40.Czy dps można uznać za instytucję totalną? Uzasadnij swoją wypowiedź opierając się na pracach M. Kościelskiej (1989) oraz E. Tarkowskiej (1994).
DPS można uznać za instytucję totalną, czego dowodzą prace obu autorek.
KOŚCIELSKA: DPS można uznać za instytucje totalną. Wśród cech niezmiennie charakteryzujących zarówno samą instytucję totalną, jak i pracujących w niej ludzi, można wymienić:
1. ścisłą hierarchiczność statusów,
2. podział na personel i podwładnych (my - oni),
do 1 i 2:
-Pracownicy DPS mają liczne prawa i możliwości kierowanie osobami N, natomiast mieszkańcy mają obowiązek podporządkowania się ich woli.
-Prawa przysługujące personelowi nigdy nie będą dostępne mieszkańcom.
-Pracownicy mogą zwracać się po imieniu do mieszkańców mimo, że są to osoby od nich starsze, jednak osoba N nie ma prawa zwracać się tak do pracowników nawet młodszych od siebie - jest to traktowane jako wyraz braku szacunku.
-Pracownicy mogą wchodzić do pokojów mieszkańców o każdej porze dania i nocy bez uprzedzenia, natomiast uczestników obowiązuje zakaz wstępu do pomieszczeń przeznaczonych dla personelu.
3.formalizm:
-Zycie w DPS odbywa się wg zasad, na które nie mają wpływu jego mieszkańcy, lecz muszą ich przestrzegać (jeśli DPS jest przeznaczony tylko dla kobiet to w żadnym wypadku, nie może w nim zamieszkać wspólnie brat i siostra; godziny wydawania posiłków, które również nie są ustalane z mieszkańcami. Pory posiłków są ściśle określone i osoba niepełnosprawna zazwyczaj nie może zjeść nic miedzy posiłkami a już na pewno zjeść posiłku o innej porze)
- Sztywne reguły i zasady stoją o wiele wyżej w hierarchii DPS niż więzi rodzinne i indywidualne potrzemy mieszkańców.
4. Dehumanizację:
-Warunki życia osób mieszkających w DPS pozostawiają wiele do życzenie, często są po prostu nie ludzkie.
-Osoby z głębszą N (nazywane często przez personel leżącymi)przebywaj w łóżku całe swoje życia: jest to miejsce w którym jedzą, są myte itd. Niezwykłe rzadko opuszczają sale a wyjście poza mury DPS jest praktycznie nie spotykane w tych grupach.
-W salach panuje zazwyczaj nieruch a personel skupia się jedynie na zaspakajaniu potrzeb biologicznych. Brak jest osobistego kontaktu- N jest tylko kolejna osobą, która trzeba nakarmić
5.brak podmiotowości w stosunkach międzyludzkich:
-przejawia się w myśleniu o osobach, które w wyniku N i sprzężeń z nią związanych nie potrafią kierować samym sobą
- personel podejmuje większość decyzji związanych bezpośrednio z życiem mieszkańców (od codziennych np. wybór ubrania do bardziej okazjonalnych np. wybór miejsca wyjazdu na wakacje). -Uważna się, że osoby niepełnosprawne zawsze dokonują nieprawidłowych wyborów, co usprawiedliwia nie liczenie się z ich zdaniem.
-Jeśli mieszkaniec DPS przejawia niewłaściwe formy zachowania, personel wzmacnia kontrole nad jednostką (np. unieruchamiając rękę którą osoba bije się po głowie) nie prowadzi jednak żadnych działań aby znaleźć przyczyny tych zachowań oraz pomóc osobie niepełnosprawnej nabyć kompetencje stanowienia o sobie, wyrażania swoich emocji
6.orientację nie na człowieka, a na wykonywanie wyznaczonych zadań:
-Przykładem takiego działania jest m.in. sprawa spożywania posiłków: wydawanie jedzenia przebiega w atmosferze pospiechu i napięcia.
-Nie jest to tez czas zdobywania Nawych umiejętności przez N(samodzielnego przygotowania posiłku, samodzielnego jedzenia)
-Posiłki nie są nastawione na kontakt i rozwój potencjału osoby lecz na wykonanie zadania
DPS posiada wszystkie te cechy.
TARKOWSKA podaje zjawiska, które są utrwalone w stylu i tradycji funkcjonowania polskich DPSów. Są to:
1. Uprzedmiotowienie mieszkańców- traktowanie ich jako obiekty zabiegów pielęgnacyjno-higieniczno-opiekuńczych bądź traktowanie ich jak dzieci.
2. Obsługiwanie, dostarczanie „gotowego”, odsuwanie mieszkańców od decyzji w różnych sprawach życia codziennego i do udziału przygotowania do nich (posiłki, zabiegi higieniczne, urządzanie pokoi itp.); jest to istotne zubożenie życia, a jednocześnie prowadzi do postaw i zachowań pasywnych, także roszczeniowości.
3. Standaryzacja, uniformizacja życia codziennego, wyrażająca się w kolektywnych sposobach zaspokajania potrzeb, w braku indywidualnych możliwości wyboru.
4. Podwójna redukcja potrzeb:
-sprowadzenie zaspokajania potrzeb mieszkańców przede wszystkim do podstawowych potrzeb bytowych;
-minimalizacja potrzeb, a nie ich rozwój;
-sprowadzanie zaspokajania potrzeb bytowych wyłącznie do ich biologicznej funkcji (np. dostarczanie organizmowi kalorii) przez pozbywanie się kulturowej warstwy zaspokajania potrzeb (spożywanie posiłków w towarzystwie, w miłej atmosferze, w jadalni a nie w pokoju, nie w milczeniu).
5. Domy nie zaspokajają wielu potrzeb związanych z kontaktami międzyludzkimi: bliskości, serdeczności, przyjaźni, miłości oraz ciągłości stosunków międzyludzkich.
42.Przedstaw cechy dps jako instytucji totalnej opierając się na pracy E. Tarkowskiej (1994).
TARKOWSKA wskazuje na podstawowe cechy instytucji totalnej, odbiegające od sposoby życia społeczeństwa współczesnego, które posiadają DPSy. Są to:
1. Kulminacja całości życia, wszelkich funkcji życiowych w jednym miejscu.
2. Współistnienie dwu specyficznie powiązanych, skłonnych do stereotypowego widzenia siebie nawzajem grup: mieszkańców i pracowników.
Wg Tarkowskiej życie w DPSie jest ekstremalnym wyrazem zależności i podporządkowania (która jest niestety charakterystyczna dla sytuacji egzystencjalnej ludzi N w społeczeństwie polskim w ogóle).
43.Przedstaw alternatywne formy mieszkalnictwa dla dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną.
1.Hostele i mieszkania chronione.
KRAUSE: tzw. życie wspólnotowe:
-osoby żyją w mieszkaniach chronionych w 4-8 osobowych grupach (max10)
-mają przydzielonego opiekuna, który pomaga im w rozwiązywaniu codziennych problemów oraz organizuje wspólne formy spędzania czasu
-powinny być usytuowane w środowisku normalnym, w mieście (najczęściej są to kamienice), nie na obrzeżach i nie w okręgach przemysłowych (utożsamia się je z patologią i ubóstwem)
-osoby te pracują, poruszają się środkami komunikacji miejskiej; podział obowiązków domowych
2.indywidualne, własne mieszkania, w których osoby niepełnosprawne mieszkają maksymalnie samodzielnie, kontraktując (dzięki indywidualnym budżetom) taką pomoc, jaka jest im potrzebna i uczestnicząc w możliwie jak najpełniejszy sposób w życiu społecznym.
3.Dom rodzinny (problem upośledzających rodzin).
DPS (dwa modele „wzorcowe”: grup wspólnotowych i model rodzinny)
54.Wskaż, jakie zadania stoją przed andragogiką i geragogiką specjalną?
Zadania |
|
Andragogika specjalna |
Geragogika specjalna |
Zajmuje się problemami kształcenia, wychowania, samokształcenia
|
|
55. Omów procesy starzenia się w wymiarze egzystencjalnym, kondycjonalnym, poznawczym i estetycznym.
1.KONDYCJONALNE:
Proces ten cechuje stopniowe wygasanie funkcji poszczególnych narządów i układów, określane mianem zjawiska inwolucji, przy jednoczesnym wykorzystaniu procesów kompensacyjnych, które umożliwiają zachowanie stałości środowiska wewnętrznego (=homeostazy) a tym samym zachowania życia, ale! Wraz z zaawansowaniem procesu starzenia się możliwości kompensacyjne maleją, zmniejsza się prawdopodobieństwo zachowania życia, a wzrasta ryzyko śmierci.
W miarę starzenia się:
- ciało człowieka doświadcza zmian w podstawowych układach (kostno-szkieletowym, oddychania, krążenia),
-zmniejszają się możliwości percepcji zmysłowej (wzrokowej i słuchowej),
-maleją siła, napięcie i elastyczność mięśni, wydolność ukł. oddechowego, pokarmowego, wydalniczego
-upośledzenie komunikacji między komórkami nerwowymi
W wyniku w/w zmniejszenie odporności na stres, słabsza odporność immunologiczna, obniżona zdolność do adaptacji, mniej wydolne mechanizmy regulacyjne utrzymujące równowagę wewnętrzną organizmu.
2. EGZYSTENCJALNE:
W. James: „wiekiem najbardziej religijnym jest wiek starczy, kiedy już milknie wrzawa życia płciowego”:
-życie religijne pogłębia się, zwłaszcza u kobiet, gdzie „miłość jest pierwszą religią, a religia pierwszą miłością”
-skłonność do refleksji na sobą i światem, rozrachunek, bilans życia
-„wiek zmienia perspektywę”- myśl o ograniczoności istnienia, wew. Przygotowanie do choroby, śmierci, cierpienia
Psychiczne starzenie się odnosi się do samoświadomości jednostki i je zdolności przygotowania się do stopniowego starzenia się- odbiór własnych procesów starzenia się przez jednostkę, na który składają się elementy: poznanie, samoocena, motywacja i odczucia= reakcje w zachowaniu towarzyszące doświadczaniu starzenia się.
Liliane Israel: starzenie się można określić jako „działanie czasu na osobę”, a psychologiczne „działanie czasu na osobowość człowieka i jego życie emocjonalne i duchowe”; w zakresie osobowościowym: trudności w przystosowaniu się do nowych sytuacji; w przypadku osób N przystosowanie musi być podwójne- do ograniczeń zw. z N oraz do zmian zw. z ich starzeniem się
Zmiany psychiczne, osobowościowe i duchowe zw. z procesem starzenia się swoiste ochłodzenie emocjonalności spowodowane wygasaniem czynności układu hormonalnego;
- u osób N: lepkość emocjonalna w dzieciństwie i młodości, labilność emocjonalna: badanie, czy i w jakim zakresie obniża się emocjonalność (siła pobudzenia vs hamowania oraz szybkość reakcji emocjonalnych)
Silny wpływ na osobowość niemożności zaspokojenia niektórych potrzeb wynikających z zaprzestania pracy zawodowej i ograniczenia kontaktów społ.
Dominujące potrzeby społeczne i psychiczne w życiu osób starszych to potrzeby:
-przynależności
-użyteczności
-niezależności
-bezpieczeństwa
-satysfakcji
Ważna potrzeba komunikacji i aktywności, które warunkują zaspokajanie reszty potrzeb. W okresie „jesieni życia” kontakty z bliskimi, rodziną, przyjaciółmi, sąsiadami stają się jedną z najważniejszych form aktywności i prowadzą do poczucia użyteczności, prestiżu, większej wymiany emocjonalnej, poczucia bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego.
Wolska D.: procesy starzenia się u osób N zaczynają się wcześniej, ok. 40r.żkoniecznie uwzględnić je w rehabilitacji
3. POZNAWCZE:
Zmiany w sferach poznawczej i intelektualnej:
-inwolucja procesów postrzegania (odbieranie informacji i bodźców)
-przetwarzanie doznawanych wrażeń i otrzymywanych informacji
-zmiany w procesach myślenia (analizy, syntezy, generalizowania, abstrahowania) i zapamiętywania
W normalnym procesie starzenia się stopniowo pogarszają się te funkcje, pogarsza się zwłaszcza pamięć krótkotrwała, nowy typ pamięci emocjonalnej- pamięć serca, a inteligencja płynna przechodzi w skrystalizowaną.
4. ESTETYCZNE:
Zmiany w wyglądzie zew. to zazwyczaj: trudności w motoryce, nadwaga, zwolnienie tempa pracy, niekiedy zanik chęci dbania o swój wygląd. Zaburzenia pamięci oraz orientacji w czasie i przestrzeni u osób N znacznie nasilają się z wiekiem, szczególnie u mieszkańców DPSu.
Omów następstwa wynikające z syndromu nie-opuszczonego gniazda. Uwzględnij perspektywę rodziców i osób niepełnosprawnych.
Opuszczone gniazdo:
-DZci zostawiają rodziców, odchodzą do swojego życia: dla nich jest to proces uczenia się odchodzenia, a dla RDZ proces uczenia się pozostawania.
-Zdarzenie to kojarzone ze smutkiem, wrażeniem nadmiaru przestrzeni we własnym domu, samotności.
-Należy podejść do tego jako naturalnego etapu życia, realizacji zadań rozwojowych.
Nie-opuszczone gniazdo:
-Rodzina z DZ z N podlega odmiennym prawidłowościom przemian w cyklu życia rodzinnego.
-Funkcje rodziny: SOCJALIZACYJNA (przygotowanie DZ do pełnienia ról społ.) i PSYCHOHIGIENICZNA (zapewnienie warunków członkom rodziny, które umożliwiają zachowanie zdrowia psychicznego i rozwoju osobowości; poczucie bezpieczeństwa, przynależności, zrozumienia, miłości).
-N na stałe wpisana w biografię rodziny, wiąże się ze specyficznym i ewoluującym zakresem realizowanych przez nią zadań opiekuńczych; zadania uzależnione od stanu zdrowia N członka rodziny także nie opuszczenie domu przez dorosłe DZ z N wymaga nowego podziału obowiązków (koniecznośc weryfikacji sytuacji życiowej matki i ojca)
-Nie opuszczenie gniazda może stać się dla rodziców bardziej stresujące niż próby funkcjonowania DZ poza rodziną,
-takie „zagracanie gniazda” może wywołać poczucie pogwałcenia oczekiwań rodziców i dzieci, może inicjować przeżycia bolesne i trudne
-doświadczanie tego syndromu (zdominowanie życia rodziców przez uczucia negatywne) może być istotnym zagrożeniem dla funkcjonowania systemu rodzinnego
-Rodzic świadomy własnej ograniczoności (w czasie, w zakresie wydolności opiekuńczej) ma przed sobą kilka rozwiązań:
a. podjęcie decyzji o zabezpieczeniu przyszłości DZ w razie własnej choroby, śmierci
b. przeformułowanie celów określających funkcjonowanie rodziny (zabezpieczenie przeżycia, zabezpieczenie finansowe, umożliwienie samorealizacji poszczególnym jej członkom)
c. ponowne zdefiniowanie tożsamości rodzicielskiej i własnej tożsamości osobowej
Problem „nie uwolnienia” dot. i RDZ, i DZ.
Podstawowy dylemat: dać wolność DZ w granicach własnej obecności czy otworzyć nowe gniazdo i dać DZ możliwość samodzielnego życia.
Konieczne też renegocjowanie ról rodzinnych, ustalenie nowej hierarchii.
Milliken: koncepcja redefiniowania roli rodzica- 5faz „stawania się na nowo rodzicem”:
1. Stawania się rodzicem na marginesie
2. Stawania się rodzicem ubezwłasnowolnionym
3. Bycia rodzicem zw. z grupą o podobnych problemach
4. Bycia rodzicem mającym prawo wyboru
5. Bycia rodzicem doceniającym wartość własnego życia
W fazie ostatniej mają miejsce dwa ważne procesy:
-urzeczywistnienie planów dot. DZ dorosłego, poszukanie rozwiązania, kto zajmie się DZ po śmierci RDZ
-określenie przez rodzica własnych potrzeb
Zdefiniuj pojęcia: menopauza, andropauza, klimakterium, kryzys wieku średniego, syndrom opuszczonego gniazda, strefa utraconego rozwoju, stereotyp społeczny, autonomia, normalizacja, paternalizm, tożsamość płciowa, potrzeba seksualna, masturbacja, petting, necking, małżeństwo chronione, małżeństwo białe, terapia zajęciowa, rehabilitacja zawodowa, ateizm, eutanazja.
MENOPAUZA przekwitanie (menopausa, climacterium, climax) właściwie Klimakterium - etap przejściowy w życiu kobiety, pomiędzy wiekiem prokreacyjnym a początkiem starzenia się. Menopauza jest to ostatnia miesiączka, po której następuje co najmniej 6-miesięczna przerwa. Jest związana z ustawaniem czynności gonad. Następuje przeciętnie w wieku 45 - 55 lat i trwa 1-2 lata. Ustanie miesiączkowania jest poprzedzone okresem, gdy staje się ono nieregularne. Zmiany obejmują przede wszystkim ustanie jajnikowej syntezy estrogenów oraz progesteronu. Brak anabolicznych efektów estrogenów prowadzi przede wszystkim do zrzeszotnienia kości (osteoporozy) . Dla okresu menopauzy typowe są głębokie zaburzenia regulacji układu autonomicznego, również zmiany w sferze emocjonalnej i zmiany zachowania.
ANDROPAUZA (gr. andros = mężczyzna, człowiek; gr. pausis, łac. pausa = przerwa) - w ujęciu biopsychospołecznym definiowana jako okres w życiu mężczyzny (najczęściej po 50 roku życia), zapowiadający zbliżające się wejście w okres starości z początkiem wystąpienia szeregu dolegliwości w różnych sferach funkcjonowania jednostki, zarówno somatycznej, psychologicznej jak i seksualnej o podłożu wielonarządowych zmian w organizmie, w tym zmian hormonalnych, wywołanych starzeniem się.
KLIMAKTERIUM (przekwitanie) jest fizjologicznym etapem w życiu każdej kobiety, fazą przejściową pomiędzy okresem dojrzałości płciowej a okresem starczym. U podstawy tego zjawiska leży osłabienie czynności rozrodczej i wegetatywnej jajników, które jako pierwszy narząd w organizmie ulegają inwolucji tracąc zdolność reagowania na gonadotropiny.
KRYZYS WIEKU ŚREDNIEGO to moment w ktorym ludzie uwiadamiając sobie realność własnej śmierci oraz następują tutaj zmiany w subiektywnej perspektywie czasu (czas przyszłości wydaje sie krotszy niz przeszlosc), kryzys ten przejawia sie w obawie o przyszłość, niemiejetnosci cieszenia się czasem wolnym, przekonaniu o pogarszającym sie zdrowiu, negatywnej ocenie pozycia małżeńskiego oraz pacy, stresie zmazanym z konieczności opieki nad starzejącymi sie rodzicami
SYNDROM OPUSZCZONEGO GNIAZDA rodzice dla których rola rodzicielska jest najważniejszą, a czasem tez jedyna rola, na której budują swoje zycie i poczucie własnej tożsamości silnie odczuwają opuszczenie domu przez dzieci, starają sie odroczyć ten moment, a gdy juz nastąpi pozostają z poczuciem pustki i smutku;
SFERA UTRACONEGO ROZWOJU powstaje w wyniku uszkodzenia/ N- dochodzi do zmniejszenia szans rozwojowych osoby; SUR ta polega na tym, że zasoby człowieka przeznaczone na dalszy rozwój będą musiały być zużytkowane na zabezpieczenie przed regresem rozwojowym. Im większe uszkodzenie, tym SUR jest większa.
STEREOTYP SPOŁECZNY to struktura poznawcza obejmująca wiedzę, oczekiwanie, przekonanie obserwatora na temat niektórych grup społecznych
AUTONOMIA Jest procesem złożonym, obejmuje psychiczne i społeczne oraz fizyczne wymiary funkcjonowania człowieka. Jej rozwój rozpoczyna się już w okresie niemowlęctwa, gdy następuje fizyczna separacja dziecka od otoczenia. W 2 -3 roku życia dziecko przechodzi przez fazę psychospołecznego uniezależniania się od najbliższych osób (faza autonomii wg Eriksona). Dlatego praca nad wspomaganiem rozwoju zachowań autonomicznych powinna rozpocząć się jak najwcześniej i być traktowana jako integralny cel wszelkich oddziaływań edukacyjnych i terapeutycznych.
NORMALIZACJA - szereg instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych działań zmierzających do stwarzania normalnych warunków życia dla jednostek upośledzonych oraz udzielenie im takiej pomocy, by przez całe swoje życie mogli normalnie funkcjonować, tak jak to jest tylko mozliwe. Najważniejsze:
-mieszkanie w swoim domu;
-normalizacja rytmu dnia/tygodnia/roku/życiowości/autonomii/kontaktów z płcią/warunków życia/kontaktów socjalnych w środowisku lokalnym.
PATERNALIZM - to narzucona postawa opiekuna (przeświadczenie, że osoby którymi kierujemy są niezaradne, same sobie nie poradzą)
-słaba postawa - ingerowanie w czyjeś zachowanie bez zgody osoby zainteresowanej
-silna postawa - działanie w czyimś imieniu i dla jego dobra lecz wbrew jego przekonaniom i beza jego zgody
TOŻSAMOŚĆ PŁCIOWA przez tożsamość płci rozumie się psychologiczną, kulturową płeć, z którą jednostka się identyfikuje. Kulturowo i społecznie zdeterminowane wyobrażenie własnej osoby - koncepcja samej lub samego siebie - jako kobiety (dziewczyny) lub mężczycny (chłopca). Jest ona tożsamością jednej z ról płci, która zaczyna się kształtować w okresie wczesnodziecięcym, kiedy to jednostka uczy się dostrzegać i odpowiadać na kierowane pod jej adresem społeczne oczekiwania
POTRZEBA SEKSUALNA: stan osoby doznającej uczucia niespełnienia wrodzonej, naturalnej funkcji organizmu ludzkiego jaką jest seksualność. Występowanie frustracji jest jednym z zasadniczych czynników motywujących do podejmowania więzi i kontaktów interpersonalnych, mającym wymiar biologiczny, psychiczny, społeczno-kulturowy i hedonistyczny.
MASTURBACJA - zachowanie seksualne polegające na pobudzeniu własnych organów płciowych, kończące się najczęściej orgazmem.
PETTING - jedna z form aktywności seksualnej, polega na pieszczeniu seksualnym drugiej osoby z pominięciem pełnego stosunku.
NECKING - pieszczoty ograniczające sie do górnej czesci ciała.
MAŁŻEŃSTWO CHRONIONE: Jest to małżeństwo wspomagane przez rodziców, opiekunów, pedagogów.
MAŁŻEŃSTWO BIAŁE To małżeństwo bez współżycia seksualnego
TERAPIA ZAJECIOWA: jest bardzo istotną dziedziną rehabilitacji. Pomaga ona ludziom niepełnosprawnym fizycznie i / lub umysłowo lepiej funkcjonować w środowisku, aby jak najwięcej funkcji mogli wykonywać samodzielnie.
Ogólnie terapia zajęciowa to leczenie i usprawnianie za pomocą określonych czynności, zajęć i pracy, które mogą mieć wartość kształcącą, wychowawczą, a także leczniczą. Inaczej jest to leczenie „poprzez pracę”. Jako środek leczniczy terapia zajęciowa może oddziaływać ogólnie, tzn. na ogólną sprawność fizyczną i psychiczną jednostki lub miejscowo na zwiększenie sprawności i siły danej grupy mięśni lub kończyny. W obecnej koncepcji leczenia dąży się do tego, ażeby osoba dotknięta schorzeniem lub urazem nie pozostała przez dłuższy czas bezczynna. Możliwie jak najwcześniej wprowadza się czynne zajęcia, stopniowo przechodzi do coraz intensywniejszych czynności i pracy aż do osiągnięcia pełnej sprawności fizycznej i ogólnej aktywności.
REHABILITACJA ZAWODOWA: działania usprawniające, których celem jest ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego , przez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego , szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy.
ATEIZM odrzucenie teizmu[1] lub stanowisko, że bogowie nie istnieją[2]. W najszerszym znaczeniu jest to brak wiary w istnienie bóstw[3]. Słowo ateizm pochodzi od greckiego ἄθεος - ἀ- (a-, “nie”) + θεός (theos, “bóg”). Określenie to było przypisywane każdemu, kogo uznano za wierzącego w fałszywych bogów, żadnych bogów lub doktryny wchodzące w konflikt z ówczesnymi religiami
EUTANAZJA od gre. εὐθανασία, euthanasia - "dobra śmierć") - powodowane współczuciem przyśpieszenie lub nie zapobieganie śmierci w celu skrócenia cierpień chorego człowieka, zwykle na jego życzenie. Od połowy XX w. eutanazja jest omawiana w kontekście nauki (zwłaszcza biotechnologii), moralności (bioetyka), prawa, polityki i religii.