. Najlepiej jest podawać ją jak najczęściej, w małej ilości. Przyjmuje się, że koń pracujący w umiarkowany sposób powinien otrzymać dziennie ok. 1kg paszy treściwej i ok. 1kg paszy objętościowej na 100kg masy ciała.

Ogólne zasady żywienia koni

• Najpierw należy konia napoić, potem podać paszę suchą. Najlepiej gdy koń ma stały dostęp do czystej, niezbyt zimnej wody, której potrzebuje dziennie 30-50 litrów. Ta ilość może być nawet większa w warunkach wysokiej temperatury.

• Należy przestrzegać zasady regularnego karmienia o stałych godzinach, nie wolno gwałtownie przechodzić z jednej paszy na drugą, nie powinno się podawać paszy łatwo fermentującej ani pęczniejącej

• W dni bez pracy ilość podawanej paszy powinna być znacznie zredukowana

• Podczas korzystania przez konia z pastwiska należy kontrolować ilość dodatkowo podawanej paszy, aby uniknąć niebezpieczeństwa przebaiłkowania.

Pobieranie pokarmu

• Pasza pobierana jest przez konia za pomocą warg. Pokarm jest rozcierany przez doskonale do tego celu przystosowane zęby, a następnie dokładnie żuty. Jeśli pokarm jest suchy, przeżuwanie trwa dłużej. Proces ten jest wspomagany przez ślinę wydzielaną przez gruczoły przyuszniczne. 
  

Żołądek

• Żołądek jest jednokomorowy. Jego budowa nie pozwala na cofanie się pokarmu do przełyku. Należy więc wystrzegać się podawania paszy, których koń nie może przetrawić. U ludzi takie eksperymenty kończą się wymiotami. U koni może być konieczna interwencja lekarza weterynarii.

• Pojemność żołądka wacha się od kilku do kilkunastu litrów. Biorąc pod uwagę wielkość konia, jest to niedużo. Trzeba więc pamiętać, że nie należy konia karmić obficie na raz.

• Czas trawienia pokarmu w całym przewodzie pokarmowym jest zależny od rodzaju pokarmu. Pierwsze porcje niestrawionych resztek pokarmu wydalane są od 1 do 1,5 doby, a resztki na czwarty i piąty dzień od nakarmienia. 

Rodzaje pasz: 

1. Pasze treściwe - charakteryzują się wysokim skoncentrowaniem składników pokarmowych. Ze względu na pochodzenie można je podzielić na: roślinne (ziarna zbóż, nasiona roślin motylkowych i oleistych, jak również produkty odpadowe przemysłu spożywczego). Pasze te stosuje się indywidualnie lub w odpowiednich mieszankach.  
 
 

Rodzaje pasz:

• 2.Pasze objętościowe - średnio zawierają w stanie suchym ponad 18% surowego włókna i wykazują niską koncentrację składników odżywczych (białek, węglowodanów i tłuszczów). W zależności zawartości wody, wyróżniamy pasze objętościowe suche (siano, słoma, plewy) i pasze objętościowe soczyste (zielonki, okopowe).  
  

Rodzaje pasz:

• Pasze objętościowe suche:  
  1. Siano - zielonka skoszona przed kwitnieniem, na początku kwitnienia albo w pełnym rozkwicie, wysuszona w warunkach naturalnych na łące lub polu. Jest to podstawowa z pasz, koń powinien mieć zawsze dostęp do niej. Siano powinno być suche i aromatyczne, w żadnym wypadku nie nadaje się do skarmiania siano zatęchłe, spleśniałe lub też zaparzone. 
   
  1.1 Siano łąkowe - składa się przeważnie z traw, z domieszką ziół oraz roślin motylkowych . Ma znaczenie jako źródło białka, soli mineralnych i witamin oraz jako pokarm dla mikroflory jelita grubego. Siano to może całkowicie zaspokoić potrzeby pokarmowe konia nie pracującego lub też pracującego bardzo lekko.  

Rodzaje pasz:

• 1.2 Siano z roślin motylkowych - zazwyczaj jest ono bogatsze w białko i składniki mineralne niż siano łąkowe. Jednak rośliny motylkowe trudniej się suszą a siano z nich powstałe ma właściwości zatwardzające i wzdymające.  

• 2. Słoma - pasza o dość niskiej wartości odżywczej. Wywołuje ona jednak uczucie sytości u koni a także zapewnia odpowiednie warunki do prawidłowego przebiegu procesów fermentacyjnych w przewodzie pokarmowym. Zadawanie słomy w formie sieczki w mieszaninie z ziarnem pobudza konia do lepszego żucia i zwiększa wydzielanie śliny.  
  3. Plewy - odpadki otrzymywane podczas młócenia i czyszczenia dojrzałych zbóż. Podobnie jak słoma cechuje je niska wartość odżywcza, lecz spełniają też ważna rolę w procesach trawienia.

Rodzaje pasz:

• Pasze objętościowe soczyste:  
  

• 1. Zielonki - cenna pasza, nie może jednak całkowicie zaspokoić potrzeb żywieniowych koni. Zielonki zawierają duże ilości łatwo przyswajalnego białka, składników mineralnych i witamin. Na zielonki przeznacza się rośliny motylkowe (seradela, peluszka, bobik, łubin pastewny) oraz trawy zbóż (owsa, jęczmienia, pszenicy, żyta).

• 
  2. Rośliny okopowe - nie są szczególnie niezbędne w żywieniu koni, choć mogą być dobrze wykorzystywane. W razie braku zielonki gdy występują pewne niedobory dietetyczne, można je uzupełniać roślinami okopowymi.

Rodzaje pasz:

•  2.1 Marchew stanowi bardzo cenną paszę dla koni, gdyż zawiera witaminę A. Oprócz tego działa pobudzająco na apetyt i ze względu na łatwo przyswajalne cukry przyczynia się do szybkiego poprawienia stanu odżywienia koni.  
   2.2 Buraki cukrowe są najbardziej wartościowe pod względem odżywczym ze względu na wysoką zawartość cukrów (do ponad 70% suchej masy), które łatwo się przyswajają i są szybko wykorzystywane. Dlatego właśnie konie, które je otrzymują nie mogą pozostawać bez pracy, gdyż w przeciwnym razie grozi im mięśniochwat. 
   3. Jabłka - zawierają około 85% wody, a sucha masa składa się z cukrów i pektyn, składników mineralnych posiadają niewiele.

Dodatki paszowe stosowane w żywieniu koni

• Są to substancje które wpływają korzystnie na smakowitość paszy, jej właściwości, przebieg procesów przemiany materii oraz sprawność funkcyjną przewodu pokarmowego (emulgatory, aromaty, antybiotyki, probiotyki, zakwaszacze, enzymy paszowe i inne).

• Probiotyki są to najczęściej odpowiednio dobrane naturalne szczepy bakterii, które po doustnym podaniu zasiedlają przewód pokarmowy uniemożliwiając tym samym nadmierny rozwój mikroorganizmów chorobotwórczych, zapewniając lepsze trawienie i optymalne wykorzystanie paszy.

Dodatki paszowe stosowane w żywieniu koni

• Prebiotyki są dodatkami paszowymi zawierającymi substancje odżywcze, stymulujące rozwój i wzrost naturalnej , pożytecznej mikroflory jelitowej zasiedlającej przewód pokarmowy zwierząt oraz tłumiące rozwój potencjalnie szkodliwych bakterii.

• Zioła są naturalnym źródłem substancji stymulujących rozwój i zdrowie zwierząt, czyli są produktami substancji biologicznie czynnych.

• Stosowanie ziół:

• Poprawia smakowitość paszy

• Wyższa strawność pasz;

• Regulacja funkcji trawiennych, wpływ na motorykę układu pokarmowego;

• Sekrecja soków trawiennych (tymianek, czosnek, kminek);

• Działanie osłonowe na ścianę przewodu pokarmowego (len);

• Korzystny wpływ na przemianę materii (kozieradka, rdest ptasi);

---