 | Pobierz cały dokument r.8.psychologia.ii.semestr.psychologia.zdrowia.doc Rozmiar 813 KB |
Psychologia zdrowia - Rozdział 8 - Modele społecznej psychologii poznawczej wyjaśniające zachowania zdrowotne i zmianę zachowań
Trzy grupy modeli ze względu na wyjaśniany zakres zachowania:
-motywacyjne (kształtowanie motywacji czy intencji podjęcia zachowania; ujmują czynniki decydujące o powstaniu zamiaru inicjacji zachowania)
-postintencjonalne (czynniki wpływające na wykonanie już istniejącego zamiaru)
- procesualne i fazowe (uwzględniają fakt, że zmiana zachowania przebiega w czasie, w postaci dających się wyodrębnić faz)
Model przekonań zdrowotnych.
- najstarszy, lata 50; miał wyjaśnić, w jaki sposób kształtuje się gotowość do udziału w akcji profilaktycznej;
- podobieństwo do modelu psychologicznej teorii podejmowania decyzji;
- spostrzegana podatność na chorobę = subiektywne prawdopodobieństwo zachorowania;
- spostrzeganie korzyści minus spostrzegane przeszkody = użyteczność wyniku;
- do wykonania działań praktycznych potrzeba trzech warunków:
a) obecność motywacji do działania (iloczyn spostrzeganej podatności i spostrzeganej powagi (muszą być większe niż 0));
b) ocena użyteczności działania (użyteczność musi być większa od poniesionych strat);
c) gotowość do działania (czynnik wyzwalający cue)
- próba dopasowania modelu do danych empirycznych pochodzących z bad. w warunkach naturalnych -> rozbudowanie i objęcie trzech bloków zmiennych:
A) czynniki percepcyjno poznawcze (spostrzegana podatność i ocena jej powagi)
B) czynniki środowiskowe (zmienne pośredniczące o charakterze społeczno - demograficznym oraz wiedza o chorobie - wpływają na A)
- zmienne pośredniczące i percepcyjne decydują o spostrzeganym zagrożeniu (który jest kluczowym elementem modelu;
C) bilans spostrzeganych korzyści i przeszkód
Zastrzeżenia:
- obejmuje zachowania prewencyjne zapobiegające chorobie lub jej wczesnego wykrywania, ale pomija inne zachowania zdrowotne;
- nie uwzględnia fazowości kształtowania się zachowania zdrowotnego;
Teoria uzasadnionego działania i teoria planowanego zachowania.
- modele motywacyjne (tak jak poprzedni z tym, że dwie ostatnie są ogólnymi teoriami psychologicznymi, a nie specyficznie dot. zdrowia, ponadto obejmują szeroki zakres zach.- nie tylko prewencyjne; dodatkowo uwzględniają wpływy społeczne oraz wprowadzono do nich intencje - zamiar wprowadzenia działania zdrowotnego);
Teoria uzasadnionego działania - Ajzen i Fishbein
- większość zach. znajduje się pod kontrolą wolicjonalną;
- główną rolę odgrywa intencja (najbliższy, bezpośredni czynnik determinujący zachowanie)
 | Pobierz cały dokument r.8.psychologia.ii.semestr.psychologia.zdrowia.doc rozmiar 813 KB |