1. Przedstaw ramy czasowe dorosłości w oparciu o najczęściej przyjmowane kryteria
   TRZY RODZAJE KRYTERIÓW, WG KTÓRYCH NAJCZĘŚĆIEJ „PORZĄDKUJE” SIĘ OKRES DOROSŁOŚĆI:
   1. Zadania rozwojowe (Havigusrt)
   2. Zmiany w strukturze życia związane z wydarzeniami typowymi dla różnych faz dorosłości (Levinson) -> cztery okresy biegu życia człowieka:
   1. Dzieciństwo i adolescencja
   2. Wczesna dorosłość (22-45 r.ż)
   3. Średnia dorosłość (40-65 r.ż)
   4. Późna dorosłość (powyżej 60 r.ż)
   * wczesna dorosłość obejmuje:
   a. okres przejścia do wczesnej dorosłości (17-22)
   b. fazę nowicjatu (22-28), w której zaczyna się tworzyć nowa struktura życia
   c. fazę pośrednią(28-33), którą charakteryzuje przystosowanie się do nowej struktury
   d. fazę kulminacji (33-40), końcowego ustabilizowania się struktury życia
   e. okres przejścia do średniej dorosłości (40-45)
   *struktura życia obejmuje: charakterystyczne w tym momencie różne obszary jednostki, jej relacje ze światem i społeczeństwem oraz odniesienia do samej siebie.
   *analiza biegu życia na przenikających się płaszczyznach: biologicznej, społecznej i psychologicznej
   3. Kryzysy, wobec których jednostka staje jednostka w różnych okresach swojego życia (Erikson)
   -wczesna dorosłość 18-20 a 30-35r.ż.; intymność a izolacja
   -dorosłość 30-35 a 60-65r.ż; generatywność a stagnacja
   -starość od 60-65r.ż.; integralność a rozpacz
   

2. Omów koncepcję zadań rozwojowych R. J. Havighursta.

Rozwój realizuje się w trakcie rozwiązywania problemów typowych dla danego okresu życia.
Zadanie rozwojowe- problem, wobec którego staje jednostka w danym okresie życia.
Rozwiązanie zadania zadowolenie i poczucie sukcesu w rozwiązywaniu następnych zadań
Niepowodzenie nieszczęśliwa, poczucie nieaprobowania przez otoczenie, trudność w następnych zadaniach
Podejmowanie zadań= przyjmowanie określonych ról społecznych
Źródła zadań rozwojowych:
1. Dojrzewanie fizyczne
2. Naciski kulturowe
3. Indywidualne aspiracje i wartości

KRYTYKA KONCEPCJI: Havighurst kładł nacisk na drugie źródło zadań rozwojowych, gdzie nadrzędnym zadaniem było znalezienie współmałżonka. Dziś niekoniecznie jest to najważniejsze, większy nacisk kładzie się na indywidualne aspiracje i wartości, samorealizację.

TO Z OPRACOWANAI Z @:
Koncepcja Havighursta to koncepcja, która odnosi indywidualny rozwój człowieka do wymagań i oczekiwań społecznych. Od wypełnienia zadań rozwojowych (developmental task) zależy nie tylko własne samopoczucie jednostki, ale też stopień, w jakim człowiek jest akceptowany przez innych. Zadania należą do takich kategorii jak : stosunek do siebie i do wszechświata, rozwój systemu symboli i zdolności pojęciowych, rozumienie i kontrola nad światem fizykalnym, rozwój świadomości, panowanie nad przemianami we własnym organizmie, akceptacja i dostosowanie się do zmian fizycznych, uczenie się psychospołecznych i biologicznych ról płciowych, związki ze zmiennymi grupami społecznymi, dawanie i odbieranie uczuć, osiąganie wzorców zależności i niezależności. Wyodrębnione przez Havighursta stadia obejmują 6 etapów od niemowlęctwa po późną dojrzałość. Według tej koncepcji „człowiek przechodzi od jednego stadium do następnego rozwiązując problemy typowe dla danego okresu”. Zadanie rozwojowe to - wg definicji autora - „zadanie wyłaniające się w pewnym okresie życia jednostki. Pomyślne rozwiązanie go prowadzi do zadowolenia oraz sukcesu w podejmowaniu zadań późniejszych, natomiast niepowodzenie czyni jednostkę nieszczęśliwą, nie aprobowaną przez otoczenie i powoduje trudności w zakresie następnych zadań. Zadania rozwojowe wywodzą się z trzech źródeł: dojrzewania somatycznego, nacisku kulturowego oraz indywidualnych aspiracji i wartości”.

3. Wymień zadania rozwojowe dla wczesnej, średniej i późnej dorosłości.
   Havighurst wymienia następujące ZADANIA ROZWOJOWE:… tabela, którą ona nam dała, ost. Kolumna
   

4. Których z zadań rozwojowych wczesnej, średniej i późnej dorosłości nie mogą realizować dorosłe osoby z głębszą niepełnosprawnością intelektualną? Dlaczego? DO PRZEMYŚLENIA!
   MOIM ZDANIEM:
   Wszystko zależy od indywidualnych umiejętności i poziomu funkcjonowania osoby z głębszą niepełnosprawnością intelektualną. Problem w realizacji prawdopodobnie wystąpiłby w:
   a. wczesna dorosłość:
   -zarządzanie domem: jeśli rozumiane jako wyposażenie tego domu, przestrzeganie terminowości płacenia rachunków i jednoczesne zarabianie na utrzymanie tego domu; jednak gdyby pomóc osobie z głębszą NI w zorganizowaniu tego byłoby to możliwe
   -przyswajanie odpowiedzialności obywatelskiej: jeśli przez odpowiedzialność obywatelską rozumiemy jako samodzielne podejmowanie decyzji mających na celu dobro ogółu społeczeństwa i ponoszenie konsekwencji tych decyzji zadanie to mogłoby przerosnąć możliwości osób z GłNI; osoby z GłNI nie myślą abstrakcyjnie oraz często mają zaburzenia w decentracji poznawczej (zdolności do przyjmowania perspektywy pozaosobistej w poznawaniu), co uniemożliwia samodzielne podejmowanie takich decyzji

b. średnia dorosłość:

-osiąganie dojrzałości w zakresie odpowiedzialności społecznej: podobnie j/w
-utrzymanie standardu ekonomicznego: niemożliwe przede wszystkim z przyczyn niezależnych od osób z GłNI, tj. niechęci pracodawców do zatrudniania osób z N oraz niskich płac dla osób z N, które otrzymały pracę; świadczenia socjalne również bardzo niskie
-redefinicja relacji partnerskiej ??
c. późna dorosłość:
-ustanowienie satysfakcjonującego standardu życiowego: podobnie jak z utrzymaniem standardu ekonomicznego- trudne z powodu niskich płac; możliwe ustanowienie satysfakcjonującego standardu życiowego jeśli chodzi o funkcjonowanie społeczno-emocjonalne

5. Podziel zadania rozwojowe wczesnej, średniej i późnej dorosłości przyjmując za kryterium klasyfikacji 3 źródła zadań rozwojowych.

Źródła zadań rozwojowych:
1. Dojrzewanie fizyczne:
a. wczesna
- …moim zdaniem brak
b .średnia
-akceptacja i przystosowanie do zmian fizjologicznych oraz swojej grupy wiekowej
-akceptacja starzenia się rodziców
c. późna
-adaptacja do pogarszającej się sprawności oraz zdrowia
-oswojenie się ze śmiercią partnera
-ustalenie przynależności do grupy wiekowej
2. Naciski kulturowe
a. wczesna
-przyswajanie ról rodzinnych
-nabywanie umiejętności opiekuńczych wobec dzieci
-zarządzanie domem
-przyswajanie odpowiedzialności obywatelskiej
b. średnia
-osiąganie dojrzałości w zakresie odpowiedzialności społecznej
-opieka i wychowanie dorastających dzieci
c. późna
-adaptacja do zakończenia aktywności zawodowej i niższych zarobków
3. Indywidualne aspiracje i wartości
a. wczesna
-wybór partnera życiowego
-nabywanie ról zawodowych
-nawiązywanie kontaktów towarzyskich
b. średnia
-utrzymywanie standardu ekonomicznego
-rozwijanie form spędzania wolnego czasu
-redefinicja relacji partnerskiej (waham się czy to nie do 2pkt.)
c. późna
-ustanowienie satysfakcjonującego standardu życiowego

6. Przedstaw wybraną definicję dorosłości. Poddaj analizie jej kryteria. Czy kryteria te spełniane są przez dorosłe osoby z głębszą niepełnosprawnością intelektualną? Zaproponuj definicję dorosłości, której kryteria będą spełniały dorosłe osoby z głębszą niepełnosprawnością intelektualną
   „DOROSŁOŚCIĄ określamy tę fazę życia, w którą człowiek wkracza po gwałtownych zmianach rozwojowych prowadzących do dojrzałości biologicznej i społecznej, wyrażającej się w zdolności do prokreacji, oraz odpowiedzialnego podejmowania nowych ról społecznych związanych z zakładaniem własnej rodziny, rodzeniem i wychowywaniem dzieci, podejmowaniem i rozwijaniem aktywności zawodowej, a przede wszystkim autonomicznym kierowaniu własnym życiem.”
   Kryteria:
   -osiągnięcie dojrzałości biologicznej i społecznej wyrażającej się w zdolności do prokreacji: nie każdy ma możliwość osiągnięcia dojrzałości biologicznej dającej możliwość prokreacji a mimo to jest uznawany za dorosłego; nie każdy, kto osiągnął dojrzałość biologiczną jest emocjonalnie gotowy do pełnienia roli rodzica
   -odpowiedzialne podejmowanie nowych ról społecznych związanych z zakładaniem własnej rodziny, rodzeniem i wychowywaniem dzieci: nie każdy człowiek dąży do założenia własnej rodziny i nie każdy uznaje to za wartość; nie wszystkie rodziny biorą swój początek od świadomej i odpowiedzialnej decyzji o poczęciu dziecka (ciąże nieplanowane); nie każda kobieta ma możliwość urodzenia dziecka, a mimo to może być bardzo dobrą matką, zaś nie każda kobieta, która ma biologiczną możliwość potrafi zaopiekować się swoim dzieckiem, nie mówiąc o wychowaniu
   -podejmowanie i rozwijanie aktywności zawodowej: aktywność zawodowa jest zależna od wielu czynników zewnętrznych (możliwość zatrudnienia, wysokość płac); nie wszystkie osoby sprawne fizycznie podejmują pracę; NI nie wyklucza podjęcia aktywności zawodowej
   -autonomiczne kierowanie własnym życiem: osoby z GłNI mogłyby być jednostkami autonomicznymi, gdyby odpowiednio potoczyła się ich edukacja i wychowanie oraz gdyby osoby pełnosprawne nie ograniczały możliwości decydowania osobom niepełnosprawnym
   DEF. DOROSŁOŚCI, KTÓREJ KRYTERIA SPEŁNIAŁABY OSOBA Z GŁNI: …….???
   Moim zdaniem to może być ta sama, bo tej osoby w normie też nie spełniają.. ale nie wiem czy to prawidłowa odpowiedź na to pytanie, czy mamy być bardziej kreatywne..

7. Określ, w jaki sposób koncepcję strefy utraconego rozwoju można wykorzystać do przedstawienia sytuacji osób dorosłych z głębszą niepełnosprawnością intelektualną.
   KOWALIK:
   -W wyniku uszkodzenia/ N dochodzi do zmniejszenia szans rozwojowych osoby, powstaje Sfera Utraconego Rozwoju, która polega na tym, że zasoby człowieka przeznaczone na dalszy rozwój będą musiały być zużytkowane na zabezpieczenie przed regresem rozwojowym. Im większe uszkodzenie, tym SUR jest większa.
   -Niepełnosprawność nabyta w okresie dorosłości może znacząco zmniejszać szanse na wykorzystanie przez człowieka potencjału rozwojowego;
   - wczesne nabycie kalectwa może ograniczać wielkość potencjału rozwojowego, natomiast powstanie kalectwa w okresie młodości lub w dorosłości w zasadzie nie wpływa na wielkość zdobytego wcześniej potencjału rozwojowego,- wczesne nabycie niepełnosprawności umożliwia wprowadzenie dodatkowej stymulacji rozwoju ( rehabilitacji),która może przyczynić się do przezwyciężenia trudności związanych z dochodzeniem do dorosłości i kompensowania blokad w rozwoju fizycznym, psychicznym oraz społecznym, z kolei nabycie kalectwa w dorosłości gwałtownie zaburza wykorzystanie zdobytego wcześniej potencjału
   -wczesne nabycie kalectwa umożliwia rozpoznanie posiadanych możliwości rozwojowych, rozwojowego, co prowadzi do wyboru adekwatnych ról społecznych, możliwych do realizacji w dorosłym życiu, nabyciu kalectwa w późniejszym czasie często zmusza do wycofania się z pełnionych ról społecznych lub je modyfikuje czy tez ogranicza,
   - wczesne nabycie niepełnosprawności może mieć wpływ na ukształtowanie się światopoglądu,
   -Światopogląd może prowadzić do pogłębiania strefy utraconego rozwoju, może to przyspieszać procesy starzenia się i być bardzo frustrujące dla osoby niepełnosprawnej.
   -To światopogląd odgrywa kluczowa rolę w powstawaniu strefy utraconego rozwoju oraz pozostałych negatywnych konsekwencji. To na nim powinna skoncentrować się rehabilitacja. Będzie to dążenie do ukształtowania prorozwojowego światopoglądu, dającego szanse osoba niepełnosprawnym do wyrażania szeroko rozumianej aktywności twórczej.

8. Skomentuj wyniki badań K. Rzedzieckiej (2003) nad społecznymi koncepcjami dorosłości.
Autorkę ciekawiło podejście do dorosłości osób niepełnosprawnych intelektualnie, badanym zostały zadane dwa pytania:

-Czy niepełnosprawność człowieka ma wpływ na jego dorosłość?

-Czy czterdziestolatek z Zespołem Downa jest dorosły?

Odpowiedzi na te pytania w odniesieniu do wyrażanych przez nich koncepcji wskazują na ich ambiwalentny stosunek. Odnoszą się oni gł. do dorosłości jako dojrzałości i statusu społecznego. Badanie nie przedstawiali dorosłości jako dojrzewania w odniesieniu do osób z niepełnosprawnością intelektualną. Jedyną koncepcją w pełni do nich odnoszoną jest koncepcja wieku metrykalnego. Badani uważają, że dorosłość człowieka z ni jest zależna od stopnia niepełnosprawności. N. fizyczna jawi się pozytywnie w przeciwieństwie do niepełnosprawności intelektualnej.

4 typy relacji niepełnosprawność- dorosłość:

1)niepełnosprawność przeciwstawna dorosłości (badani wykazują wątpliwości, wahania, zakwestionowaniu ulega koncepcja dorosłości jako dojrzałości wewnętrznej, dojrzałość tą uniemożliwia niepełnosprawność intelektualna, nie przypisują osobom z ni atrybutów dojrzałości. Wg badanych osoba z ZD nie jest odpowiedzialna, niezależna, ma problemy z podejmowanie decyzji i ponoszeniem konsekwencji wł. działania. Uważają, że osoby z NI traktowane są z przymrużeniem oka.

2)niepełnosprawność jako bariera dla dorosłości, NI jako utrudnienie w osiąganiu dorosłości, wskazują na negatywne wł. środowiska i wychowania osób NI. Wskazują na rolę rodziny i nauczycieli w wychowaniu osób z NI. Gł. barierę stanowią czynniki biologiczne.Badani określają dorosłość jako narzucony społecznie status, który traktowany jest jako ciężar dla osób z NI. Nie powinien być on przymusem bowiem nie wszyscy mają możliwości do wypełniania zadań społecznych.

3)niepełnosprawność jako czynnik stymulujący dorosłość (odnosi się do niepełnosprawności fizycznej, wg badanych osoby z fizyczną niepełnosprawnością szybciej dojrzewają dzięki doświadczaniu sytuacji trudnych, dorosłośc osób z fizyczną niepełnosprawnością ujmowana jest jako dojrzałość.

4)niepełnosprawność i dorosłość jako niezależne od siebie: odnosi się do statusu metrykalnego; wiek 18 lat os z NI pozwala społeczeństwu dostrzec tylko tą dojrzałość biologiczną, ale nie zastanawia się nad dojrzałością w innych sferach.

Badani wskazując na istnienie normy i patologii w koncepcjach dochodzenia do dorosłości. Szczególnie niekorzystna wydaje się być niepełnosprawność intelektualna, wizerunek osoby obarczony jest deficytami, osoby z NI dostają tylko jeden aspekt dorosłości dojrzałość metrykalną. Wymiar ten jest niezależny od ich aktywności

8. Czy niepełnosprawność intelektualna stanowi barierę dla dorosłości? Uzasadnij swoją wypowiedź. ??
   Odp. N.I. sama w sobie nie stanowi bariery. Osoby te natomiast potrzebują wsparcia w dojrzewaniu do dorosłości. To podejście najbliższych i społeczeństwa do os. n.i. pozbawia ich prawa do bycia dorosłymi. Odmawia się im prawa do samostanowienia, podejmuje się za nich decyzje, uprzedmiatawia się. Często kieruje nami troska i chęć obrony, a także przyzwyczajenie i brak refleksji co sprawia, że stają się oni wiecznymi dziećmi.

9. Omów zmiany fizyczne, psychiczne i społeczne zachodzące we wczesnej, średniej i późnej dorosłości.
   Wczesna dorosłość:
   a. zmiany fizyczne:
   - optymalna zdolność do pracy
   - dojrzałość rozrodcza
   - rozwój motoryczny: szczyt między 20 a 30 r.ż.
   - optymalna zdolność do pracy i najwyższy stopień jej wydolności
   - 25r.z. wzrasta wrażliwość na światło
   - powiększa się pole widzenia peryferyjnego
   - 18-20rz ustala się ostrość widzenia
   - 20-30ra najlepsza ostrość słuchu
   - po 20rz w małym stopniu pogarsza się słyszalność najwyższych dźwięków
   - stres może prowadzić do wzrostu rytmu pracy serca lub wyst. nadciśnienia
   - osiągnięcie maksymalnego wzrostu
   - przyrost masy ciała (największy - 25.-35. r.ż.)
   - największa wydolność - mierzona maksymalnym zużyciem tlenu
   - Zmiany fizjologiczne pod wpływem stresu
   *wzrost rytmu pracy serca
   *nadciśnienie
   *wrzody, zapalenie okrężnicy (przy przedłużającym się stresie)
   b. zmiany psychiczne:
   - doświadczanie siebie jako podmiotu odpowiedzialnego za własne działania (osiągnięcie autonomii)
   -wgląd we własne motywy postępowania (bogatsza wiedza o sobie)
   -kształtuje się postawa odpowiedzialności i szacunku dla drugiej osoby (niezależność od innych i tolerancja)
   -może pojawić się problem sensu życia (gdy dojdzie do sprawdzenia wyborów i konfrontacji osiągnięć z zamierzeniami)
   c. zmiany społeczne:
   - periodyzacja życia rodzinnego (wybór współmałżonka; narodziny pierwszego dziecka= przyjęcie nowej roli społecznej i wynikającej z niej obowiązków nad dzieckiem i podjęcie za nie odpowiedzialności; macierzyństwo i ojcostwo)
   - miłość małżeńska (fazy związku-> Wojciszke, Reiss)
   - rozwód
   - podjęcie pracy zawodowej (stadium eksploracji - gdy jednostka przymierza się do różnych ról zawodowych; st stabilizacji - gdy po dokonaniu wyboru, znajduje trwałe miejsce i pole działania zawodowego; st zachowania status quo - dążenie do utrzymania uzyskanej pozycji zawodowej; st schyłkowe - wycofanie się z aktywności zawodowej i angażowanie w inne formy aktywności)
   Średnia dorosłość:
   a. zmiany fizyczne:
   - potrzeba większej ilości światła, by dobrze widzieć
   - dalekowzroczność (okulary)
   - spadek zdolności słyszenia dźwięków o wysokiej częstotliwości; powolne obniżanie się wydolności słuchowej
   - 50rz obniża sie wrażliwość smakowa
   - zmniejszenie liczby kubków smakowych
   - Dobra wydolność funkcjonalna (wyższy poziom kompetencji i sprawności mimo braków w funkcjonowaniu psychomotorycznym, bo kompensują deficyty poprzez stosowanie efektywniejszych strategii działania)
   - obniżone zdolności adaptacyjne organizmu wskutek niekorzystnych zmian fizycznych
   - wzrasta prawdopodobieństwo zachorowań
   - zachodzą niekorzystne zmiany fizyczne, obniżające zdolności adaptacyjne organizmu
   - spadek ilości pompowanej przez serce krwi, obniżona sprawność nerek, zmniejszone wydzielanie hormonów i enzymów trawiących, słabsza przepona, mężczyźni - przerost prostaty, spadek aktywności seksualnej - wzrasta prawdopodobieństwo zachorowań
   - choroby układu krążenia, oddechowego, trawiennego, choroby psychiczne, artretyzm, reumatyzm, zaburzenia słuchu i wzroku, NADCIŚNIENIE
   - kobiety → klimakterium, przekwitanie (menopauza)
   - obniżenie funkcji intelektualnych
   - obniża się szybkość, wydajność oraz zakres przetwarzania informacji
   - spadek poziomu wydolności w zakresie procesów poznawczych
   b. zmiany psychiczne:
   - kryzys wieku średniego
   - faza opuszczonego gniazda
   -konieczność opieki nad starzejącymi się rodzicami (zwiększenie tolerancji wobec starości)
   c. zmiany społeczne:
   - optymalna pozycja zawodowa
   - syndrom wypalenia zawodowego = wyczerpanie emocjonalne i poczucie utraty możliwości wykonywania zawodu w sposób efektywny i zaangażowany
   -specyfika rozwoju społecznego kobiet (bieg życia rodzinnego wyznacznikiem) i mężczyzn (kariera zawodowa pozwalająca utrzymać założoną rodzinę)

Późna dorosłość:
a. zmiany fizyczne:
- zanik zdolności reprodukcyjnych komórek oraz ich stopniowa degeneracja
- obniżenie sprawności fizycznej (ograniczona zdolność do wysiłku, zwiększona męczliwość, ograniczenie aktywności, spadek wigoru) → deterioracja tzn. stopniowe słabnięcie funkcji niemal wszystkich narządów ciała
- mnoga patologia → występowanie kilku dolegliwości równocześnie u tej samej osoby, spowodowane przewagą procesów katabolicznych nad metabolicznymi
b. zmiany psychiczne:
-duże indywidualne zróżnicowanie (rozpacz a integralność)
- utrata atrakcyjności
- zdarzenia krytyczne np utrata bliskiej osoby
-utrata poczucia przydatności i prestiżu
-zbliżająca się perspektywa śmierci
c. zmiany społeczne:
-utrata statusu ekonomicznego i społecznego (przejście na emeryturę)

10. Wskaż główne czynniki sprzyjające tworzeniu się stereotypów społecznych.
    -niewielka liczba rzetelnych informacji
    -zaostrzenie i wyolbrzymienie niektórych cech, pomniejszanie i niedostrzeganie innych
    -przypisywanie najczęściej negatywnych cech wszystkim członkom danej grupy
    -sztywność i odporność własnych ocen na zmiany
    -aprobata dla danego stereotypu członków własnej grupy
    -pełne przekonanie co do trafności własnych przekonań
    -intensywność towarzyszących stereotypom negatywnych emocji
    -upór w trwaniu, zamknięcie na zmiany, deformacja, fałszowanie obiektywnej wiedzy docierającej z zewnątrz
    

11. Jaką role w kształtowaniu społecznej sytuacji osób niepełnosprawnych intelektualnie odgrywają media?
    -21% Polaków nie zna w ogóle osób niepełnosprawnych
    -66% dorosłych Polaków zna je słabo lub tylko z widzenia
    -70% POlaków po zakończeniu swojej edukacji całą swoją wiedzę o otaczającym go świecie czerpie wyłącznie z TV
    Wniosek: wizerunek osoby niepełnosprawnej jaki prezentują środki masowego przekazu jest jedynym, z jakim większość Polaków ma do czynienia.
    Jaki ten wizerunek? notatka z Jareckiej :
    Konceptualizacja medialną NI, w której ZD stanowi jeden z elementów:
    1. lękowe podstawy mają dwa główne konteksty prezentacji:
    a. Upośledzenie tragiczne: przedstawione np. w filmie „Myszy i ludzie”, w którym dorosły N jest niewinny i okrutny; nieświadomie sprowadza na siebie nieszczęście i dopełnia się jego los
    b. Upośledzenie demoniczne: najbardziej zobrazowana niechęć i lęk przed upośledzonym; np. w filmie „Kosiarz umysłów” z upośledzonego osobnika staje się geniuszem, ale geniuszem złowieszczym
    2. Upośledzenie liryczne: prezentowanie os.N z dużym ciepłem i odrobiną zachwytu; wyidealizowana wersja losu os. z NI, który jest w pełni zintegrowany z otoczeniem i świetnie sobie radzi z wymaganiami życia; np. „Forest Gump”, „Jewel”, „Nienormalni”
    3. Topos wzniosłości: os.N stanowi dla widza zagadkę, ale wierzymy, że mimo N osoba ta może być na swój sposób wybitna; np. „Nell”, „Rain Man”, „Jewel”
    4. Upośledzenie radosne i dziarskie: os.N świetnie radzą sobie w życiu- pracują, bawią się i żyją w wesołej kompanii, wykorzystując talenty lub dary losu (korzystając także z pomocy kolegów i zwykłych dorosłych); np. „Freaks”, „Nienormalni”, seriale „Dzień za dniem” i „Klan”
    W produkcjach audiowizualnych dorośli kontaktujący się z os.N manifestują pewne modelowe postawy:
    1.postawa odrzucenia, niepewności i obawy: wyrasta z postawy obrzydzenia, odrazy i niechęci; lękowe nastawienie sprawia, że os.N postrzegana jest jako ofiara jej automatyczne uwznioślanie, podkreślanie szlachetności; spodziewa się po nich cierpienia i znoszenia swego losu w ciszy, osoba nie może mieć wad (być mściwa, złośliwa itd.) nie integrując nieprzyjemnych aspektów swojej osobowości nie może być w pełni człowiekiem
    2. Postawa lękowej niechęci: manifestowana ignorowaniem, szyderstwem i gnębieniem os.N; te postawy są jednoznacznie tępione w mediach; przykładem są problemy bohaterów różnych seriali, którzy muszą mierzyć się z nieprzyjaznym otoczeniem („Quantum Leap”, „Dotyk anioła”)
    3. Postawa nadopiekuńcza matki, która pragnie wynagrodzić DZ jego N: np. „Jewel”; matka ciągle zajmuje się DZ z ZD, „nie odcięła pępowiny”, DZ wypełnia całe życie matki; dorosły nie jest w pełni sobą, a DZ nie ma szans na usamodzielnienie
    4. Ambiwalencja: z jednej strony, ceni się i szanuje taką osobę, z drugiej- absolutnie nie rozumie się trudności tej dorosłości; oczekiwania są niewielkie, a nawet jeśli upośledzony zaskoczy niesamowicie mądrym sądem czy pożądaną zdolnością, jesteśmy gotowi potraktować to jako dobry znak i automatycznie podnosić poprzeczkę w każdej następnej sprawie; może to zaowocować rozczarowaniem i zniechęceniem we wzajemnych kontaktach, a także przerodzić się w lękowe unikanie myślenia o bliskich N jako o osobach dorosłych; np. „Babski oddział”
    5. Postawa euforycznej i bezwarunkowej akceptacji dorosłego N i jego wszelkich pomysłów; przedstawia niewłaściwy obraz rzeczywistości pomijając istotę specyfiki ich trudności życiowych; np. niektóre kampanie społeczne, zwłaszcza w odniesieniu do N ruchowej czy zmysłów
    6. Postawa gloryfikacji i afirmacji: podobne skutki co odraza i niechęć; nie dostrzega się osoby, a jedynie obiekt, któremu należy współczuć albo którym można się zachwycać; pokazuje się herosa, wspaniały umysł uwięziony w kalekim ciele; np. Stephen Hawkin, Hellena Keller- jak z okaleczonego ciała można wydobyć wspaniałe myśli i działania;
    7. Postawa towarzyszenia w rozwoju i życia- wzorcowa!!; N jest traktowany z szacunkiem, opiekun interweniuje gdy jest taka potrzeba; np. „Myszy i ludzie”, a także bohaterowie „po ewolucji postaw” w filmach „Jewel”, „Babski oddział”

12. Przedstaw związek między stereotypami społecznych a uprzedzeniami.
    Uprzedzenia wyrażają się w stereotypach, a stereotypy skłaniają do uprzedzeń.
    Stereotypy generują uprzedzenia, a uprzedzenia umacniają stereotypy.
    CZYLI JAŚNIEJ:
    ♦ uprzedzenie społ. jest wyrazem stereotypowego myślenia
    ♦ stereotypy wiążą się z systemem poznawczym i emocjami, a uprzedzenia dodatkowo z
    gotowością do działania
    ♦ sprzężenie zwrotne - uprzedzenia wyrażają się w stereotypach, a stereotypy skłaniają się do
    uprzedzeń
    ♦ uprzedzenia nie zmieniają się pod wpływem nowych danych, podobnie jak przy stereotypach
    jesteśmy przekonani, że mamy rację
    ♦ uprzedzenia powodują samospełniające proroctwo tzn. że pewne stereotypowe oczekiwania w
    Uprzedzenie to stosunek do jakiejś sprawy nie oparty na własnych doświadczeniach; przyjęte od innych bez refleksji, z wygody lub braku przenikliwości; poglądy, opinie, oczekiwania; mogą byś pozytywne
    Stereotyp to forma spostrzegania lub ujmowania przedmiotu, który uprzedza użycie umysłu i rozumu- mają już gotową „wersję” odporną na swoje działanie; gr stereo-twardy, typos- wzorzec; tendencja do uproszczonego i zdeformowanego spostrzegania grup ludzkich
    

13. Opisz, na czym polega samospełniające się proroctwo. Spróbuj powiązać to zjawisko z koncepcją patologizacji rozwoju M. Kościelskiej

Samospełniające się proroctwo polega na tym, że osoba etykietowana (postrzegana przez pryzmat uprzedzeń i stereotypów) zaczyna postępować zgodnie z tym, czego się od niej oczekuje- potwierdza więc treść tych uprzedzeń. Z czasem w osobie buduje się jej fałszywy obraz.
Koncepcja patologizacji rozwoju Kościelskiej zakłada, że „oni nie urodzili się upośledzeni. Doszli do tego stanu w rezultacie nieprawidłowego rozwoju”, a więc autorka podkreśla rolę czynników środowiskowych. Odnosi się przede wszystkim do relacji przywiązania oraz środowiska rodzinnego, które prowadzi do zablokowania normalnej aktywności poznawczej i uniemożliwia właściwe korzystanie ze środowiska.
W obu więc koncepcjach czynniki społeczne pogłębiają niepełnosprawność intelektualną osoby poprzez zaniżanie lub brak oczekiwań wobec nich, co prowadzi do wytworzenia się fałszywego obrazu osoby.

14. Na podstawie opracowania K. Błeszyńskiej (1996) scharakteryzuj czynniki kształtujące społeczną sytuację osób niepełnosprawnych.
    Czynniki ekonomiczne i gospodarcze.
    ♦ Usytuowanie jednostki w społecznym podziale pracy i wytworzonego produktu, tzn. że
    niski poziom produkcji i charakterystyczne dla niego okresy niedoboru nie sprzyjają
    jednostkom słabszym. W sytuacjach niedostatku dóbr podstawowych, zwłaszcza
    żywności tworzy się kryteria dokonywanej dystrybucji, co często prowadziło do
    dyskryminacji osób postrzeganych jako nieproduktywne, a więc obciążające kosztami
    swego utrzymania innych ludzi. Wiąże się to także z nierównym traktowaniem ich praw
    do zaspokajania potrzeb biolog. (np. odmawianie pożywienia, dachu nad głową, opieki),
    w skrajnych przypadkach eksterminacja fizyczna.
    ♦ Bezrobocie, wysoka stopa tego zjawiska, pociągająca silną konkurencję o pracę,
    szczególnie w mniejszych miejscowościach, sprzyja do utrzymywania się
    stereotypowych poglądów o nieprzydatności zawodowej osoby niep. intel.
    
    Czynniki kulturowe.
    ♦ obowiązujące doktryny religijne i polityczne, system wartości, poziom wiedzy
    i organizacja życia zbiorowego danej społeczności
    ♦ właściwości związane z wyglądem, cechami psychicznymi lub sposobem
    funkcjonowania (pomimo zmieniających się preferencji ciągle ważna jest uroda -
    minimum harmonijna budowa ciała i ,,przyjemne dla oczu” rysy twarzy)
    ♦ poziom inteligencji i zdolności adaptacyjne
    ♦ osiągnięte wykształcenie
    ♦ procesy atrybucji, operują one stereotypowymi przeświadczeniami, zakorzenionymi
    w świadomości zbiorowej w konsekwencji procesów socjalizacji i indoktrynacji
    ♦ wierzenia religijne; kalectwo fizyczne lub psychiczne interpretowane jako kara za
    grzechy; w prawosławiu opieka nad osobami n. i. tzw. ,,boży ludzie”; islam
    rygorystycznie zabrania prześladowania osób n. i.
    ♦ doktryny filozoficzno - społeczne np. personalizm, egzystencjalizm odnoszą się do osób
    niepełnosprawnych także intelektualnie, z szacunkiem i życzliwością (pogarda
    i wrogość dla ułomności - Arystoteles, Platon, Nietzsche)
    ♦ koncepcja A. Rosenberga ,,Krwi i rasy” interpretuje niep. intel. jako konsekwencję
    genetycznego skażenia i postuluje oczyszczenie rasy przez zabiegi ludobójstwa
    ♦ negatywny wpływ na postrzeganie osób n. i. ze strony mass mediów, goniących za
    sensacją
    ♦ pedagogika i psychologia, koncentrujące się na deficytach funkcjonowania osób n. i.
    pogłębiają negatywny stereotyp tych osób
    ♦ koncepcje kształcenia nie uwzględniające obecności w systemie oświatowym uczniów
    o poziomie intelektualnym poniżej normy, oprócz koncepcji kształcenia integraf

15. Zaprezentuj możliwości przeciwdziałania etykietyzacji osób niepełnosprawnych.
Nie do końca jestem pewna czy o to chodzi… ale to jest z Błeszyńskiej:
-zdjęcie sigmy oraz skorygowanie społecznego stereotypu ludzi z n.i. poprzez popularyzację adekwatnej wiedzy o tych osobach

-dekompozycja psychiatrycznego modelu n.i.

- możliwa dezinstytucjonalizacja systemu opieki nad os. z n.i.

-upowszechnianie integracyjnych form kształcenia i zatrudniania możliwych dla danej grupy osób z n.i.

-reinterpretacja ujęcia dysfunkcji intelektualnej w doktrynach religijnych i filozoficznych

- upodmiotowienie i aktywizacja społeczna osób z n.i.

- zwiększenie obecności przedstawicieli niepełnosprawnych w życiu społ.

15. Wyjaśnij dlaczego należy kształtować autonomiczne zachowania u osób niepełnosprawnych intelektualnie.
    argumenty za kształtowaniem autonomicznych zachowań u osób N.I. (Za Batko):
    Badacze i praktycy przekonani o konieczności rozwijania autonomii u tej grupy osób niepełnosprawnych najczęściej przytaczają następujące stwierdzenia:
    1.potrzeba autonomii jest ściśle powiązana z natura człowieka i występuje już u małych dzieci, a także u osób o obniżonej aktywności umysłowej
    2.każdy człowiek ma prawo do decydowania czy współdecydowania o jakości swego życia
    3.nadmierne uzależnienie człowieka od decyzji i kontroli ze strony innych ludzi prowadzi do powstania wielu niekorzystnych następstw osobistych i społecznych
    4.wśród konsekwencji postępowania prowadzącego do zablokowania autonomii jednostki wymienia się m.in. niedorozwój funkcji osobowego Ja: brak poczucia podmiotowości i tożsamości, wyuczoną bezradność i brak kompetencji, czyli niedorozwój poczucia sprawczości, ograniczenie rozwoju poznawczego oraz ograniczenie motywacji do działania.
    5.uzależnienie od innych ludzi, nawet pozornie akceptowane, jest potencjalnym źródłem frustracji, cierpienia i konfliktów wewnętrznych=> negatywne konsekwencje dla zdrowia psychicznego
    6. człowiek nieautonomiczny nie będzie w stanie rozwinąć swego potencjału, określić i realizować swoich zasadniczych celów i dążeń, stanie się przedmiotem niż podmiotem swego życia
    7.kształtowanie jednostek zależnych i biernych ma również konsekwencje społeczne: buduje niekorzystny wizerunek osoby upośledzonej, wpływa na negatywne postawy społeczeństwa wobec tych osób, a pośrednio na proces normalizacji i integracji.

16. Wskaż obszary szczególnego znaczenia dla kształtowania autonomii u osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną. Uzasadnij swoją wypowiedź.
    -samodzielność w zakresie samoobsługi i poruszania się
    -rozwijanie zainteresowań i umiejętności spędzania wolnego czasu
    -rozwijanie umiejętności komunikacyjnych i społecznych
    -dokonywanie wyborów, podejmowanie decyzji i odpowiedzialności
    -budowanie realnego i pozytywnego obrazu własnej osoby
    Uzasadnienie we własnym zakresie;p

19. Korzystając z opracowania W. Pileckiej i J.Pileckiego (1996) omów warunki rozwoju autonomii.
O rozwoju autonomii decydują te same czynniki co o rozwoju innych sfer tzn.:

a) biologiczne (anatomiczne i fizjologiczne cechy organizmu, a przede wszystkim strukturalne i funkcjonalne właściwości systemu nerwowego, które mogą stanowić kontekst ograniczający ze względu na organiczne uszkodzenia mózgu, a także zaburzenia w budowie różnych organów i narządów ciała)

b) ekologiczne- środowisko naturalne i społeczno-kulturowe. Mogą one stanowić kontekst ograniczający, ale i ułatwiający. Rolę pomocnika środowisko może spełniać jedynie w następujących warunkach:

• Hierarchia systemów, których strukturę i organizację wyznacza zasada działań zorientowanych na DZ, uwzględniających jego potrzeby i wymagania którym powinno podołać

• W obrębie systemu, jak i pomiędzy systemami jest zachowana równowaga.

Wg artykułu współczesny polski ekosystem dziecka jest bardziej ograniczający niż ułatwiający rozwój jego autonomii. Czynniki utrudniające autonomię stanowią nadopiekuńczość , infantylizacja w środowiskach pozarodzinnych, pseudointegracja.

System kształtujący autonomię dziecka musi opierać się na:

-rozwoju kompetencji dziecka

-rozwoju własnych kompetencji

20. Korzystając z opracowania W. Pileckiej i J.Pileckiego (1996) omów wyznaczniki rozwoju autonomii.
    Wyznaczniki rozwoju autonomii (czynniki decydujące bezpośrednio o rozwoju autonomii) mogą tkwić:
    - w nim samym (osobiste zasoby)
    -w interakcjach z innymi.
    Czynniki osobowościowe i interakcyjne przebywają we wspózależnosci. W pierszych latach życia o rozwoju autonomii decydują czynniki interakcyjne, a później osobowościowe. Szczególne znaczenie dla rozwoju autonomii mają zachowania rodziców i opiekunów (akceptacja dziecka, empatyczne rozumienie, zachęcanie do działania, przekazywanie wartości). Akceptacja umożliwia wzrost poczucia wł. wartości i odpowiedzialności za podejmowanie reakcje i działania.

Kolejne wyznaczniki rozwoju autonomii to:
-aktywny udział dziecka w codziennym życiu
-intencjonalne rozwijanie jego umiejętności
-kontakty dziecka z pełnosprawnymi i poszkodowanymi.
Do wytworzenia autonomii dziecka stosuje się także pewne terapie i treningi, które mają na celu:

-obniżenie napięcia lękowego i kształtowanie stabilności emocjonalnej

-kształtowanie pozytywnego obrazu samego siebie, poczucia wł. wartości

-rozwijanie umiejętności społecznych.

Czynnikiem mającym ogromny wpływ na rozwój autonomii dziecka z N jest wsparcie rodziny i rówieśników. Może mieć ono charakter:
*emocjonalny (przekonuje dziecko, że jest kochane),
*informacyjny (pomoc w rozwiązywaniu życiowych problemów i zadań, przez podanie bezpośrednich rad jak postąpić),
*instrumentalny (bezpośrednie zaangażowanie się w pomoc dziecka N).

Wyznaczniki poznawcze, które w istotny sposób ułatwiają kształtowanie się autonomii dziecka to:

-samoświadomość (orientacja we własnej świadomości, poznanie myśli, uczuć, motywów, zrozumienie zachowania i sytuacji)

-samoakceptacja (trwale nastawienie wobec wł. osoby nacechowane wiarą, zaufaniem i zdrowym stosunkiem do siebie)

-poczucie własnej wartości

-poczucie pewności siebie

Wyznaczniki instrumentalne to umiejętności dziecka, z których najważniejsze są:

-umiejętności społeczne (ujawniają się w sytuacjach interpersonalnych i w pełnieniu ról społecznych) Rozwój autonomii pozostaje ściśle związany z rozwojem empatii, umiejętności komunikowania się, wglądu społecznego. Czynniki sprzyjające rozwojowi empatii to:

a)doświadczenia społeczne jednostki

b) umiejętność werbalnego i pozawerbalnego komunikowania się

c)dojrzałość innych kompetencji społecznych

Za bezpośrednią przyczynę obniżenie empatii dzieci z NI wskazuje się trwający dłużej egocentryzm, w skutek czego nie potrafią zrozumieć one perspektywy innych osób.

Wgląd społeczny to zdolność jednostki do różnicowania procesów wyznaczających społeczne wydarzenia oraz zdolność wartościowania tych wydarzeń. Dzieci z Ni koncentrują uwagę na nieistotnych elementach, nie dostrzegają natomiast relacji zachodzących między elementami co prowadzi do błędów w interpretacji.

-umiejętności radzenia sobie (zachowania służące odbudowie równowagi pomiędzy zwiększonymi wymogami, a nieadekwatnymi zasobami) Spełniają dwie funkcje: instrumentalną (zmiana stresującej syt. między jednostką a jednostką poprzez zmianę wł. zachowania lub zmianę zagrażającego otoczenia), łagodząca (samoregulacja emocji, aby nie złamały one odporności psychicznej i społecznego funkcjonowania jednostki). Zachowania zaradcze warte stosowania u dzieci z NI:

a)poszkuwanie informacji (pozwala określić charakter problemu i możliwości działania)

b) bezpośrednie działanie (skierowane na ja lub na otoczenie, ma na celu zmianę niekorzystnej syt. ja-otoczenie, rozwijanie gotowości do bycia aktywnym, do podejmowania działań kompensujących braki czy ograniczenia

c) powstrzymywanie się od działania (umiejętność kontrolowania wł. stanów emocjonalnych, zwł. negatywnych

d) zwracanie się do innych o pomoc

-umiejętności korzystania ze wsparcia

21. Wymień czynniki, które Twoim zdaniem ułatwiają osobom z głębszą niepełnosprawnością intelektualną osiąganie autonomii.

Samodzielność w zakresie samoobsługi i poruszania się

Rozwijanie zainteresowań i umiejętności aktywnego spędzania czasu

Rozwijanie umiejętności komunikacyjnych i społecznych

Dokonywanie wyborów, podejmowanie decyzji i odpowiedzialność

Budowanie realnego i pozytywnego obrazu własnej osoby

Poszukiwanie dróg samorealizacji

22. Wymień zachowania rodziców i opiekunów blokujące rozwój autonomii osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną (z uwzględnieniem pracy B. Tylewskiej-Nowak, 2001).

Powołuje się ona na Kościelską. Czynniki blokujące rozwój autonomii:
1. bezosobowe traktowanie dziecka
2. koncentracja na defekcie
3. nadmiar opieki i kontroli (inicjatywę w kontakcie przejmuje dorosły)
4. wymuszenie adaptacji do warunków zewnętrznych i stawianie wymagań bez liczenia się z właściwościami dziecka
5. brak akceptacji, wrogość, lęk
6. przeładowanie kontaktów emocjonalnych
7. brak stabilności warunków życia

23. Skomentuj wyniki badań prowadzonych przez B. Tylewską-Nowak (2001) nad autonomią osób niepełnosprawnych.

1. Wnioski i postulaty wynikające z badań.

1. Opinie nt. a. os. z GNI w wyróżnionych grupach badawczych są w zasadzie takie same. W wielu przypadkach nie wykryto zw. między posiadaniem kontaktów z os. z NI a nie posiadaniem ich. Gdy zw. był istotny, jego wartość kształtowała się na przeciętnym poziomie.

2. Os z gr. A częściej były skłonne oceniać wyżej obecną a. , nawet w przypadkach gdy widoczne były jej znaczne ograniczenia.

3. Obszar a. os z NI jest często ograniczany z przyczyn obiektywnych lub koniecznych z pkt. widzenia ich rodziców/ opiekunów. To troska o bezpieczeństwo zarówno fizyczne jak i psychiczne stanowi granicę a.

4. W niektórych przypadkach p[przyzwyczajenie, że os. pełnosprawne decydują za os. z NI wryło się w świadomość społ. tak daleko, że dotyczy także spraw najdrobniejszych (np. wybór ubioru).

5. Najczęściej wspierana w opinii badanych jest a. w obszarze samoobsługi.

6. Najbardziej ograniczonymi obszarami a. są: sfera zw. z zakładaniem własnej rodziny, posiadaniem potomstwa i życiem seksualnym, sfera zw. z pełnieniem roli pracownika oraz kontakty towarzyskie.

7. Sfery życia intymnego os. NI był tematem pracy przez długi czas. Jest on i długo pozostanie tematem najtrudniejszym. Prowadzi do odmawiania os. z GNI prawa do zakładania rodziny i przejawiania zach. erotycznych. Istnieje konieczność stworzenia programów edukacyjnych na miarę potrzeb i możliwości os GNI, które uwzględniają kulturę i tradycję społ.

8. Funkcjonowanie os z GNI w roli pracownika - w sferze życzeń, bo brak zakładów pracy chronionej, bezrobocie, nie mają praktycznie szans na pracę.

9. Os. GNI nie prowadzą praktycznie życia towarzyskiego, duża część jest zamknięta w domu. Przyczyną izolacji jest najczęściej wstyd, ale też troska o bezpieczeństwo. W przypadku DPS - sformalizowany tryb życia mieszkańców.

10. Dostęp do życia kulturalnego powinien być większy. Nie powinno się ograniczać imprez dla „tych” osób.

11. Os. mające największy wpływ na a. os z GNI to rodzice, nauczyciele i wychowawcy. Rodzina i rodzice są gr. społ, w której os. z GNI ma największe możliwości osiągnięcia optymalnego rozwoju, w tym maksymalnej a.

12. Śmielsze opinie nt. konieczności zmian obecnego stp. a. wyrażały os. z gr. B: bo nie będą osobiście zaangażowane i odpowiedzialne za następstwa dokonanych zmian, w skład gr. wchodzili nauczycieli - czyli os. bardziej wyczulone na problemy społ.

13. Ostrożniejsze opinie należały do rodziców, nauczycieli i wych - gr. A, bo oni obawiają się konsekwencji. Autonomia to nie tylko prawa ale też odpowiedzialność.

14. Główne bariery w osiąganiu wyższego poziomu a. tkwią przede wszystkim w braku wiedzy nt. os z NI.

15. Czynnik utrudniają - obawa przed zmianą istniejącej sytuacji. Bezpieczniejsze jest to co jest znane. Obawa przed zmianą wiąże się też z koniecznością poniesienia znacznych kosztów społ, a rezultaty są niepewne i nie są znane, mogą więc stanowić poczucie ryzyka.

16. Istotna bariera - lista osób potencjalnie zainteresowana zmianami sprowadza się do rodziców i profesjonalistów.

17. Autonomia osobowa w naszym społeczeństwie jest nadal źródłem stratyfikacji społ, a dostęp do samodzielności i wolności nie jest równy dla wszystkich. Wśród os. z GNI istnieje też podziała na „lepszych i gorszych”.

18. Należy zadbać by prawa przysługujące os. z GNI były respektowane i ściśle przestrzegane.

19. Tworząc programy rehabilitacyjne i edukacyjne dla os. z GNI należy zwrócić uwagę nie tylko na szansę wynikającą z a., ale również na zagrożenie z nią związane. Sama istota NI powoduje, że pewne obszary a. są os. z GNI niedostępne lub dostępne w ograniczonym zakresie i będą oni zawsze w pewnym stp. potrzebowały pomocy ze strony innych.

24. Przedstaw główne założenia koncepcji normalizacji.

Normalizacja jest szeregiem instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych działań zmierzających do stworzenia normalnych warunków życia oraz udzielenie pomocy by przez cale swoje życie mogli normalnie funkcjonować

Elementy składające się na normalizację:

1. Mieszkanie w swoim domu- nie utożsamianie domu osób z ni z instytucja np. dps-em; chodzenie, dojeżdżanie do pracy, spędzanie czasu wolnego poza domem

2. Normalizacja rytmu dnia- typowy rytm dnia; wstawanie i ubieranie się o określonej porze dnia lub wyjęcie osób z łóżek, spożywanie posiłku- śniadania w gronie rodziny, współmieszkańców, wyjście do pracy czy ośrodka terapii zajęciowej, czas wolny, pójście do łóżka o typowej dla wieku porze,

3. Normalizacja rytmu tygodnia- rozróżnienie dnia powszedniego i weekendu oraz świąt,

4. Normalizacja rytmu roku- typowy dla naszego społeczeństwa urlop (2 lub 3 tygodnie) z reguły w wyższym standardzie, uroczyste obchodzenie świąt,

5. Normalizacja życiorysu- rozumiana jako życie w wiekowo specyficznym środowisku:

- właściwe środowisko dla małych dzieci- najbliższa rodzina, zapewnienie odpowiednie ilości stymulacji, poczucia bezpieczeństwa i akceptacji,

- środowisko dla dzieci w wieku szkolnym- w rozwoju osoby z ni czas ten może przyczynić się do niwelowania skutków ni lub wręcz odwrotnie brak wsparcia może wzmocnić braki,

- środowisko dorosłych- trudność przejścia w dorosłość, pojawia się przeświadczenie nie możności bycia dorosłym z uwagi na ni,

- środowisko seniorów- organizacja życia w sposób dający bodziec do aktywności, ważne jest utrzymanie kontaktu z rodziną, miejscem pracy czy wcześniejszym miejscem zamieszkania.

6.Normalizacja autonomii- o ile jest to możliwe to samostanowienie o swojej osobie, respektowanie woli, próśb,

7. Normalizacja kontaktów z płcią przeciwną- chodzi głównie o zakończenie segregacji płciowej i koedukacyjne zamieszkania

( tutaj pojawiają się dwa modele postępowania:

1). Wyolbrzymianie braku samokontroli zachowań seksualnych lub mechanizmów regulujących zachowania osób z ni-przez segregacje płciową niedopuszczany do sytuacji problemowych

2). Daleko posunięta liberalizacja seksualna, głównie w krajach skandynawskich. Wadą jest brak mechanizmów kompensujących brak zdolności regulacyjnych, co może prowadzić do wykorzystania seksualnego.)

8. Normalizacja warunków materialnej egzystencji- dysponowanie własnym środkami pieniężnymi,

9. Normalizacja warunków życia- najbardziej zbliżone warunki życia do standardów społecznych, np. zmniejszenie ilości mieszkańców w ośrodkach,

10.Normalizacja kontaktów socjalnych w środowisku lokalnym- naturalny, niwymuszony i spontaniczny kontakt ze środowiskiem lokalnym.

Całościowa analiza normalizacji możliwa jest jedynie w ujęciu wielopoziomowym, tzn. przy uwzględnieniu aspektu przestrzennego, funkcjonalnego oraz psychosocjalnego.
1. ASPEKT PRZESTRZENNY:
-często ograniczany do statystycznej ilości metrów kwadratowych, jakie osoba NI ma do dyspozycji;
-wymiar jakościowy to ogólne warunki mieszkalnymi; tworzą one całość przestrzeni, w której osoba funkcjonuje, tzn. od pomieszczeń prywatnych do wyłączonej dyspozycji poprzez pomieszczenie użytkowane wspólnie z innymi lokatorami, aż po struktury pozamieszkalne, tworzące w szerokim rozumieniu środowisko mieszkalne
-struktury przestrzenne wiążą się z funkcjonalnością: określa ona możliwość zaspokojenia elementarnych potrzeb jednostki, tj. wypoczynki, spędzania wolnego czasu, pracy, samokształcenia się itd.
2. ASPEKT PSYCHOSOCIALNY:
-określa możliwość nawiązywania kontaktów społecznych przez mieszkańców, ich samopoczucie, integrację w środowisku lokalnym itd.
-B.Pieda, S.Schulz: „Środowisko mieszkalne możemy opisać jako społecznie ustrukturyzowaną socjalną przestrzeń, w której pojedynczy człowiek w zależności od sytuacji swojego cyklu życiowego doznaje charakterystycznych doświadczeń”
3. ASPEKTY FUNKCJONALNY:
-do wzajemnych relacji w/w poziomów dołączają dalsze determinanty ważne dla analizy funkcjonowania osób NI
-najważniejsza wydaje się normalizacja statusu mieszkańców w zależności od ich socjalno-przestrzennej sytuacji, a w szczególności NADANIE STATUSU DOROSŁEGO z wszystkimi tego konsekwencjami

25. Przedstaw typologię K. Nowak-Lipińskiej (1996) dotyczącą podejścia do seksualności osób niepełnosprawnych intelektualnie (uwzględnij przedstawicieli nurtów, związek ilorazu inteligencji i siły potrzeb seksualnych, stosunek do masturbacji, antykoncepcji, edukacji seksualnej, homoseksualizmu i posiadania dzieci).

1. Orientacje deseksualizacyjno- unikającą.

Istnieje ścisły związek pomiędzy JJ a rozwojem strefy seksualnej, im niższy JJ tym mniejsze i słabsze zainteresowanie płcią, gdyż bardziej zaburzone są psychobiologiczne podstawy seksualności i wszelkie związane z nią funkcje. (H.Bach, K.Imieliński)

Os z N istnieją w świecie zdominowanym przez erotyzm, płciowość i seks, głównie przez środki masowego przekazu.

RODZICE dla niektórych najważniejsze jest unikanie niechcianej ciąży niż zapewnienie swojemu dziecku szczęścia. W wyniku wychowania os z N maja bardzo często fałszywe wyobrażenie o seksie,, a właściwie o skutkach jego uprawiania.

MEGA! Niektórzy wierzą że w wyniku masturbowania odpadają genitalia, że w ciąże zachodzi się od pocałunku i że pieszczoty w intymnych miejscach prowadzą do ich gnicia.

EDUKACJA skazani są na edu przypadkową, często zwulgaryzowaną, wypaczoną lub podaną w formie której nie rozumieją. Brak edu seksualnej prowadzi często do bardzo silnych , przykrych, nieraz tragicznych zdarzeń, które piętnują os z gł NI. jedną z konsekwencji jej braku jest naśladowanie zachowań seksualnych dostępnych ich obserwacji. W wyniku tego często się ośmieszają i przeżywają głębokie upokorzenie. Niebezpieczeństwem jest wykorzystywanie os z NI a głównie dziewcząt i kobiet.

Ujmowanie człowieka przez pryzmat defektu intelektualnego rzutującego na wszystkie struktury osobowościowe i na wszystkie sfery życia zderzamy się z czynnikami obyczajowymi i światopoglądowymi.

W TYM NURCIE CAŁA STRATEGIA OPARTA JEST NA DESEKSUALIZACJI I UNIKANIU TEMATU. ZMIERZA DO OCHRONY- tylko kogo!

2. Orientacja seksualno- totalnie- akceptująca.

Opiera się na całkowitej akceptacji seksualności rozpatrywanej w kategoriach wartości oraz na uznaniu idei normalizacji, która widzi konieczność tworzenia identycznych warunków wzrastania i życia dla os z NI jak i w normie. Wyróżniamy 2 nurty:

1. Totalny hedonizm- zdaniem Jaczewskiego i Diesterwega przeżycia seksualne nabierają tym większego znaczenia im głębsza jest NI. Seksualność w czystej formie bez nadbudowy psychicznej jako jedyną płaszczyznę dostępną realizacji przez NI stanowiącą niejako rekompensatę dla niemożności doznań o charakterze intelektualnym estetycznym i emocjonalnym. Edu seksualna powinna obejmować socjalizacje zachowań seksualnych w celu uniknięcia negatywnych reakcji otoczenia. Wg Jaczewskiego edu dzieci powinni się zajmować rodzice gdyż najlepiej znają swoje życie i stanowią dla nich wzór.

2. Ujmuje seksualność bardziej wszechstronnie łącząc ją z nadbudową psychiczną. Zachowania seksualne podlegają NI i w decydującej mierze kształtowane są przez kontekst społeczny, interakcje międzyludzkie. Stałe związki małżeńskie czy przedmałżeńskie wpływają pozytywnie na funkcjonowanie osób z NI, wygaszają agresję, powodują większą dbałość o wygląd zewnętrzny. Osoby takie są przyjazne dla otoczenia, bardziej pewne siebie i mają dobre samopoczucie.

Przykładem tego podejścia jest holenderski system rehabilitacji os z gł NI . Wyniki badań prowadzonych przez T.Rusaka wskazują że w Holandii edu seksualna prowadzona jest od kilku lat i nie budzi to zdziwienia u ludzi, jest to sprawa w pełni normalna. Cele edu seks. w Holandii u os z NI a u os w normie niczym się nie różnią. Mają za zadanie przygotowanie os z NI do podejmowania normalnego życia płciowego w związkach przedmałżeńskich, przy czym tolerowane są odmienne formy realizacji potrzeb seksualnych- masturbacje czy homoseksualizm.

EFEKT U osób z NI w związkach można zaobserwować wiele pozytywnych zachowań jak wygaszanie agresji, stają się bardziej życzliwi, uprzejmi, otwarci. Są gotowi do wzajemnej pomocy i współpracy. Można to też zaobserwować po wyglądzie zewnętrznym- poprawia się ich wygląd, ubierają się modniej, dbają o swój wygląd, higienę.

Z badań wynika że os z NI najbardziej koncentrują się w związkach małżeńskich na czułości, na byciu z drugim człowiekiem.

3. Orientacja seksualno- sublimacyjna.

U podstaw nurtu leży przeświadczenie o pełnowartościowym ale tylko ze względu na NI inaczej ujawniającym się człowieczeństwie. (J.Vanier, M.Quoist)

J.Vanier podkreśla niezwykłe znaczenie i wartość istniejącej w świadomości os NI miłości. Niestety w wyniku negatywnych doświadczeń strefa emocjonalna ulega często licznym zaburzeniom. Skrzywdzony brakiem ciepła akceptacji człowiek z NI w ciągu całego życia ujawnia swoje cierpienie i pragnienie tego typu uczuć. Zachowania seksualne os z NI są odmienne od analogicznych przejawianych przez osoby pełnosprawne. W przypadku os z NI SA one środkiem na zmniejszenie i rozładowanie napięć wywołanych deprywacją uczuciową. Dla większości zachowania te wynikają z potrzeby zaspokojenia popędu seksualnego, co z potrzeby bliskości drugiego człowieka. Pozwala im to na wyjście z osamotnienia , zaznać zespolenia z drugą osobą i zaspokoić głód uczuć.

ISTOTĄ tej orientacji jest uznawanie seksualności osób z gł NI, jednakże traktuje się ją jako wtórną wobec strefy emocjonalnej. Większość zachowań utożsamianych tradycyjnie jako seksualne, ma znacznie głębszą funkcję niż tylko rozładowanie napięcia seksualnego. Są one przede wszystkim MANIFESTACJĄ różnych niezaspokojonych potrzeb seksualnych.

26. Omów postawy rodziców wobec seksualności ich dorosłych dzieci z niepełnosprawnością intelektualną opisane przez M. Kościelską (2004).

1. Seksualność ignorowana

W przypadku dzieci o nieprawidłowym rozwoju wizja ich funkcji pełnionych w życiu dorosłym jest niedookreślona, w związku z czym można obserwować zahamowanie rodzicielskich działań ukierunkowanych na wzmacnianie tożsamości seksualnej dziewcząt i chłopców.

Zahamowanie to bywa świadome (bywa połączone z bolesnymi emocjami ) , jak i nieuświadomione.

Ignorowanie płci wyraża się w m.in.:

• zaniedbaniem edukacji (np. nieuświadomienie dziewcząt o menstruacji, mówienie tylko o sprawach higieny) Bierze się u rodziców przede wszystkim z lęku, aby nie ukierunkować ich uwagi na sprawy płci i przez to przypadkiem nie rozbudzić erotycznie.

• Zaprzeczanie zaciekawieniom dziecięcym sprawami płci („oni nie mają takich zainteresować”)

• Ubieranie dzieci pozbawione atrakcyjności i szczegółów dobranych do płci

W grę wchodzi także lęk przed społecznym naznaczeniem czy wykorzystaniem. Rodzice chcą jakby uczynić te dzieci mało widocznymi w życiu społecznym.

• infantylizacja dorosłych, dorastających chłopaków i dziewczyn - łączy się z negacja form seksualności późniejszych niż dziecięca, łatwiej jest mieć pod opieką dorosłe „niewinne dzieci”

2. Seksualność udaremniana

Osoby, które udaremniają mają świadomość, że osoby z ni są istotami seksualnymi, ale nie akceptują tego i są gotowe aktywnie przeciwdziałać zjawisku, dotyczy to przede wszystkim kontaktów seksualnych oraz ich płodności. W formie najostrzejszej wyraża się w niezgodzie na wszelkie kontakty między dorosłymi osobami N płci przeciwnej.

Zapobieganie prokreacji osób N wiąże się zarówno z obrazem nosicielstwa genetycznego cech N, jak i społecznym wyobrażeniem o niewydolności wychowawczej tych ludzi. Jednak jest to mało prawdopodobne

Istnieje problem niewydolności wychowawczej ze strony osób N:

- małe możliwości samodzielnego bytowania ekonomicznego

Czym tłumaczyć represyjność społeczeństwa wobec seksualności osób z NI?

1. charakter etologiczny - nawiązuje do lęku przetrwałego we współczesnym społeczeństwie, dotyczy potrzeby przetrwania biologicznego i wskazuje na potrzebę promowania silniejszych, a odsuwania od prokreacji osobników genetycznie słabszych

2. charakter społeczny - wiąże się z troską o przekazywanie młodemu pokoleniu wartości i dóbr kultury

3. Seksualność tolerowana

To rodzicielska świadomość potrzeb i przejawów seksualności , ale bez dostatecznej troski o wspomaganie ich rozwoju seksualnego i nadanie mu możliwie pożądanego kształtu

4. Seksualność akceptowana

Akceptacja seksualności wiąże się z uznaniem jej za normalny atrybut bycia człowiekiem, ale też za cechę „zdobiącą” i wyraz normalności osób z ni, ta akceptacja może przybierać formy mniej lub bardziej korzystne z punktu widzenia całokształtu rozwoju dziecka i jego obrazu siebie

Warianty:

1. ograniczenie obrazu dziecka do fizyczności - diagnoza ograniczeń rozwoju mentalnego sprawia, że blokują się w swoich próbach nawiązania kontaktu psychicznego z dzieckiem, a koncentrują na jego fizyczności

2. charakter kompensujący - „jeśli już nie może imponować osiągnięciami, to niech chociaż ludzi nie straszy”, dzieci mają miły wygląd i budziły odruchową sympatię otoczenia swoimi buziami i zgrabnymi ruchami

Akceptacja macierzyńska fizycznych aspektów płciowości dzieci owocuje ich wdziękiem. Akceptacja dziecięcego seksualizmu nie wiązała się z lękiem o przyszłość.

Następny etap procesu akceptacji wyrażał się troską o jak najlepsze przyjęcie przejawów własnej płciowości przez dorastające dzieci. Przekazywano informację o menstruacji, polucji czy innych obszarach edukacji seksualnej. Istniała otwartość na przejawy zainteresowań dzieci w zakresie seksualności, a rodzice byli przewodnikami w sprawach seksu

27. Wyjaśnij, jak rozumiesz słowa „zaprzeczanie istnieniu seksualności osób z niepełnosprawnością intelektualną jest problemem moralnym”?

W jaki sposób os. z NI mogą realizować potrzeby seksualne, aby było to moralnie dobre?

- problem: podjęcie przez os. z NI współżycia seksualnego.

- wątpliwości: 1. czy zgoda na kontakty seksualne os z NI ma być również przyzwoleniem na ewentualną prokreację? (pewna tolerancja dla związków os z NI, ale brak zgody na rozrodczość). Problemem stanowi tutaj antykoncepcja (zakazana przez kościół i też dobrowolne i świadome korzystanie z niej przez os z NI), ale też aborcja.

28. Wyjaśnij, jak rozumiesz słowa „odbierać niepełnosprawnej intelektualnie osobie prawo do miłości i seksu, to odbierać jej prawo do bycia pełnowymiarową istotą ludzką”?

29. Opisz cechy seksualność młodzieńczej, dojrzałej i starczej osób z niepełnosprawnością intelektualną.

Seksualność młodzieńcza

Charakteryzuje się odejściem od bezpośredniej relacji z rodzicami na rzecz zwrócenia się ku rówieśnikom.

Aspekty tego okresu:

-zmienia się ciało i jego niektóre funkcje, a w sferze psychicznej mogą powstać problemy związane z adaptacją do zmian, a rozpoznaniem ograniczeń własnego ciała i pogodzeniem się z nim

-występują dążenia do bycia w grupie rówieśniczej (wspólnotowej) i zdobywania jej akceptacji

-pojawia się potrzeba podobania się, nie tylko rodzicom, a potencjalnym partnerom, także działania upiększające- malowanie się

-pojawiaja się tendencje rywalizacyjne

-występują napięcia seksualne, rozładowywane w formach zastępczych (sport, walki)

-pojawiają się czynności seksualne związane z redukowaniem napięcia seksualnego (masturbacja) i fantazje erotyczne

-następuje poszukiwanie wiedzy na temat seksu i erotyki

-występują fascynacje erotyczne, próby zbliżeń fizycznych, pocałunki, petting, doświadczenia seksualne motywowane ciekawością, wspólnotowością przeżyć albo siłą napięcia seksualnego.

-dochodzi do przeżywania pierwszych miłości i budowania planów przyszłego życia w związku

Faza seksualności młodzieńczej nie pokrywa się u młodzieży normalnie rozwijającej się, a tym bardziej u osób z niepełn.- z wiekiem adolescencji. Pewne jej przejawy mogą wystąpić juz u dzieci- „rozerotyzowanie”. Faza ta może być też przesunięta i występować u ludzi formalnie dorosłych. Z takim zjawiskiem często spotykamy się u osób z n.i.- szczególnie ze st. Umiarkowanym.

U osób z n.i. występuje mniejsze- w stosunku do ogółu młodzieży- nasilenie tendencji do bycia w grupie i uzależniania się od grupy. Pozostają one w toku swojego życia i rozwoju zależne od dorosłych. Ich zachowania społeczne ukierunkowane są nie tyle na zdobywanie pozycji w grupie, ile na zapewnienie sobie bliskich więzów i akceptacji przynajmniej jednej wybranej osoby dorosłej.

Pary, które tworzą osoby z n.i., często noszą cechy charakterystyczne jednocześnie dla fazy młodzieńczej i dla fazy seksualizmu dziecięcego. Charakterystyczna duża nieśmiałość we wzajemnych kontaktach, przybierająca zewnętrznie formę „miłej delikatności” oraz brak pospiechu w realizacji dążeń seksualnych. Może się za tym kryć „kiepski autoportret”: przeświadczenie o swojej małej atrakcyjności, wyniesione z dotychczasowych kontaktów z ludźmi, a także lęk przed utratą obiektu w razie popełnienia niezręczności. Odbieranie zainteresowania ze strony drugiej osoby jako wyrazy dozgonnej miłości - wiele osób z n.i.jest głodnych miłości. Opiekunowie i rodzice traktują te właściwość jako naiwność i brak krytycyzmu; jest ona powodem chronienia ich przed kontaktami, albo naśmiewania się z uczuć młodych dorosłych, którzy po jednorazowej imprezie rozjeżdżają się w przekonaniu- X mnie kocha.

Taka naiwność, bywa cechą wielu nastolatek w normie. U osób z n.i. jest to jednak bardzo przesunięte w czasie.

Inną cechą par osób z n.i. jest to, że prawdziwe bycie razem (małżeństwo) odkładają na daleką przyszłość. Oni chcieliby żyć podobnie jak osoby w normie, ale w odniesieniu do dorosłych osółb z n.i.- społeczeństwo nie ma ani wizji, ani tradycji, ani jak się słyszy, środków finansowych, aby urzeczywistnić, wspomóc taki model wspólnego życia.

Problemem bieżącym jest, czy ich opiekunowie, rodzice pozwolą im się spotkać po zajęciach w warsztacie, czy też ich rozdzielą.

Odkładanie na przyszłość dojrzalszych form rozwoju seksualnego można traktowac jako wyraz mechanizmów adaptacyjnych do istniejących warunków egzystencjalnych.

Kolejna charakterystyczna cecha- niski poziom wiedzy na temat zagadnień związanych z płciowością, a także niski poziom dążeń do jej zdobywania. To rezultat braku konsekwentnie prowadzonej edukacji seksualnej wobec dzieci i młodzieży z n., a także dorosłych. Powszechne przekonanie, że udzielanie tej wiedzy mogłoby prowadzić do rozbudzenia seksualnego osób z n., a ich aktywność seksualna nie leży w interesie społecznym. U osób z n.i. nie obserwuje się szukania informacji na własną rękę, z gezet, książek- mała aktywność w samodzielnym zdobywaniu wiedzy.

Myślenie życzeniowe, brak wizji i podstaw, brak wizji i podstaw materialnych dorosłego życia i niedostatek wiedzy na tematy seksualne- są to trudności, które musiałyby zostać przezwyciężone, aby możliwe stało się w przypadku osób z n.i. przejście do następnego etapu rozwojowego- seksualność dorosła (dojrzała).

Seksualność dojrzała

Cechą jest zdolność zdobycia partnera seksualnego, zdolność prokreacji i opieki nad potomstwem.

W przypadku osób z n.i. zdolności rozrodcze są tym słabsze, im głębszy jest stopień niepełnosprawności i większe jego zdeterminowanie przez czynniki genetyczne; tak więc społeczny lęk przed płodnością osób z znacznym i głębokim st. n.i. ma słabe uzasadnienie w świetle współczesnych badań. Problemem społecznie uzasadnionym jest płodność osób z lżejszymi formami n.i., jeśli w ich przypadku życie seksualne nie łączy się z odpowiedzialnością.

Dojrzała seksualność - świadoma realizacja potrzeb seksualnych połączoną z odpowiedzialnością za jej skutki dla siebie, partnera i ew. Potomstwa. Realizacja potrzeb seksualnych w wydaniu prawidłowym powinna być czynnikiem rozwoju osobowego partnerów, źródłem szczęścia, poczucia bezpieczeństwa i wzajemnej pomocy.

Cechą szczególną znanych autorce par żyjących samodzielnie jest konieczność dawania sobie rady z ubóstwem. Tworzenie rodziny wymaga od osób z n.i. wysokich kompetencji w zakresie gospodarowania budżetem. Pomoc rodziny lub opieki społecznej bywa konieczna.

Druga cecha - otwarcie na innych. Rodzina osób z n. z definicji wymaga pomocy i warunkiem jej uzyskania jest nie tylko istnienie służb specjalnych czy krewnych zobowiązanych do niesienia pomocy, ale otwartość na jej przyjęcie.

Inna forma dojrzałej seksualności - świadomy wybór celibatu. Dojrzałe wyrzeczenie się pragnień zaspokojenia potrzeb seksualnych ze względu na świadomość niemożności wzięcia odpowiedzialności za ich realizację.

Seksualność starcza

O fazie starczej mówi się umownie, jako o tej, w której zgodnie z tradycyjnym wizerunkiem seks już jest biologicznie zbędny, a psychologicznie nie budzi zainteresowania.

W przypadku części osób z n.i. odnosi się wrażenie jak gdyby z pminięciem fazy dojrzałości, a czasem i faz poprzednich, przeszły od razu do fazy senilnej. Wyrażają przeświadczenie, że seks ich nie interesuje, że to nie dla nich.Wytłumaczenie tego zjawiska:

1. w przypadku niektórych osób rzeczywiście występuje niedorozwój popędu seksualnego

2. wyparcie potrzeb seksualnych. Wyparcie jest formą mechanizmu obronnego, który chroni osobę przed destrukcyjną świadomością niemożności realizacji seksualności.

Komentarz i wnioski

Przyjęcie perpektywy rozwojowej pozwala dostrzec w funkcjonowaniu dorosłych osób z n.i. przejawy różnych stardiów tego procesu, a także jesgo generalny kierunek. Refleksja nad warunkami przechodzenia z jednego stadium do drugiego umożliwia wgląd w te słabości procesu rozwojowego, które wymagają wsparcia i należą do specyfiki sytuacji osób z n. Pytanie, czy znajdą się rodzice, opiekunowie, środowiska społeczne, które zechcą ich rozwój wspierać, a także pomagać w stwarzaniu warunków, od których zależy dorosłe życie z n.

30. Omów typy masturbacji wyróżnione przez M. Kozakiewicza (1970).

Kozakiewicz wyróżnia 3 rodzaje masturbacji:

a) wieku dojrzewania,

b) jako środek zastępczy w warunkach uniemożliwiających normalne współżycie płciowe, przy jego pragnieniu,

c) nałogową - jako patologię

31. dstaw etiologię masturbacji, jako patologicznej formy aktywności seksualnej.

Masturbacja - nałóg:

- nieakceptacja

- brak edukacji, realizmu

- zaburzona komunikacja, więź, niezabezpieczanie potrzeb emocjonalnych

- brak miłości, wpojone zasady

- przemoc seksualna

- pornografia

- tabu seksualne

- zaburzone poczucie bezpieczeństwa

- brak pieszczot

- deprywacja bodźców

Masturbacja - patologiczna forma

- oderwanie sfery seksualnej od więzi emocjonalnej i duchowej

- masturbacja może przybrać formę: nastręcz, nadmiar detalicznych wyobrażeń, rozbudowa form,

To sprzyja powstaniu postaw autoerotycznych, egocentrycznych. Dochodzi do powstania stereotypu partnera w kategoriach wyglądowych i sprawnościowych oraz idealnej sytuacji, w której dochodzi do zaspokojenia potrzeby seksualnej. Powoduje to rozczarowanie w kontakcie z realnym partnerem.

Ale! Nałożenie hamulców na aktywność seksualną - konieczność by odczuwać głębszą satysfakcję seksualną i mieć głębsze związki uczuciowe z partnerem.

Etiologia patologizacji masturbacji.

Prawidłowe wychowanie powinno iść w kierunku integrowania sfery seksualnej z trwałą więzią uczuciową. Proces ten najintensywniejszy w pierwszych 5 latach życia. Wszelkie zakłócenia rozwoju psychoseksualnego mające miejsce w dzieciństwie traumatyzują całą osobowość i mają najczęściej swoją przyczynę w środowisku rodzinnym.

M. preferowana, gdy prawidłowy rozwój psychoseksualny zakłócony (negatywny wpływ patologicznych rodzin). Dla prawidłowego rozwoju potrzebne są pieszczoty, które są inf. o miłości rodziców. Seksuolodzy widzą związek między zaburzeniami aktywności seksualnej a deprywacją bodźców (np. brak stymulacji werbalnej).

W warunkach deprywacji społeczno - emocjonalnej najprostszym i dla każdego dostępnym rodzajem autostymulacji staje się m.

Brak jakiejkolwiek stymulacji w każdym wymiarze życia rodziny mechanizmy autostymulacji (monotonna praca i tryb życia wyczerpują psychicznie -> szuka się silnych podniet).

Inne zagrożenie dla patologizacji m. to wpływ rodziny, które deprecjonuje wartość seksu, taktując go jako coś brudnego, niegodnego człowieka.

M. preferowana gdy było się wykorzystywanym seksualnie; miało się doświadczenia kazirodcze.

Niebezpieczeństwo pornografii -> erotyzuje ośrodki podkorowe seksu, powoduje utrwalenie niedojrzałości psychoseksualnej.

M. u chłp - bo m. in. odruchowa erekcja członka (zjawisko zastępcze dla innych działań pod wpływem silnych, lecz nie specyficznych napięć emocjonalnych.

P. Hertoften - kultura europejska - przesiąknięta seksem., mimo, że chce się temu zaprzeczyć. M. staje się kompensacją dla frustracji wynikających z silnego napiętnowania jej przez środowisko.

M. stwarza podłoże na którym łatwiej może się rozwinąć orientacja homoseksualna.

Masturbację można traktować jako:

- rozwojową aktywność wieku dojrzewania (zw. z intensywną potrzebą seksualną, słuzy poznaniu funkcji swojego ciała, usprawnianiu mechanizmów wywołujących orgazm)

-zastępczą formę realizacji potrzeby seksualnej (brak możliwości podjęcia współżycia seksualnego, rozładowanie napięcia

-forma zaspokojenia głodu emocjonalnego-brak zaspokojenia emocjonalnych potrzeb dziecka, nastolatka, osoby dorosłej, wyuczony sposób radzenia sobie z frustracją spowodowaną niemożnością werbalnej komunikacji, z lękiem, złością, osamotnieniem, izolacją.

-forma zaspokojenia głodu stymulacji, sposób radzenia sobie osoby z NI, niezależnie od wieku, z bezczynnością, nudą, brakiem zaspokojenia potrzeb czynnościowych

-zbyt ciasna, zbyt obcisła bielizna, infekcje, podrażnienia

32. Wyjaśnij, jakie funkcje może pełnić masturbacja u osób z niepełnosprawnością intelektualną?

Wymiar instrumentalny masturbacji - A. Hoyer-Herman, J. Walter, R. Freilinger, R. Kramer

Pełna akceptacja płciowości os. z u.u. oraz uznanie ich praw do przejawiania, przeżywania i ekspresji swojej seksualności. M. można w pełni zaakceptować dopiero po przyjęciu następujących kryteriów:

Edu. seks. dot. praktyk m. szczególny nacisk kładzie na jej socjalizację i zawiera naukę technik m. Problem stanowią sytuację, kiedy to os. z ni masturbują się, ale nie osiągają orgazmu.

Podstawowa funkcja m.: szczęściodajna, odprężająca. Ale też korygująca (wypierająca niepożądane czy niedozwolone w niektórych środowiskach zach. seksualne np. wzajemne masturbowanie się, seks analny/oralny, stosunki ze zwierzętami itp.). Pkt. ciężkości przypada na funkcję szczęściodajną, a więc koncentruje się na celu w kategoriach fizycznych, zmysłowych i kojarzone jest z odprężeniem, redukcją napięcia.

Masturbacja w wymiarze komunikacyjnym - J. Vanier, ks. H. Łuczak

Człowiek NI - brak miłości, ciepła, akceptacji, pozbawiony normalnej stymulacji -> cierpienie. Szuka sposobów na chociaż chwilowe poczucie zadowolenia -> m., ale wywołuje one rozczarowanie i zwiększa poczucie osamotnienia.

Funkcje maturbacji:

- szczęściodajna, odprężająca

- korygująca, aby nie przejawiały się zachowania niepożądane

- komunikacyjna

33. Wymień możliwe uwarunkowanie masturbacji nastolatków z głębszą niepełnosprawnością intelektualną

Masturbacja pojawia się jako:

1. Rozwojowa aktywność wieku adolescencji

2. Zastępcza forma realizacji potrzeby seksualnej

3. Forma zaspokojenia „głodu emocjonalnego”

4. Forma zaspokojenia ”głodu stymulacji”

- co sprawia że dla większość osób z głębszym stopniem ni masturbacja jest jedyna forma ekspresji seksualnej?

Zarówno młodzież jak i dorośli z głębsza ni nie mają możliwości przejścia do kolejnego kroku w rozwoju aktywności seksualnej, którym są zachowania seksualne z udziałem partnera.

Analizując literaturę przedmiotu możemy wyróżnić następujące przyczyny:

1. Pogląd społeczeństwa o aseksualności osób z ni

2. Pogląd społeczeństwa o skłonnościach do dewiacji osób z ni

3. Brak edukacji seksualnej w stosunku do osób z ni

4. Utrzymywanie osób z ni w pozycji dzieci

5. Postawy ochraniające przed konsekwencjami współżycia seksualnego osób z ni

6. Brak lub zawężony kontakt z płcią przeciwną co ogranicza możliwość nawiązania kontaktów heteroseksualnych

7. Brak możliwości zaaranżowania sytuacji intymnych z uwagi na warunki życia osoby z ni

8. Zatrzymanie się na etapie zainteresowania własnym ciałem

34. Na czym polega pułapka egzystencjalna opisana przez M. Lambui (2005)?

Dualizm dot. wartości:
a. marzenia i dążenia związane z założeniem rodziny własnej osoby z NI
b. ochronie przed odpowiedzialnością społeczną i koniecznością zapewnienia dalszej ochrony już nie jednostce NI, ale rodzinie
Rozumienie dążenia dorastającej osoby z NI do bycia odbiorcą i dawcą miłości, zrozumienia i troski, które są źródłem życiowego szczęścia (A)
Małżeństwo jako świętość i odpowiedzialność (B)

Dostrzeganie pragnienia osoby NI dzielenia macierzyństwa i ojcostwa, przeżywania pełni kobiecości i męskości, sensu własnego istnienia w przekazywaniu życia i istotnych wartości (A)
Niepokoi ryzyko powtarzalności patologii i jako obywatele chcemy zminimalizować to zjawisko (B)

Akceptacja prawa człowieka NI do bycia dorosłym w sensie: pełnienia ról społ. zgodnych z wiekiem biologicznym (A)
Jednoczesna świadomość kosztów współodpowiedzialności społecznej za jego los. Koszty- dalsza ochrona, bo os. NI, nawet najbardziej samodzielna, zawsze będzie wymagała wsparcia; także jej rodzina. W polskiej kulturze rodzina zakorzeniona jako jedna z naczelnych wartości w życiu człowieka- osoby znaczące i media dostarczają budulca do tworzenia wizji własnej „normalnej” przyszłości (B).

Z w/w analiz wynika, że stajemy przed wyborem między tym, co wolno, a tym, co trzeba. Z pytań i wątpliwości wyjawia się wniosek o KONFLIKCIE INTERESÓW społeczeństwa oraz poszczególnych jednostek- dowodem są właśnie w/w pułapki ochrony. Należy sobie uświadomić, że
integracja społeczna osób z NI, do której zmierzamy, nie może dokonać się z pominięciem tak ważnych aspektów jak dostęp do instytucji małżeństwa, rodzicielstwa, autonomii mieszkaniowej i zarobkowej.

Jako osoby bliskie NI, współodpowiedzialne i współdecydujące o ich losie, powinniśmy wykazywać ogromną delikatność i wyrozumiałość, a przede wszystkim kierować się indywidualnym doborem podopiecznych rozpatrywanym w jego indywidualnym kontekście życiowym. Jako specjaliści mamy ogromny udział w obalaniu i tworzeniu stereotypów.

Badania dowodzą, że osoby NI mogą odnosić sukcesy także w tej sferze życia- harmonijne związki, planowanie i wychowywanie potomstwa. Niepełnosprawność nie zawsze rodzi niepełnosprawność!

35. Na czym polega pułapka deklaratywno-normatywna opisana przez M. Lambui (2005)?

Dotyka głównie instytucji. Dysonans między wartościami:
a. godność i wolność osób NI
b. ochrona osób NI przed wykorzystaniem i manipulacją

Konstytucja RP zapewnia każdemu prawo do godności i wolności osobistej (A)
Kodeks postępowania cywilnego mówi o instytucji ubezwłasnowolnienia całkowitego, tj. możliwości pozbawienia jednostki na mocy orzeczenia sądowego o zdolności do czynności prawnych, do których należą m.in. zawarcie małżeństwa, sprawowanie władzy rodzicielskiej.
Przesłankami decyzji o ubezwłasnowolnieniu są: niemożność kierowania swoim postępowaniem lub potrzeba pomocy w prowadzeniu swoich spraw. Podstawą może być jedynie dobro osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona (B)

Standardy praw człowieka zapewniają prawo do samostanowienia, założenia rodziny i ochrony prywatności (A).
Niektóre przepisy mówią jednak o niepełnym dostępie do tych praw dla osób „z niedorozwojem umysłowym, pozbawionych wystarczającego używania rozumu”- wynika to z troski o osobę NI i jej ewentualnego potomstwa. Ograniczenia dyktuje Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz Kodeks prawa kanonicznego (B).

Deklaracja prawa każdej jednostki do życia i rozwoju(A)
Dbanie o zabezpieczenie jakości tego życia i rozwoju- Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie życia ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerwania ciąży z 1993r. (B)

Instytucja self-adwokatów: zaistniała w ramach organizacji Inclusion Europe, której członkiem jest Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z UU; są to osoby NI, które samodzielnie występują w obronie swoich praw.

36. Na czym polega pułapka edukacyjno-wychowawcza opisana przez M. Lambui (2005)?

1. Edukacyjno-wychowawcza
Szczególnie dot. rodziców i wychowawców, sytuacja wyboru pomiędzy:
a. autonomią osób NI
b. ochrona osób z NI przed ich własnymi błędami i porażkami

Większa znajomość potrzeb osób NI i wiedza o ich funkcjonowaniu, dysponowanie nowoczesnymi i skutecznymi środkami oddziaływania, postęp w dziedzinach medycyny, psychologii i pedagogiki specjalnej (A).
Zaniechanie pewnych czynności (np. wychowanie seksualne), chęć zaoszczędzenia osobie NI rozczarowań i frustracji z powodu potrzeb, których nie będą mogły zrealizować (B).

Podst. cel działań eduk.-wych.: jak najlepsze przygotowanie osoby NI do przyszłego, samodzielnego życia (A)
Wzrost świadomości aktualnych problemów społ. (bezrobocie, ubóstwo)- wiele osób potrzebuje pomocy, osoby NI to tylko mały procent (B).

Starania przełamania stereotypu osoby NI: diagnoza funkcjonalna, eksponowanie osiągnięć i sukcesów na forum (A)
Potrzeba wykształcenia u osób NI adekwatnej do realiów samooceny- podstawa radzenia sobie w codziennych sytuacjach trudnych w środowisku (B).

NL, wychowawcy i RDZ próbują realizować wychowanie dla przyszłości, nie czują się jednak kompetentni do rozmawiania o dorastaniu- chętnie zlecają to komuś innemu.

37. Jakie czynniki uznaje się za zwiększające ryzyko przemocy seksualnej wobec osób z niepełnosprawnością intelektualną?

W przypadku osób z n.i. występuje większa niż przeciętnie podatność na wykorzystanie seksualne. Powody:

1. Niedostateczne rozeznanie i brak edukacji.

2. Brak dobrych kontaktów z bliskimi dorosłymi dającymi oparcie i wzór zachowań w stosunkach damsko- męskich.

3. Częsty głód uczuciowy popychający młodych ludzi do kontaktów seksualnych.

4. Zależność od innych wywołująca zachowania uległe.

38. Wskaż główne cele i zadania wychowania seksualnego osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną. Czy cele wychowania seksualnego są specyficzne dla grupy osób z niepełnosprawnością intelektualną? Wyjaśnij na czym polega ta specyfika (lub jej brak)?

 Kształtowanie świadomości własnej tożsamości.

 Rozbudzanie akceptacji dla własnej płci.

 Kształtowanie elementarnych nawyków związanych z koniecznością ochrony poszczególnych części ciała i kształtowanie poczucia naturalnego wstydu (rozumianego nie jako ukrywanie pewnych części ciała, bo są gorsze, ale jako ukrywanie, by je chronić).

 Kształtowanie zachowań powszechnie przyjętych za właściwe dla danej płci.

 Kształtowanie elementarnego poczucia odpowiedzialności za siebie i za drugiego człowieka.

 Uczenie społecznie akceptowanych form nawiązywania kontaktu z innymi i wyrażania uczuć.

 Uczenie zachowań prospołecznych, użytecznych w kontaktach interpersonalnych między osobami różnej płci.

 Kształtowanie nawyków higienicznych.

 Dostarczanie elementarnych informacji dotyczących budowy i funkcjonowania człowieka, jego rozwoju od poczęcia do śmierci, istoty małżeństwa i rodziny, funkcji, jaką pełnią poszczególni członkowie w rodzinie.

 Rozwijanie świadomości istnienia zagrożeń /związanych z możliwością wykorzystania seksualnego/ ze strony innych ludzi.

 Ćwiczenie nawyku zwracania się do osób znaczących z prośbą o pomoc w sytuacjach tego wymagających.'

Dobór treści kształcenia jest zależny od:

-wiek

-etapu rozwoju psychoseksualnego

-stopnia sprawności intelektualnej

-wyst. dodatkowych sprzężeń

-poziom kompetencji w zakresie komunikacji

-indywidualne oczekiwania

-inne indywidualne uwarunkowania

39. Omów usługi świadczone przez dps.

40. Czy dps można uznać za instytucję totalną? Uzasadnij swoją wypowiedź opierając się na pracach M. Kościelskiej (1989) oraz E. Tarkowskiej (1994).

41. Omów cele rehabilitacji w domach pomocy społecznej z perspektywy potrzeb osoby niepełnosprawnej i otaczającego ją środowiska.

Mrugalska: 1. Poprawa kondycji psychicznej:
-wzrost samoświadomości
-poprawa samooceny
-otwartość na kontakt z drugim człowiekiem
-zainteresowanie otoczeniem
-chęć bycia aktywnym
-odwaga wychodzenia z inicjatywą
-wzrost optymizmu
-mniejsza męczliwość
2. Poprawa kondycji fizycznej:
-wydolność fizyczna
-sprawność fizyczna w zakresie dużej i małej motoryki
-wzrost chęci do podejmowania wysiłku fizycznego
3. Poprawa funkcjonowania społecznego= zwiększenie niezależności:
-wzrost samoświadomości
-dostrzeganie drugiego człowieka z jego emocjami i potrzebami
-umiejętność współpracy
-umiejętność kształtowania relacji z ludźmi
-zaradność osobista
-umiejętność pełnienia różnych ról społecznych, a w ich ramach załatwiania różnych spraw |
-umiejętność dokonywania wyborów i podejmowania decyzji
-odpowiedzialność

Pileccy: Główny cel rehabilitacji to umożliwienie samodzielnego życia osobie n poprzez odtworzenie utraconych sprawności, bądź wytworzenie nowych. Cel można zrealizować poprzez rozwijanie:

- umiejętności samostanowienia

- umiejętności społecznych i zawodowych główny cel działań w dps

- umiejętności spędzania wolnego czasu

Rozwijanie umiejętności samostanowienia

Samostanowienie to zdolność do kierowania biegiem własnego życia lub zdolność do kreowania własnego losu.

Osobę zdolną do samostanowienia cechuje:

• umiejętność przejawiania inicjatyw w różnych sytuacjach

• świadomość i rozwijanie własnych możliwości

• umiejętność podejmowania decyzji i dokonywania wyborów

• umiejętność stawianie sobie celów

• umiejętność rozwiązywania problemów

• umiejętność niezależnego myślenia

• asertywność

• umiejętność obrony samego siebie

• samowiedza

• samoregulacja

• nieuległość

42. Przedstaw cechy dps jako instytucji totalnej opierając się na pracy E. Tarkowskiej (1994).

DPS można uznać za instytucje totalną. Wśród cech niezmiennie charakteryzujących zarówno samą instytucję totalną, jak i pracujących w niej ludzi, można wymienić:
- ścisłą hierarchiczność statusów,
- podział na personel i podwładnych (my - oni),
- formalizm,
- dehumanizację,
- brak podmiotowości w stosunkach międzyludzkich,
- orientację nie na człowieka, a na wykonywanie wyznaczonych zadań.
DPS posiada wszystkie te cechy.
- ścisłą hierarchiczność statusów oraz podział na personel i podwładnych (my - oni). Pracownicy DPS mają liczne prawa i możliwości kierowanie osobami niepełnopsrawnymi, natomiast mieszkańcy mają obowiązek podporządkowania się ich woli. Prawa przysługujące personelowi nigdy nie będą dostępne mieszkańcom. Pracownicy mogą zwracać się po imieniu do mieszkańców mimo, że są to osoby od nich starsze, jednak osoba niepołenosprawna nie ma prawa zwracać się tak do pracowników nawet młodszych od siebie - jest to traktowane jako wyraz braku szacunku. Pracownicy mogą wchodzic do pokojów mieszkańców o każdej porze dania i nocy bez uprzedzenia, natomiast uczestników obowiązuje zawaz wstępu do pomieszczeń przeznaczonych dla personelu.
- formalizm, Zycie w DPS odbywa się wg zasd na które nie mają wpływu jego mieszkańcy, lecz muszą ich przestrzegać. Jeśli DPS jest przeznaczony tylko dla kobiet to w żadnym wypadku, nie może w nim zamieszkać wspólnie brat i siostra. Brat w tym wypadku jest umieszczany w DPS dla mężczyzn nie rzadko oddalonym o kilkadziesiąt kilometrów. Innym przykładem są godziny wydawania posiłków, które również nie są ustalane z mieszkańcami. Pory posiłków są ścisle określone i osoba niepełnosprawna zazwyczaj nie może zjeść nic miedzy posiłkami a już na pewno zjeść posiłku o innej porze. Sztywne reguły i zasady stoją o wiele wyżej w hierarchii DPS niż więzi rodzinne i indywidualne potrzemy mieszkańców.
- dehumanizację. Warunki życia osób mieszkających w DPS pozostawiają wiele do życzenie, często są po prostu nie ludzkie. Osoby z głębszą niepełnosprawnością, nazywane często przez personel leżącymi przebywajż w łóżku całe swoje życia. Jest to miejsce w którym jedzą, są myte itd. Niezwykłe rzadko opuszczają sale a wyjście poza mury DPS jest praktycznie nie spotykane w tych grupach. W salach panuje zazwyczaj nieruch a personej skupia się jedynie na zaspakajaniu potrzeb biologicznych. Brak jest osobistego kontaktu- niepełnosprawny jest tylko kolejna osobą, która trzeba nakarmić
brak podmiotowości w stosunkach międzyludzkich przejawia się w myśleniu o osobach, które w wyniku niepełnosprawności i sprzężeń z nią związanych nie potrafią kierować samym sobą. Taki sposób postrzegania osób niepełnosprawnych wpływa na to, że to personel podejmuje większość decyzji związanych bezpośrednio z życiem mieszkańców (od codziennych np. wybór ubrania do bardziej okazjonalnych np. wybór miejsca wyjazdu na wakacje). Uważna się, że osoby niepełnosprawne zawsze dokonują nieprawidłowych wyborów, co usprawiedliwia nie liczenie się z ich zdaniem. Jeśli mieszkaniec DPS przejawia niewłaściwe formy zachowania, personel wzmacnia kontrole nad jednostką (np. unieruchamiając rękę którą osoba bije się po głowie) nie prowadzi jednak żadnych działań aby znaleźć przyczyny tych zachowań oraz pomóc osobie niepełnosprawnej nabyć kompetencje stanowienia o sobie, wyrażania swoich emocji.
- orientację nie na człowieka, a na wykonywanie wyznaczonych zadań.
Przykładem takiego działania jest m.in. sprawa spożywania posiłków. Wydawanie jedzenia przebiega w atmosferze pospiechu i napięcia. Nie jest to tez czas zdobywania Nawych umiejętności przez niepełnosprawnych (samodzielnego przygotowania posiłku, samodzielnego jedzenia) Posiłki nie sa nastawione na kontakt i rozwój potencjału osoby lecz na wykonanie zadania

43. Przedstaw alternatywne formy mieszkalnictwa dla dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną.

1. Hostele usytuowanych w otwartym środowisku, poprzez tzw. mieszkania wspierane, organizowane w zwykłych domach mieszkalnych

2. indywidualne, własne mieszkania, w których osoby niepełnosprawne mieszkają maksymalnie samodzielnie, kontraktując (dzięki indywidualnym budżetom) taką pomoc, jaka jest im potrzebna i uczestnicząc w możliwie jak najpełniejszy sposób w życiu społecznym.

44. Jaki jest zakres i cel działania warsztatów terapii zajęciowej?

Warsztaty Terapii Zajęciowej są instytucją funkcjonującą na podstawie Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Są przeznaczone dla osób z niepełnosprawnością, które ukończyły 16. rok życia, z przeciwwskazaniem do każdej pracy, posiadających znaczny stopień niepełnosprawności i zostały zakwalifikowane w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności do rehabilitacji w formie terapii zajęciowej w warsztatach. Realizowane są tu zadania w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej, zmierzające do ogólnego rozwoju i poprawy sprawności, niezbędnych do prowadzenia przez osobę niepełnosprawną niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia na miarę jej możliwości.
Celem warsztatu jest:

* aktywne wspomaganie procesu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych,
* stwarzanie osobom niepełnosprawnym niezdolnym do podjęcia pracy możliwości rehabilitacji społecznej i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia.
Realizacji powyższych celów służy stosowanie technik terapii zajęciowej zmierzających do usamodzielnienia uczestników, poprzez wyposażenie ich w umiejętności wykonywania czynności życia codziennego oraz zaradności osobistej, a także rozwijania psychofizycznych sprawności oraz podstawowych i specjalistycznych umiejętności zawodowych, umożliwiających uczestnictwo w szkoleniu zawodowym albo podjęcie pracy.

45. Podaj podział terapii zajęciowej wg B. Borowskiej-Beszty (2008).

Rodzaje terapii zajęciowej: ergoterapia, socjoterapia, arteterapia.

FORMY ARTETERAPII

-Choreoterapia

- Rysunek

-Malarstwo

-Grafika

-Teatroterapia

-Rzeźba

-Biblioterapia

-Muzykoterapia

-Zdobnictwo i dekoratorstwo

-Filmoterapia

-Sztuki użytkowe

FORMY ERGOTERAPII: Dziewiarstwo Hafciarstwo Ogrodnictwo Tkactwo Kaletnictwo Krawiectwo Stolarstwo Metalopastyka

FORMY DZIAŁAŃ W SOCJOTERAPIII: Terapia Zabawą Rekreacja Ludoterapia Trening umiejętności społ terapia ruchem

46. Zaprezentuj założenia terapii wspomnieniami J. Lausch-Żuk (1998).

Warunki które muszą być spełnione aby wspomnienia miały wartość terapeutyczną:

1. Trzeba posiadać wspomnienia które mogą wyzwalać pozytywne emocje, łagodzić trudy dnia teraźniejszego. Ważne aby opiekunowie zaznaczyli ten czas aktualny pozytywnie zdarzeniami wyrazistymi i łatwymi do zapamiętania. środowisko os z NI powinno być barwne, urozmaicone, pogodne i zrozumiałe. Dziecko powinno mieć pozytywny obraz opiekuna i wyraźne wspomnienie spotykania się z nim.

2. Trzeba mieć do kogo i z kim wspominać. Wspominanie w towarzystwie osoby znaczącej pozwala podnieść własną samoocenę, dowartościowuje się w jej oczach. Na ogół jest samotna i ma możliwość komuś coś opowiedzieć. Podtrzymuje to aktywność, pogodę ducha.

3. Trzeba posiadać możliwość wspominania, dysponowania środkami wyrazu, kontaktowania się. Trzeba tu wykorzystać bogate środki w postaci fotografii, filmu wideo, pamiątkowych przedmiotów, rekwizytów. Pomocą jest także odtwarzanie materiału wspomnieniowego gestem, mimiką- związanych z werbalizacją terapeuty oraz podpowiadanie ze strony jego lub innych uczestników sesji.

Formy, techniki:
1.Indywidualna (terapeuta-mieszkaniec DPSu)
miejsce i sytuacja → przestrzeń miła, ciepła, wygodna (na spacerze, na „ławeczce”, w mieszkaniu)
czas → zależny od potrzeb podopiecznego, nie powinien być wyznaczony i ograniczony
2.Grupowa
wspomnienie wspólnie przeżytych zdarzeń lub dzielenie się swoimi osobistymi wspomnieniami
3.Terapeuta podsuwa osobie odpowiednie materiały wspomnieniowe
np. fotografia, maskotka, list, nagrania, muzyka, gdy chce uspokoić/pocieszyć osobę
np. wieczorem przed snem
podopieczny musi byś przygotowany do korzystania z takiego materiału → nie może doprowadzić do rozżalenia, lęku, płaczu

47. Podaj zalecenia organizacji czasu wolnego dla osób z nie niepełnosprawnością intelektualną.

Skutecznemu włączaniu osób z n w różne formy aktywności rekreacyjnej i pozazawodowej może sprzyjać respektowanie pewnych prawidłowości ustalonych w badaniach empirycznych:

1. osoby z N i ich rodziny są zainteresowane uczestnictwem w zajęciach rekreacyjnych, organizowanych raczej w małym gronie

2. osoby z N potrafią wykorzystywać swoje umiejętności w zajęciach integracyjnych, jeśli mają one dla nich duże znaczenie, są adekwatne i wybrane przez osoby

3. Uczestnictwo osób z N w zajęciach integracyjnych wzrasta jeśli ich animatorami są osoby N, zakres i jakość programów jest atrakcyjny, a same osoby N są zachęcane do udziału w nich

4. Organizacja stałych i dziennych obozów rehabilitacyjnych najbardziej sprzyja integracji osób z pełną i nienruszoną sprawnością

W stosunku do mieszkańców najbardziej zwracamy uwagę na:

-dobrowolnośc uczestnictwa w planowaniu, organizacji i ocenie wspólnie wykonywanych działań,
- unikanie ograniczenia dostępu ze względu na przynależnośc do określonej instytucji, formy mieszkaniowej,
- zmniejszenie, o ile to możliwe, instytucjonalnej i socjanej kontroli,
- zróżnicowanie uczetników - przede wszystkim włączenie tych z głębszą niepełnopsrawnościa intelektualną, z niewłasciwym zachowaniem,
- różnorodnośc ofert,
- indywidualne kształtowanie balansu między aktywnością, a czasem odpoczynku,
- generowanie sytuacji pozbawionych przymusu uczestniczącego do wykonywania zadań,
- oferowanie pomocy i wsparcia w realizacji samodzielnych projektów,
- powiązanie aktywności z dośwaidczeniem dnia codziennego

48. Wymień etapy rehabilitacji zawodowej.

Rehabilitacja zawodowa jako dział ogólnego procesu rehabilitacji stawia sobie za cel umożliwienie osobie niepełnosprawnej podjęcia pracy.
W przebiegu rehabilitacji zawodowej wyróżnia się następujące etapy:
- poradnictwo zawodowe, oparte o kompleksową ocenę zdolności do pracy,
- przygotowanie zawodowe, na drodze odpowiedniego kształcenia,
- zatrudnienie, zgodnie z psychofizycznymi możliwościami i kwalifikacjami zawodowymi,
- opiekę rehabilitacyjno-socjalną nad pracującymi osobami niepełnosprawnymi.

49. Podaj, na czym polega poradnictwo zawodowe.

Poradnictwo zawodowe - jest to praktyczna działalność, której celem jest udzielanie rad i wskazówek co do wyboru zawodu. Jest pierwszym (z czterech) etapem rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych.
W przebiegu poradnictwa daje się wyróżnić 3 etapy:
1. Przygotowanie do wyboru zawodu
2. Adaptacja zawodowa
3. Doskonalenie zawodowe

1. Przygotowanie do wybory zawodu polega na:
• informowaniu młodych ludzi o możliwościach kształcenia zawodowego,
• informowaniu o uzyskaniu kwalifikacji i pracy,
• określaniu indywidualnej przydatności do pracy w zawodzie.

2. Adaptacja zawodowa polega na:
• informowaniu pracowników o wymogach prawa pracy i warunkach własnej stabilizacji zawodowej.

3. Doskonalenie zawodowe polega na:
• informowaniu o możliwościach kształcenia się i podnoszenia kwalifikacji oraz o warunkach osiągnięcia mistrzostwa.

50. Podaj cechy chronionego i otwartego rynku pracy.

Otwarty rynek pracy
-Osoby niepełnosprawne ubiegają się o pracę na takich samych warunkach jak kandydaci pełnosprawni, a pracodawca, wybierając pracownika, bierze pod uwagę doświadczenie zawodowe i kwalifikacje.
-Zatrudnienie następuje na takich samych zasadach jak zatrudnienie pracownika pełnosprawnego.
-Pracownik niepełnosprawny ma w pracy takie same zadania i obowiązki jak pracownik pełnosprawny
-Na pracodawcy spoczywa jednak obowiązek przystosowania stanowiska pracy w sposób uwzględniający potrzeby niepełnosprawnego pracownika.

Chroniony rynek pracy
-Zakłady pracy chronionej (zpch) stwarzają warunki do zatrudniania osób niepełnosprawnych, zwłaszcza o znacznie ograniczonej zdolności do pracy.
-Ich celem jest stworzenie osobom niepełnosprawnym warunków do pracy zarobkowej, niektóre też stawiają sobie za cel przygotowanie pracowników do pracy na otwartym rynku i ich przejęcie do zwykłych zakładów pracy
-Większość pracowników zakładów pracy chronionej zatrudnionych jest na podstawie umowy o pracę
-Mają oni te same prawa, obowiązki i przywileje, co pracownicy pełnosprawni w zwykłych zakładach pracy
-Specyfika tych zakładów polega na:
* zapewnieniu odpowiedniej opieki medycznej, rehabilitacyjnej i socjalnej,
* przystosowaniu stanowisk i miejsc pracy do potrzeb zatrudnionych w nich osób niepełnosprawnych,
* odpowiednio dobranym profilu i technologii produkcji lub usług.

51. Przedstaw koncepcję zatrudnienia wspomaganego.

Zatrudnienie wspomagane jest to metoda zatrudnienia:
-osób ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności,
-w zwykłych zakładach pracy,
-przy zapewnieniu odpowiedniego wspomagania, przez konieczny dla danej osoby okres czasu, przez przygotowanego asystenta pracy(zawodowego).

Istotną rolę odgrywa asystent zawodowy, który pomaga i wspiera pracownika w adopcji zawodowej i służy jako doradca pracodawcy.
Jego rola jest stopniowo redukowana wraz ze wzrostem samodzielności pracownika w zakładzie pracy.
Ważne jest to, że pracownik niep. dostaje taka sama pensje i ma taka sama umowę jak pracownik pełnosprawny na takim stanowisku.

52. Wymień najczęściej stosowane typy zatrudnienia wspomaganego.

- zatrudnienie na indywidualnym stanowisku wraz z asystentem zawodowym

- zatrudnienie enklawowe, czyli zatrudnienie grupy osób z ni pracujących przy wsparciu jednego lub więcej asystentów zawodowych

- objazdowe grupy robocze, tworzone do realizacji określonych zadań, które mogą pracować wraz z asystentem zawodowym w różnych zakładach pracy.

53. Omów fazy wsparcia udzielanego osobie z niepełnosprawnością w zatrudnieniu wspomaganym.

Wapiennik: 4 fazy wsparcia:

I - Tworzenie indywidualnego profilu uczestnika,

II - Poszukiwanie i analiza miejsca pracy,

III - Szkolenia zawodowe w miejscu pracy,

IV- Zatrudnienie na stałe wraz z okresową opieką ze strony asystenta zawodowego.

54. Wskaż, jakie zadania stoją przed andragogiką i geragogiką specjalną?

Andragogika specjalna
Zajmuje się problemami kształcenia, wychowania, samokształcenia
i samowychowania młodzieży pracującej oraz osób dorosłych niepełnosprawnych lub niedostosowanych społecznie, przy uwzględnieniu ich rewalidacji lub resocjalizacji.
a) Andragogika resocjalizacyjna:
• Zapobieganie i eliminowanie zjawiska niedostosowania społecznego osób dorosłych, zwraca szczególną uwagę na resocjalizacyjną funkcję procesów edukacyjnych.
b) Andragogika rewalidacyjna:
• Obejmuje kształcenie i wychowanie osób dorosłych niepełnosprawnych, w tym m.in. osób upośledzonych umysłowo, niewidomych i niedowidzących, głuchych i niedosłyszących, przewlekle chorych osób starszych.
• Ustawiczna edukacja integralna, uwzględniająca konstruowanie indywidualnych toków kształcenia dla osób niepełnosprawnych, realizowanych w kontaktach społecznych z osobami niepełnosprawnymi.
• Przygotowanie osób niepełnosprawnych do pracy zawodowej, w tym: poradnictwo zawodowe dla osoby niepełnosprawnej i jej rodziny, wybór zawodu, kształcenie w formach szkolnych i pozaszkolnych, ocena przydatności zawodowej, zatrudnienie wraz z doskonaleniem zawodowym.
Geragogika specjalna

• Specjalna pedagogika starzenia się i starości, wyraźnie ukierunkowana na potrzeby starzejącej się generacji osób niepełnosprawnych.
• Kształtowanie świadomości o prawie niepełnosprawnych osób starszych do ochrony przed dyskryminacją, do pełnego i równego korzystania ze swoich praw.
• Przeciwdziałanie samotności i osamotnieniu starzejących się osób niepełnosprawnych.
• Stwarzanie szans edukowania dla niepełnosprawnych osób starszych w postaci np. Uniwersytetów Trzeciego Wieku.
• Aktywizacja psychiczna, intelektualna i fizyczna, nauczanie „sztuki życia” w „trzecim wieku” poprzez profilaktykę gerontologiczną.
• Integracja społeczna, solidarność generacyjna i spójność międzypokoleniowa, równość pod względem ekonomicznym, politycznym i społecznym.
• Promowanie pozytywnego wizerunku niepełnosprawnych osób starzejących się i starych.
• Pobudzanie zdolności starszych osób niepełnosprawnych do sprawowania maksymalnej kontroli nad własnym życiem.

55. Omów procesy starzenia się w wymiarze egzystencjalnym, kondycjonalnym, poznawczym i estetycznym.

56. Przedstaw konsekwencje wynikające z nieobecności problematyki starości w pedagogice specjalnej. Uwzględnij perspektywę pedagogów specjalnych i osób niepełnosprawnych.

Perspektywa osoby z NI:
• specyficzny sposób jej percepcji przez najblizsze otoczenie (niedostrzeganie w niej osoby starzejacej się tylko osoby niep. i/lub dziecka) -> odczuwa negatywne konsekwencje w każdym wymiarze funkcjonowania
Perspektywa PS:
• odczuwane przez niego trudności pojawiajace sie w procesie rehab. osób niep., które wynikają z braku merytorycznego przygotowania do pracy
• nieumiejętność rozpoznawania tych zmian psychofizycznych, które są efektem procesu starzenia sie osoby i nie mają uwarunkowań w jej niep.
• nieumiejętność informowania o sprawach trudnych (np. choroba nieuleczalna, pobyt w szpitalu, smierć bliskich, nieumiejetne towarzyszenie w cierpieniu i umieraniu)

57. Omów następstwa wynikające z syndromu nie-opuszczonego gniazda. Uwzględnij perspektywę rodziców i osób niepełnosprawnych.

58. Zdefiniuj pojęcia: menopauza, andropauza, klimakterium, kryzys wieku średniego, syndrom opuszczonego gniazda, strefa utraconego rozwoju, stereotyp społeczny, autonomia, normalizacja, paternalizm, tożsamość płciowa, potrzeba seksualna, masturbacja, petting, necking, małżeństwo chronione, małżeństwo białe, terapia zajęciowa, rehabilitacja zawodowa, ateizm, eutanazja.

REHABILITACJA ZAWODOWA:
Zadaniem rehabilitacji zawodowej jest ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego , przez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego , szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy.
TERAPIA ZAJECIOWA:
- jest bardzo istotną dziedziną rehabilitacji. Pomaga ona ludziom niepełnosprawnym fizycznie i / lub umysłowo lepiej funkcjonować w środowisku, aby jak najwięcej funkcji mogli wykonywać samodzielnie.
Ogólnie terapia zajęciowa to leczenie i usprawnianie za pomocą określonych czynności, zajęć i pracy, które mogą mieć wartość kształcącą, wychowawczą, a także leczniczą. Inaczej jest to leczenie „poprzez pracę”. Jako środek leczniczy terapia zajęciowa może oddziaływać ogólnie, tzn. na ogólną sprawność fizyczną i psychiczną jednostki lub miejscowo na zwiększenie sprawności i siły danej grupy mięśni lub kończyny. W obecnej koncepcji leczenia dąży się do tego, ażeby osoba dotknięta schorzeniem lub urazem nie pozostała przez dłuższy czas bezczynna. Możliwie jak najwcześniej wprowadza się czynne zajęcia, stopniowo przechodzi do coraz intensywniejszych czynności i pracy aż do osiągnięcia pełnej sprawności fizycznej i ogólnej aktywności.
MAŁŻEŃSTWO CHRONIONE:
Jest to małżeństwo wspomagane przez rodziców, opiekunów, pedagogów.
MAŁŻEŃSTWO BIAŁE
To małżeństwo bez współżycia seksualnego
AUTONOMIA
Jest procesem złożonym, obejmuje psychiczne i społeczne oraz fizyczne wymiary funkcjonowania człowieka. Jej rozwój rozpoczyna się już w okresie niemowlęctwa, gdy następuje fizyczna separacja dziecka od otoczenia. W 2 -3 roku życia dziecko przechodzi przez fazę psychospołecznego uniezależniania się od najbliższych osób (faza autonomii wg Eriksona). Dlatego praca nad wspomaganiem rozwoju zachowań autonomicznych powinna rozpocząć się jak najwcześniej i być traktowana jako integralny cel wszelkich oddziaływań edukacyjnych i terapeutycznych.
SYNDROM OPUSZCZONEGO GNIAZDA
rodzice dla których rola rodzicielska jest najważniejszą, a czasem tez jedyna rola, na której budują swoje zycie i poczucie własnej tożsamości silnie odczuwają opuszczenie domu przez dzieci, starają sie odroczyć ten moment, a gdy juz nastąpi pozostają z poczuciem pustki i smutku;
STEREOTYP SPOŁECZNY
to struktura poznawcza obejmująca wiedzę, oczekiwanie, przekonanie obserwatora na temat niektórych grup społecznych
KRYZYS WIEKU ŚREDNIEGO
kryzys wieku średniego to moment w ktorym ludzie uwiadamiając sobie realność własnej śmierci oraz następują tutaj zmiany w subiektywnej perspektywie czasu (czas przyszłości wydaje sie krotszy niz przeszlosc), kryzys ten przejawia sie w obawie o przyszłość, niemiejetnosci cieszenia się czasem wolnym, przekonaniu o pogarszającym sie zdrowiu, negatywnej ocenie pozycia małżeńskiego oraz pacy, stresie zmazanym z konieczności opieki nad starzejącymi sie rodzicami
TOŻSAMOŚĆ PŁCIOWA
Przez tożsamość płciową albo tożsamość płci rozumie się psychologiczną, kulturową płeć, z którą jednostka się identyfikuje. Kulturowo i społecznie zdeterminowane wyobrażenie własnej osoby - koncepcja samej lub samego siebie - jako kobiety (dziewczyny) lub mężczycny (chłopca). Jest ona tożsamością jednej z ról płci, która zaczyna się kształtować w okresie wczesnodziecięcym, kiedy to jednostka uczy się dostrzegać i odpowiadać na kierowane pod jej adresem społeczne oczekiwania

MENOPAUZA

Menopauza - przekwitanie (menopausa, climacterium, climax) właściwie Klimakterium - etap przejściowy w życiu kobiety, pomiędzy wiekiem prokreacyjnym a początkiem starzenia się. Menopauza jest to ostatnia miesiączka, po której następuje co najmniej 6-miesięczna przerwa. Jest związana z ustawaniem czynności gonad. Następuje przeciętnie w wieku 45 - 55 lat i trwa 1-2 lata. Ustanie miesiączkowania jest poprzedzone okresem, gdy staje się ono nieregularne. Zmiany obejmują przede wszystkim ustanie jajnikowej syntezy estrogenów oraz progesteronu. Brak anabolicznych efektów estrogenów prowadzi przede wszystkim do zrzeszotnienia kości (osteoporozy) . Dla okresu menopauzy typowe są głębokie zaburzenia regulacji układu autonomicznego, również zmiany w sferze emocjonalnej i zmiany zachowania.

ANDROPAUZA

Andropauza (gr. andros = mężczyzna, człowiek; gr. pausis, łac. pausa = przerwa) - w ujęciu biopsychospołecznym definiowana jako okres w życiu mężczyzny (najczęściej po 50 roku życia), zapowiadający zbliżające się wejście w okres starości z początkiem wystąpienia szeregu dolegliwości w różnych sferach funkcjonowania jednostki, zarówno somatycznej, psychologicznej jak i seksualnej o podłożu wielonarządowych zmian w organizmie, w tym zmian hormonalnych, wywołanych starzeniem się.

KLIMAKTERIUM

Klimakterium (przekwitanie) jest fizjologicznym etapem w życiu każdej kobiety, fazą przejściową pomiędzy okresem dojrzałości płciowej a okresem starczym. U podstawy tego zjawiska leży osłabienie czynności rozrodczej i wegetatywnej jajników, które jako pierwszy narząd w organizmie ulegają inwolucji tracąc zdolność reagowania na gonadotropiny.

PATERNALIZM

Paternalizm, doktryna społeczno-polityczna ujmująca ogół stosunków społecznych w sposób zbliżony do zasad rządzących życiem rodziny. Według paternalizmu niektóre jednostki lub grupy społeczne winny być kontrolowane, ochraniane i kierowane przez inne osoby lub grupy, ponieważ nie są wystarczająco kompetentne do kierowania własnym postępowaniem. Zasada ta przenoszona jest na stosunki między właścicielami przedsiębiorstw i pracownikami (np. w Japonii) oraz wykorzystywana w kształtowaniu polityki międzynarodowej.

NORMALIZACJA - szereg instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych działań zmierzających do stwarzania normalnych warunków życia dla jednostek upośledzonych oraz udzielenie im takiej pomocy, by przez całe swoje życie mogli normalnie funkcjonować, tak jak to jest tylko mozliwe. Najważniejsze:
-mieszkanie w swoim domu;
-normalizacja rytmu dnia/tygodnia/roku/życiowości/autonomii/kontaktów z płcią/warunków życia/kontaktów socjalnych w środowisku lokalnym.
PATERNALIZM - to narzucona postawa opiekuna*
-słaba postawa - ingerowanie w czyjeś zachowanie bez zgody osoby zainteresowanej
-silna postawa - działanie w czyimś imieniu i dla jego dobra lecz wbrew jego przekonaniom i beza jego zgody
*przeświadczenie, że osoby którymi kierujemy są niezaradne, same sobie nie poradzą.
MASTURBACJA - zachowanie seksualne polegające na pobudzeniu własnych organów płciowych, kończące się najczęściej orgazmem.
PETTING - jedna z form aktywności seksualnej, polega na pieszczeniu seksualnym drugiej osoby z pominięciem pełnego stosunku.
NECKING - pieszczoty ograniczające sie do górnej czesci ciała.
AGEIZM - dyskryminacja ze względu na wiek. Najczęściej choć nie zawsze dotyczy problemów na rynku pracy. Widoczny jest także w lekceważącym traktowaniu osób starszych oraz braku oferty rozrywkowej i rekreacyjnej. Dotyka ludzi starych, postrzeganych jako niepotrzebnych.

SYNDROM OPUSZCZONEGO GNIAZDA
rodzice dla których rola rodzicielska jest najważniejszą, a czasem tez jedyna rola, na której budują swoje zycie i poczucie własnej tożsamości silnie odczuwają opuszczenie domu przez dzieci, starają sie odroczyć ten moment, a gdy juz nastąpi pozostają z poczuciem pustki i smutku;

---