SZKOŁA GŁÓWNA GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO Wydział nauk ekonomicznych Finanse i rachunkowość |
Pytania na egzamin dyplomowy |
Magisterski
|
Spis treści
1. Omów rozwój i obszary doradztwa finansowego w Polsce.
Rozwój doradztwa finansowego w Polsce
Doradztwo finansowe w Polsce powstało na początku 2000r i miało formę doradztwa internetowego (Expander). Za początek doradztwa opartego na placówkach stacjonarnych uważa się powstanie sieci oddziałów Expandera oraz spółki Open Finance w 2004 r. Spontaniczny rozwój branży doradztwa finansowego powiązany z dynamicznym rozwojem rynku nieruchomości i kredytów hipotecznych, przy braku regulacji systemowych oraz otwartym dostępie do profesji doradcy spowodował lawinowy przyrost podmiotów, które zaczęły zajmować się doradztwem finansowym.
Głównym organem zrzeszającym firmy doradztwa finansowego w Polsce jest Związek Firm Doradztwa Finansowego, który skupia największe firmy działające na polskim rynku (obecnie: Aspiro, Bankier, Doradcy24 SA, Expander Advisors, FinPack, Gold Finance, Home Broker, Idea Expert, Notus Doradcy Finansowi, Open Finance). Celem ZFDF jest reprezentowanie interesów gospodarczych i społecznych branży, w szczególności wypracowywanie jednolitych standardów pracy firm doradztwa finansowego. Związek stawia sobie za cel umacnianie właściwego wizerunku doradców oraz edukowanie społeczeństwa w zakresie zarządzania finansami.
Obszary doradztwa można opisać następująco:
Udzielenie informacji, porad specjalistycznych (konsulting na różnych poziomach zarządzania, konsulting finansowy, konsulting prawny, menadżerski)
Opracowanie i obróbka danych uzyskanych lub już posiadanych
Dokonanie czynności o charakterze diagnostycznym, sporządzenie obiektywnych raportów analiz
Objaśnienie istoty i stanu rzecz (analizowanie i interpretacja aktów prawnych, wyjaśnienie istoty różnych zjawisk gospodarczych, itp.)
Pomoc klientom w zrozumieniu wydanej opinii (np. audytu wydanego prze biegłego rewidenta)
2. Scharakteryzuj rolę i zadania doradcy finansowego w procesie IPO.
Udział doradcy finansowego w procesie IPO nie jest obowiązkowy, ale ze względu na posiadanie specjalistycznej wiedzy jego rola w procesie wprowadzania spółki na rynek główny jest istotna. Początkowo, rola doradcy finansowego polega na przygotowaniu strategii finansowej rozwoju spółki i ewentualnych przekształceń organizacyjnych. W drugim etapie przygotowuje kluczowe dla powodzenia oferty części prospektu dotyczące planów i perspektyw rozwoju.
Zadania doradcy finansowego w procesie IPO (w procesie wejścia spółki na giełdę):
- współpraca w kontaktach pomiędzy zarządem a właścicielami oraz pomoc w opracowaniu najlepszej strategii rozwoju firmy
- wsparcie w ustaleniu optymalnej struktury finansowania spółki oraz wyborze możliwych źródeł finansowania
- określenie struktury organizacyjnej spółki optymalizującej zarządzanie oraz kwestie podatkowe,
- kalkulacja spodziewanych kosztów przeprowadzenia oferty
- sporządzenie harmonogramu procesu wejścia na giełdę
- pomoc w doborze konsorcjum (domu maklerskiego, radcy prawnego, biegłego rewidenta),
- wycena spółki
- ustalenie z emitentem i domem maklerskim ceny emisyjnej akcji
- wsparcie przy sporządzeniu prognoz dotyczącego kapitału obrotowego
- wsparcie przy sporządzeniu prognoz finansowych
- wsparcie w przygotowaniu niektórych części prospektu emisyjnego
- pomoc w opracowaniu optymalnej struktury oferty
- koordynacja i zarządzanie procesem wejścia spółki na giełdę
- stałe monitorowanie otoczenia transakcji w celu zapewnienia odpowiednio szybkiego reagowania na szanse i zagrożenia dla prowadzenia oferty
- doradztwo podatkowe
- wybór najbardziej odpowiedniego momentu przeprowadzenia oferty
- pomoc w opracowaniu planów motywacyjnych
- wsparcie w usprawnieniu procedur raportowania finansowego
- wsparcie w dostosowaniu spółki do wymogów ładu korporacyjnego w tym w doborze odpowiednich członków organów spółki
- wsparcie w zakresie spełnienia standardów funkcjonowania jako spółka publiczna.
3. Omów doradztwo w zakresie tworzenia i optymalizacji portfela inwestycyjnego.
Krok 1. Określenie Profilu Klienta
Na podstawie skłonności do ryzyka klienta oraz celów inwestycyjnych określany jest profil klienta oraz odpowiadająca mu strategia inwestycyjna.
Krok 2. Dopasowanie optymalnej strategii inwestycyjnej
Na podstawie profilu ryzyka klienta, zadeklarowanego horyzontu inwestycyjnego rekomendacji, waluty rekomendacji, poziomu dywersyfikacji oraz wybranej strategii przedstawiany jest rekomendowany taktyczny portfel, który:
- określa optymalny rozkład środków na klasy aktywów oraz
-najlepiej odpowiada oczekiwaniom klienta i obecnej sytuacji na rynku.
Krok 3. Przedstawienie rekomendacji inwestycyjnej klientowi
4. Omów zasady opodatkowania zysków kapitałowych.
Opodatkowanie zysków kapitałowych (dochodów uzyskanych ze zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych i realizacji praw z nich wynikających) liniową 19 % stawką podatkową obowiązuje od 1 stycznia 2004 r.
Podatek Belki zapłacimy od każdej zrealizowanej inwestycji (oczywiście są wyjątki) jednak nie zawsze w ten sam sposób. Zupełnie inaczej rozlicza się go z zysków uzyskanych na Giełdzie (Forex / Giełda Papierów Wartościowych etc), inaczej z Lokat / Kont Oszczędnościowych, a jeszcze inaczej w przypadku Funduszy Inwestycyjnych (tradycyjnych / parasolowych).
podatek od zysków z Lokat i Kont Oszczędnościowych
podatek od zysków z Obligacji Skarbowych
Rozliczanie zysków i strat z Giełdy Papierów Wartościowych (PIT 8C i PIT 38)
zysk z lokat firmowych - interpretacja Izby Skarbowej w Warszawiez 19 marca 2010 r
W odróżnieniu od zysków z lokat i funduszy inwestycyjnych, inwestycje w papiery wartościowe niosą ze sobą możliwość odpisania kosztów uzyskania przychodu. Zalicza się do nich koszty prowizji i opłat maklerskich, opłaty poniesione w danym roku związane z założeniem lub prowadzeniem rachunku, wszelkie koszty transferu i zdeponowania papierów oraz odsetki od kredytów zaciągniętych na zakup papierów wartościowych. Dodatkowo w przypadku poniesienia straty w danym roku, istnieje możliwość odpisania jej od zysków w roku kolejnym, co przyczyni się do obniżenia podstawy opodatkowania. Zabieg ten może być wykonywany w ciągu 5 kolejnych lat, poczynając od roku, w którym odnotowano łączną stratę. Co ważne, w każdym kolejnym roku odpisać można nie więcej niż 50% straty
5. Scharakteryzuj ryzyko w działalności przedsiębiorstwa i sposoby jego ograniczania.
W tradycyjnym sposobie myślenia ryzyko jest czynnikiem negatywnym, który niesie z sobą straty i zagrożenia. Jednak nowoczesne podejście do ryzyka uwypukla jego pozytywne strony. Dzięki takiemu podejściu do ryzyka wykształciła się dziedzina wiedzy o nazwie zarządzanie ryzykiem przedsiębiorstwa (Enterprise Risk Management), która identyfikuje zagrożone obszary działalności i stara się przeciwdziałać.
Zarządzanie ryzykiem może prowadzić nie tylko do ograniczenia ryzyka, ale również do wzrostu wartości przedsiębiorstwa.
Obszary związane z ryzykiem przedsiębiorstwa
budowa optymalnego portfela,
ograniczanie ryzyka za pomocą transakcji pochodnych,
asymetria informacji (strony kontraktu mają nierówny dostęp do informacji mamy do czynienia z asymetrią informacji, która przejawia się w takich zjawiskach jak: negatywna selekcja (adverse selection), pokusa nadużycia (moralhazard), zjawisko gapowicza (free rider) czy efekt sygnalizowania renty informacyjnej
W otoczeniu przedsiębiorstwa możemy zaobserwować następujące czynniki ryzyka, które związane są z :
konkurencją - wprowadzenie przez konkurencję nowego systemu marketingowego.
odbiorcami - ryzyko braku zapłaty za określone dobra lub usługi.
klientami - zmiana upodobań zakupowych, a w skrajnych przypadkach bojkot produktów przedsiębiorstwa.
dostawcami - utrata dostawcy np. : na skutego jego bankructwa.
Istnieje wiele metod ograniczania ryzyka. Wpływ na to mają przyczyny występowania ryzyka, typ danego ryzyka, postawa przedsiębiorcy w momencie jego wystąpienia. Unikanie ryzyka eliminuje ryzyko, przeniesienie ryzyka na inny podmiot znacząco redukuje poziom ryzyka, kompensacja ryzyka (hedging) powoduje obniżenie ryzyka do poziomu średniego za pomocą równoległych transakcji. Analogiczny efekt odniesiemy, gdy dokonujemy dywersyfikacji ryzyka poprzez różne formy dyspersji ryzyka na produkty, rynki, klientów. Bardzo wysoki poziom ryzyka pozostaje w momencie pokrycia ryzyka z rezerw utworzonych z własnego kapitału oraz przy całkowitym jego ponoszeniu.
6. Omów systemy kursu walutowego.
Kurs walutowy
- jest to stosunek w jakim dokonuje się wymiany określonej ilości danej waluty na jednostkę innej waluty
- jest to cena jednej waluty wyrażona w drugiej walucie
Wyróżniamy 3 systemy kursów walutowych: płynny, sztywne i pośrednie
1) System kursu płynnego - ustalany przez popyt i podaż , może być korygowany przez władze (kurs płynny kierowany) w drodze interwencji na rynkach walutowych (np. kursy płynne krajów UE)
2) System kursu sztywnego- kurs nie zmieniany w bardzo długim okresie mimo nacisków ze strony stanu bilansu płatniczego (np. system waluty złotej 1870 - 1914 kurs parytetowy, kurs walut narodowych do EUR po utworzeniu strefy euro, kurs waluty Chin), zakładają związanie waluty krajowej z kursem innej waluty lub koszykiem walut.
3) Systemy kursu pośredniego zakładają zarówno swobodę, jak i nakładają pewne ograniczenia na kształtowanie się poziomu kursu. Są wykorzystywane przez kraje o niestabilnej sytuacji gospodarczej.
7. Omów ryzyko kursowe i jego znaczenie dla przedsiębiorstw eksportujących i importujących.
Ryzyko kursowe wynika ze zmiany kursu walutowego na rynki i dotyczy tych instrumentów finansowych i innych aktywów i zobowiązań, których wartość zależy od rynku walutowego np. należności / zobowiązania. W wyniku zmiany kursów walutowych, może nastąpić znaczne zmniejszenie lub zwiększenie należności w transakcjach zagranicznych, przeliczanych na walutę danego kraju. W przypadku tego rodzaju transakcji zawsze istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia zarówno zysków jak i strat. Wynikają one z wyceny elementów ostatecznego rozrachunku ekonomicznego. Efekt ekonomiczny możemy ocenić sprowadzając wszystkie te elementy do konkretnej waluty. Na ryzyko kursowe narażone są głównie te przedsiębiorstwa, które dokonują operacji za granicą (np. wymiana towarów) oraz ci, którzy biorą udział w międzynarodowych transakcjach kapitałowych. Zmagają się z nim zarówno eksporterzy jak i importerzy, którzy zaciągnęli dług w obcej walucie. Na ryzyko kursowe narażone są więc szczególnie, pewne segmenty przedsiębiorstwa. Sytuacja finansowa danej korporacji może ulec diametralnej zmianie w wyniku nagłej zmiany kursu walutowego. W zależności od zmienności kursu, dane przedsiębiorstwo może się wzbogacić, lub sporo stracić. Samo ryzyko kursowe wzrasta więc wtedy, kiedy wzrasta zmienność kursów walutowych.
RYZYKO KURSOWE W PRZEDSIĘBIORSTWIE
1. Pozycja walutowa zamknięta (należności = zobowiązania) - tylko na rynku krajowym
2. Pozycja walutowa otwarta:
- długa (należności > zobowiązania)
- krótka (należności < zobowiązania)
Strategie sterowania ryzykiem kursowym walutowym:
I. Dopasowania przepływów pieniężnych - jeżeli w określonym momencie w przyszłości występuje przepływ pieniężny o znanej wielkości wyrażony w walucie obcej to w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem kursu walutowego do tego przepływ trzeba dopasować odwrotny.
II. Strategia zabezpieczenia z zastosowaniem instrumentów pochodnych:
1. Walutowy kontrakt terminowy (futures lub forward) - należy dopasować termin wygaśnięcia kontraktu do terminu zabezpieczenia (tzw. ryzyko bazy)
2. Swap walutowy
3. Opcja walutowa
8. Omów relacje parytetowe między kursami walutowymi, stopami procentowymi i inflacją.
Relacje między kursami walutowymi a stopami procentowymi, i cenami na światowych rynkach tłumaczone są przez prawo jednej ceny, które mówi, że takie same lub ekwiwalentne rzeczy powinny mieć tę samą cenę na różnych rynkach. Relacje parytetowe między walutami określają warunki równowagi popytu i podaży na rynku walutowym, w których brak możliwości uzyskiwania zysków arbitrażowych W warunkach swobody przepływu kapitałów i towarów zmiany kursów walut powodowane są wyrównywaniem się:
- relacji między stopami inflacji a stopami procentowymi
- relacji między kasowymi a terminowymi kursami walutowymi
Gdy prawo jednej ceny nie obowiązuje można uzyskiwać dochody arbitrażowe. Arbitraż polega na równoczesnym zakupie i sprzedaży identycznych lub ekwiwalentnych aktywów w celu uzyskania gwarantowanego zysk
Teoria parytetu sil nabywczych, zakłada, że poziom kursu wymiany walut powinien być taki, że za jednostkę danego dobra można kupować taką samą ilość ustalonego dobra w rożnych krajach.
Względna teoria parytetu sił nabywczych - ta wersja teorii parytetu siły nabywczej mówi, że zmiana kursu wymiany odpowiada zmianom w poziomach cen w kraju i zagranicą tj. stopom inflacji
Efekt Balassy- Samuelsona
Poziom cen w krajach o wysokiej produktywności pracy jest wyższy niż w krajach o niskiej produktywności pracy.
Wynika to z faktu, że wzrost produktywności pracy przy produkcji dóbr niehandlowych jest zwykle wolniejszy niż przy produkcji dóbr handlowych. Wzrost płac pracowników wytwarzających dobro handlowe prowadzi do wzrostu płac pracowników wytwarzających dobra niehandlowe ( poprzez wzrost cen niehandlowych).
Efektem tych procesów jest wyższy przeciętny poziom cen w krajach bogatych i trwałe „przewartościowanie” walut tych krajów
Efekt Fishera - to zjawisko zwiększenia się nominalnych stóp procentowych w okresach inflacji.
Zakłada, że wzrost (spadek) oczekiwanej stopy inflacji krajowej spowoduje proporcjonalny wzrost (spadek) krajowych stóp procentowych
Krajowa stopa procentowa jest więc zależna od realnej stopy procentowej i oczekiwanej stopy inflacji
Analogicznie Stopa procentowa za granicą jest zależna od realnej stopy procentowej za granica i oczekiwanej stopy inflacji za granicą
Efekt Fishera sugeruje, że różnice nominalnych stóp procentowych między krajami powinny odzwierciedlać różnice w inflacji powiększone o realną stopę procentową. Jeśli tak się nie dzieje stwarza to okazję do arbitrażu.
Wyższa stopa procentowa w danym kraju napływ kapitału z innych krajów zniwelowanie różnicy
Międzynarodowy Efekt Fishera - powiązanie parytetu ogólnej siły nabywczej pieniądza i Efektu Fishera
W kraju, w którym oferuje się relatywnie wyższą stopę procentową, należy liczyć się z deprecjacją waluty krajowej
Parytet stopy procentowej
- realna stopa procentowa w skali międzynarodowej nie zmienia się.
- w sytuacji doskonale konkurencyjnego i zrównoważonego rynku walutowego, na którym prawie nie występują koszty transakcyjne, różnica między kursem terminowym a kasowym powinna dokładnie odpowiadać różnicy między stopą procentową w kraju i za granicą.
Parytet kursu terminowego ( teoria oczekiwań) - względne różnice pomiędzy kursem kasowym a terminowym Teoria oczekiwań Przewidywanie zmian w kursie kasowym
Współzależność kursu walut, stóp procentowych i inflacji:
St - kurs kasowy (spot) w momencie t
So - Kurs kasowy bieżący
Fo - kurs terminowy dziś ustalony
ih - stopa procentowa w kraju
if - stopa procentowa za granicą
Ph - inflacja w kraju
pf - inflacja za granicą
9. Scharakteryzuj bilans płatniczy kraju - elementy i przyczyny występowania nierównowagi.
Bilans płatniczy - jest to zestawienie wszystkich płatności dokonywanych między rezydentami krajowymi a zagranicą dotyczącymi określonego czasu ( 1 rok kalendarzowy).
Elementy bilansu płatniczego:
- bilans obrotów bieżących:
bilans handlowy
bilans obrotu usługami
bilans procentów i dywidend
bilans wydatków rządowych
- bilans obrotów kapitałowych
bilans obrotów kapitałami krótkoterminowymi
bilans obrotów kapitałami długoterminowymi
- bilans obrotów wyrównawczych
Przyczyny zakłócania równowagi bilansu płatniczego:
-Zmiany w rozmiarze i strukturze dochodu narodowego:
-Zmiany w relacji cen krajowych i zagranicznych,
- zmiany terms of trade,
- zmiany relacji krajowych i zagranicznych stop procentowych,
- Klęski naturalne,
- Strukturalne zmiany w popycie zagranicznym na towary eksportowane przez kraj,
- Przyczyny polityczne.
10. Omów ekonomiczne skutki napływu kapitału zagranicznego - inwestycje portfelowe i inwestycje bezpośrednie.
Inwestycje portfelowe - zakup mniejszych pakietów akcji i obligacji zagranicznych przedsiębiorstw oraz zagranicznych bonów i obligacji skarbowych.
Kupując papiery wartościowe w danym kraju, takie jak akcje, obligacje czy inne, inwestorzy portfelowi mogą zyskać, zarabiając na różnicach w oprocentowaniu takich papierów wartościowych, a więc na różnicy stóp procentowych, czy wahaniach kursu walutowego. Inwestorzy zainteresowani papierami wartościowymi danego państwa opierają swoje decyzje często na tak zwanym ratingu danego państwa. Rating taki sporządzany jest przez niezależne organizacje finansowe (agencje ratingowe) i ma za zadanie odzwierciedlenie ryzyka związanego z danym państwem. Żaden papier wartościowy emitowany przez uprawniony podmiot w danym państwie nie może mieć wyższego ratingu niż obligacje emitowane przez rząd tego państwa. Podobne ratingi sporządzane są dla większych emisji innych podmiotów, np. przedsiębiorstw.
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ)- w kraju innym niż kraj inwestora, ulokowanie długoterminowego kapitału w przedsiębiorstwie zagranicznym w celu uzyskania efektywnej kontroli zarządzania tym przedsiębiorstwem i osiągnięcia z tego tytułu zysków.
BIZ:
-Zakup udziałów w już istniejących firmach zagranicznych,
-założenie nowej filii za granicach,
- utworzenie spółki joint venture z podmiotem zagranicznym,
- Nabycie majątku nieruchomości za granicą w celu rozszerzenia dotychczasowej działalności,
- Wg OECD Międzynarodowego Funduszu Walutowego oraz NBP BIZ w przypadku zakupu co najmniej 10% akcji lub udziałów w podmiocie zlokalizowanym w innym kraju niż inwestor.
Ważne przy podejmowaniu BIZ:
-Przewaga konkurencyjna (patenty, licencji, know-how, programy zarządzania, wzory lub znaki handlowe),
- Korzyści z lokalizacji (niskie koszty transportu, siły roboczej, infrastruktury gospodarczej),
- korzyści z tytułu internacjonalizacji procesów produkcyjnych, kooperacyjnych, dystrybucyjnych w ramach
- stworzonej sieci inwestycji zagranicznych w rożnych krajach.
Wpływ na dochód:
- Wzrost zasobu kapitału:
Obecność inwestorów zagranicznych przyciąga następnych.
Obecność inwestorów może zwiększyć napływ pomocy oficjalnej.
BIZ przyczyniają się do rozwoju lokalnego rynku finansowego, co mobilizuje krajowe oszczędności.
Obecność BIZ to napływ kapitału, pod warunkiem że nie są finansowane na lokalnym rynku finansowym (mogą nawet wypierać krajowe przedsiębiorstwa)
-Transfer technologii
Technologia jest wynikiem działalności B+R. Wynalazcy przysługują prawa monopolisty, bo wiedza ma charakter dobra publicznego.
Wynalazca może nową technologię sprzedać, udzielić licencji, albo wykorzystać bezpośrednio w produkcji.
Kraje goszczące korzystają z dyfuzji technologii tylko wtedy, gdy mają odpowiednie zdolności absorpcyjne. Luka technologiczna nie może być zbyt duża
-Produktywność
Napływ BIZ spowoduje wzrost produktywności jeśli spełnione są dwa warunki:
BIZ mają charakter proeksportowy, a produkcja przeznaczona jest na duże rynki zbytu.
Warunki ekonomiczne i polityka gospodarcza pozwalają firmom dokonującym BIZ na osiągnięcie optymalnej skali produkcji (wynikającej z rosnących korzyści skali)
Wpływ na pracowników
-Zatrudnienie
BIZ mogą zwiększyć zatrudnienie bezpośrednio, gdy są inwestycjami od podstaw.
BIZ mogą zwiększać zatrudnienie pośrednio w sektorze dystrybucji.
BIZ pozwalają zachować miejsca pracy przy przejęciu i restrukturyzacji firm.
BIZ mogą zmniejszyć zatrudnienie, jeśli zakłady produkcyjne są zamykane.
Produkcja firm dokonujących BIZ jest z reguły kapitałointensywna
- Wysokość płac. Fakt empiryczny: płace w korporacjach transnarodowych są wyższe.
BIZ dominują w sektorach o małym wykorzystaniu niewykwalifikowanej siły roboczej i wysokich nakładach B+R.
Firmy dokonujące BIZ są duże, a duże firmy z reguły oferują wyższe płace.
Firmy dokonujące BIZ dysponują przewagami (aktywami), które zwiększają produktywność pracy.
Wyższe płace mają uchronić firmy dokonujące BIZ przed odpływem pracowników.
Firmy dokonujące BIZ mogą przyciągać bardziej produktywnych pracowników oferując wyższe płace (strategia płac efektywnościowych).
Wpływ na handel zagraniczny
-Kraje wysokorozwinięte przechodziły następujące fazy
Wzrost udziału w światowym eksporcie dóbr przetworzonych.
Stabilizacja udziału w eksporcie, wzrost udziału w BIZ.
Malejący udział w światowym eksporcie. Malejący udział w światowym BIZ.
Wg Melitza najbardziej produktywne firmy dokonują BIZ, mniej produktywne eksportują, a najmniej produktywne - produkują jedynie w kraju macierzystym.
-Wpływ na handel zależy od typu BIZ
BIZ horyzontalne są substytutem handlu. Handel zmaleje między krajami o podobnej wielkości, relatywnym wyposażeniu w czynniki produkcji i wysokich kosztach handlu (transportu).
BIZ wertykalne stymulują eksport w kraju goszczącym (produkty finalne) oraz w kraju macierzystym (produkty zaopatrzeniowe). Handel zmaleje między krajami o dużych różnicach we względnym wyposażeniu w czynniki produkcji
Wpływ na firmy w kraju goszczącym
-Struktura rynku
Wejście BIZ zaostrza konkurencję w kraju goszczącym silniej niż taka sama inwestycja dokonana przez podmiot krajowy (ze względu na przewagę technologiczną BIZ).
BIZ pomagają rozbić oligopolistyczną lub monopolistyczną strukturę rynku w kraju goszczącym, bo firmy zagraniczne mogą skutecznie konkurować z lokalnymi.
BIZ mogą zniekształcić konkurencję - zachęcić do fuzji, lub zdominować rozproszone firmy lokalne
BIZ w sektorze finansowym
-Konsekwencje podobne do skutków BIZ w przemyśle, są jednak efekty specyficzne:
Działalność kredytowa banków zagranicznych jest procykliczna (jak krajowych). Elastyczność względem zagranicznych wahań jest jednak większa (znaczenie synchronizacji cykli).
Obecność zagranicznych banków może poprawić jakość nadzoru finansowego oraz uniknąć zjawiska „flight to quality” w okresach kryzysu. Z drugiej strony, rośnie ryzyko zjawiska zarażania ze względu na obecnośćtego samego pożyczkodawcy w wielu krajac
11. Scharakteryzuj i omów klasyfikację standardowych kontraktów opcyjnych.
OPCJE WALUTOWE jest instrumentem finansowym, który daje jego posiadaczowi prawo (ale nie stwarza zobowiązania) do sprzedaży (put) lub zakupu (call) innego instrumentu finansowego po ustalonej cenie na z góry określony termin.
Wystawca opcji musi wykonać kontrakt, o ile nabywca tego żąda.
Opcje:
- Kupna (call)
- Sprzedaży (put) - ten co nabywa, nabywa prawo, wystawca opcji sprzedaży musi kupić
- Nabywca opcji - pozycja długa (long)
- Wystawca opcji - pozycja krotka (short)
Cena bazowa (cena realizacji) - cena, po której opcja jest realizowana, cena po której posiadacz opcji ma prawo kupna lub sprzedaży określonej waluty zagranicznej (strike price).
Cena opcji (premia opcji) - suma pieniężna jaką nabywca płaci z chwilą jej zakupu lub jaką sprzedawca opcji otrzymuje z chwilą jej wystawienia nabywcy.
Opcje walutowe:
Opcje amerykańskie - mogą być realizowane w dowolnym czasie, aż do momentu wygaśnięcia ich ważności.
Opcje europejskie - mogą być realizowane w momencie wygaśnięcia terminu ważności kontraktu.
Opcje bermudzkie - terminy, w których opcja może być wykonana przedterminowo są ściśle określone w kontrakcje opcji.
Opcja, której realizacja przyniesie natychmiastowy zysk pieniężny przy istniejącym na rynku kasowym kursie walutowym, jest nazywana opcją pieniężną (in the money)
Kiedy opcja nie może przynieść zysku pieniężnego przy aktualnym kursie walutowym jest opcją niepieniężną (out of money)
12. Scharakteryzuj kontrakty terminowe forward i futures.
Kontrakty terminowe futures
- jest porozumieniem zobowiązanej strony do sprzedaży lub zakupu standardowej ilości specyficznego instrumentu finansowego na określony termin w przyszłość po cenie giełdowej ustalonej w trakcie sesji handlowej.
- są kontraktami nie rzeczywistymi, na ogół brak fizycznego obrotu walutami zagranicznymi. W kontraktach futures dopuszczalną fizyczną dostawę określonych instrumentów finansowych, sprzedawca zobowiązany jest do ich dostarczenia, a kupujący do ich odebrania. W pozostałych przypadkach dokonuje się rozliczenia gotówkowego przez porównanie bieżącego kursu kasowego z kursem terminowym tego instrumentu, wyznaczonym w zawartym wcześniej kontrakcie futures.
- w kontraktach futures nabywca i sprzedawca nie mają w stosunku do siebie bezpośredniego zobowiązania.
- bezpośrednią odpowiedzialność za fizyczne wykonanie transakcji futures spada na giełdę terminową (izbę rozrachunkową giełdy) która gwarantuje rozliczenie kontraktu w terminie zapadalności.
- warunkiem zawarcia transakcji terminowej futures jest uiszczenie wstępnej marży przez wniesienie depozytu początkowego, stanowiącego niewielki % wartości nominalnej całego kontraktu.
Przedmiotem kontraktu futures mogą być:
1. Towary ( metale - złoto, miedź, srebro, art. spożywcze, rośliny oleiste, surowce energetyczne)
2. Instrumenty finansowe (ceny obligacji, indeksy akcji, stopy %, kursy wymiany walut)
Cechy kontraktów futures
1. Standaryzacja ( w ramach danej serii kontraktów jest ustalona ilość jaka występuje)
2. Występowanie w obrocie giełdowym
3. Publikowanie cen kontraktów
4. Kompensowanie zobowiązań i należności przez izby rozrachunkowe ( clearingowe).
Kontraktu termionowe futures a terminowe kontrakty walutowe forward:
Cecha kontraktu: lokalizacja wielkość kontraktu termin dostawy partner kontraktu sposób rozliczania
koszty transakcji
ryzyko kredytowe
|
futures
nie ma fizycznej dostawy instrumentu bazowego
|
forward
jest fizyczna forma ale można uzgodnić z bankiem by jej nie dostać tylko różnice rozliczyć |
13. Omów znaczenie operacji depozytowych i kredytowych w polityce pieniężnej.
Polityka pieniężna - to całokształt rozwiązań i działań, które są podejmowane w gospodarce narodowej w celu zaopatrzenia jednostek gospodarczych w pieniądze i kredyt, a także w celu regulowania wielkości pieniądza. Polega na użyciu podaży pieniądza jako instrumentu realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej.
Operacje kredytowo-depozytowe służą łagodzeniu wahań stóp procentowych na rynku międzybankowym powstałym w wyniku operacji otwartego rynku oraz stabilizowanie poziomu płynności na rynku międzybankowym. Do operacji tych zaliczamy kredyt lombardowy oraz lokaty terminowe banków w NBP (depozyt na koniec dnia). Operacje te są prowadzone z inicjatywy banków komercyjnych wpływają na wysokość stóp procentowych na rynku pieniężnym, które kształtują się w korytarzu wahań wyznaczonym przez oprocentowanie kredytu lombardowego oraz oprocentowanie depozytu w NBP. Kredyt lombardowy udzielany jest pod zastaw skarbowych papierów wartościowych i umożliwia pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności w bankach. Jednodniowy depozyt jest przyjmowany na koniec dnia operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu wraz z należnymi odsetkami następuje w kolejnym dniu operacyjnym. Lokaty te pozwalają bankom komercyjnym zagospodarować nadwyżki płynnych środków.
Transakcje depozytowo-kredytowe powstają na skutek połączenia kredytów refinansowych, które są udzielane bankom komercyjnym przez bank centralny oraz depozytów przyjmowanych od banków komercyjnych przez bank centralny. Transakcje te umożliwiają bankom komercyjnym, w zależności od ich bieżącej sytuacji finansowej, zawieranie następujących umów z bankiem centralnym: założenia jednodniowej lokaty terminowej (depozytu) lub uzyskania jednodniowego kredytu (O/N, overnight). Zawarcie umowy kredytu umożliwia bankom komercyjnym pozyskanie pieniądza w banku centralnym, który staje się tzw. kredytodawcą ostatniej instancji. Instrument ten ma charakter zautomatyzowany - tzn. bank centralny udziela kredytu, o ile bank komercyjny spełnia warunki określone w aktach prawnych banku centralnego, w szczególności dotyczące ustanowienia zabezpieczenia kredytu.
Transakcje depozytowo-kredytowe stanowią istotne uzupełnienie dla operacji otwartego rynku przeprowadzanych z inicjatywy banku centralnego. Dotyczy to sytuacji, gdy bank centralny ma problem z precyzyjnym zaplanowaniem płynności sektora bankowego. Pojawia się ryzyko, że operacje otwartego rynku przeprowadzone przez bank centralny nie wyeliminują wahań rynkowych stóp procentowych na rynku międzybankowym. Wówczas transakcje depozytowo-kredytowe mogą zawęzić przedział wspomnianych wahań - od dołu poprzez zastosowanie stopy jednodniowego depozytu, zaś od góry w wyniku istnienia stopy jednodniowego kredytu.
W ustawie o Narodowym Banku Polskim wymienione są następujące formy refinansowania się banków komercyjnych w banku centralnym:
Do określonej kwoty na rachunku kredytowym.
Pod zastaw papierów wartościowych (kredyt lombardowy).
W innej formie określonej przez zarząd NBP np. nieoprocentowany kredyt techniczny.
Kredyt lombardowy:
Jest on najczęściej wykorzystywaną formą refinansowania się banków komercyjnych w banku centralnym. To forma krótkookresowej pożyczki udzielanej bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Jest on oprocentowany według obowiązującej stopy lombardowej, której wysokość ustala Rada Polityki Pieniężnej. Umożliwia on pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności. Udzielany jest na następujących zasadach:
- zastawem są prawa z papierów wartościowych,
- wysokość kredytu zależy od wartości nominalnej papierów wartościowych oraz od ustalanego przez NBP wskaźnika pomniejszenia wartości nominalnej papierów wartościowych zabezpieczającego przed ryzykiem finansowym,
- termin spłaty kredytu przypada w następnym dniu operacyjnym po dniu jego udzielenia,
- warunkiem udzielenia kredytu jest uprzednia spłata wcześniej zaciągniętego kredytu.
Zgodnie z polskimi przepisami kredyt lombardowy stanowi rodzaj kredytu refinansowego, którego zadaniem jest zapewnienie płynności bankom komercyjnym w sytuacji jej zachwiania.
Operacje depozytowe:
Zgodnie z ustawą o Narodowym Banku Polskim w ramach realizacji polityki pieniężnej NBP może otwierać rachunki lokat terminowych, zwanych depozytami na koniec dnia. Lokata terminowa w formie depozytu na koniec dnia umożliwia bankom zdeponowanie w banku centralnym krótkookresowych, jednodniowych depozytów. Są one przekazywane na rachunek banku centralnym do końca dnia operacyjnego. W następnym dniu roboczym zwracane są zdeponowane środki wraz z należnymi odsetkami, naliczanymi według zmiennej stopy, zwanej stopą depozytową. Jej wysokość ustala Rada Polityki Pieniężnej. Stopa ta powinna się kształtować na poziomie niższym od stopy referencyjnej, określającej rentowność podstawowych operacji otwartego rynku.
operacje depozytowo - kredytowe
-stopa kredytu lombardowego - Jest to cena po której BC udziela kredytu bankom pod zastaw papierów wartościowych. Powszechnie uważana jest za stopę maksymalną innych stóp procentowych rynku pieniężnego
-stopa depozytowa
-stopa redyskontowa weksli - określa cenę, po jakiej bank centralny skupuje weksle od banków komercyjnych. Wcześniej weksle te zostały nabyte przez banki komercyjne od swoich klientów.
-kredyt techniczny
Operacje kredytowo-depozytowe NBP wpływają na wysokość stóp procentowych na rynku pieniężnym, których górną granicę stanowi oprocentowanie kredytu lombardowego, a dolną oprocentowanie depozytu w NBP.
14. Omów opcyjne strategie zabezpieczające typu spread.
Budowane tylko z opcji jednego typu (albo kupna albo sprzedaży). Opcje wykorzystywane w tych strategiach mają mieć różne ceny wykonania i terminy do wygaśnięcia . ich charakterystyczną cechą jest fakt, że inwestor z góry może określić możliwy max zysk i możliwą max stratę.
Strategie spread dzielimy na:
Pionowe np. spread byka, gdzie we wszystkich opcjach stała jest data wykonania a różne ceny wykonania
Poziome np. spread kalendarzowy, gdzie opcje mają tą samą cenę wykonania a różnią się terminem wygaśnięcia
Ukośne np. spread diagonalny - zawierają cy opcje o różnej cenie wykonania i terminie wygaśnięcia
Spread byka - inwestor tworzy kombinacje opcji przynoszących zysk w momencie gdy kurs instrumentu bazowego rośnie. Może on np. kupić opcje kupna akcji o danej niższej cenie wykonania i jednocześnie sprzedać opcje kupna tych samych akcji, ale o wyższej cenie wykonania. Data wygaśnięcia obu opcji jest taka sama.
Spread niedźwiedzia - inwestor konstruuje kombinacje opcji, która przynosi zysk w momencie spadku cen akcji na giełdzie . strategia ta jest przeciwieństwem strategii spread byka
Spread motyla - polega na nabyciu przez inwestora jednej opcji kupna o niskiej cenie wykonania, jednej opcji kupna o wysokiej cenie wykonania i jednoczesnej sprzedaży dwóch opcji kupna o cenie wykonania będącej średnią z dwóch wcześniejszych.
Spread kondora - Strategia, którą składa się z czterech opcje tego samego typu z czterema różnymi cenami wykonania. Strategia charakteryzuje się zarówno ograniczonym zyskiem jak i ograniczonym ryzykiem
Strategie typu rozpiętości (spread) - Strategie te polegają na jednoczesnym zajęciu odwrotnych pozycji inwestycyjnych (długiej i krótkiej) w dwóch lub więcej opcjach tego samego typu (tzn. zakup i wystawienie opcji kupna lub zakup i sprzedaż opcji sprzedaży).
Wyróżniamy trzy ogólne rodzaje strategii typu spread:
strategie kalendarzowe (calendar spread) - składają się z opcji, które mają te same ceny wykonania jednak różne terminy wygaśnięcia.
pionowa rozpiętość (vetical spread) - tutaj mamy różne ceny wykonania z zachowaniem tego samego terminu wygaśnięcia
diagonalna rozpiętość (diagonal spread) - w tym przypadku opcje mają zarówno różne ceny wykonania jak i różne terminy wygaśnięcia
15. Scharakteryzuj opcyjne strategie kombinowane.
Strategie typu kombinacje - Strategie te polegają na zakupie (bądź wystawieniu) zarówno opcji kupna jak i opcji sprzedaży na ten sam instrument bazowy. Terminy wygaśnięcia są takie same. Jednak ceny wykonania już mogą się znacząco różnić. Toteż w strategiach tych nie interesuje nas kierunek zmian ceny instrumentu bazowego a jedynie jej zmienność.
Strategie dla nabywców opcji
W strategiach stosowanych przez nabywców będziemy mieć kombinacje nabyć opcji sprzedaży oraz opcji kupna. Inwestorzy oczekują w nich dużej zmienności cen. Przykłady:
Long straddle (długi stelaż) - polega na nabyciu dwóch opcji (opcja kupna i opcja sprzedaży) o tych samych cenach wykonania. Oczywiście możemy również nabyć kilka opcji kupna i sprzedaży, jednak zawsze w tej samej liczbie! ( 5 opcji kupna, to również 5 opcji sprzedaży). Strategia ta jest optymalna w sytuacji kiedy oczekujemy dużej zmienności jednak nie potrafimy przewidzieć czy ceny będą rosnąć czy spadać.
Long strangle (długi rozszerzony stelaż) - strategia ta jest modyfikacją długiego stelaża, polegająca na tym, iż ceny wykonania opcji kupna i sprzedaży są różne. Więc oczekiwana zmienność cen musi być jeszcze większa niż w przypadku długiego stelaża aby osiągać zyski. Wady i zalety tej strategii są takie same jak długiego stelaża.
Long strip - polega na nabyciu jednej opcji kupna oraz dwóch opcji sprzedaży, ceny wykonania mogą być takie same bądź różne. Stosując tą strategie inwestor uważa, iż będzie duża zmienność ceny akcji, jednak bardziej prawdopodobny jego zdaniem jest spadek cen.
Long strap - tutaj podwajamy liczbę opcji kupna w stosunku do opcji sprzedaży. Ceny wykonania w tym przypadku także mogą być takie same lub różne. Inwestor obstawia duża zmienność, jednak w przeciwieństwie do long stripa spodziewa się, iż bardziej prawdopodobny będzie wzrost ceny instrumenty pierwotnego
Strategie dla wystawców opcji
Wystawcy opcji będą stosować połączenia opcji short call oraz short put.. W wypadku tych strategii do osiągnięcia zysku wymagana jest niska zmienność ceny instrumentu bazowego. Najczęstsze połączenia opcji wśród wystawców wyglądają następująco:
Short straddle - wystawienie dwóch opcji (opcji kupna i opcji sprzedaży) o tych samych cenach wykonania Maksymalny zysk jest ograniczony do wysokości sumy premii uzyskanych za opcje, jednak straty w przypadku niekorzystnych zmian cen mogą być teoretycznie nieograniczone.
Short strangle - (short call + short put), modyfikacja w tej strategii polega na tym, iż występują różne ceny wykonania opcji, wiec inwestorzy dopuszczają większy zakres wahań niż w przypadku short straddle, pozostałe cechy takie same. Oczywiście zarówno tutaj jak i w short straddle możemy wystawić kilka opcji kupna i sprzedaży. Jednak musimy pamiętać aby ich liczba była taka sama.
Short strip - (short call+ short 2 put); wystawiamy dwa razy więcej opcji put niż opcj call; Ceny wykonania mogą być te same bądź różne. Inwestor stosujący tą strategie oczekuje małego spadku cen.
Short strap - (short 2 call+ short put); wystawienie podwojonej liczby opcji kupna w stosunku do opcji sprzedaży, z tymi samymi bądź różnymi cenami wykonania. Stosując tą strategie oczekiwana jest niewielkie umocnienie się instrumentu bazowego
16. Omów teorie stopy procentowej i omów wybraną.
Teorie stóp procentowych:
- klasyczna - Hume, Senior (wysokość stopy procentowej określana jest przez popyt na kapitał i podaż kapitału- sytuacja równowagi, pełne zatrudnienie), popyt na kapitał jest wynikiem zamiarów inwestycyjnych przedsiębiorstw, podaż kapitału wynika ze skłonności gospodarstw domowych do oszczęsności, mamy do czynienia z realną stopą, BC kontroluje nominalną, dotyczy długiego okresu, BC kontroluje krótko, czynniki monetarne nie mają wpływu na stopę
- Wicksella - wprowadził pojęcie: naturalna stopa procentowa - jest to stopa realna, która równoważy inwestycje i oszczędności oraz zapewnia stabilność cen. Naturalna stopa procentowa reprezentuje średnią rentowność kapitału rzeczowego w gospodarce. Pieniężna stopa procentowa jest ustalana przez bank centralny w związku z operacjami finansowymi. Analiza relacji pomiędzy pieniężną a naturalna stopą procentową.
- szkoły austriackiej
- Keynes'a - Teoria preferencji i płynności. Keynes interpretował stopę procentową jako wynagrodzenie za wyrzeczenie się płynności. Stopa procentowa jest stopa nominalna, jest to wypadkowa popytu na pieniądz i podaży pieniądza (zrównanie się tych dwóch linii)
Stopa procentowa realna jest wyższa niż nominalna. Jest to możliwe gdy BC radykalnie zwiększy podaż pieniądza.
- funduszy pożyczkowych - Dodanie płynnych funduszy które mogą zostać szybko wykorzystane. Teoria funduszy pożyczkowych to próba zmodyfikowania teorii neoklasycznej z powiększeniem oszczędności i inwestycji o płynne zasoby.
- terminowa struktura stóp procentowych - podział struktur ze względu na: czas, ryzyko, inne. Teoria oczekiwań (czysta teoria oczekiwań, obciążona teoria oczekiwań), teoria preferowanych habilitantów, teoria segmentacji rynku.
1. Teoria funduszy pożyczkowych (w tym klasyczna teoria stopy procentowej- (Wicksell 1898, Ohlin 1937, Robertson 1937),
Według tej teorii, osoby fizyczne i przedsiębiorstwa mają odmienne preferencje dotyczące czasu wydatkowania zasobów pieniężnych. Niektórzy odczuwają potrzebę wydatkowania funduszy pieniężnych szybko - są to potencjalni pożyczkobiorcy, skłoni zapłacić pewną cenoza korzystanie z kapitału teraz. Dla nich pożyczanie kapitału często jest warunkiem nie tylko rozpoczęcia, lecz także kontynuowania działalności gospodarczej. Inni są z kolei skłonni gromadzić fundusze na realizację celów w przyszłości. Preferują oszczędzanie i w danym momencie są usatysfakcjonowani dochodem z procentu jako nagrodą za rezygnację z bieżącej konsumpcji.
Teoria funduszy pożyczkowych wyjaśnia, że rynkowa stopa procentowa jest ceną równowagi między popytem na kredyt ze strony tych, którzy chcą nabyć dobra teraz, a podaży funduszy pożyczkowych, kształtowaną przez podmioty oszczędzające, preferujące dochód z procentu i czekające na realizację wydatków w przyszłości.
O podaży funduszy pożyczkowych decydują: oszczędności gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, wzrost podaży pieniądza, napływ kapitału z zagranicy, poziom dochodów społeczeństwa, stabilność polityczna i ekonomiczna, wysokość dochodu narodowego w kraju
Popyt na fundusze - zamiary inwestycyjne przedsiębiorstw, ze strony gospodarstw domowych, system finansów publicznych (rządu), zagranicy (odpływ kapitału), stopy procentowe
Stopa procentowa jest tu wynikiem gry popytu na fundusze i ich podaży.
Klasyczna teoria stopy procentowej - (Hume 1752, Fisher 1930), jej teza zakłada, że wysokość stopy procentowej jest określona przez popyt na kapitał i podaż kapitału (sytuacja równowagi, pełne zatrudnienie). Popyt na kapitał jest wynikiem zamiarów inwestycyjnych przedsiębiorców natomiast podaż kapitału wynika ze skłonności gospodarstw domowych do oszczędzania. Następstwem (konsekwencją) tej teorii jest to że: Bank Centralny kontroluje stopę nominalną, teoria ta dotyczy długiego okresu i stóp długookresowych - stopy rynku kapitałowego ( Bank Centralny kontroluje stopy „krótkie”), czynniki monetarne nie mają wpływu na stopę
2. Monetarna teoria stopy procentowej (Keynes 1936). - teoria preferencji płynności - wyjaśnia zmiany stóp procentowych przez analizę dwóch czynników: podaży pieniądza i skłonności do utrzymania rezerw pieniężnych w gospodarce, tzw. preferencji płynności. Keynes uważał, że dochód z procentu jest nagrodą za czasową rezygnację z płynności. Popyt na pieniądz wynika z trzech motywów przechowywania gotówki - transakcyjny (bieżące wydatki) ostrożnościowy (przechowywanie gotówki na wypadek nieprzewidzianych wydatków) i spekulacyjny (dążenie do przechowywania dochodu w gotówce ze względu na nieatrakcyjność utrzymywania go w innej formie) . Podaż pieniądza jest wynikiem działalności systemu bankowego i jest kontrolowana przez Bank Centralny.
17. Omów teorię popytu na pieniądz M. Friedmana.
Nową wersję ilościowej teorii pieniądza zaprezentował Milton Friedman w 1956 r.. Podtrzymywał od znaną tezę o zależności cen od podaży pieniądza i przedstawił nowe, bardziej rozwinięte wyjaśnienie. W klasycznym wzorze, zastąpił szybkość obrotu pieniądza funkcją popytu na pieniądz. Uważał że popyt jest kształtowany przez majątek
Czynnikami kształtującymi popyt na pieniądz są:
a) całkowity majątek, ulokowany w różnych formach (jesteśmy w stanie uzyskać jedynie tyle pieniędzy, ile wart jest nasz całkowity majątek);
b) przychód wiążący się z utrzymywaniem pieniądza oraz koszty alternatywne - wynikające z istnienia innych form lokowania (przychód zależy od wielkości stóp procentowych. Skłonność ludzi do gromadzenia pieniędzy, zależy od korzyści z ich lokowania);
c) preferencje podmiotów gospodarczych (zależne tylko od upodobań )
Skoro istnieje funkcja popytu na pieniądz to bank centralny, posiadając kontrolę nad ilością pieniądza na rynku, wywiera na ową funkcje wpływ.
Przy okazji: konflikt miedzy monetarystami i keynesistami odnosił się do charakteru pieniądza: Keynes traktował podaż pieniądza jako wartość endogeniczną, Friedman jako autonomiczną. Milton Friedman przestrzegał przed ekspansywną polityką pieniężną.
Przekształcił klasyczną teorię ilościową pieniądza, wprowadzając funkcję popytu na pieniądz. Uważał, że gospodarka jest z natury stabilna choć podlega, raczej przypadkowym, fluktuacjom. Krytykował restrykcyjną politykę pieniężną Systemu Rezerwy Federalnej podczas Wielkiego Kryzysu (jego zdaniem przekształciła łagodny kryzys finansowy w katastrofę i wydłużała wyjście z kryzysu). Uważał, że istnieje związek między recesją a następującym po niej wzrostem, ale nie ma związku przy zjawisku odwrotnym. Nie negował roli ograniczonej interwencji państwa w celu napędzenia koniunktury. Następcy Friedmana, głownie jego uczniowie raczej odrzucali ten pomysł. Z czasem wiele poglądów Friedmana podważono lub rozbudowano
Teoria Friedmana - chciał przeanalizować czynniki wpływające na popyt na pieniądz w okresie długu
MDr = f(rB,rE,p,RM,h,y,u)
rB - stopa dochodowości obligacji
rE - stopa dochodowości akcji
p - stopa dochodowości dóbr rzeczowych
rM - stopa korzyści z posługiwania się pieniądzem
h - stosunek kapitału ludzkiego do pozaludzkiego
y - stopa dochodowości
u - inne czynniki
prawie doskonała substytucja między pieniądzem a dobrami rzeczowymi.
Nie zgadza się z Keynesem, że wpływa stopa procentowa wpływa na popyt na pieniądz
Realny dochód permanentny (dochód który człowiek ocenia że będzie otrzymywał - nie jest to dochód bieżący, przeszły, ale ocena dochodu w przeszłości) wpływa w długim okresie na popyt na pieniądz.
Ilościowa teoria pieniądza jest prawdziwa i przez funkcję popytu na pieniądz chciał to ukazać, która jest stabilna (nie zależy od stopy procentowej, dochód w gospodarce tak szybko nie rośnie)
stabilność funkcji popytu na pieniądz
akcentuje oczekiwanie
teoria ilościowa jako teoria popytu na pieniądz - zastępuje szybkość obiegu pieniądza funkcją popytu na pieniądz
18. Przedstaw rodzaje i funkcje operacji otwartego rynku.
Operacje otwartego rynku - to działania banku centralnego, polegające na kupowaniu lub sprzedawaniu rządowych papierów wartościowych w celu regulowania podaży pieniądza kredytowego w gospodarce, poprzez ograniczanie lub rozszerzanie zdolności kredytowej banków komercyjnych. Operacje otwartego rynku wykorzystywane przez NBP służą do utrzymywania krótkoterminowych stop procentowych na poziomie spójnym z utrzymaniem inflacji jak najbliżej poziomu 2,5%.
Cele operacji otwartego rynku
Wpływanie na płynność systemu bankowego oraz zdolność jego do kreacji pieniądza
Pośrednie lub bezpośrednie wpływanie na poziom stóp procentowych
Zwiększenie efektywności działania rynku pieniężnego, w tym głównie wtórnego rynku skarbowych papierów wartościowych
Operacje otwartego rynku dzielą się na cztery kategorie:
podstawowe operacje refinansujące,
dłuższe operacje refinansujące,
operacje dostrajające,
operacje strukturalne.
Operacje otwartego rynku dzielą się na operacje bezwarunkowe i operacje warunkowe.
a) Operacje bezwarunkowe, to takie operacje, gdzie bank centralny kupuje albo sprzedaje papiery wartościowe, którymi są zazwyczaj rządowe papiery skarbowe, przy czym kupno i sprzedaż nie są obwarowane dodatkowymi warunkami.
b) Operacje warunkowe dzielą się na operacje warunkowego zakupu i operacje warunkowej sprzedaży.
Operacje warunkowego zakupu (REPO) polegają na tym, że bank centralny kupuje papiery wartościowe od banków komercyjnych, zobowiązując banki do ich odkupienia po określonej cenie i w określonym terminie. Operacje warunkowego zakupu są odpowiednikiem krótkoterminowych kredytów udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych.
Operacje warunkowej sprzedaży (Reverse REPO) polegają na tym, że bank centralny sprzedaje papiery wartościowe bankom komercyjnym, zobowiązując banki do ich odsprzedaży po określonej cenie i określonym terminie. Są one odpowiednikiem oprocentowanych lokat krótkoterminowych przyjmowanych przez bank centralny pod zastaw papierów wartościowych
Klasyczny podział operacji otwartego rynku:
1) warunkowe
- zakupu przez bank centralny od banków komercyjnych papierów wartościowych pod warunkiem ich odsprzedaży w określonym terminie po określonej cenie ang. REPO (repurchase agrement)
Odpowiednik krótkoterminowych kredytów )lombardowych) udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym
Czasowe zwiększenie płynnych rezerw banków komercyjnych
- sprzedaży przez bank centralny od bankom komercyjnym papierów wartościowych pod warunkiem ich odkupu w określonym terminie po określonej cenie ang. REVERSE REPO ( reverse repurchase agrement)
Odpowiednik krótkoterminowych oprocentowanych lokat przyjmowanych przez bank centralny od banków komercyjnych
Czasowe zmniejszenie płynnych rezerw banków komercyjnych
2) bezwarunkowe
- zakupu papierów wartościowych przez bank centralny od banków komercyjnych ang OUTRIGHT PURCHASE
- sprzedaży papierów wartościowych przez bank centralny bankom komercyjnym (w tym emisja papierów wartościowych przez bank centralny) ang OUTRIGHT SALE
Służą zazwyczaj jako instrument sygnalizujący rynkowi kierunek zmian polityki pieniężnej.
Trwała zmiana struktury portfela aktywów banków komercyjnych i banku centralnego.
Interwencja banku centralnego na rynku pieniężnym za pomocą OOR zwiększająca płynność sektora bankowego (oddziałująca na spadek stóp procentowych)
1) BC chce obniżyć wysokość stów procentowych na rynku
2) Kupuje papiery wartościowe po cenach wyższych niż występujące na rynku
3) Oferuje bankom komercyjnym na przetargu niższą stopę procentową od występującej na rynku
4) Proponuje więc bankom bardziej opłacalną formę kredytu pokrywającego ich niedobór płynności
5) Rynkowe stopy procentowe ulegają obniżeniu, aby być bardziej konkurencyjne od przeprowadzonych operacji zakupu przez BC
19. Omów strategię bezpośredniego celu inflacyjnego.
Strategia bezpośredniego celu inflacyjnego zapoczątkowana w 1989 r. w Nowej Zelandii, obecnie coraz popularniejsza, była odpowiedzią na problemy ze strategią kontroli podaży pieniądza oraz kontroli kursu walutowego. Bank centralny steruje krótkoterminową stopą procentową i jednocześnie komunikuje się z otoczeniem, starając się wpływać na oczekiwania inflacyjne.
Na strategię BCI składają się następujące elementy:
Publiczne ogłaszanie średniookresowego skwantyfikowania celu inflacyjnego
Formalnoprawne przyjęcie stabilności cen jako najważniejszego i średnio- i długookresowego celu polityki pieniężnej. (nie uwzględniony krótki okres, Po to by w krótkim okresie móc reagować na realną gospodarkę a inflację odłożyć na półkę)
Wykorzystywanie wielu wskaźników ekonomicznych w procesie podejmowania decyzji
Zwiększona przejrzystość strategii oparta na intensywnej komunikacji z opinią publiczną i rynkami finansowymi
Zwiększona odpowiedzialność banku centralnego za realizację celów inflacyjnych
Strategia BCI stosowana jest także przez NBP.
Strategia BCI:
Brak formalnego celu pośredniego - Ale czasem prognoza inflacji interpretowana jako cel pośredni
Krótkoterminowa stopa procentowa podstawowym instrumentem banku centralnego - Również duża waga „zarządzania oczekiwaniami” - Pieniądz staje się endogeniczny
Kluczowe dobre rozumienie mechanizmu transmisji - Konieczna duża inwestycja w potencjał badawczy - Zmiany strukturalne w gospodarce dużym wyzwaniem
Wady zalety strategii BCI
Wady:
Zmienne przesunięcie czasowe
Zmiany oczekiwań inflacyjnych
Zbyt duży formalizm
Zalety
Cel polityki jest jasno określony i zrozumiały dla otoczenia gospodarczego
System poprzez swoją otwartość ogranicza możliwość realizacji przez władze monetarne długookresowych celów w sferze realnej i pozwala na publi..
Przy odpowiedniej wiarygodności banku centralnego strategia ta pozwala przełamywać oczekiwania inflacyjne przy stosunkowo małych kosztach gospodarczych i społecznych
Dzięki większej elastyczności w stosowaniu instrumentów pozwala reagować na problemy wewnętrzne i może okresowo izolować gospodarkę od zaburzeń zagranicznych
W przeciwieństwie do polityki, bazującej na kontroli agregatów pieniężnych, strategia BCI pozwala elastycznie reagować na zmiany szybkości obiegu pieniądz
20. Omów politykę pieniężna i zmiany w gospodarce według nowej szkoły klasycznej.
Nowa ekonomia klasyczna Przedstawiciele: R.E. Lucas (laureat Nagrody Nobla w 1995r.), T. Sargent, N. Wallace i R. Barro Opiera się na założeniu pełnej elastyczności rynków, teorii racjonalnych oczekiwań oraz monetarystycznej koncepcji inflacji. Antyetatyzm nowej ekonomii klasycznej jest jeszcze bardziej radykalny.
Założenie pełnej elastyczności rynków oznacza, że wszelkie stany nierównowagi są niemal natychmiast likwidowane i transakcje zawierane są po cenach równowagi rynkowej. Dotyczy to nie tylko rynku dóbr konsumpcyjnych, lecz także rynku czynników produkcji. Założenie niemal natychmiastowego równoważenia rynków, będące wyrazem wiary w mechanizm rynkowy, jest bardzo radykalne.
Teoria racjonalnych oczekiwań: hipoteza ta głosi, że ludzie analizując np. prowadzoną przez rząd politykę ekonomiczną, oprócz przebiegu danego zjawiska w przeszłości, wykorzystują wszelkie dostępne informacje, które mogą im ułatwić poprawne prognozowanie. Nie dają się systematycznie oszukiwać. Inaczej mówiąc, mikropodmioty potrafią optymalizować swoje decyzje. Nowa ekonomia klasyczna zakłada również doskonałą giętkość cen (w każdej chwili popyt i podaż wyrównują się na wszystkich rynkach); nieistnienie jakichkolwiek kosztów przerobu informacji; nieistnienie asymetrii informacji.
21. Omów definicje i klasyfikacje portfeli inwestycyjnych.
Portfel inwestycyjny to wszystkie posiadane przez inwestora środki pieniężne i instrumenty finansowe. Zawiera on tyle składników, ile różnych rodzajów papierów wartościowych się w nim znajduje. W celu zwiększenia różnorodności posiadanych przez inwestora papierów portfel podlega dywersyfikacji poprzez inwestowanie w akcje różnych spółek. Dzięki temu zmniejsza się ryzyka związane z tym inwestowaniem.
Do budowy portfela inwestycyjnego wykorzystuje się metody analizy finansowej i metody selekcji papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych.
W zarządzaniu strategicznym przy budowie portfela inwestycyjnego poszukujemy odpowiedzi na pytanie:
jakie klasy aktywów umieścić w portfelu?
według jakich wag strategicznych dokonać alokacji pomiędzy wybranymi klasami aktywów w ramach portfela w długim okresie?
Przy budowie portfela zarządzający inwestycjami mają do zrealizowania dwie podstawowe zasady tj. utrzymanie wyższych średnich stóp zwrotu przy danym poziomie ryzyka poprzez odpowiedni dobór składników portfela oraz dywersyfikację portfela w celu całkowitego wyeliminowania ryzyka niesystematycznego, czyli tej kategorii ryzyka, na którą zarządzający ma wpływ i może ją całkowicie wyeliminować. Przy budowaniu portfela wykorzystuje się również także inwestycje w złoto, metale szlachetne oraz nieruchomości. Oprócz klasycznego podejścia do portfeli inwestycyjnych wyróżnia się także podejście alternatywne, w którym inwestuje się w takie instrumenty jak np. wino, whisky, dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie, ziemia.
Ze względu na ilość składników portfela wyróżnia się portfele :
jednoskładnikowe - zawierające wyłącznie jeden rodzaj papierów wartościowych np. może być to portfel składający się wyłącznie z obligacji tej samej emisji lub akcji tej samej spółki. W tym przypadku nie występuje proces różnicowania składu portfela.
dwuskładnikowe - portfele takie stworzone są przez dwa rodzaje instrumentów finansowych występujących w różnych konfiguracjach, tj. dwóch papierów o wysokim ryzyku, papieru wysokoryzykownego i papieru bezpiecznego bądź obydwu instrumentów o niskim poziomie ryzyka.
wieloskładnikowe - najbardziej powszechne typy portfela składającego się z minimum trzech rodzajów papierów wartościowych. W praktyce budowane portfele składają się ze znacznie większej ilości różnych instrumentów niż trzy, co pozwala stosować zasadę maksymalizacji zysku przy akceptowanym poziomie ryzyka.
Według kryterium rodzaju instrumentów wchodzących w skład portfela wyróżnia się następujące rodzaje portfeli lokacyjnych:
agresywne - ich składnikami są akcje spółek giełdowych. Charakterystyczną ich cechą jest bardzo wysoki poziom ryzyka, który jest ponoszony w oczekiwaniu na osiągnięcie ponadprzeciętnych zysków z inwestycji
mieszane - ich skład jest połączeniem instrumentów wysokoryzykownych (akcji, instrumentów pochodnych- kontraktów terminowych, opcji), które mają podnosić stopę zwrotu portfela, oraz bezpiecznych papierów wartościowych (obligacje, bony skarbowe, bony komercyjne, certyfikaty depozytowe, lokaty bankowe), których zadaniem jest ograniczenie strat portfela w okresach giełdowych dekoniunktur. (najpopularniejsze produkty w tej kategorii to fundusze stabilnego wzrostu i fundusze zrównoważone)
bezpieczne - są to portfele, w których składzie nie znajdują się instrumenty o wysokim poziomie ryzyka. Dominującymi składnikami są instrumenty niskoryzykowne takie jak obligacje i bony skarbowe. (fundusze papierów dłużnych)
22. Wyjaśnij związek pomiędzy strukturą portfela inwestycyjnego a ryzykiem.
Portfel inwestycyjny jest techniką zarządzania inwestycjami finansowymi z uwzględnieniem preferencji i oczekiwań inwestora co do rozmiarów dochodu i poziomu stopy zwrotu z poszczególnych klas aktywów i całego portfela przy akceptowalnym poziomie ryzyka.
Portfel inwestycyjny jest narzędziem, które pozwala na systemowe podejście do zarządzania inwestycjami przez menadżerów, doradców inwestycyjnych i samych inwestorów.
Budując portfel inwestycyjny inwestor musi wziąć pod uwagę tolerancję do ryzyka (awersję lub skłonność), co skłania do preferowania strategii inwestowania w aktywa zgodnie z zasadą „albo chcesz dobrze zjeść albo chcesz dobrze spać” tzn.: zapewniające stały akceptowalny dochód (np. preferencje dla obligacji o stałym dochodzie lub/i akcji uprzywilejowanych lub dające szanse na szybki wzrost wartości rynkowej (akcje zwykłe lub venture capital).
Fundamentalną zasadą inwestowania jest: KONTROLA RYZYKA RYNKOWEGO przez umiejętne wyeliminowanie lub zminimalizowanie ryzyka dzięki dywersyfikacji, czyli różnicowaniu swoich inwestycji, mające na celu rozproszenie związanego z nią ryzyka. Dzięki dywersyfikacji można osiągnąć następujące korzyści: zmniejszać ryzyko inwestycji oraz zwiększać stabilność inwestycji i szansę na zysk.
Zrealizowana stopa zwrotu z portfela inwestycyjnego zależy od:
Założonego poziomu ryzyka rynkowego
Umiejętności z jaką udało się wyeliminować lub zminimalizować grupowe i indywidualne ryzyko giełdowe (ryzyko przemysłu i rezydualne) dzięki dywersyfikacji portfela oraz uzyskać premię z tytułu umyślnego podjęcia tych rodzajów ryzyka.
RACJONALNE INWESTOWANIE powinno prowadzić do:
Maksymalizacji stopy zwrotu,
Minimalizacji ryzyka (odchylenia standardowego),
Maksymalizacji prawostronnej asymetrii stopy zwrotu.
Ryzyko a strategie inwestowania:
Wysoki |
Średni |
Umiarkowany |
Inwestor agresywny, zainteresowany dużymi zyskami, świadomy wysokiego ryzyka inwestycyjnego, akceptujący nawet długotrwale utrzymującą się relatywnie wysoką stratę na swojej inwestycji. |
Inwestor ceniący stabilność, jednocześnie akceptujący podwyższone ryzyko inwestycyjne, chcący czerpać zyski również ze wzrostu cen akcji, świadomy możliwych strat ze swojej inwestycji. |
Inwestor liczący na systematyczny wzrost zainwestowanego kapitału, ale akceptujący również minimalne ryzyko wynikające z zainwestowania części środków w akcje. |
Akcje 100% 0-40% z obligacji, depozytów bądź FI w surowce |
Akcje 20-40% Obligacje 20-80% Depozyty 0-40% |
Obligacje 0-100% Depozyty 0-100% Akcje 0-40% |
23. Wymień metody i modele wyceny aktywów kapitałowych w portfelu.
Osiągana stopa zwrotu z portfela inwestycyjnego w 90% zależy od strategicznej alokacji aktywów w portfelu.
METODY WYBORU STRATEGICZNEGO:
Ułożenie proporcji aktywów we własnym portfelu w oparciu o indeks (portfel rynkowy) światowy traktowany jako benchmark,
Dobór aktywów zgodnie z teorią optymalizacji portfela inwestycyjnego (model CAPM)
Wyznaczenie strategicznych wag doboru aktywów do portfela na podstawie relacji: rodzaje aktywów - rozkład zobowiązań funduszu inwestycyjnego
Alokacja aktywów we własnym funduszu na podstawie analogii do innych funduszy.
Metoda indeksu światowego
Portfel rynkowy oparty na światowym indeksie giełdowym przynosi dobre wyniki w dłuższej perspektywie.
Wynika to z teorii optymalizacji portfela inwestycyjnego, w myśl której wszyscy inwestorzy powinni posiadać portfele (portfele rynkowe) o takiej samej charakterystyce ryzyka, a w ramach portfela powinni utrzymywać taką część aktywów wolnych od ryzyka (obligacji rządowych), która zapewni realizację preferowanej relacji: ryzyko - efektywność.
Wykorzystanie INDEKSU światowego jest szczególnie polecane w przypadku krajów, które:
Mają mało możliwości inwestowania we własne aktywa (nierozwinięty wschodzący krajowy rynek kapitałowy),
Wykazują znaczną zależność od transakcji handlowych rozliczanych w dolarach amerykańskich._
Metoda CAPM capital asset pricing model:
Metoda CAPM opiera się na obliczeniu granicy opłacalności, na której mieszczą się portfele efektywne.
Portfele efektywne to takie portfele, które przy akceptowalnym poziomie ryzyka zapewniają adekwatny do niego poziom stopy zwrotu.
Na linii oznaczającej granicę opłacalności mieszczą się więc tylko takie portfele (portfele efektywne), które odpowiednio do awersji (skłonności) inwestora do ryzyka dają:
Wyższą stopę zwrotu za odpowiednio wyższe ryzyko,
Odpowiednio niższą stopę zwrotu za odpowiednio niższe ryzyko.
Stosowalność metody CAPM jest ograniczona np. w przypadku funduszy emerytalnych z następujących powodów:
Model CAPM ma charakter jednookresowy, co oznacza konieczność ustalania wag doboru aktywów na krótki okres (1 rok),
W modelu nie uwzględnia się zobowiązań funduszy dotyczących np. wypłat należnych jego członkom.
24. Przedstaw etapy budowy optymalnego portfela papierów wartościowych.
Budowa portfela inwestycyjnego, to proces polegający na:
1) ostatecznym wyborze aktywów, w które zostaną zainwestowane środki oraz
2) wyborze proporcji, w jakich te środki zostaną podzielone pomiędzy poszczególne aktywa.
Konstrukcja portfela może być dokonywana w różny sposób, w zależności od tego czy uznamy zdolność zarządzającego do formułowania prawidłowych makro- i mikroprognoz. Oznacza to, że zarządzający portfelem stosuje tzw. selektywność lub wyczucie rynku. W każdym przypadku portfel powinien być dobrze zdywersyfikowany.
Selektywność, to zdolność zarządzającego portfelem do identyfikowania akcji, które przynoszą ponadprzeciętne stopy zwrotu. Inaczej mówiąc, selektywność to zdolność do formułowania poprawnych prognoz mikroekonomicznych.
Timing (wyczucie rynku), to zdolność zarządzającego portfelem do formułowania poprawnych prognoz makroekonomicznych. Inaczej mówiąc, jest to zdolność do przewidywania poziomu stóp zwrotu z rynku akcji w relacji do poziomu stóp zwrotu z instrumentów o stałym oprocentowaniu.
Dywersyfikacja jest to działalność zmierzająca do minimalizacji ryzyka portfela przy danym oczekiwanym poziomie stopy dochodu.
Etapy budowy:
Etap 1. Wybór klas aktywów
Możliwości wyboru klas aktywów:
Instrumenty krótkoterminowe na rynku finansowym (np. bony skarbowe, obca waluta)
Instrumenty rynku kapitałowego:
Obligacje o stałym i zmiennym dochodzie,
Akcje zwykłe i uprzywilejowane, w tym:
krajowe i zagraniczne
dużych i małych spółek (o dużej i małej kapitalizacji oraz płynności, uwzględniające inwestycje typu venture capital)
Instrumenty pochodne (kontrakty terminowe typu futures i opcje)
Rynek nieruchomości
Rynek dzieł sztuki
Rynek metali szlachetnych (złoto, platyna, srebro etc.).
Etap 2. Po ustaleniu klas aktywów, które mają wejść do portfela ustala się wagi, według których dokonuje się procentowej alokacji aktywów w perspektywie kilku lat (przy założeniu, że nie ma podstaw do ich zmiany w tym okresie). Wagi strategiczne określają długoterminowe proporcje wedle których dobiera się do portfela poszczególne klasy aktywów.
Etap 3. Następnie dla wag jako wartości centralnych wyznacza się akceptowalne odchylenia w ramach taktycznego zarządzania inwestycjami, Etap 4. Kolejny etap to wyznaczenie wag taktycznych, a więc dopuszczalnego zakresu odchylenia udziału danych aktywów w stosunku do wielkości centralnych czyli wag strategicznych. W praktyce pojawiły się różne techniki tworzenia portfeli papierów wartościowych oraz równowagi na rynku kapitałowym, do których między innymi zaliczyć należy:
model Markowitza,
model Sharpe'a,
model wieloczynnikowy,
model taksonomicznej miary atrakcyjności inwestycji - TMAI,
model CAPM.
25. Przedstaw strategie inwestycyjne i ocenę jakości portfeli inwestycyjnych.
Strategie inwestycyjne:
Strategia dopasowania:
Strategia polega na tym, że do każdej wypłaty (począwszy od ostatniej, a do pierwszej) dopasowuje się dodatnie przypływy pieniężne, które są efektem inwestycji. Najprościej ustalić, aby w każdym terminie płatności następował taki sam przypływ (dochód).
Strategia immunizacji:
Strategia polega na tym, aby maksymalnie obniżyć wrażliwość portfela na ryzyko stopy procentowej. Strategia wykorzystuje dwie zasady:
1. Początkowa wartość inwestycji jest równa bieżącej wartości zobowiązania inwestora.
2. Duration utworzonego portfela = odległości czasowej do terminu płatności zobowiązania inwestora (inaczej Duration płatności przychodowych powinno równać się Duration płatności regulujących zobowiązania).
Strategia pasywna:
Podstawowa strategia pasywna jest strategią indeksowania. Strategia polega na tworzeniu portfela obligacji zbliżonego do indeksu, którego skład odzwierciedla skład rynku instrumentów dłużnych. Taki portfel osiąga wyniki zbliżone do przeciętnych wyników osiąganych przez wszystkie instrumenty dłużne na rynku.
Strategia aktywna:
Strategie aktywne generalnie dzielą się na:
Strategie wykorzystujące brak efektywności rynku.
Strategie te polegają na wyszukiwaniu niedowartościowanych obligacji, poszukiwanie możliwości arbitrażu (niska efektywność - przepływ informacji o cenach - w danym segmencie rynku)
Strategie mające u podstaw oczekiwania co do stóp procentowych.
Strategia oczekiwania braku zmiany stóp (założenie płaskiej krzywej dochodowości).
Strategia oczekiwania zmian stóp (odpowiednio oczekiwanie wzrostu stóp - dodatnia krzywa dochodowości lub spadku stóp - ujemna krzywa dochodowości).
Strategie 1 i 2 stosowane w przypadku gdy inwestor w przyszłości przewiduje płatności (ujemne przepływy pieniężne), np. wypłaty w funduszach emerytalnych. Strategie 3 i 4 stosowane gdy inwestor nie przewiduje (planuje) wypłat w przyszłości.
Ocena i wybór aktywów do portfela (przykład akcji): prawdopodobno wysokość i termin wypłaty dywidendy;
dominujące przekonanie uczestników rynku kapitałowego co do wysokości stopy dyskontowej, wedle której należy zamienić na gotówkę strumień szacowanej wartości inwestycji (przyszłych dywidend), aby ustalić jego obecną (bieżącą) wartość; ryzyko.
26. Omów procedurę uchwalania ustawy budżetowej i cechy odróżniające ją od ustaw zwykłych.
Ustawa budżetowa a inne ustawy:
Zestawienie przewidywanych na okres roku kalendarzowego dochodów i wydatków państwa według ustawowej klasyfikacji, uchwalane przez Sejm w formie ustawy, której treść i budowę oraz uzasadnienie i tryb przygotowania określa prawo budżetowe-
Odrębna kategoria ustaw zwykłych - ta sama ranga co inne ustawy
Prowizorium budżetowe - to samo miejsce co ust.budżetowa
Zakaz „obładowania” ustawy budżetowej
Zakaz zamieszczania:
przepisów powszechnie obowiązujących prawa skierowanych do osób trzecich
ponadroczngo planowania
Wszystkie przepisy ustawy budżetowej, których zamieszczenia nie wymaga ustawa, są zbędne i ich umieszczanie powinno być przez prawo zabronione.
Ustawa budżetowa różni się od innych ustaw ze względu na:
1. wyłączność Rady Ministrów w zgłaszaniu Sejmowi projektu ustawy budżetowej lub projektu ustawy o prowizorium budżetowym.
2. konieczność opracowania i dołączenia do projektu ustawy budżetowej uzasadnienia według wymogów określonych w ustawie o finansach publicznych.
3. przyjęcie odrębnego trybu prac sejmowych nad projektem ustawy budżetowej oraz prac Senatu nad ustawą budżetową
4. terminy zakończenia prac Sejmu nad projektem ustawy budżetowej i prac Senatu nad ustawą budżetową, a także konsekwencje niezachowania tych terminów.
5. ścisłe określenie treści ustawy budżetowej i zakaz zamieszczania w niej postanowień przekraczających ten zakres.
6. zakaz ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego od przewidzianego w projekcie ustawy
7. charakter prawny ustawy budżetowej która nie stanowi podstawy roszczeń bądź zobowiązań państwa wobec osób trzecich ani roszczeń tych osób wobec państwa
8. obowiązywanie ustawy budżetowej w okresie roku budżetowego tj. od 1.01 do 31.12 bez względu na datę uchwalenia i ogłoszenia ustawy
9. możliwość uchwalenia tymczasowego budżetu państwa w formie ustawy o prowizorium budżetowym.
10. niemożliwość zwrócenia Sejmowi ustawy budżetowej przez Prezydenta RP do ponownego rozpatrzenia.
11. wyznaczenie terminu dla Trybunału Konstytucyjnego do wydania orzeczenia w wypadku zwrócenia się Prezydenta RP o zbadanie konstytucyjności ustawy budżetowej.
12. ograniczenie możliwości dokonywania zmian w ustawie w toku jej wykonywania
13. poddanie wykonywania oraz wykonania ustawy budżetowej kontroli bieżącej i następczej, a także podejmowanie na podstawie wyników kontroli uchwały Sejmu w sprawie absolutorium dla Rady Ministrów.
BUDOWA USTAWY BUDŻETOWEJ
Części ustawy budżetowej
część tekstowa
przepisy wprowadzające budżet państwa - określenie podstawowych wielkości budżetu
przepisy regulujące w szczególny sposób tryb wykonywania budżetu w danym roku
przepisy określające wartość parametrów, wprowadzone do budżetu na podstawie innych ustaw
Zbliżone pojęcia w doktrynie prawnej
Budżet - roczny plan finansowy obejmujący dochody i wydatki w okresie rocznym
Ustawa budżetowa - forma aktu normatywnego, w której sejm uchwala budżet
Etapy procedury budżetowej
Opracowanie budżetu państwa (opracowanie założeń budżetu - priorytety ekonomiczne, prognozy makroekonomiczne, przewidywane dochody i wydatki budżetu Państwa), dysponenci środków - na podstawie noty budżetowej przygotowaną plany finansowe
Uchwalanie projektu budżetu
Wykonanie budżetu
Sprawozdawczość i kontrola wykonania budżetu
Projekt budżetu przekłada minister finansów RM - brak terminu
Katalog spraw spornych - decyzja RM
Opracowywany:
metodą historyczną
na podstawie przekazanych przez dysponentów poszczególnych części budżetowych planów rzeczowych i finansowych
Minister finansów - reprezentuje RM w toku prac nad budżetem
Autonomia budżetowa
Obowiązek włączenia przez Ministra Finansów do projektu ustawy budżetowej dochodów i wydatków określonych podmiotów bez negocjacji
SN, TK, NIK, RPO, Kancelaria Sejmu, Senatu
Uchwalenie projektu budżetu
Uchwalany przez RM do 30 września
Opiniowanie budżetu
Wyłączność inicjatywy ustawodawczej
Zasada dyskontynuacji prac legislacyjnych a projekt ustawy budżetowej
Uzasadnienie ustawy budżetowej
Uchwalanie budżetu
terin 4 miesiące od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy (w tym senat 20 dni)
Brak uchwalenia: Prezydent w ciągu 14 dni może zarządzić skrócenie kadencji Sejmu
Senat: termin 20 dni na podjęcie uchwały (z poprawkami lub bez)
Sejm: przyjęcie/odrzucenie poprawek senatu
Prezydent
podpisanie - 7 dni
TK (2 miesiące)
Brak prawa weta
Publikacja w dzienniku ustaw
Brak uchwalenia budżetu
Przypadki:
nieuchwalenie ustawy budżetowej
Brak podpisu Prezydenta
Podstawą gospodarki finansowej jest złożony przez RM projekt
„Awaryjny tryb” - prowizorium budżetowe
27. Scharakteryzuj pojęcie środków publicznych w rozumieniu ustawy o finansach publicznych.
Zgodnie z art. 5 ustęp 1. Ustawy o finansach publicznych środkami publicznymi są:
1) dochody publiczne
2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA)
3) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w pkt 2;
4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:
a) ze sprzedaży papierów wartościowych,
b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,
c) ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych,
d) z otrzymanych pożyczek i kredytów,
e) z innych operacji finansowych;
5) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.
1a. Do przychodów budżetu państwa, o których mowa w ust. 1 pkt 4 lit. e, zalicza się także środki przekazane z rachunków depozytowych Ministra Finansów, o których mowa w art. 83a, na inne rachunki Ministra Finansów.
Art. 6. 1. Środki publiczne przeznacza się na:
1) wydatki publiczne;
2) rozchody publiczne, w tym na rozchody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
2. Rozchodami publicznymi są:
1) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;
2) wykup papierów wartościowych;
3) udzielone pożyczki i kredyty;
4) płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;
5) inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością;
6) płatności związane z udziałami Skarbu Państwa w międzynarodowych instytucjach finansowych.
28. Omów proces wykonania budżetu z szczególnym uwzględnieniem instytucji rezerw i blokowania środków.
Rezerwy
Rezerwy budżetowe są środkami zamieszczanymi w budżecie państwa, w odrębnych częściach budżetowych, po stronie wydatków, z których nie można bezpośrednio dokonywać wydatków.
Uelastycznienie procesu budżetowania
zmiany ustawy
odmienne warunki wykonania budżetu od planowanych
Rezerwa ogólna
Obligatoryjna
Maksymalnie 0,2% zaplanowanych wydatków
Dysponent - RM
Dowolność przeznaczenia
Rezerwy celowe
Fakultatywne
Cele, na której jest tworzona są znane, ale nieznana jest wysokość wydatków.
Podziału dokonuje MF na wniosek zainteresowanej jednostki
Maksymalnie 5% wydatków budżetowych
Blokowanie środków
Instrument o charakterze represyjnym
Uprawnieni:
Min.Fin. - w zakresie całego budżetu
RM - możliwość uchylenia decyzji MF
dysponent części budżetowej
Charakter definitywny lub okresowy
Blokowanie środków - przesłanki
Niegospodarność - nieumiejętność dobrego zarządzania
Opóźnienia w realizacji zadań naruszające zasadę terminowości
nadmiar posiadanych środków
Naruszenie zasad gospodarki finansowej
Blokowanie środków
1. W przypadku stwierdzenia:
1) niegospodarności w określonych jednostkach,
2) opóźnień w realizacji zadań,
3) nadmiaru posiadanych środków,
4) naruszenia zasad gospodarki finansowej, o których mowa w art. 162 - może być podjęta decyzja o blokowaniu planowanych wydatków budżetowych.
2. Blokowanie planowanych wydatków budżetowych oznacza okresowy lub obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków.
3. Decyzje o blokowaniu planowanych wydatków, w przypadkach określonych w ust. 1, podejmują: 1) Minister Finansów - w zakresie całego budżetu państwa, z wyłączeniem jednostek, o których mowa w art. 139 ust. 2; 2) dysponenci części budżetowych - w zakresie ich części budżetu państwa.
4. O decyzjach, o których mowa w ust. 3 pkt 2, dysponenci części budżetowych niezwłocznie informują Ministra Finansów.
Kontrola budżetu
Zatwierdzenie przez Sejm sprawozdania z wykonania budżetu
NIK
Administracyjna - MF
29. Wymień i omów elementy konstrukcyjne podatku i rodzaje podatków.
Cechy podatku: publiczno-prawny charakter, nieodpłatność (nie ekwiwalentność), przymusowość, bezzwrotność, pieniężny charakter, jednostronność
Zasady podatkowe A. Smitha: sprawiedliwości (równego opodatkowania),pewności podatku, dogodności, taniości
Legitymizacja poboru podatku
Ekwiwalent świadczeń pomiędzy państwem a podatnikiem. Gotowość płacenia podatków - akceptacja ponoszenia kosztów produkcji dóbr publicznych
Reguła proporcjonalności obciążeń podatkowych stosownie do możliwości płatniczych
sprawiedliwość horyzontalna
sprawiedliwość wertykalna
System podatkowy -zestaw wzajemnie zintegrowanych podatków obowiązujących w danym państwie w określonym czasie, wraz z przepisami proceduralnymi.
Postulaty: uzupełniania się podatków, brak wielokrotnego opodatkowywania tego samego źródła
Obecny kształt polskiego systemu podatkowego
Podatki centralne
dochodowy od osób fizycznych
dochodowy od osób prawnych
od towarów i usług
akcyzowy
od gier
Podatki lokalne
rolny
leśny
od nieruchomości
od spadków i darowizn
od środków transportu
od czynności cywilno-prawnych
Podmiot opodatkowania
Wszystkie jednostki, podmioty bądź grupy, na które przepisy prawa podatkowego nakładają określone obowiązki lub przyznają im uprawnienia o charakterze prawno-podatkowym
podmioty uprawnione (czynne)
podmioty zobowiązane (bierne) - formalnie i materialnie
Przedmiot podatku - przedmiot opodatkowania jest to zdarzenie (np. zjawisko lub rzecz), z którym ustawodawca ma zamiar złączyć obowiązek podatkowy: przychód, dochód, majątek, wydatek
Podstawa opodatkowania - Ilościowo (w jednostkach naturalnych) lub wartościowo (pieniężnie skonkretyzowany) przedmiot opodatkowania.
Terminy i zasady płatności: zapłata jednorazowa, zaliczkowa zapłata, ratalna zapłata, przedpłata
Stawki podatkowe (taryfy)
stawki kwotowe
stawki procentowe: stałe i zmienne (progresywne, regresywne lub globalne, szczeblowe)
Podatnik -podmiot, na którym ciąży obowiązek podatkowy
podział:
zgodny z Kodeksem Cywilnym
ze względu na miejsce zamieszkania/siedzibę
równe traktowanie podmiotów prywatnych i publicznych
o tym czy podmiot jest podatnikiem decyduje prawo materialny podatkowe
Podatnik - osoba fizyczna
cywilistyczne podejście do kwestii zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych
miejsce zamieszkania
rodzina - nie jest odrębnym pojęciem prawno-podatkowym
Płatnik
autonomiczna pozycja - odnoszą się do niego uprawnienia i obowiązki podatkowe
obowiązki: obliczenie, pobranie, wpłacenie podatku
podlega kontroli podatkowej, ponosi odpowiedzialność karno-skarbową
przysługuje mu wynagrodzenie
cel instytucji: pobór podatku u źródła
Inkasent
wykonuje zadania z zakresu administracji publicznej
pobiera należny podatek i wpłaca właściwemu organowi podatkowemu
wynagrodzenie
Ulga podatkowa
ustanawianie tylko w ustawie
zmniejsza wysokość podatku
30. Podatek dochodowy od osób fizycznych - omów konstrukcję podatku, najważniejsze ulgi i zwolnienia.
I. KONSTRUKCJA PODATKU
Podmiot podatku: Osoby fizyczne
Przedmiot podatku: dochód roczny osób fizycznych, z wyjątkiem dochodów, które zostały zakwalifikowane przez ustawę do kategorii zwolnień przedmiotowych
Sposób i terminy zapłaty podatku: rozliczamy go na formularzach PIT co roku do 30 kwietnia,
stawka 18% minus kwota zmniejszająca podatek 556,02 (msc) (do 85.528 zł
i 32% 14.839,02 + 32% nadwyżki ponad 85.528 zł
II. NAJWAŻNIEJSZE ULGI I ZWOLNIENIA:
Ulga rehabilitacyjna - odliczeniu od dochodu podlegają wydatki na cele rehabilitacyjne poniesione w roku podatkowym przez podatnika będącą osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne. Osoby te muszą posiadać orzeczenie o niepełnosprawności. Warunkiem jest, by w roku podatkowym dochody tych osób niepełnosprawnych nie przekraczały kwoty 9 120 zł. Można odliczyć wydatki mianowicie na opłacenie przewodników osób niewidomych, utrzymanie psa asystującego, używanie samochodu osobowego stanowiącego własność osoby niepełnosprawnej, leki.
Ulga na nabycie nowych technologii - do wysokości 50% kwoty wydatków poniesionych na nabycie nowej technologii
Ulga internetowa - wydatki w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 760 zł, ulgę po zmianach w ustawie można odliczyć tylko dwa razy.
Wpłaty na IKZE (indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego)dokonane przez podatnika w roku podatkowym. Odlicza się kwotę faktycznie poniesionego wydatku (wpłaty), nie wyższą niż wysokość określona w art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego, tj. kwota odpowiadająca 1,2-krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok określonego w ustawie budżetowej lub ustawie o prowizorium budżetowym lub w ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone.
Ulga na wychowanie dzieci - za wychowanie dzieci do 18 roku życia, także do 25 roku życia gdy kontynuują naukę. Ulga rodzinna odliczana jest w zeznaniu podatkowym od podatku dochodowego, czyli od obliczonego podatku po dokonaniu odliczeń z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne. Za każdy miesiąc za jedno dziecko kwota 92,67 zł, na drugie dziecko tyle sam, na trzecie dziecko 166,67 zł, na czwarte dziecko i kolejne 225,00 zł.
Zwolnienia od podatku dochodowego znajdujące się w art. 21 ustawy o PIT:
1. Renty przyznane na podstawie odrębnych przepisów o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin,
2. otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem a) określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę, b) odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, c) odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym, d) odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji, e) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, f) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c, g) odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe,
3. odszkodowania otrzymane na podstawie przepisów o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego
4) inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań: a) otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, b) dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono,
5) odszkodowania w postaci renty otrzymane na podstawie przepisów prawa cywilnego w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, przez poszkodowanego, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość,
6) odszkodowania otrzymane przez właściciela nieruchomości na podstawie przepisów prawa geologicznego i górniczego,
7) wygrane w kasynach gry, wideoloteriach, grach na automatach, grach na automatach o niskich wygranych oraz grach w bingo pieniężne i fantowe urządzanych i prowadzonych przez uprawniony podmiot na podstawie przepisów o grach i zakładach wzajemnych,
8) wygrane w grach liczbowych, loteriach pieniężnych, grze telebingo, zakładach wzajemnych, loteriach promocyjnych, loteriach audioteksowych i loteriach fantowych, jeżeli jednorazowa wartość tych wygranych nie przekracza 2.280 złotych, urządzanych i prowadzonych przez uprawniony podmiot na podstawie przepisów o grach i zakładach wzajemnych,
9) odprawy pośmiertne i zasiłki pogrzebowe
10) świadczenia rodzinne otrzymane na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, dodatki rodzinne i pielęgnacyjne, zasiłki dla opiekunów otrzymane na podstawie przepisów o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, świadczenia pieniężne otrzymane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, zasiłki porodowe otrzymane na podstawie odrębnych przepisów oraz świadczenie wychowawcze otrzymane na podstawie przepisów o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci
11) jednorazowe zasiłki z tytułu urodzenia dziecka, wypłacane z funduszów związków zawodowych, 12) wartość ubioru służbowego (umundurowania), jeżeli jego używanie należy do obowiązków pracownika, lub ekwiwalentu pieniężnego za ten ubiór,
13) zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł,
14) świadczenia pomocy materialnej dla uczniów, studentów, uczestników studiów doktoranckich i osób uczestniczących w innych formach kształcenia, pochodzące z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz ze środków własnych szkół i uczelni - przyznane na podstawie przepisów o systemie oświaty, Prawo o szkolnictwie wyższym, a także przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki,
15) diety i inne należności za cza podróży służbowej pracownika, podróży osoby niebędącej pracownikiem do wysokości określonych w odrębnych ustawach
23) zwrot kosztów poniesionych przez pracownika z tytułu używania pojazdów stanowiących własność pracownika, dla potrzeb zakładu pracy,
24) dotacje z budżetu państwa otrzymane na dofinansowanie przedsięwzięć realizowanych w ramach Specjalnego Przedakcesyjnego Programu na Rzecz Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (SAPARD);
31. Scharakteryzuj zasady budowy prognoz i przesłanki decydujące o ich wyborze.
Zasady budowy prognoz ekonometrycznych:
- zasada predykcji nieobciążonej (wielokrotne prognozowanie);
- zasada największego prawdopodobieństwa (zmienna losowa, znany rozkład prawdopodobieństwa, prognoza- wartość modalna rozkładu);
- zasada minimalizująca oczekiwaną stratę (relacja prognoza/błąd = min, tj. prognoza = mediana rozkładu);
- zasada predykcji punktowej i przedziałowej.
ZAŁOŻENIA TEORII PREDYKCJI:
1. Znany jest model ekonometryczny wyjaśniający kształtowanie się zmiennej, którą zamierzamy prognozować.
2. Struktura opisywanych zjawisk przez dany model jest stabilna w czasie.
3. Znane są dla okresu prognozowanego wartości zmiennych objaśniających występujących w modelu.
4. Rozkład składnika losowego jest stacjonarny (nie ulega zmianom w czasie)
5. Dopuszczalna jest ekstrapolacja modelu poza próbę statystyczną.
REGUŁA PROGNOZOWANIA WG NAJWIĘKSZEGO PRAWDOPODOBIEŃSTWA - prognozą jest stan zmiennej, któremu odpowiada największe prawdopodobieństwo lub maksymalna wartość funkcji gęstości rozkładu. za prognozę przyjmuje się wtedy dominantę rozkładu. Jest to jednoznaczne z tym, że obliczona prognoza ma największą szansę realizacji w porównaniu z prognozami obliczonymi z zastosowaniem innych reguł.
REGUŁA MINIMALIZUJĄCA OCZEKIWANĄ STRATĘ - prognozę stanowi taki stan zmiennej prognozowanej, który powoduje najmniejsze straty. Wielkość strat jest funkcją błędu prognozy, a postępowanie sprowadza się wówczas do poszukania minimum tej funkcji.
ZASADA PREDYKCJI NIEOBCIĄŻONEJ: Stosuje się ją wtedy gdy wnioskowanie jest wielokrotnie powtarzane. Nieobciążoność predykcji oznacza, że w przypadku wielokrotnego powtarzania procesu wnioskowania błędy prognoz będą miały charakter losowy o średniej 0 i nie będą występować błędy systematyczne.
32. Istota symulacji, jej rodzaje i przydatność do rozpoznania przyszłości - przedstaw przykład.
SYMULACJA - badanie rzeczywistego obiektu/systemu za pomocą eksperymentów na modelu, mających dać odpowiedź na pytanie jak zachował by się system w przypadku zmian wewnątrz jego lub w jego otoczeniu. Jest to możliwość przewidywania zachowania się systemu w wyniku założenia iż w jego otoczeniu zajdzie postulowana zmiana.
W analizie symulacyjnej modeli ekonometrycznych ważne znaczenie ma rozwiązanie podstawowe otrzymane na podstawie danych rzeczywistych - rozwiązanie bazowe - ma być przedłużone poza próbę statystyczną dla najbardziej prawdopodobnych zmiennych objaśniających. Rozwiązania te pozwalają stwierdzić, na ile wprowadzone do modelu zakłócenia spowodowały jego oddalenie od ścieżki rozwiązana podstawowego (bazowego)
Symulacja daje możliwość sprawdzenia zachowania się opisanego systemu w różnych warunkach.
Np. rynek mleka przy różnym tempie zwiększenia kwot
Metody symulacyjne podzielić można na dwie zasadnicze klasy:
- symulację deterministyczną- pomija się składniki losowe modelu, co- w modelach liniowych- oznacza operowanie wartościami oczekiwanymi poszczególnych zmiennych,
- symulację stochastyczną- uwzględnia się składnik losowy i właściwości jego rozkładu (w program obliczeniowy musi być wtedy wbudowany odpowiedni podprogram generujący realizację składnika losowego i uwzględniający rzeczywiste własności jego rozkładu).
Niewątpliwie symulacja stochastyczna wierniej oddaje zachowanie się systemów ekonomicznych opisywanych przez model ekonometryczny. Wadą jest jednak to, iż odpowiednie modele są znacznie bardziej skomplikowane, a czas obliczeń jest dłuższy.
33. Omów sposoby prognozowania szeregów czasowych, w których występuje tendencja i wahania sezonowe.
Do prognozowania szeregów czasowych charakteryzujących się występowaniem trendu i wahań sezonowych stosujemy metodą wskaźników - Census I i metodę wyrównywania wykładniczego Wintersa.
Prognozowanie metodą wskaźników - Census I
Metodę to stosujemy gdy w szeregu występują takie elementy jak wahania przypadkowe, tendencja oraz wahania sezonowe. Schemat postępowania wygląd następująco:
1.Analiza graficzna materiału empirycznego
2. Wyznaczenie tendencji rozwojowej metodą analityczną lub średniej ruchomej
3. Wyznaczenie wartości wskaźników sezonowości jako ilorazu lub różnicy wartości rzeczywistych i wartości teoretycznych
4. Wyznaczenie surowych wskaźników sezonowości przez wyznaczenie średniej arytmetycznej tych wartości, które odpowiadają jednoimiennym okresom
5. Obliczenie średniej arytmetycznej surowych wskaźników sezonowości dla jednoimiennych okresów
6. Wyznaczenie czystych wskaźników sezonowości jako ilorazów lub różnic surowych wskaźników sezonowości i wielkości współczynnika korekty
Z szeregu wyodrębniamy wahania sezonowe przy pomocy obliczenia średniej ruchomej. Jeżeli dane podane są w kwartale to długość szeregu jest 4 (l= 4) natomiast jeżeli w miesiącach to 12 (l= 12). Następnie liczymy średnią ruchomą scentrowaną i przez odjęcie o wartości początkowej średniej ruchomej scentrowanej otrzymujemy surowe wskaźniki. Następnie dokonujemy korekty surowych wskaźników sezonowości i otrzymujemy oczyszczone.
7. Eliminacja sezonowości z szeregu
- W modelu addytywnym od wartości początkowej odejmujemy oczyszczone wskaźniki
- W modelu multiplikatywnym wartość początkową dzielimy przez oczyszczone wskaźniki
tendencję o oczyszczonych wskaźników dodajemy trend dostosowanych do szeregu )
Wyodrębnienie wahań przypadkowych od oczyszczonych wskaźników sezonowych odjąć wyodrębnioną tendencję
Wyznaczenie prognozy funkcji trendu na podstawie szeregu skorygowanego sezonowo
Metoda wyrównywania wykładniczego Wintersa
Metodę to stosujemy gdy w szeregu występują takie elementy jak wahania przypadkowe, tendencja oraz wahania sezonowe.
W metodzie tej występują trzy stałe wygładzania przyjmujące wartości z zakresu <0, 1>:
α- stała wygładzania dla poziomu trendu
beta - stała wygładzania dla zmiany trendu
gamma - stała wygładzania dla wahań sezonowych
Algorytm postępowania:
1. Uśrednienie szeregu czasowego
2. Eliminacja trendu
3. Eliminacja wahań przypadkowych
4. Eliminacja wahań sezonowych
5. Obliczenie prognozy
34. Podstawowa charakterystyka i zastosowanie metod heurystycznych w prognozowaniu.
W metodach heurystycznych w prognozowaniu wykorzystuje się m.in. opinie ekspertów. Ważną cechą tych metod jest nacisk na intuicyjne kojarzenie danych. Myślenie podświadome odrywa większą rolę niż myślenie logiczne, czyli wynikające z analizy faktów Ważnym elementem jest dobór tak zwanych ekspertów - osoby biorące udział w badaniu ze względu na osobowość, wiedzę i kompetencje. W procesie prognozowania bierze udział od kilku do kilkunastu ekspertów. Przy ich wyborze należy się kierować następującymi wymaganiami: grupa ekspertów powinna być uniwersalna - złożona zarówno z osób wszechstronnych, zainteresowanych przyszłością jak i reprezentantów specjalistycznych dziedzin nauki i praktyki, grupa powinna być liczna by reprezentować różne poglądy, wybrane osoby powinny niezależnie myśleć oraz mieć niezależną wizję przyszłości.
Istotą metod heurystycznych jest dochodzenie do nowych rozwiązań poprzez formułowanie hipotez, co jest przeciwstawne czynnościom uzasadniającym. Sformułowane prognozy mogą być zarówno ilościowe jak i jakościowe.
Cele prognostyczne metod heurystycznych:
- wskazywanie momentu lub okresu, kiedy zajdzie interesujące nas zdarzenie
- określenie poziomu badanej zmiennej,
-określenie punktów zwrotnych w przebiegu zmiennych,
- prawdopodobieństwo występowania danego zdarzenia,
- określenie natężenia występowania zjawisk nowych,
- tworzenie ocen faktów determinujących przyszłość,
- ocena przydatności utworzonych modeli do prognozowania.
Do metod heurystycznych należy:
BURZA MÓZGÓW: Twórcą metody jest Alex Osborn. Jako metoda heurystyczna oparta jest na dwóch podstawowych wymaganiach metodycznych:
- nie krytykować,
- stymulować jak największą liczbę pomysłów.
Na początku podawane są zwykle rozwiązania znane, tradycyjne, później pojawia się coraz więcej propozycji nowych i oryginalnych. Uzupełniający charakter mają inne warunki i wymagania metodyczne, dzięki którym uczestnicy burzy mózgów mogą: zgłaszać wszystkie pomysły, łączyć i doskonalić pomysły, zgłaszać nasuwające się sugestie bez śledzenia cudzych pomysłów i oczekiwania na swoją kolejkę wypowiedzi, prezentować pomysły jasno i zwięzłe, wykorzystywać i rozwijać pomysły innych.
Przy poszukiwaniu rozwiązań za pomocą burzy mózgów wyodrębnia się 3 podstawowe fazy:
I faza przygotowania obejmuje: sprecyzowanie problemu, zebranie informacji o badanym problemie, dobór grupy ekspertów.
II faza tworzenia rozpoczyna się od przedstawienia problemu oraz przypomnienia zasad burzy mózgów, zgłaszane pomysły są notowane w sposób widoczny dla wszystkich uczestników badania.
III Faza oceniania obejmuje: ustalenie kryterium oceny, analiza i ocena pomysłów, przedstawienie ostatecznego sposobu rozwiązania problemu.
METODA DELFICKA: Termin wywodzi się od nazwy starożytnego miasta Delfy. Po raz pierwszy metodę tę opisali Helmer i Dalkey w 1963 r. Metoda polega na badaniu opinii ekspertów, dotyczących prawdopodobieństwa czasu zajścia przyszłych zdarzeń.
Metodę tę cechuje: niezależność opinii ekspertów, anonimowość wypowiadanych sądów, wieloetapowość postępowania, uzgadnianie i sumowanie opinii osób kompetentnych.
Niezależność wypowiadanych sądów uzyskuje się poprzez izolowanie od siebie ekspertów podczas badania. Uczestnicy nie wiedzą kto jeszcze jest w grupie wybranych ekspertów.
Anonimowość badania opinii jest zapewniona przez użycie ankiety.
Badanie prowadzi się korespondencyjnie. Zwykle prognozą jest opinia większości zgodnych uczestników badania.
Wady: konieczność zaangażowania dużego grona osób opracowujących ankietę i odpowiedzi uczestników, długi czas trwania badania, brak możliwości bezpośredniej wymiany poglądów pomiędzy uczestnikami, małe zaangażowanie ekspertów, jeśli nie zostaną wprowadzeni w bliższe szczegóły badania, trudności w doborze właściwych osób do grona ekspertów, trudności w zbudowaniu poprawnej ankiety dającej jednoznaczne odpowiedzi, wykorzystanie metody, tylko do prognoz długookresowych, co odkłada w czasie ich weryfikację.
35. Scharakteryzuj czynniki wpływające na wybór metody prognozowania.
WYBÓR METODY PRODNOZOWANIA - czynniki
1. Rodzaj konstruowanych prognoz i cel ich wykorzystania - prognozy o charakterze informacyjnym nie są obłożone tak wysokimi wymaganiami co do ich trafności jak prognozy służące do podejmowania decyzji. Cel wykorzystania prognozy wyznacza stopień kompleksowości podejścia prognostycznego
2. Stopień szczegółowości prognoz (wieloaspektowości i liczby prognozowanych zjawisk) i częstotliwości ich wykonania - decyduje o tym jakie procedury i metody są wykorzystywane
3. Horyzont czasowy, jaki ma obejmować prognoza - od czasu zależy użycie danej metody
4. Specyfika rozpatrywanej sytuacji prognostycznej zgodnie z przyjętymi przesłankami prognostycznymi - wiedza o zjawisku może powodować że przewidując będziemy przyjmowali postawę pasywną (wiążą się metody ilościowe bazujące na dotychczasowych prawidłowościach i trendach) albo aktywną (metody jakościowe np. oparte na opiniach ekspertów)
5. Prawidłowości występujące w badanym zjawisku - należy dobrać taką metodę aby umożliwiały najwierniejsze uwzględnienie prawidłowości obserwowanych w zjawisku (czy mamy do czynienia z trendem, czy wahaniami cyklicznymi i sezonowością)
6. Rodzaj i zakres dostępnych danych statystycznych - czynniki decydujące o możliwości dysponowania danymi to dostępność, częstość danych, czas oczekiwania na publikacje i koszty ich pozyskania
7. Możliwości techniczne i osobowe - związane są z opracowaniem prognoz i powodują występowanie poważnych ograniczeń w zastosowaniu poszczególnych metod
8. Właściwości poszczególnych metod, koszty zastosowania - w każdej metodzie można przypisać określone zastosowanie, biorąc pod uwagę zależności, jakie za pomocą jej jesteśmy w stanie określić
36. Scharakteryzuj podejście przedmiotowe i podmiotowe rachunku kosztów.
Rachunek kosztów to ogół czynności zmierzających do ustalenia wysokości nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej, poniesionych w przedsiębiorstwie w określonym czasie i z określonym przeznaczeniem.
Rachunek kosztów określa się jako badanie i transformowanie, według przyjętego modelu informacji o kosztach działalności podmiotu, służące użytkownikom do oceny sytuacji podejmowania decyzji gospodarczych i kontroli ich urzeczywistnienia. (przedstawienie sposobu działalności danej jednostki)
W zakresie rachunku kosztów wchodzą:
Badanie warunków ponoszenia kosztów (z przeprowadzeniem różnych decyzyjnych rachunków problemowych ex ante),
Ustalenie bazy porównawczej kosztów faktycznych ( koszty historyczne i planowane normatywne)
Pomiar oraz ewidencja i rozliczeniowo-kalkulacyjna transformacja kosztów faktycznych,
Prezentacja i interpretacja kosztów faktycznych.
Koszty zazwyczaj grupuje się w następujących przekrojach informacyjnych:
w układzie rodzajowym
podmiotowym
przedmiotowym
W związku z tym w ramach systematycznego rachunku kosztów można wyodrębnić 3 obszary rachunku kosztów, które spełniają określone wymagania, a są nimi:
rodzajowy rachunek kosztów mający za zadanie pomiar i ewidencję kosztów prostych wg rodzaju.
odzwierciedla zużycie podstawowych czynników produkcji,
stwarza podstawy do przyporządkowania poszczególnych rodzajów kosztów do przyczyn, które je spowodowały, do miejsc powstawania i do nośników kosztów,
dostarcza informacji przydatnych w kontroli zużycia posiadanych zasobów i przy ocenie efektywności ich wykorzystania.
Rachunek ten odpowiada na pytanie jakie koszty zostały poniesione w jednostce.
podmiotowy rachunek kosztów, w którym koszty pośrednie wspólne dla różnych nośników kosztów są grupowane wg miejsc ich powstawania.
grupuje koszty według miejsc ich powstawania,
jest pomostem między rodzajowym a przedmiotowym rachunkiem kosztów,
stwarza podstawy do rozliczania pośrednich kosztów produkcji na nośniki kosztów,
umożliwia rozliczanie kosztów świadczeń wzajemnych jednostek wewnętrznych podmiotu gospodarczego,
dostarcza informacji na potrzeby kontroli działalności jednostek wewnętrznych firmy, które są traktowane jako ośrodki odpowiedzialności.
Rachunek ten odpowiada na pytanie gdzie koszty zostały poniesione i kto za nie ponosi odpowiedzialność.
przedmiotowy (kalkulacyjny) rachunek kosztów, który polega na ustaleniu kosztów przypadających na poszczególne nośniki kosztów.
pozwala na ustalenie jednostkowych kosztów przypadających na poszczególne nośniki kosztów,
dostarcza informacji na potrzeby rachunków decyzyjnych i kontrolnych.
Odpowiada na pytanie na co koszty zostały poniesione. nośnik kosztów - wyrób, zlecenie, usługa
37. Scharakteryzuj zasady wyznaczania kosztów docelowych.
Metody wyznaczania to:
market into company (rynek w firmie) - ważnym elementem tego podejścia jest przeprowadzenie dokładnych badań marketingowych rynku na etapie projektowania produktu, ponieważ to właśnie docelowi odbiorcy mają decydujący wpływ na ustalenie maksymalnej ceny sprzedaży nowego produktu. Po ustaleniu potencjalnej ceny sprzedaży odejmuje się od niej zysk jednostkowy oczekiwany przez przedsiębiorstwo i w ten sposób oblicza się poziom kosztu docelowego.
out of company (z firmą) - podejście to nie uwzględnia potrzeb rynkowych. Kalkulacji kosztu docelowego dokonuje się poprzez analizę wewnętrznych uwarunkowań przedsiębiorstwa. Analiza obejmuje przede wszystkim możliwości technologiczne, zdolności wytwórcze, doświadczenie pracowników, sprawność procesów produkcji a także know-how. Koszt docelowy ustala się jako planowany koszt produktu możliwy do osiągnięcia w warunkach dostępnej technostruktury.
into and out of company (spółka) - jest to podejście integrujące zasady dwóch poprzednich. Koszt docelowy określa się na podstawie badań rynku przy jednoczesnym uwzględnieniu uwarunkowań technicznych przedsiębiorstwa. Ustalony w ten sposób target cost (pakiet metod zarządzania i instrumentów wspomagających formułowanie i realizację celów dotyczących kosztów w fazie koncepcyjno-rozwojowej nowego produktu, dla ustalenia podstawy odniesienia dla kontroli kosztów w fazie realizacji i dla zapewnienia realizacji celów dotyczących zysków w całym cyklu życia produktu) jest najbardziej prawdopodobny do zrealizowania, dlatego też podejście to jest najczęściej wykorzystywane w praktyce.
out of competitor (z konkurentem) - w tym podejściu koszt docelowy ustalany jest na podstawie analizy kosztów ponoszonych przez konkurencję dla podobnych produktów. Bardzo często do tego celu wykorzystuje się benchmarking (analiza lub badania porównawcze).
out of standard cost (z kosztów standardowych) - podejście to do ustalenia kosztów docelowych wykorzystuje koszty standardowe przedsiębiorstwa, określone na podstawie wcześniej realizowanych projektów. Jest ono charakterystyczne dla produktów standardowych, ale często jest stosowane w działalności pomocniczej (transport, zarządzanie logistyczne).
38. Określ zasady ustalania całkowitych kosztów w cyklu życia produktu na rynku.
Cykl życia produktu to funkcja czasu i wartości sprzedaży danego produktu. Pokazuje, jak zmienia się wielkość sprzedaży w czasie. Obejmuje następujące fazy:
- projektowanie i rozwój
- wprowadzenie
- wzrost dojrzałość, czyli nasycenie produktem
- spadek (schyłek)
- likwidacja.
Okres przed rynkowy to faza projektowania wyrobu i badania rynku przed jego wprowadzeniem do sprzedaży. Jest to etap najbardziej pracochłonny i kapitałochłonny. To czas, w którym powstaje idea produktu do realizacji i próbnej sprzedaży. Pomysły i koncepcje produktu podlegają weryfikacji i selekcji pod kątem jego cech, jego kosztów oraz możliwości produkcji i zbytu. Po pozytywnym określeniu szans koncepcji następuje techniczne przygotowanie wyrobu. Następnie wykonuje się jeden lub kilka prototypów, które są testowane. Badania rynkowe także pozwalają określić wstępną cenę.
Drugim etapem to wprowadzenie produktu na rynek (może to być seria próbna). Jest to bardzo ważny okres życia produktu. Od niego zależą jego dalsze losy. Ponoszone są wiec znaczne wydatki na reklamę i akcje promocyjne, które mają informować potencjalnych klientów o nowym produkcie oraz wzbudzać w nich potrzebę jego zakupu. Nabywcy muszą go dobrze poznać i zaakceptować. Produkt jest jeszcze wprowadzany na rynek przez nieliczne kanały dystrybucji, a wytwórcy i pośrednicy mogą pobierać wysokie ceny i marże. Wysokie są, więc koszty ponoszone na marketing oraz produkcję. Przychody ze sprzedaży są bardzo niskie.
Kolejnym etapem jest faza wzrostu. Tu powinien nastąpić powolny zwrot poniesionych wcześniej kosztów. Sprzedaż zaczyna szybko wzrastać, przynosząc duże zyski. Zachodzi więc konieczność zwiększenia ilości produktu na rynku i miejsc jego sprzedaży. Strategia marketingowa koncentruje się na osiągnięciu jak największego udziału w rynku, organizacji coraz to nowych kanałów dystrybucji i systemów promocji. Zmniejszają się jednostkowe koszty produkcji i reklamy, a sprzedaż może być pobudzana przez obniżenie cen. Pojawia się coraz silniejsza konkurencja na rynku. Wymaga to ulepszeń produktu.
Faza dojrzałości cechuje się rosnącym oporem rynku, co w drugiej części tej fazy owocuje już spadkiem sprzedaży. Jest to najlepszy czas dla przedsiębiorstwa, ponieważ osiąga ona zyski przy ustabilizowanych kosztach. Firmy dążą, zatem do przedłużenia tego okresu. Rozmiary sprzedaży wzrastają, ale tempo tego wzrostu maleje tzn., że produkt jest już dobrze znany klientom, ale staje się dla nich coraz mniej atrakcyjny. Na rynku istnieje także liczna grupa konkurentów. Aby przedłużyć żywotność wyrobu można zastosować modyfikacje w zakresie jakości, cech użytkowych i wyglądu zewnętrznego. Można także wprowadzać reklamę przypominającą, czyli taką, która będzie upewniała klientów, że dokonali najlepszego wyboru. Niektóre przedsiębiorstwa poszukają nowych rynków zbytu. Jednak jedną z najlepszych metod utrzymywania wielkości sprzedaży jest obniżka ceny. W okresie dojrzałości produktu koszty wytwarzania i marketingu są najniższe i ustabilizowane. Zyski przekraczają wydatki.
Etapem następnym jest faza spadku. Następuje powolne starzenie się produktu. Zanika potrzeba zakupu danego dobra, a konkurencja, dodatkowo, skutecznie mu w tym pomaga. Z powodu jego małej atrakcyjności spada sprzedaż, wytwórcy i pośrednicy ograniczają produkcję, pozbywają się starych zapasów, by zrobić miejsce na nowe produkty. Na tym etapie marketing nie jest w stanie nic już zrobić. Można tylko upłynnić sprzedaż zapasów po obniżonych cenach. Zyski będą, więc coraz mniejsze, aż osiągnął poziom ujemny.
Ostatnim etapem jest likwidacja produktu. Brak zainteresowania produktem powoduje jego likwidację. Ponoszone są koszty z tym związane.
39. Przedstaw istotę kosztów jednostkowych, całkowitych i przeciętnych.
Koszty przeciętne (Kp) inaczej jednostkowe - to całkowite wydatki związane z wytworzeniem każdej (1) jednostki produktu.
Przeciętne koszty całkowite (Kcp) - pokazują, jaka część kosztów całkowitych została poniesiona na produkcję 1 jednostki produktu (dobra). Oblicza się je dzieląc koszt całkowity (Kc) przez wielkość produkcji danego dobra - Q (liczbę wytworzonych dóbr).
Przeciętne koszty stałe (Ksp) - pokazują, jaki koszt stały został poniesiony na każdą wytworzoną jednostkę produktu. Oblicza się je dzieląc koszty stałe (Ks) przez wielkość produkcji (Q).
Przeciętne koszty zmienne (Kzp) - pokazują, jaka część kosztu zmiennego została poniesiona na otrzymanie 1 jednostki produktu. Oblicza się je dzieląc koszty zmienne (Kz) przez wielkość produkcji (Q).
Koszty jednostkowe wyrobów gotowych, półfabrykatów i usług kalkulowane są w celu:
a) Dostarczania informacji umożliwiających sporządzenie sprawozdań finansowych (bilansu oraz rachunku zysku i strat) i sprawozdań statystycznych dla potrzeb zewnętrznych.
b) Wsparcia zarządzających informacjami przy podejmowaniu decyzji, np. dotyczących ustalania i różnicowania cen
c) Dostarczania kierownikom przedsiębiorstwa danych przydatnych do kontroli, analizy i oddziaływania na wysokość kosztów produktów i operacji gospodarczych.
Koszty całkowite (Kc) - jest to suma kosztów (stałych i zmiennych) poniesionych na wszystkie czynniki wytwórcze wykorzystane do produkcji.
Koszty stałe - obejmują te wszystkie wydatki, które związane są z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i nie zależą od wielkości wytwarzanej produkcji. Kształtują się one na jednakowym poziomie zarówno przy produkcji zerowej, jak i przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych przedsiębiorstwa. Są one ponoszone na stałe czynniki produkcji. Są to głównie: koszty zużycia majątku trwałego (amortyzacja), opłaty za dzierżawę terenu, koszty ogrzewania, oświetlenia, odsetki od kredytów, koszty remontu lokalu, opłaty podatków itp. Nawet, gdy przedsiębiorstwo nie produkuje musi ponosić wymienione wyżej koszty.
Koszty zmienne - są to wydatki, które ulegają zmianie wraz ze zmianami wielkości produkcji (zależą one od rozmiarów produkcji). Koszty te są ponoszone na zakup zmiennych czynników produkcji. Obejmują one przede wszystkim koszty zużytych surowców, materiałów, koszty robocizny bezpośredniej itp.
Podsumowanie: Z podzielenia kosztów całkowitych przez ilość wytworzonej produkcji (q) można uzyskać wielkość, kosztu jednostkowego albo przeciętnego wytwarzanej produkcji. Ponieważ koszty całkowite stanowią sumę kosztów stałych i zmiennych (K = Ks+Kz), oprócz pojęcia przeciętnych kosztów całkowitych - można wyróżnić pojęcia przeciętnych kosztów stałych i przeciętnych kosztów zmiennych Z punktu widzenia ustalania optymalnej wielkości produkcji w przedsiębiorstwie istotne znaczenie ma odpowiedź na pytanie, jak zmieniają się koszty przeciętne w miarę wzrostu produkcji. Odpowiadając na to pytanie należy stwierdzić, iż niewątpliwie w miarę wzrostu produkcji maleją przeciętne koszty stałe, gdyż ta sama wielkość kosztów jest dzielona na coraz to większą liczbę wytwarzanych jednostek. Takiej jednoznacznej odpowiedzi nie możemy jednak udzielić w odniesieniu do przeciętnych kosztów zmiennych; ich wielkość bowiem zależy od tego, w jakim stopniu zmieniają się koszty zmienne w miarę wzrostu produkcji.
40. Określ zasady ustalania podstawy podziału kosztów pośrednich na produkty.
Koszty pośrednie to koszty wspólne dla większej ilości wyrobów, nie dające się odnieść wprost na podstawie dowodów źródłowych na wyroby. Ich rozliczenie odbywa się w sposób umowny za pomocą tzw. kluczy. Do kosztów pośrednich zaliczamy również takie, które ze względu na dużą pracochłonność rozliczeń nie opłaca się rozdzielać na poszczególne produkty. To powoduje, że koszty pośrednie są łączone w grupy i rozliczane na poszczególne wyroby za pomocą odpowiednio dobranych kluczy. Kosztami pośrednimi są:
1. koszty zakupu, które obejmują koszty związane z zakupem danej dostawy materiałów i dostarczeniem do pierwszego miejsca składowania w danej jednostce,
2. koszty wydziałowe będące pośrednimi kosztami wytwarzania w wydziale produkcji podstawowej (kierowanie wydziałem, koszty utrzymania w ruchu maszyn i urządzeń, stworzenie warunków pracy na wydziale. Koszty wydziałowe, są wspólne dla kilku produktów lecz indywidualne dla poszczególnych wydziałów produkcyjnych, np. amortyzacja maszyn, remonty, zużycie materiałów pomocniczych
3. koszty zarządu czyli koszty wspólne dla wszystkich produkowanych wyrobów i wszystkich wydziałów. Koszty te związane są z zarządzaniem przedsiębiorstwem, jego organizacją oraz obsługą jako całością.
4. koszty sprzedaży związane ze sprzedażą danej partii materiałów
Koszty pośrednie są tymi kosztami których nie można na podstawie dokumentów źródłowych odnieść wprost do określonych jednostek kalkulacyjnych lub których ustalanie w danych warunkach jest nieopłacalne z powodu dużej pracochłonności czy nieistotne ze względu na małą ich kwotę. Koszty pośrednie rozlicza się więc na poszczególne jednostki kalkulacyjne za pomocą kluczy podziałowych (np. proporcjonalnie do kosztów wynagrodzeń bezpośrednich, w stosunku do maszynogodzin, do kosztów przerobu lub do technicznego kosztu wytworzenia). Rozliczenie kosztów pośrednich ma doprowadzić do ich transformacji, zgrupowanych według miejsc powstawania, w układ nośnikowy, a więc ich podział między produkty. Należy jednak podkreślić, że zgodnie z ustawą o rachunkowości, obligatoryjnemu rozliczeniu kosztów pośrednich między produkty podlegają jedynie pośrednie koszty produkcji, tj. koszty wydziałowe. Natomiast koszty sprzedaży i koszty zarządu mogą być przyporządkowywane w przekroju produktów na potrzeby wewnętrzne, np. na potrzeby analizy, negocjacji cenowych, oceny możliwości przyjęcia dodatkowych zamówień w razie istnienia wolnych mocy produkcyjnych. Rozliczanie kosztów wydziałowych w przekroju określonych miejsc powstawania (stanowisk) i dalej w przekroju nośników (produktów, ich elementów lub grup) odbywa się przy zastosowaniu odpowiednich kluczy rozliczeniowych. Przy rozliczaniu pośrednich kosztów produkcji pojawia się dodatkowo problem rozliczania tych kosztów na koszty uzasadnione i nieuzasadnione. Jest to związane z ustawową definicją kosztu wytwarzania produktów. Do kosztów wytwarzania produktów mogą być bowiem zaliczane jedynie uzasadnione pośrednie koszty produkcji. Z kolei nieuzasadnione pośrednie koszty produkcji nie są zaliczane do kosztów wytworzenia produktów, lecz obciążają wynik finansowy okresu w pozycji pozostałych kosztów operacyjnych.
41. Omów dodatnie i ujemne różnice kursowe - istota, przykłady i ewidencja księgowa.
Różnice kursowe powstają na skutek wahań kursów kupna i sprzedaży waluty krajowej w stosunku do walut obcych, wzajemnych zmian poziomów kursów innych walut oraz wystąpienia odchyleń pomiędzy kursem średnim walut obcych a faktycznymi, rynkowymi kursami sprzedaży lub zakupu poszczególnych walut.
Różnice kursowe dzielą się na:
- Dodatnie, przynoszące niejako korzyść przedsiębiorstwu przez wzrost wartości aktywów lub zmniejszenie wartości pasywów,
- Ujemne, powodujące zmniejszenie wartości aktywów czy zwiększenie wartości pasywów.
Różnice te, zgodnie z art. 30 ust. 4 ustawy o rachunkowości zalicza się: - do przychodów ( dodatnie) lub kosztów finansowych (ujemne), - do ceny nabycia, kosztów wytworzenia środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, - w uzasadnionych przypadkach do ceny nabycia towarów i kosztu wytworzenia produktów, - do wartości inwestycji w walutach obcych.
Dodatnie różnice kursowe powstają, jeżeli wartość:
1) przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest niższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia;
2) poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest wyższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia;
3) otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest niższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni, z zastrzeżeniem pkt 4 i 5;
4) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia jest niższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego zwrotu, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni;
5) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania jest wyższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego spłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.
Ujemne różnice kursowe powstają, jeżeli wartość:
1) przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest wyższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia;
2) poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest niższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia;
3) otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest wyższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni, z zastrzeżeniem pkt 4 i 5;
4) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia jest wyższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego zwrotu, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni;
5) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania jest niższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego spłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.
Ewidencja księgowa:
Dodatnie różnice kursowe Wn - Konto zespołu 1,
2 Ma - Przychody finansowe (zespół 7)
Ujemne różnice kursowe Wn
- Koszty finansowe (zespół 7) Ma
- Konta zespołu 1
42. Omów odchylenia cen ewidencyjnych od cen rzeczywistych materiałów i towarów - istota i ewidencja księgowa.
Ceny ewidencyjne to ceny wykorzystywane do ewidencji przychodów i rozchodów materiałów i towarów. Wyróżnia się zmienne ceny ewidencyjne czyli ceny rzeczywiste oraz stałe ceny ewidencyjne. Ceny ewidencyjne zarówno rzeczywiste, jak i stałe mogą być oparte o ceny zakupu lub o ceny nabycia. Ewidencja materiałów i towarów przy wykorzystaniu stałej ceny ewidencyjnej to rozwiązanie, w którym do wyceny wszystkich przychodów i rozchodów danego asortymentu wykorzystuje się cenę ustalona przez jednostkę gospodarczą, nie zmieniającą się w dłuższym okresie, zwykle w ciągu roku obrotowego. Stała cena ewidencyjna jest ustalana na poziomie cen najczęściej występujących, np. średnich cen z poprzedniego okresu. Przedsiębiorstwo powinno tak ustalać stałe ceny ewidencyjne, żeby były jak najbardziej zbliżone do wartości rzeczywistych. Ich stosowanie powoduje konieczność ustalania różnic między stałą cena ewidencyjną a ceną rzeczywistą (najczęściej zakupu) nazywanych odchyleniami. Odchylenia te stanowią różnicę między ceną rzeczywistą a stałą ceną ewidencyjną danej partii materiałów/towarów i są ustalane w celu doprowadzenia wartości ewidencyjnej figurującej na koncie „Materiały/Towary” do wartości rzeczywistej zapasu (zwykle ceny zakupu). Stała cena ewidencyjna jest stosowana jedynie do bieżącego ujęcia przychodów i rozchodów materiałów, nie może być ona kategorią, na której opiera się wycena bilansowa. Do ewidencji odchyleń wykorzystuje się konto krygujące o nazwie „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów/towarów(OCE)”. Ustalając i ewidencjonując odchylenia określa się ich charakter, jest on uzależniony od relacji ceny zakupu i ceny ewidencyjnej:
- jeżeli cena ewidencyjna jest niższa od ceny rzeczywistej , to odchylenia mają charakter debetowy- zwiększają wartość materiałów/towarów ujętych według stałych cen ewidencyjnych na koncie „Materiały/Towary”- ujmowane są po stronie debetowej konta odchyleń.
- jeżeli cena ewidencyjna jest wyższa od ceny rzeczywistej, to odchylenia mają charakter kredytowy- zmniejszają wartość materiałów/towarów ujętych według stałych cen ewidencyjnych na koncie „Materiały/Towary” - są księgowane po stronie kredytowej konta odchyleń.
Ponieważ odchylenia korygują wartość materiałów/towarów, a te częściowo mogą zostać zużyte, a częściowo stanowić zapas końcowy, na koniec miesiąca należy dokonać proporcjonalnego rozliczania odchyleń pomiędzy wartością materiałów zużytych i pozostałych w magazynie. W przypadku stosowania stałych cen ewidencyjnych wycena rozchodu materiałów/towarów przebiega w dwóch etapach. W pierwszym z nich na bieżąco w ciągu całego miesiąca wycenia się wszelkie dowody rozchodowe, według stałych cen ewidencyjnych co wynika z przyjęcia takiego systemu wyceny przy księgowaniu przychodów materiałów/towarów a drugim etapem wyceny rozchodu materiałów/towarów jest rozliczenie odchyleń na zużycie i zapas. Wraz ze zmniejszeniem wartości materiałów/towarów na koncie podstawowym w związku z ich wydaniem do zużycia, automatycznie zmniejsza się wartość odchyleń przypadająca na ich zapas końcowy. Odchylenia przypadające na zużyte, wydane materiały/towary powodują zmniejszenie lub zwiększenie kosztów zużytych materiałów/towarów w zależności od charakteru odchyleń. Jeżeli nie następuje rozchód materiałów/towarów to odchylenia figurują w całości na koncie korygującym powiązanym z kontem „Materiały/Towary”. Jeżeli zaś nastąpi rozchód materiałów/towarów, to tam gdzie ujęta zostanie wartość zużytych, wydanych materiałów/towarów według stałych cen ewidencyjnych (konto 401, konta zespołu 5-produkcja, wytworzenie środka trwałego lub konto wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu) musi być przeniesiona odpowiednia część tych odchyleń. Niezależnie od charakteru odchyleń ich podział pomiędzy zapas i zużycie odbywać się musi w sposób proporcjonalny. W celu ustalenia odchyleń przypadających na zużyte materiały/towary należy ustalić wskaźnik narzutu odchyleń, a następnie narzut odchyleń przypadający na materiały/towary zużyte. Wskaźnik narzutu odchyleń jest relacją wartości odchyleń do wartości materiałów/towarów (bierze się pod uwagę stany sprzed dokonania rozchodu).
43. Omów sprzedaż towarów w komisie - istota i ewidencja księgowa.
Prowadzenie komisu jest specyficznym rodzajem działalności. Nie występuje tu zakup towaru jak w przypadku większości działalności handlowych. Prowadzący komis dokumentują sprzedaż towarów zwykle fakturą VAT marża. Rozliczenie Faktury VAT marża w przypadku sprzedaży komisowej wygląda nieco inaczej niż przy zwykłej sprzedaży towarów używanych. Ma to związek z tym, że osoba prowadząca komis nie ponosi kosztu związanego z zakupem używanego towaru, bowiem otrzymuje go nieodpłatnie i ma prawo jedynie rozporządzać tą rzeczą w celu jej sprzedaży. Nie staje się natomiast jej właścicielem. W związku z tym zdarzenie to nie trafi do KPiR. Dopiero, gdy osoba prowadząca komis dokonuje sprzedaży tego towaru wystawia fakturę VAT marża w terminie, jaki określają zasady ogólne (do 7 dni od daty dokonania sprzedaży). Ze względu na charakter faktury VAT marża widnieje na niej jedynie wartość brutto sprzedaży. Kwota ta jednak w całości nie powinna trafić do KPiR (kolumna 7- sprzedaż towarów i usług) tak jak to ma miejsce przy zwykłej sprzedaży. Ponieważ przychodem ze sprzedaży komisowej jest jedynie uzyskana prowizja pomniejszona o VAT należny (a nie kwota netto uzyskana ze sprzedaży towaru). Do księgi, jako przychód ze sprzedaży, powinna trafić, zatem jedynie kwota marży netto. Podatek VAT naliczony od wartości marży - prowizji powinien zostać wykazany w rejestrze sprzedaży VAT. Aby nie pogubić się w kwotach przy sprzedaży komisowej należałoby prowadzić dodatkową ewidencję lub wykorzystać ewidencję prowadzoną dla potrzeb VAT, bo na fakturze VAT marża nie wyróżnia się ani kwot netto wartości marży, ani podatku VAT należnego od takiego rodzaju sprzedaży.
Ewidencja księgowa:
1. PK: przyjęcie towarów w komis: 15 000 zł
2. PK: zobowiązanie warunkowe wobec osoby fizycznej: 15 000 zł
3. RK: Utarg gotówkowy z tytułu sprzedaży komisowej: 18 660 zł
4. PK: wyksięgowanie towarów przyjętych w komis: 15 000 zł
5. KW: Wypłata komitentowi należnej kwoty: 15 000 zł
6. PK: wyksięgowanie zobowiązania warunkowego 15 000 zł
7. PK: wyksięgowanie VAT należnego: 690 zł
8. PK: wyksięgowanie przychodów ze sprzedaży towarów: 3000 zł
Cena sprzedaży brutto
Prowizja: 15 000 zł x 20% = 3 000 zł
VAT 23%: 3 000 zł x 23% = 690 zł
Cena brutto: 15 000 zł + 3 000 zł + 690 zł = 18 690 zł
44. Omów leasing operacyjny i finansowy - różnice i ewidencja księgowa.
Leasing jest umownym stosunkiem cywilnoprawnym. W ramach leasingu jedna ze stron umowy (finansujący, leasingodawca) przekazuje drugiej stronie (korzystającemu, leasingobiorcy) prawo do korzystania z określonej rzeczy na pewien uzgodniony w umowie leasingu okres, w zamian za ustalone ratalne opłaty (raty leasingowe).
Leasing operacyjny to rodzaj leasingu, w którym przedmiot leasingu zaliczany jest do składników majątkowych leasingodawcy, na nim też spoczywa obowiązek dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Raty leasingowe, wraz z opłatą wstępną, stanowią koszt uzyskania przychodu dla leasingobiorcy. Podatek VAT doliczany jest do każdej raty leasingowej. W przypadku leasingu operacyjnego leasingobiorca ma prawo wykupić przedmiot leasingu po upłynięciu okresu umowy leasingu.
Leasing finansowy to rodzaj leasingu, w którym nie cała rata leasingowa, lecz tylko jej część odsetkowa, stanowi koszt uzyskania przychodu leasingobiorcy. W przypadku tej formy finansowania przedmiot leasingu zalicza się do składników majątkowych leasingobiorcy, a zatem to leasingobiorca dokonuje odpisów amortyzacyjnych, które wraz z częścią odsetkową rat leasingowych zalicza do kosztów uzyskania przychodu. VAT płatny jest w całości z góry przy pierwszej racie leasingowej po dokonaniu odbioru przedmiotu. W leasingu finansowym nie ma wykupu. Klient staje się właścicielem przedmiotu wraz z zapłaceniem ostatniej raty leasingowej.
Podstawową różnicą między leasingiem finansowym a leasingiem operacyjnym jest uprawnienie do dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Ma to zasadniczy wpływ na wysokość kosztów podatkowych stron umowy leasingu.
Leasing finansowy w księgach
W ewidencji korzystającego przedmiot umowy leasingu będzie wprowadzony do ksiąg rachunkowych w wartości godziwej zapisem: Ma konto "Zobowiązania leasingowe"/Wn konto w zależności od przedmiotu leasingu "Środki trwałe" lub "Wartości niematerialne i prawne". Płatności leasingowe po stronie leasingobiorcy natomiast w części kapitałowej ujmowane będą po stronie debetowej konta "Zobowiązania leasingowe". Natomiast część odsetkowa będzie stanowiła koszty finansowe.
Leasing operacyjny w księgach
W przypadku leasingu operacyjnego przedmiot umowy pozostaje w księgach rachunkowych finansującego i nie jest wykazywany w bilansie leasingobiorcy. Z chwilą rozpoczęcia umowy, leasingobiorca ujmuje leasingowany składnik majątku w ewidencji pozabilansowej na koncie "Środki trwałe przyjęte w leasing operacyjny". W związku z tym odpisów amortyzacyjnych dokonuje leasingodawca. Opłata wstępna i kolejne raty leasingowe obciążają w całości koszty działalności leasingobiorcy, wykazywane w rachunku zysków i strat jako "Koszty działalności operacyjnej". Jeżeli kwota opłaty wstępnej w leasingu operacyjnym jest dość istotna i może mieć niekorzystny wpływ na obraz sytuacji majątkowej, finansowej i wyniku finansowego leasingobiorcy, należy ją rozliczyć w okresie trwania umowy za pośrednictwem konta międzyokresowych rozliczeń.
W księgach rachunkowych finansującego ewidencja rozliczenia opłaty początkowej będzie ujmowana zapisami:
1) Ewidencja otrzymanej opłaty początkowej: Wn konto "Rachunek bankowy"/ Ma konto "Rozliczenia międzyokresowe przychodów"
2) Stawka opłaty wstępnej rozliczana przez cały czas umowy leasingu (opłata wstępna/ liczba okresów): Wn konto "Rozliczenia międzyokresowe przychodów"/ Ma konto "Sprzedaż usług".
Po stronie leasingobiorcy ewidencja będzie wyglądała w następujący sposób:
1) Ewidencja przekazanej opłaty wstępnej w momencie zawarcia umowy leasingu operacyjnego Ma konto "Rachunek bankowy"/ Wn konto "rozliczenia międzyokresowe kosztów"
2) Stawka opłaty wstępnej rozliczana przez cały czas umowy leasingu (opłata wstępna/ liczba kresów) obciążająca sukcesywnie koszty działalności operacyjnej: Wn konto "Rozliczenia międzyokresowe kosztów"/ Ma konto "Koszty operacyjne"
45. Omów rachunek zysków i strat w wersji porównawczej i kalkulacyjnej - podobieństwa i różnice.
Rachunek zysków i strat jest zestawieniem, które pozwala na ustalenie wyniku finansowego i pokazanie, co wpływa na jego wielkość. Wyróżnia się dwie formy rachunku zysków i strat (uor):
Wariant porównawczy
Wariant kalkulacyjny.
Rachunek zysków i strat |
||
Wariant porównawczy |
Wariant kalkulacyjny |
|
A. Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi I.Przychody netto ze sprzedaży produktów II.Zmiana stanu produktów Zwiększenie (+) Zmniejszenie (-) III.Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby IV.Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów
|
A. Przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
II.Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów |
|
B. Koszty działalności operacyjnej
I.Koszty w układzie rodzajowym II.Wartość sprzedanych towarów i materiałów |
B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów
I.Koszt wytworzenia sprzedanych produktów II.Wartość sprzedanych towarów i materiałów |
|
|
C. Zysk/Strata brutto na sprzedaży (A-B) |
|
|
D. Koszty sprzedaży |
|
|
E. Koszty ogólnego zarządu |
|
C. Zysk/Strata na sprzedaży (A-B) |
F. Zysk/Strata na sprzedaży (C-D-E) |
|
|
Pozostałe przychody operacyjne |
|
|
Pozostałe koszty operacyjne |
|
|
Zysk/Strata na działalności operacyjnej |
|
|
Przychody finansowe |
|
|
Koszty finansowe |
|
|
Zysk/Strata brutto na działalności gospodarczej |
|
|
Wynik zdarzeń nadzwyczajnych |
|
|
Zysk/Strata brutto |
|
|
Podatek dochodowy |
|
|
Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty) |
|
|
Zysk/Strata netto (N-O-P) |
|
Wariant porównawczy rachunku zysków i strat jest zalecany przede wszystkim mniejszym jednostkom produkcyjnym, handlowym i usługowym, gdzie nie ma potrzeby rozliczania kosztów na poszczególne rodzaje działalności i gdzie koszty nie są wiązane z funkcjami jednostki.
Wariant kalkulacyjny jest bardziej właściwy dla większych jednostek wytwórczych, w których koszty klasyfikuje się zgodnie z ich funkcją jako koszty wytworzenia sprzedanych produktów, koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu.
46. Scharakteryzuj różnice w systemie informacyjnym między rachunkowością zarządczą i rachunkiem kosztów.
Rachunkowość zarządcza jest dość często kojarzona z rachunkiem kosztów. Niektórzy uważają nawet, iż różnice pomiędzy rachunkowości a rachunkiem kosztów są tak minimalne, iż pojęcia te można traktować jako synonimy.
Takie stanowisko nie jest obecnie do zaakceptowania pomimo iż, istnieje wiele wspólnego pomiędzy rachunkowością zarządczą i rachunkiem kosztów, pojęć tych nie można traktować zamiennie ani utożsamiać ze sobą.
Miejsce powstawania kosztów - jeśli głównym celem ich tworzenia jest sterowanie gospodarnością, a nie rachunkowe przeliczanie kosztów wspólnych, koszty kontroluje się tam, gdzie one powstają
Funkcje przedsiębiorstwa - chodzi tu o połączenie takich samych czynności w jedno centrum kosztów, te same typy czynności generują bowiem podobne koszty bezpośrednie i pośrednie
Organizacja przestrzenna - nie jest możliwa do wzięcia pod uwagę, jeśli różne czynności wykonywane są w jednym pomieszczeniu (spawanie, wiercenie, montaż i kilka innych czynności w jednej Sali fabrycznej - różnorodna kombinacja pracowników i maszyn o różnym poziomie technicznym wywołuje różnorodne koszty pośrednie, które ukrywa taka kombinacja)
Wymagania techniczne - obrachunkowe produkty generujące jednolitą strukturę kosztów wymagają mniejszej liczby centrów kosztów niż produkty o zmiennej strukturze kosztów (analogia do wpływu, typu produkcji na liczbę i rodzaj centrów). Przekłada się to później na nakład obrachunkowy relacji pomiędzy centrami, który może być kryterium dokładności przypisania kosztów.
Możliwość wyrażenia efektu rzeczowego (rezultatu) centrum w postaci miernika odzwierciedlającego powstawanie kosztów w centrum (pomiar in put - out put)
Być wyraźnie wyodrębnionymi obszarami odpowiedzialności
Ułatwić sporządzanie dowodów księgowych (a przynajmniej nie utrudniać)
Wielkości przedsiębiorstwa
Specyfiki danej gałęzi gospodarki
Programu produkcji
Rozgraniczenia obszaru odpowiedzialności
Dokładności ujęcia kosztów
Możliwości kontroli kosztów
Centra kosztów ogólnych - całą swa produkcję przekazują innym centrom kosztów
Centra kosztów produkcji podstawowej - odbywa się w nich produkcja podstawowych produktów
Centra kosztów pomocniczych produkcji - najczęściej cała ich produkcja trafia do centrów produkcji podstawowej
Centra materiałowe - centra kosztów zakupów, magazynowania, wydawania materiałów i ich kontroli
Centra kosztów zarządu - centra kosztów administracji, służące kierowaniu przedsiębiorstwem
Centra kosztów sprzedaży - centra kosztów związanych ze zbyciem produktów
Centra kosztów badań i rozwoju - centra kosztów ponoszone na zapewnienie przyszłej egzystencji przedsiębiorstwa
Budżet sprzedaży - planowane przychody ze sprzedaży
Budżet produkcji - zaplanowanie konkretnej produkcji, która ma się odbyć w danym okresie. Uwzględnia zapas początkowy i końcowy oraz sprzedaż
Budżet materiałów bezpośrednich - obejmuje planowanie kosztów materiałów jednostkowe i łączne; określa wielkość materiałów na potrzeby produkcji
Budżet robocizny bezpośredniej - koszt robocizny jednostkowy i łączny
Budżet pośrednich kosztów produkcji (kosztów wydziałowych) - koszty na poziomach wydziałów
Budżet kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży
Budżet zapasów końcowych wyrobów gotowych - związany z budżetem produkcji
Budżet kosztów sprzedanych wyrobów
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku operacyjnego
Budżet środków pieniężnych
Budżet nakładów kapitałowych
Planowany bilans
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku na działalności (wynik operacyjny skorygowany m.in. o przychody i koszty finansowe oraz podatki)
Planowane sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych
wskaźnik rotacji zapasów,
wskaźnik udziału towarów nierotujących w całkowitym zapasie surowców (w ujęciu ilościowym i wartościowym),
wskaźnik wartościowej/ilościowej realizacji planu produkcji,
czas obsługi reklamacji.
Banki
Firmy funkcjonujące w oparciu o prawo o ubezpieczeniach
Spółki akcyjne
Jednostki działające na podstawie przepisów prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych oraz funduszach inwestycyjnych i emerytalnych.
Spółki z.o.o. bez względu na wielkość, jeżeli nastąpiło łączenie spółek a jest to sprawozdanie spółki przejmującej majątek lub nowo nawiązanej.
Upewnienie się o formalnej poprawności i kompletności zapisów ksiąg rach.
Sprawdzenie drogą inwentaryzacji realności kwot na kontach, w celu potwierdzenia ich „ilości”
Weryfikacja przydatności gospodarczej i ewentualna aktualizacja wyceny
wewnątrz jednostki - kierownik przekłada właścicielom SF wraz ze sprawozdaniem z działalności, jeżeli SF podlegało badaniu również opinię i raport
na zewnątrz jednostki:
roczne SF,
jeżeli SF poddane było badaniu opinię biegłego rewidenta (bez raportu),
odpis uchwały o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokrycia straty,
sprawozdanie z działalności (w przypadku obowiązku jego sporządzania: spółki z o.o, spółki akcyjne, komandytowo-akcyjne, spółdzielnie, przeds.państw)
zatwierdzone SF (bez sprawozdania z działalności),
opinię i raport biegłego rewidenta,
spółki kapitałowe również odpis uchwały o zatwierdzeniu SF i podziale zysku lub pokrycia straty
SF, które stanowi załącznik do jego zeznania o wysokości dochodu, składanego w US
W zakresie działalności operacyjnej - metodą bezpośrednią lub pośrednią (zależnie od wyboru dokonanego przez kierownika jednostki)
W zakresie działalności inwestycyjnej i finansowej - metodą bezpośrednią.
Zysk (strata) netto - jest to wynik finansowy netto wykazany w RZiS (zysk netto wykazuje się ze znakiem „+”, stratę netto ze znakiem „-”.
Korekty razem
Wyłączeniu pozycji niepieniężnych (np. amortyzacji, zmiany stanu rezerw, wyniku na działalności inwestycyjnej)
Wyłączeniu pieniężnych przychodów (korzyści) i kosztów wpływających na WF, ale dotyczących działalności inwestycyjnej lub finansowej (np. zapłacone odsetki od kredytów, odsetki otrzymane z tytułu inwestycji, otrzymane dywidendy)
Uwzględnieniu zmian stanu krótkoterminowych aktywów (zapasów, należności, rozliczeń międzyokresowych) oraz zobowiązań związanych z działalnością operacyjną
zmianach, jakie nastąpiły w ciągu roku obrotowego w poszczególnych składnikach kapitału (funduszu) własnego i ich przyczynach
kosztach i przychodach, które - w myśl przepisów ustawy - zostały z pominięciem rachunku zysków i strat odniesione na kapitał (fundusz) własny, np.
skutki błędów podstawowych
wyników ze sprzedaży i umorzenia akcji własnych
wielkości kapitału (funduszu) jaki pozostanie do dyspozycji jednostki - jeśli zostanie zaakceptowana propozycja podziału zysku lub pokrycia straty.
Objaśnienia do bilansu
Objaśnienia do rachunku zysków i strat
Objaśnienia do rachunku przepływów pieniężnych
Objaśnienia do zawartych przez jednostkę umów, istotnych transakcji i niektórych zagadnień osobowych
Zdarzenia po dniu bilansowym, rodzaj i skutki zmian polityki rachunkowości
Dodatkowe informacje dotyczące połączenia spółek
Informacje o istotnych zagrożeniach dla kontynuowania działalności
Inne, istotne informacje wpływające na ocenę sytuacji jednostki
Zasada memoriału - oznacza konieczność ujęcia w księgach rachunkowych, a następnie w sprawozdaniu finansowym, ogółu gospodarczych zdarzeń dotyczących danego roku obrotowego. Polega na ujmowaniu transakcji i innych zdarzeń z chwilą ich wystąpienia, niezależnie od momentu otrzymania lub wydania środków pieniężnych.
Zasada współmierności - oznacza ona, że na wynik finansowy wpływają uzyskane w roku obrotowym przychody ze sprzedaży produktów (wyrobów i usług) oraz towarów, a także z operacji finansowych oraz odpowiednie, konieczne do osiągnięcia tych przychodów, a więc współmierne do nich, koszty zarówno rzeczywiście poniesione (opłacone), jak i przypadające na dany rok, choć nie opłacone. Niespełniające tych warunków przychody lub koszty, dotyczące innego roku obrotowego niż sprawozdawczy wykazywane są jako:
Zasada ostrożnej wyceny - polega na odpowiednim uwzględnieniu wszelkich znanych jednostce na dzień bilansowy zdarzeń, które wpływają ujemnie na aktualną wartość aktywów i zobowiązań, a w następstwie tego na wynik finansowy.
Zasada kontynuacji działania - sprawozdanie finansowe sporządza się przy założeniu, iż jednostka jest w stanie prowadzić swoją działalność i będzie ją kontynuować w dającej się przewidzieć przyszłości w nie zmniejszonym istotnie zakresie. Zamiar taki jednostka ma obowiązek zadeklarować we wprowadzeniu do sprawozdania finansowego
Instytucje bankowe i kredytowe (Oferują one usługi w zakresie dokonywania rozliczeń pieniężnych, finansowania działalności poprzez udzielanie kredytów oraz lokowania wolnych środków pieniężnych w formie depozytów)
Pozabankowe instytucje pośrednictwa finansowego (Różnorodne instytucje niebankowe oferują szeroki zakres usług, podobny do świadczonych przez typowe banki, jednak w odróżnieniu od nich nie oferują klientom usług depozytowych. )
Giełda Papierów Wartościowych
Papiery o charakterze udziałowym - dawca kapitału otrzymuje prawo do udziału w majątku emitenta (np. akcje)
Papiery wierzytelnościowe - mają charakter długu (pożyczki), czyli są świadectwem udostępnienia kapitału na ściśle określony czas, po upływie którego emitent musi zwrócić kapitał posiadaczowi instrumentu (np. obligacje)
Papiery na okaziciela - w treści nie wymienia się nazwiska lub nazwy właściciela (właścicielem jest aktualny posiadacz); zmiana właściciela następuje poprzez proste wręczenie papieru
Papiery na zlecenia - wskazują określoną osobę jako właściciela; prawa ucieleśnione w tych papierach można przenosić na inne osoby w formie zapisu na samym dokumencie, czyli poprzez indos (weksle, czeki)
Papiery imienne - są wystawione na nazwisko lub nazwę właściciela; można je przenosić na inne osoby przez pisemne oświadczenie na samym papierze wartościowym lub w osobnym dokumencie
Papiery krótkoterminowe - o terminie wykupu do jednego roku
Papiery średnioterminowe - o terminie wykupu 1-5 lat
Papiery długoterminowe - o terminie wykupu powyżej pięciu lat
Papiery przynoszące stały dochód - cechą charakterystyczną jest ustalony z góry sposób obliczania dochodu należnego ich właścicielom (np. obligacje)
Papiery przynoszące zmienny dochód - dochód zależy od wyników ekonomicznych osiąganych przez emitentów (np. akcje).
Plany strategiczne - czyli „ogólny plan zawierający decyzje dotyczące alokacji zasobów, priorytetów i działań niezbędnych do osiągnięcia celów strategicznych”. Plany te są ustalane najczęściej na poziomie zarządu firmy. Ich horyzont czasowy to z reguły kilka lat.
Plany taktyczne - czyli „plan realizacji celów taktycznych, stanowiących części celów strategicznych”. Jest to więc działanie na rzecz zaplanowania szeregu posunięć, których wspólna realizacja ma doprowadzić do spełnienia celów strategicznych. W procesie opracowywania planów taktycznych angażowany jest zarówno szczebel najwyższego managmentu, jak i kierownicy szczebla średniego. Ich horyzont czasowy odpowiada zazwyczaj planowaniu średniookresowemu (1-2 lata).
Plany operacyjne - czyli rozpisane programy zadań ukierunkowanych na wykonanie planów taktycznych. Są to plany skoncentrowane na pojedynczych zadaniach, mają stosunkowo krótki horyzont czasowy (kilka miesięcy), a ich opracowywaniem zajmują się kierownicy niższego szczebla, bezpośrednio odpowiedzialni za realizację określonych zadań.
Rachunki: 1. Rachunki rozliczeniowe-bieżące. 2. Rachunki rozliczeniowe-bieżące (rolników). 3. Rachunki rozliczeniowe pomocnicze.
Lokaty terminowe: 1. Lokaty terminowe 2. Lokaty niestandardowe 3. Lokaty typu O/N over/night:
Operacje Krajowe
Operacje Zagraniczne
Karty Płatnicze
Kredyty
Operacje dewizowe
Gwarancje i poręczenia
Inne Usługi
Baza strat - Loss Data Collection (LCD) - rejestr informacji o zdarzeniach i stratach, umożliwiający monitoring poprawności i kompletności informacji;
Kluczowe wskaźniki ryzyka - KeyRiskIndicators (KRI) - definicja, pomiar i przechowywanie wszystkich kluczowych wskaźników otoczenia ekonomicznego umożliwiającego powiązanie pomiaru ryzyka z czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi;
Scenariusze ryzyka - szablony do pomiaru wpływu czynników ryzyka i powiązanych z nimi środków zapobiegawczych budowane w oparciu o dane historyczne lub na podstawie opinii ekspertów;
Kontrola - Control Assessment (CA) - zespół środków i narzędzi pozwalających na ocenę skuteczności działania systemu zarządzania w tym zbieranie danych o naruszeniach procedur i przeciwdziałaniu powstawania strat;
Prognozy eksperckie - Risk Control and SelfAssessment (RCSA) - zbieranie danych subiektywnych o procesach na podstawie opinii eksperckich oraz ich kwantyfikacja;
Skalowanie - integracja wewnętrznych i zewnętrznych baz danych o stratach, jak również prognoz eksperckich;
Audyt - zespół środków i narzędzi służących do generowanie raportów z kontroli, rejestracja wniosków dotyczących kontroli, tworzenie działań i śledzenie postępów;
Zarządzanie ciągłością działań - Business ContinuationPlans (BCP) - określenie potencjalnego wpływu na biznes działań zarządczych i zapewnienie prawidłowego działania systemu w części prewencyjnej ;
Modelowanie ilościowe - różnorodne modele ekonometryczne i statystyczne;
Kontrola zgodności - Regulatory Compliance (RC) - badanie i ocena poprawności procesów w świetle wymogów prawnych;
Business Intelligence (BI) - zaawansowane raportowanie i analiza danych
Identyfikacja i kwantyfikacja ryzyka,
Sterowanie ryzykiem,
Kontrola podejmowanych przedsięwzięć
Dekompozycję ryzyka - polega na identyfikowaniu indywidualnych zagrożeń i rozpatrywaniu każdego z nich z osobna,
Agregację ryzyka - polega na ograniczaniu ogólnego poziomu ryzyka poprzez dobrą dywersyfikację.
Ład korporacyjny - sposób funkcjonowania instytucji pod względem relacji między różnymi podmiotami. Ład korporacyjny to sposób, w jaki prawa i odpowiedzialność są podzielone między różne jednostki związane ze spółką, w szczególności zarząd a akcjonariuszy.
Zarządzanie liniami biznesowymi - zarządzający określają limity ryzyka dotyczące poszczególnych linii biznesowych i powierzają zarządzanie nimi poszczególnym osobom. Informacje o wielkości ryzyka poszczególnych linii biznesowych są agregowane.
Zarządzanie portfelem
Transfer ryzyka - najczęściej stosowany sposób zarządzania ryzykiem, w sytuacji gdy podmiot nie jest w stanie uniknąć tego ryzyka.
Analiza ryzyka - jest to przede wszystkim identyfikacja i pomiar ryzyka. Zastosowanie narzędzi analitycznych i metod matematycznych.
Zasoby technologiczne i zasoby danych - służą do pomiaru i monitorowania ryzyka. Wykorzystywane są do tego narzędzia informatyczne. Do pomiaru ryzyka wykorzystuje się dane historyczne oraz dane bieżące.
Komunikacja z interesariuszami podmiotu - w zarządzenie ryzykiem są włączeni wszyscy pracownicy podmiotu.
podatnością na wpływ zbiorowości
odmiennym postrzeganiem równowartościowych zysków i strat ("strata bardziej boli, niż zysk cieszy")
emocjonalnym podejściem do własnych inwestycji
nadmierną pewnością siebie
przesadnym optymizmem lub przesadnym pesymizmem w zależności od nastrojów panujących na rynku
awersją do strat, które traktuje, jako osobistą porażkę
przekonaniem, że większość ma rację.
Model oceny oddziałów Banku - Sprawne zarządzanie instytucją składającą się z wielu dywizji, jaką poprzez strukturę opartą o oddziały jest Bank, wymaga bieżącej ewaluacji wyników każdej jednostki z osobna. Proponowane narzędzie umożliwia ocenianie oddziałów Banku za pomocą metody ważonego miernika syntetycznego.
System premiowania pracowników Banku - Rola dobrze skalibrowanego systemu premiowania pracowników w procesie motywacyjnym jest niezaprzeczalna. Mechanizm nagradzania, który jest jasny i czytelny, a jednocześnie sprawiedliwy i skalowalny stanowi zachętę do optymalizacji własnej pracy pod względem ocenianych kryteriów. Proponowany System premiowania pracowników stanowiący rozszerzenie systemu Oceny oddziałów jest rozwiązaniem nakreślonego powyżej problemu.
Model Analiza ekonomiczna i Ryzyko wyniku finansowego - jest aplikacją wspomagającą proces zarządzania Bankiem. Model ten jest szczególnie przydatny dla kadry kierowniczej do obserwacji bieżącej sytuacji Banku, zarówno pod względem analizy wskaźnikowej, jak również w zakresie zmian zachodzących w bilansie i rachunku zysków i strat.
Narzędzie do tworzenia i analizy wykonania Planu finansowego - Kompleksowe narzędzie umożliwiające tworzenie i weryfikację realizacji planów finansowych Banku. Rozwiązanie oparte jest o arkusz kalkulacyjny, który na podstawie rzeczywistych wartości pozycji bilansu i rachunku zysków i strat oraz przyjętych założeń dotyczących dynamiki składników portfela kredytowego oraz depozytów i zmian przychodów oraz kosztów, a także prognoz dotyczących otoczenia makroekonomicznego, generuje plan roczny w ujęciu kwartalnym oraz plan 5-letni w układzie rocznym.
Model Wdrażanie nowych produktów - Konieczność analizy nowych produktów przed wdrożeniem wynika z zapisów Uchwały 258/2011 KNF oraz rekomendacji KNF dotyczących danego ryzyka bankowego.
Niechęć (awersja) do ryzyka
Neutralność (obojętność) wobec ryzyka
Skłonność do ryzyka
ryzyko czyste - odchylenia tylko w dół, alternatywą bieżącą sytuacji jest poniesienie straty
ryzyko spekulacyjne - wynik odchyla się w górę lub w dół
ryzyko systematyczne (systemic risk) (zewnętrzne) - determinowane przez siły zewnętrzne i nie podlegające kontroli (związane z siłami przyrody, warunkami ekonomicznymi danego rynku oraz rynku globalnego)
ryzyko specyficzne (unsystemic risk) (wewnętrzne, niesystematyczne) obejmuje obszar działania danego podmiotu gospodarczego i może być kontrolowane (zarządzanie firmą, konkurencja, dostępność surowców, płynność, bankructwo firmy)
ryzyko finansowe: rynkowe, kredytowe, operacyjne, płynności, prawne, wydarzeń
ryzyko niefinansowe: społeczne, wystąpienia zdarzeń losowych, polityczne, gospodarcze
Rynkowe - wynikające ze zmian cen na rynkach finansowych i na związanych z nimi rynkach
Ryzyko stopy procentowej - zmiany stóp procentowych na rynku finansowym
Ryzyko kursu walutowego - zmiany kursu walutowego na rynku
Cen akcji - zmiany cen akcji i innych instrumentów udziałowych na rynku kapitałowym
Cen towarów - zmiany cen towarów na rynkach (głównie na giełdach towarowych
Kredytowe - wynika z możliwości braku wywiązania się kontrahenta z zobowiązań finansowych
Niedotrzymania warunków
Wiarygodności kredytowej (jej zmiana - efekt negatywny lub pozytywny)
Operacyjne - wynikające z niewłaściwych i nieprawidłowo działających procesów wewnętrznych, ludzi i systemów oraz ze zdarzeń losowych
Obszary występowania: oszustwo wewnętrzne, oszustwo zewnętrzne, bezpieczeństwo pracy i relacje z pracownikami, klienci, produkty i relacje biznesowe, zniszczenie fizycznych aktywów, wady systemów, zarządzanie procesami biznesowymi
Płynności - możliwość, że nastąpi nieoczekiwany spadek płynności podmiotu gospodarczego
ryzyko prawne - możliwość uchwalenia aktów prawnych, mających wpływ na sytuację danego podmiotu gospodarczego; możliwość wystąpienia niekorzystnych efektów prawnych w zawartych umowach
ryzyko wydarzeń - możliwość wystąpienia specyficznych wydarzeń, które mają wpływ na sytuację podmiotu gospodarczego
Miary zmienności,
Miary wrażliwości,
Miary zagrożenia.
Miary zmienności charakteryzują stopień zróżnicowania jednostek zbiorowości pod względem badanej cechy.
wraz ze wzrostem zmian stóp bądź cen dochodu instrumentów finansowych rośnie ryzyko inwestycyjne związane z tym instrumentem. Miary zmienności są rozumiane jako zmienność rozkładu stopy zwrotu i dzielą się na:
Wariancja - definiuje rozproszenie wokół średniej. Jednostka miary wariancji jest kwadratem jednostki miary badanej cechy np. %.
Odchylenie standardowe określa stopień dyspersji wartości badanej cechy od jej średniej arytmetycznej. podawane jest w takich samych jednostkach jak badana cecha. Przyjmuje wartości dodatnie (nieujemne).
Współczynnik zmienności -Pokazuje jakie ryzyko przypada na jednostkę stopy zwrotu papieru wartościowego
Wariancja
Odchylenie standardowe
Współczynnik zmienności
Semiwariancja
Semiodchylenie standardowe
Semiwspółczynnik zmieności
Oceniająca - stanowi element oceny działalności przedsiębiorstwa przez właścicieli
Kontrolna - umożliwia sprawowanie kontroli przez wyspecjalizowane agendy rządowe
Decyzyjna - dostarczenie informacji niezbędnych do podjęcia decyzji w transakcjach związanych z działalnością produkcyjno-handlową oraz w transakcjach na rynku papierów wartościowych
Informacyjna - odwzorowanie rzeczywistości, tworzenie zasobów wiedzy
Sterująca - wywołuje określone zachowania odbiorcy
Konsumpcyjna - popyt na informacje rośnie w miarę wzrostu zamożności i świadomości społeczeństwa
Produkty konkurencyjne, opakowania, środki marketingowej działalności konkurencji, pracownicy konkurencji
Klienci obecni i potencjalni
Społeczeństwo jako całość
Źródła dostępne w przedsiębiorstwach konkurencyjnych, kooperujących
Źródła znajdujące się w instytucjach administracyjnych, gospodarczych, naukowych
Zewnętrzne bazy danych, publikacje
Zrzeszenia przemysłowo-handlowe
Wyższe szkoły ekonomiczne, uniwersytety, politechniki
Placówki handlowe za granicą głównie biura radcy handlowego
Katalogi wystawców wydawane przez firmy organizujące targi i wystawy
Prasa specjalistyczna i ogólnogospodarcza
Krajowy Rejestr Sądowy (KRS)
Biuro Informacji Kredytowej (BIK)
Biuro Informacji Gospodarczej (BIG)
Wywiadownia Gospodarcza
Identyfikacja,
pomiar,
zabezpieczenie przed ryzykiem
monitorowanie
ocena procesu zarządzania ryzykiem
diagram Ishikawy (schemat rybiej ości),
metoda FMEA (ang. Failure Mode and Effect Analysis)
Informacje pokazują jak duże podejmowane jest ryzyko w stosunku do wielkości kapitału będącego do dyspozycji przedsiębiorstwa;
Ustala limity inwestycyjne, których nie należy przekraczać;
Pozwala na zbudowanie najodpowiedniejszego portfela inwestycyjnego i wskazanie jaka jego część może zostać przeznaczona np. na inwestycje na rynku walutowym;
Umożliwia wyliczanie wielkości ryzyka i zysków;
Pomiar ryzyka jest też dla wielu instytucji obowiązkiem wynikającym z wymagań instytucji nadzorczych - wewnętrznych (Rada Nadzorcza) bądź zewnętrznych (nadzór bankowy, ubezpieczeniowy itp.).
wykonanie przeglądu, w celu określenia, czy ryzyko uległo zmianie;
sprawdzenie, czy punktowa ocena ryzyka jest wciąż odpowiednia;
zapewnienie skuteczności dotychczasowych mechanizmów kontrolnych;
monitorowanie rozwoju uzgodnionych działań w zakresie zarządzania ryzykiem.
strata wartości rynkowej (np. instrumentu, portfela, instytucji) taka, że prawdopodobieństwo osiągnięcia jej lub przekroczenia w zadanym przedziale czasowym jest równe zadanemu poziomowi tolerancji.
Jest to najpopularniejsza metoda stosowana do pomiaru ryzyka rynkowego, jednak jest używana także do innych rodzajów ryzyka finansowego (operacyjnego i kredytowego). Stanowi podstawę dla takich miar zagrożenia jak np.: EaR (Earnings at Risk), LaR (Liquidity at Risk), EPSaR (Earnings Per Share at Risk), CCFaR (Credit Cash Flow at Risk), CFaR (Cash Flow at Risk).
symulacja historyczna
symulacja Monte-Carlo
Polega na tym, że w odniesieniu do rozpatrywanego portfela instrumentów finansowych stosuje się stopy zwrotu obliczone na podstawie danych historycznych np. z ostatnich 200-250 dni. Następnie zostaje wygenerowany rozkład statystyczny stóp zwrotu, który umożliwia wyliczenie VaR z definicji.
Przyjmuje się pewien hipotetyczny model, który najlepiej opisuje mechanizm kształtowania się stop zwrotu. Model ten powinien być wcześniej zweryfikowany empirycznie. Następnie generuje się wiele (np. kilka tysięcy) obserwacji stóp zwrotu instrumentów finansowych, otrzymując w ten sposób rozkład, który umożliwi wyliczenie VaR z definicji
Uniwersalność - VaR stwarza możliwość formułowania różnych rodzajów ryzyka w sposób jednolity;
Wyraża ryzyko w sposób łatwy do interpretacji
Uwzględnia dywersyfikację portfela;
Posiadając odpowiednie dane dotyczące zrealizowanych strat, które przekraczają poziom VaR można w stosunkowo prosty sposób dokonać weryfikacji tej metody;
Jest międzynarodowym standardem, rekomendowanym przez Komitet Bazylejski ds. Nadzoru Bankowego,
Ma swoje zastosowanie przy charakteryzowaniu rodzajów zabezpieczenia kapitału instytucji finansowej.
Daje możliwość porównania ryzyka pomiędzy różnymi rodzajami aktywów i różnymi portfelami inwestycyjnymi;
W sytuacji gdy strata przewyższy wartość VaR przedsiębiorstwo nie posiada informacji o wysokości spodziewanej straty;
W przypadku dużych i złożonych portfeli mogą istnieć problemy z jej oszacowaniem;
Otrzymywane wyniki są wrażliwe na metodę estymacji.
VaR zakłada ąnormalneą funkcjonowanie rynku. Pomiar ryzyka za jego pomocą daje poprawne wyniki tylko wtedy, kiedy na rynku nie zdarzają się sytuacje nietypowe, ekstremalne.
VaR podaje prawdopodobieństwo, z jakim strata nie powinna przekroczyć zakładanego poziomu, ale nie mówi nic o możliwych wielkościach straty w sytuacjach ekstremalnych.
metoda VaR (Value at Risk)
metoda testów warunków skrajnych
Horyzont czasowy (banki stosują 1 dzień)
Poziom tolerancji (Komitet Bazylejski do Spraw Nadzoru Bankowego zaleca 0,01)
Metoda VAR skupia się na wyznaczeniu wartości, która pozwala stwierdzić, czy bank ma wystarczające fundusze na pokrycie ewentualnych strat związanych z ryzykiem rynkowym. W celu uwiarygodnienia wyników związanych z tą metodą banki stosują dodatkowo analizę scenariuszy i testy napięć. Na początku opracowuje się niekorzystne scenariusze, a następnie w wyniku testu napięć ustala się maksymalne straty, na jakie narażony jest portfel banku.
Ryzyko stopy procentowej
Ryzyko walutowe
Ryzyko cen towarów i instrumentów
Stopa procentowa jest ceną pieniądza i wyznacznikiem wartości pieniądza w czasie.
Wpływa ona z jednej strony na koszt pozyskiwania przez banki depozytów, a z drugiej strony na wysokość dochodów banku z tytułu udzielonych kredytów i nabytych papierów dłużnych.
Stopy procentowe zależą od stopy inflacji, polityki pieniężnej banku centralnego, koniunktury, relacji pomiędzy popytem na pieniądz i jego podażą oraz od ryzyka inwestycyjnego.
Wykładnikiem rynkowych stóp procentowych są stopy bazowe ustalane na rynku międzybankowym - WIBOR, LIBOR, EURIBOR i inne stopy referencyjne.
ryzyko dochodu (zmniejszenie się dochodów odsetkowych banku)
ryzyko inwestycji (obniżenie się wartości rynkowej obligacji o stałym oprocentowaniu ma skutek wzrostu rynkowych stóp procentowych).
Ryzyko niedopasowania terminów przeszacowania aktywów, pasywów lub pozycji pozabilansowych, np. bank finansuje długoterminowe kredyty o stałym oprocentowaniu depozytami o krótszych terminach wymagalności lub o krótszych okresach przeszacowania.
Ryzyko opcji klienta (wcześniejszej spłaty kredytu lub wcześniejszego wycofania depozytu).
Ryzyko bazowe - wynika z niedoskonałego powiązania stóp procentowych instrumentów generujących przychody i koszty odsetkowe, które to instrumenty mają te same okresy przeszacowania, np. stopą referencyjną dla aktywów jest stopa redyskontowa, a dla pasywów WIBOR.
Ryzyko krzywej dochodowości - zmiana krzywej dochodowości może zwiększyć ryzyko banku wynikające z niedopasowania terminów przeszacowania (1 tydzień a 1 rok)
Największe niebezpieczeństwo - pozycje o stałym oprocentowaniu (spadek wartości obligacji, niewykorzystanie alternatywnych możliwości).
Pozycje o zmiennej stopie procentowej również są narażone na ryzyko stopy procentowej - poszczególne pozycje aktywów i pasywów różnie reagują na zmiany rynkowych stóp procentowych.
Ryzyko stopy procentowej wzrasta w przypadku niedopasowania aktywów i pasywów pod względem wartości w wybranych okresach oraz występowania różnic w przeszacowaniu terminów oprocentowania aktywów i pasywów
Kontrakt terminowy- w ramach którego strony transakcji uzgadniają, że dokonają w ściśle określonym momencie w przyszłości transakcji kupna / sprzedaży waluty po ściśle określonym kursie.
Opcja walutowa- w ramach której jedna ze stron transakcji, za określone wynagrodzenie, uzyskuje możliwość zakupu lub sprzedaży określonej sumy waluty po z góry ustalonym kursie.
Hedging polegający na takim kształtowaniu przepływów pieniężnych, aby ewentualne zmiany kursu były neutralne dla przedsiębiorstwa (tj. aby wartość zobowiązań i należności przedsiębiorstwa wyrażonych w danej walucie obcej w danym momencie w przyszłości była taka sama).
różne dochody i różne poziomy ryzyka uzyskania tych dochodów.
zyski i ryzyko są zmienne w czasie
wybór między prawie pewnym i małym dochodem (inwestycje o minimalnym ryzyku) a dużym dochodem, o wysokim poziomie ryzyka.
procesy motywacyjne,
stymulowanie pożądanych postaw menedżerskich,
rozwój systemów wewnętrznej i zewnętrznej komunikacji.
Kultura organizacyjna zarządzanej według tych zasad kładzie szczególny nacisk na:
ważność wkładu każdego pracownika w procesie tworzenia wartości dodanej,
efekt synergiczny pracy zespołowej,
rozwinięty system partycypacji pracowniczej w procesie podejmowania decyzji.
selekcja pracowników - dokonywana przez członków zespołu,
wynagrodzenie - zarówno finansowe jak i niefinansowe,
ścieżka kariery - pozioma, oparta o osiągnięcia grupy,
rozwój pracowników - szeroki dostęp do szkoleń (także jako narzędzie motywacyjne),
komunikacja - wielokierunkowa,
kryteria oceny pracy - przede wszystkim jakość (koncepcja TQM) i innowacje.
Funkcja założycielska - posiadanie w niezbędnej wysokości kapitału jest warunkiem otrzymania zezwolenia na założenie banku. Kapitał ten stanowi zabezpieczenie bankowości 5.000.000 Euro.
Funkcja regulatora działalności kredytowej - rozmiary akcji kredytowej sparametryzowane są z kapitałem własnym. Współczynnik wypłacalności (tak zwany Współczynnik Cook`a - współczynnik adekwacji kapitałowej ) określa relację kapitału własnego do kredytu. Nie może on przekroczyć 8%. Każda złotówka kapitału własnego daje możliwość udzielenia kredytu 12 zł. Wskaźnik koncentracji - bank nie może nadmiernie koncentrować kredytów dla jednego klienta.
Funkcja finansowa - bank nie może inwestować z kredytów. Kapitał własny stanowi źródło finansowania środków trwałych, itp.
Funkcja przejściowego wyrównania poniesionych strat. Kapitał własny stanowi bazę do podziału zysku, np. obligatoryjny odpis na kapitał rezerwowy.
Wielkość kapitału własnego jest miarą zaufania do banku, jest miarą solidności banku.
Dywersyfikacja źródeł pozyskania kapitału na dalszy rozwój spółki;
Większe zaufanie akcjonariuszy do zarządu firmy;
Możliwość pozyskania inwestora strategicznego na korzystnych warunkach;
Możliwość podwyższenia wartości firmy
Obniżenie kosztów finansowania zewnętrznego
Większa wiarygodność wobec banków i instytucji finansowych
Wzrost wiarygodności i konkurencyjności,
Obecność w mediach w związku z uczestnictwem w Giełdzie (notowania)
Rynkowa wycena akcji (wysoka cena akcji to tańsze źródło pozyskania kapitału)
ujawniania przychodów i kosztów w księgach rachunkowych,
pomiaru przychodów i kosztów w odniesieniu do poszczególnych okresów sprawozdawczych,
wyceny aktywów i pasywów na dzień bilansowych, oraz rozbieżności w zakresie i rodzaju wymaganych informacji dodatkowych
Rachunek przepływów pieniężnych
Podatek dochodowy
Niezakończone usługi budowlane
Utrata wartości aktywów
Leasing, najem i dzierżawa
Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania warunkowe
Zmiany zasad (polityki) rachunkowości, wartości szacunkowych, poprawianie błędów, zdarzenia następujące po dniu bilansowym - ujęcie i prezentacja
Działalność deweloperska
Cena przestaje być instrumentem alokacji zasobów
Wysoki poziom inflacji prowadzi do spadku skłonności do oszczędzania. Spodziewany w przyszłości wzrost cen skłania do zamrażania środków. Konsumenci kupują na zapas tylko dlatego, że jutro towary będą droższe, producenci natomiast kupując z jednej strony na zapas dobra inwestycyjne, drugiej strony powstrzymują się od sprzedaży gotowych wyrobów
Inflacja zniechęca do inwestowania
Wysoki poziom inflacji prowadzi w konsekwencji do ucieczki kapitału miejscowego za granicę, do krajów o ustabilizowanych warunkach gospodarowania
Wraz z upływem czasu inflacja prowadzi do dewaluacji. W jej wyniku co prawda może wzrosnąć eksport, ale import drożeje, co może być przyczyną dalszego pogłębiania inflacji
polityka dyskontowa - zmiana oficjalnej stopy redyskontowej
operacje otwartego rynku - sprzedaż lub skup papierów wartościowych z rynku
kontrola rezerw obowiązkowych - regulacja poziomu rezerw obligatoryjnie gromadzonych przez banki,
Kontrola udzielanych kredytów i stóp procentowych
kontyngentów lub pułapów kredytowych,
kwotowych lub procentowych ograniczeń dotyczących depozytów lub papierów wartościowych,
dyrektywnych wskaźników określających procentowy stosunek danego typu kredytów do kapitału własnego,
badania wypłacalności banków komercyjnych,
innych łagodniejszych form kontroli.
Moralna perswazja
Stany nadpłynności w sektorze bankowym, które poprzez finansowe uzależnienie banków komercyjnych od banku centralnego zawieszają regulacyjne właściwości stopy oprocentowania kredytu lombardowego.
Konieczność jednoczesnego realizowania wykluczających się nawzajem celów polityki pieniężnej, czego przykładem może być potrzeba schłodzenia koniunktury gospodarczej oraz zmniejszenia dopływu kapitału z zagranicy.
Wpływ wywierany na kurs walutowy oraz zmiany w rezerwach dewizowych państwa.
Niejednoznaczność w interpretowaniu zamierzeń banku centralnego na podstawie wykorzystywanych przez niego instrumentów pośrednich.
działalności produkcyjnej,
działalności usługowej,
działalności handlowej,
wydziałowe,
sprzedaży,
działalności pomocniczej,
zarządu.
Techniczny koszt wytworzenia to wszystkie koszty bezpośrednie powiększone o odpowiednio rozliczone (na podstawie klucza, którym mogą być na przykład płace lub materiały bezpośrednie) koszty wydziałowe. Z kolei ustalony w ten sposób techniczny koszt wytworzenia powiększony o odpowiednio doliczone koszty zarządu (również na podstawie klucza rozliczeniowego, którym tym razem może być na przykład techniczny koszt wytworzenia) składa się na tzw. fabryczny koszt wytworzenia.
Fabryczny koszt wytworzenia i skalkulowane koszty sprzedaży to tzw. całkowity (zakładowy) koszt wytworzenia wyrobów gotowych.
Koszty stałe - nakłady, jakie ponosi przedsiębiorca, niezależnie od wielkości produkcji. Nawet w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo niczego nie produkuje, przedsiębiorca ponosi takie nakłady jak np. czynsze, obsługa kredytów, koszty konserwacji i renowacji, płace pracowników (w zależności od formy zatrudnienia). Tak więc koszty stałe stanowią te koszty, które nie reagują na zmiany wielkości produkcji, ponieważ są uzależnione np. od upływu czasu i bez względu na ilość dóbr wytworzonych w danym okresie zazwyczaj zostają na niezmiennym poziomie.
Koszty zmienne są to nakłady ponoszone przez przedsiębiorstwo związane bezpośrednio z produkcją. Ich poziom wynika z rozmiarów produkcji. Tak więc wynoszą 0, gdy niczego się nie produkuje, a wzrastają razem z wzrostem rozmiarów produkcji. Można tu zaliczyć np. koszty energii, surowców, płace pracowników zatrudnionych na akord itp.
Koszt alternatywny - koszt utraconych możliwości - z punktu widzenia przedsiębiorstwa będzie to równowartość dochodów, które dany czynnik wytwórczy mógłby wytworzyć, gdyby wykorzystano go w innym możliwie najlepszym zastosowaniu.
Koszty całkowite (Kc) - (całkowity koszt ponoszony przez przedsiębiorstwo). Koszty całkowite składają się z kosztów stałych i kosztów zmiennych.
Koszt jednostkowy (koszt przeciętny) - przypadający na jednostkę dobra - jeżeli koszt całkowity podzielimy przez ilość wyprodukowanych dóbr (Q) otrzymamy koszt jednostkowy Kp=Kc/Q.
Koszt krańcowy (koszt marginalny) - koszt, jaki ponosi producent w związku ze wzrostem wielkości produkcji danego dobra o jednostkę. Stanowi on przyrost kosztu całkowitego wynikający z wytworzenia dodatkowej jednostki dobra. Koszty krańcowe stanowią dla przedsiębiorcy bardzo ważną informacje przy podejmowaniu decyzji dotyczących wielkości produkcji. Kk=ΔKc/ΔQ
Księgowe - zapisane w dokumentach przedsiębiorstwa
Ekonomiczne - suma kosztów księgowych i alternatywnych
Alternatywne (utraconych możliwości)
bezpośrednie
pośrednie
Dywersyfikacja celów oraz horyzontu inwestycyjnego
Dywersyfikacja Aktywów
Dywersyfikacja Rynków
cena nabycia - to cena zakupu pomniejszona o otrzymane rabaty, upusty, skonta i inne korzyści pieniężne, oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem tego składnika majątku do stanu, w którym będzie on zdatny do użytku.
koszt wytworzenia - obejmuje bezpośrednie koszty produkcji we własnym zakresie (np. zużycie materiałów bezpośrednich, płace bezpośrednie) poniesione w celu doprowadzenia produktu do postaci i miejsca, w jakim się znajduje w dniu wyceny oraz uzasadnioną część kosztów pośrednich, tzn. zmienne pośrednie koszty produkcji i wiążąca się z normalnym wykorzystaniem zdolności produkcyjnych część kosztów stałych. W przypadku produktów, które wymagają długotrwałego procesu produkcji fakultatywnie oraz środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, środków trwałych w budowie obowiązkowo, do ceny zakupu wlicza się koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania, a także związane z nimi dodatnie i ujemne różnice kursowe
cena sprzedaży
cena sprzedaży netto (bez VATu) -przyjmuje się cenę możliwą do uzyskania na dzień bilansowy cenę jego sprzedaży, bez podatku od towarów i usług i podatku akcyzowego, pomniejszoną o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a powiększoną o należną dotację przedmiotową.
wartość godziwa (stosowana w Polsce od 2002 r.) - przyjmuje się kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami.
trwała utrata wartości - zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość składnika aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku - do ustalonej w inny sposób wartości godziwej.
wartość nominalna - zarejestrowana w momencie zawarcia transakcji
kwota wymagająca zapłaty (kwota należności wraz z należnymi odsetkami, jakiej jednostka oczekuje na dzień bilansowy od kontrahenta lub wartość zobowiązania, pożyczki, kredytu do zapłacenia kontrahentowi).
Średni kurs - wycena składników wyrażonych w walutach (środki pieniężne, papiery wartościowe, należności, zobowiązania).
Wartość ekonomiczna
Wartość użytkowa
Sfinansowanie zakupu środka trwałego, którego nabycie w inny sposób byłoby niemożliwe
Uwolnienie środków finansowych, które można wykorzystać do prowadzenia innych działań biznesowych
własnego od 1% zależnie od sytuacji leasingobiorcy i charakterystyki środka trwałego
Elastyczne ustalenie okresu finansowania
Szybszy sposób na podniesienie kosztów podatkowych niż amortyzacja liniowa (efekt podatkowy leasingu)
Stosunkowo prosta i szybka procedura akceptacyjna - w ciągu 1-3 dni można uzyskać dostęp do środka trwałego,
Okazjonalne korzystanie z promocyjnych ofert leasingowych oferowanych na nowe mienie (głównie pojazdy) przez producentów i importerów
Rozliczenie w kosztach podatkowych pełnego kosztu zużycia aut osobowych o wartości przekraczające 20 000 €
Ograniczenia w sposobie wykorzystania środka trwałego
Niedochowanie wysokiej staranności w kontaktach z leasingodawcą (ubezpieczenie mienia, przeglądy techniczne, itp.) skutkuje naliczeniem dotkliwych opłat karnych,
Elastyczne ustalenie wysokości udziału Zwykle wkalkulowany w cenę usługi wysoki koszt finansowania
Okres finansowania nie krótszy niż 40% nominalnego okresu amortyzacji,
Niemożliwe skorzystanie z udogodnienia podatkowego w postaci amortyzacji jednorazowej (dotyczy osób posiadających status małego podatnika - nie dotyczy samochodów osobowych). Skorzystanie z amortyzacji jednorazowej możliwe jest przy rzadziej stosowanym leasingu finansowym.
Bardzo znaczny wzrost kosztów w przypadku powtarzających się problemów z terminową spłatą rat
Długa lista dodatkowych opłat pobieranych przez leasingodawcę wobec zaistnienia różnych zdarzeń dnia codziennego (szczególnie w przypadku pojazdów)
koszt pełnego ubezpieczenia mienia - np. w przypadku pojazdu obowiązkowe AC
Sfinansowanie zakupu środka trwałego, którego nabycie w inny sposób byłoby niemożliwe
Uwolnienie środków finansowych, które można wykorzystać do prowadzenia innych działań biznesowych
Elastyczne ustalenie wysokości udziału własnego od 20% zależnie od sytuacji kredytobiorcy i charakterystyki środka trwałego
Elastyczne ustalenie okresu finansowania
Stosunkowo prosta i szybka procedura akceptacyjna przy niskich kwotach kredytu i popularnych środkach trwałych (np. samochody osobowe) - można w ciągu 1-3 dni uzyskać dostęp do środka trwałego
Koszty ustanowienia i zdjęcia zabezpieczenia ze środka trwałego
Koszt pełnego ubezpieczenia - w przypadku pojazdu obowiązkowe AC i OC
Zwykle wkalkulowany w cenę usługi koszt finansowania jest niższy niż przy leasingu (choć nie zawsze tak jest)
Niedochowanie wysokiej staranności w kontaktach z Bankiem (ubezpieczenie mienia, przeglądy techniczne, itp.) skutkuje naliczeniem dotkliwych opłat karnych
Procedury zwykle bardziej dokuczliwe dla przedsiębiorcy niż przy leasingu - szczególnie wówczas, kiedy stara się o korzystne warunki kredytu (niska prowizja i koszt pieniądza) co wiąże się z koniecznością przedstawienia wielu dokumentów
Bardzo znaczny wzrost kosztów w przypadku powtarzających się problemów z terminową spłatą rat
podstawą gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy, obejmujący dochody własne, dotacje z budżetu państwa lub budżetu jednostki JST, koszty i inne obciążenia, wydatki na wynagrodzenia i składki naliczane od wynagrodzeń, wydatki inwestycyjne, wydatki stanowiące koszty działalności oraz stan środków obrotowych, stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu oraz rozliczenia z budżetem,
może otrzymywać dotacje przedmiotową w wysokości nie większej niż 50% jego wydatków (nie dotyczy to dotacji inwestycyjnych)
nowo utworzonemu zakładowi może być przyznana jednorazowa dotacja z budżetu na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe,
ma prawo do zatrzymania na rok następny pewnej części wygospodarowanych środków,
przedmiotem rozliczenia z budżetem państwa jest wynik działalności -budżetowanie netto ma większą niż jednostka budżetowa swobodę finansową w zakresie bieżącej działalności gospodarczej, ponieważ w planie finansowym można dokonywać zmian w ciągu roku w przypadku realizowania wyższych od planowanych dochodów i wydatków - pod warunkiem, ze nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu, ani zwiększenia dotacji z budżetu.
Pokazuje wszystkie zadania realizowane przez gminę
Wskazuje, co ma zostać zrealizowane za te środki
Pozwala zestawić rzeczywiste i pełne koszty realizacji zadań
Prezentuje szczegółowe mierniki wykonania zadań
Wskazuje odpowiedzialnych za wykonanie poszczególnych zadań
Pracownicy wiedzą według jakich kryteriów będą oceniani
Określa pracochłonność zadań i czynności wykonywanych przez pracowników
Może być podstawą racjonalności zatrudnienia Jest czytelny i zrozumiały dla mieszkańców gminy i radnych
Budżet zadaniowy powstaje „od dołu”, dzięki czemu pracownicy współuczestniczą w procesie jego powstawania.
Ułatwienie konsumentom dokonywania świadomych wyborów przy zakupie żywności dziękiunijnym systemom znakowania produktów wysokiej jakości. Oznakowania te wskazują m.in. na pochodzenie geograficzne oraz stosowanie tradycyjnych składników lub metod produkcji (również ekologicznych) i pomagają produktom UE wyróżniać się na rynkach światowych.
Wspieranie innowacji w sektorze rolnym i przetwórczym (dzięki unijnym projektom badawczym), aby zwiększyć produktywność, niwelując przy tym negatywny wpływ na środowisko, np. poprzez wykorzystanie roślinnych produktów ubocznych i odpadów do wytwarzania energii.
Budowanie opartych na zasadach uczciwego handlu relacji z krajami rozwijającymi się - poprzez zawieszenie subsydiów wywozowych dla produktów rolnych oraz ułatwienie krajom rozwijającym się eksportowania ich produktów do UE.
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego- który wspiera inwestycje w zakładach rzemieślniczych oraz przedsiębiorstwach przemysłowych i usługowych, mających na celu stworzenie i ochronę miejsc pracy, a także inwestycje w dziedzinie infrastruktury.
Europejskiego Funduszu Społecznego- który wspiera aktywne formy wali z bezrobociem, przeciwdziała wykluczeniu społecznemu, wspiera procesy powszechnego kształcenia ustawicznego oraz doskonalenia kadr gospodarki a także wspiera proces aktywizacji zawodowej kobiet.
Sekcji Orientacji funduszu FEOGA- który wydatki przeznacza na finansowanie działań interwencyjnych związanych z regulacją rynków rolnych w celu stabilizacji cen na rynku wewnętrznym oraz na finansowanie zmian strukturalnych w rolnictwie krajów Wspólnoty.
Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa- który ma na celu doprowadzenie do osiągnięcia trwałej równowagi pomiędzy zasobami rybnymi i ich eksploatacją, zapewnienie ożywienia gospodarczego obszarów uzależnionych od rybołówstwa i kultur wodnych a także wzmocnienie konkurencyjności tego sektora.
Rachunkowość zarządcza |
Rachunek kosztów |
orientacja na rynek - jak sprzedać, ile sprzedać |
orientacja na produkcję - przypisać koszt do produktu |
ustalamy koszty, aby określić co produkować |
ustalamy koszty jako cel, tzw. koszty na wyjściu |
powiązanie kosztów z decyzjami- koszty występują w różnych konfiguracjach, od nas zależy ich grupowanie |
oderwanie kosztów od decyzji, w stałych układach |
kształtowanie zachowań, aby osiągnąć efekty komercyjne- aby zarobić |
przypisanie ośrodków kosztów powstałych w trakcie |
47. Scharakteryzuj czynniki kształtujące liczbę centrów kosztów w przedsiębiorstwie.
Centrum kosztów jest najmniejszym segmentem z zakresu odpowiedzialności. Tworzy się je w celu dostarczenia informacji potrzebnej do sterowania gospodarnością pojedynczego miejsca powstawania kosztów (MPK) lub grupy tych miejsc. Jego istotą jest ponoszenie odpowiedzialności za koszty, a nie tylko ewidencja wg miejsc powstawania.
Do podstawowych kryteriów wyodrębniania centrów kosztów należą:
Tworzone centra kosztów muszą ponadto spełniać 3 kryteria:
Liczba centrów kosztów zależy od:
Wyróżnia się zatem:
48. Omów podstawy wyodrębniania centrów przychodów w przedsiębiorstwie.
Centrum przychodów wyodrębnia się w organizacjach dążących do zwiększenia udziału w rynku. Koszty działalności centrum są tu wówczas do pewnego stopnia czynnikiem drugorzędnym, ale właśnie różnica przychodów i kosztów sprzedaży daje marżę dzięki której istnieje reszta przedsiębiorstwa.
Za podstawę wyodrębnienia centrum przychodów może być przyjęty region geograficzny, produkt lub grupa produktów, klient lub grupa klientów, branża czy segment rynku. Kryterium wyodrębniania musi być na tyle wyraźne, aby nie dochodziło do „bratobójczych” walk pomiędzy centrami w postaci składania konkurencyjnych ofert temu samemu klientowi - muszą istnieć mechanizmy koordynujące działania.
Centrum przychodów wyodrębnia się w organizacjach dążących do zwiększenia udziału w rynku. Koszty działalności centrum są tu wówczas do pewnego stopnia czynnikiem drugorzędnym, ale właśnie różnica przychodów i kosztów sprzedaży daje marżę dzięki której istnieje reszta przedsiębiorstwa.
Przy terytorialnym wyodrębnieniu centrów, ich liczbę można określić, biorąc pod uwagę jednakowy potencjał rynku dla każdego z nich, jednakowy zakres zadań, jednakowy wkład pracy w sprzedaż, lub założyć różnorodność każdego z wymienionych czynników i wprowadzić różnorodne sposoby nagradzania, w zależności od atrakcyjności terytorium. Wielkość centrów przychodów, mierzoną liczebnością pracowników, należy określić, biorąc pod uwagę niezbędny wkład pracy do obsługi zamierzonej liczby klientów (na podstawie niezbędnej częstotliwości wizyt handlowych). W typowym przedsiębiorstwie centrum przychodów może stanowić dział sprzedaży czy dział marketingu. Oprócz odpowiedzialności za wielkość przychodów, kierownik takiego centrum odpowiada za koszty związane z procesem sprzedaży, w tym koszty promocji i reklamy oraz stałe koszty własne generowane przez dział sprzedaży. Poziom przychodów ze sprzedaży zależy od szeregu czynników zarówno niezależnych, jak i zależnych od kierownika sprzedaży. Zadaniem centrum przychodów jest maksymalizacja przychodów, zwiększenie udziału w rynku, a w warunkach silnej konkurencji i dekoniunktury w branży - utrzymanie dotychczasowego poziomu obrotów. Handlowcy muszą być świadomi kosztów, do jakich się współprzyczyniają. Dlatego właśnie stworzono ideę odpowiedzialności za przychody i koszty sprzedaży w postaci centrum przychodów (renevue center), aby uświadomić im, że odpowiadają nie tylko za poziom przychodów, ale również za grupę kosztów, które mogą mieć znaczny wpływ na końcowy wynik przedsiębiorstwa.
49. Scharakteryzuj różnice między budżetem finansowym i operacyjnym w przedsiębiorstwie.
Budżet operacyjny - obejmuje prognozowanie dotyczące podstawowej działalności jednostki, czyli: sprzedaży, produkcji, gospodarki zapasami i kończy się planowanym rachunkiem zysków i strat na poziomie wyniku operacyjnego.
Budżet finansowy - prezentuje planowane wpływy i wydatki gotówkowe, uwzględnia działalność inwestycyjną i finansową, a także obejmuje planowane sprawozdania finansowe określane często sprawozdaniami pro-forma w postaci planowanego bilansu, planowanego rachunku zysków i strat na poziomie wyniku netto i planowane sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych.
Budżet operacyjny w jednostkach produkcyjnych obejmuje następujące budżety cząstkowe:
W ramach budżetu finansowego występują:
50. Scharakteryzuj ważniejsze wskaźniki oceny zaopatrzenia i gospodarki magazynowej w przedsiębiorstwie
Do przykładowych wskaźników oceniających proces zaopatrzenia można zaliczyć:
Wskaźnik rotacji zapasów - jest jednym z podstawowych wskaźników sprawności zarządzania aktywami określający efektywność wykorzystania zapasów. Wskaźnik rotacji zapasów wskazuje ile razy w ciągu roku zapasy zostały przekształcone w gotowe wyroby. Niska wartość oznacza, że poziom zapasów jest zbyt wysoki i firma niepotrzebnie ponosi koszty magazynowe. Wzrost wskaźnika oznacza, że zapasy wystarczają na coraz mniejszą liczbę dni sprzedaży. Definiuje się go jako iloraz wielkości sprzedaży i wielkości zapasów. Wrz=Sp/Wz Gdzie: Wrz - Wskaźnik Sp - Sprzedaż Wz - Wartość zapasów
Wskaźnik udziału towarów nierotujących w całkowitym zapasie surowców
Część rotująca (obrotowa) zapasów, to zapasy systematycznie zużywane i cyklicznie uzupełniane w toku zaspokajania bieżących potrzeb produkcji i odbiorców. Cechą szczególną zapasów rotujących jest zużywanie się ich w jednym cyklu gospodarczym. Zapasy te są odnawiane według określonych zasad, a ich poziom(równy połowie wielkości dostaw w rozpatrywanym okresie) wynika z wielkości dostaw i okresowego zużycia. Część nierotującą(nieobrotową) stanowi zazwyczaj zapas zabezpieczający. Niemniej, z różnych przyczyn, część ta może obejmować również zapas nadmierny, zwany również zapasem martwym zwiększający koszty utrzymania zapasu, a nie wnoszący żadnej wartości dodanej w procesie produkcji Do tej kategorii zalicza się zapasy trudnozbywalne (niechodliwe, posezonowe, niemodne, przestarzałe) i niepełnowartościowe (uszkodzone, zepsute i nieużyteczne)
Wskaźnik wartościowej/ilościowej realizacji planu produkcji
WSKAŹNIKI PLANU, ustalany corocznie jednolity, jednoznaczny i porównywalny system wskaźników, który musi być stosowany przy sporządzaniu projektów planów przez wszystkie Jednostki planujące. W.p. niezbędne są w celu stworzenia podstaw wyjściowych do opracowania narodowego planu gospodarczego; wyrażają w formie liczbowej główne zadania planowe. Ilościowe w.p. — określają wielkość produkcji lub usług. Jakościowe w.p. — określają poziom wydajności pracy, wielkość zużycia surowców i materiałów, wysokość kosztów własnych
Techniczno-ekonomiczne w.p. — obrazują postęp techniczny i organizacyjny produkcji, zwłaszcza stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych maszyn i urządzeń, automatyzacji i mechanizacji procesów produkcyjnych itd. Ilościowe i Jakościowe w.p. mogą występować zarówno w postaci wskaźników naturalnych, jak i wartościowych. Wskaźniki naturalne — wyrażają zadania planu w jednostkach fizycznych. Wskaźniki wartościowe — wyrażają zadania planu w jednostkach pieniężnych (zł), np. wartość produkcji globalnej, wartość produkcji na zatrudnionego. Wskaźniki wartościowe pozwalają zbiorczo zestawić całość produkcji oraz porównywać poziom produkcji i jej wzrost w poszczególnych działach i gałęziach gospodarki narodowej; mogą być wyrażone w cenach bieżących lub porównywalnych.
Czas obsługi reklamacji.
Czas obsługi reklamacji klienta - upływ czasu od chwili zgłoszenia reklamacji klienta uznanej za uzasadnioną, w punkcie zgłoszeń operatora do chwili rozwiązania zgłoszonego problemu
51. Omów elementy sprawozdania finansowego oraz zakres przedstawianych w nich informacji oraz zasady jego publikowania.
Roczne sprawozdanie finansowe nazywane jest często rachunkowym zamknięciem rocznym. Najważniejsze cechy sprawozdania to: rzetelność, zrozumiałość, przydatność, wiarygodność i porównywalność.
Wymogi formalne dotyczące sprawozdania zawiera ustawa o rachunkowości, zgodnie z nią sprawozdanie sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych, którym jest, dzień kończący rok obrotowy, dzień zakończenia działalności, dzień postawienia w stan likwidacji lub upadłości, dzień poprzedzający zmianę formy prawnej lub inny dzień bilansowy np. połączenia spółek. Sprawozdanie finansowe należy sporządzić nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego. Sporządza się je w języku polskim i w walucie polskiej. Dane liczbowe można wykazywać w zaokrągleniu do tysięcy złotych, jeżeli nie zniekształca to obrazu jednostki zawartego w sprawozdaniu. Osobą odpowiedzialną za sporządzenie sprawozdania jest kierownik jednostki.
Składa się z: bilansu majątkowego, rachunku zysków i strat (rachunku wyników), informacji dodatkowej, obejmującej wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia. Ponadto w jednostkach, których sprawozdania finansowe podlegają corocznie obowiązkowi rewizji finansowej prócz w/w elementów musi zawierać: rachunek przepływów pieniężnych oraz zestawienie zmian w kapitale własnym.
Jednostki zaliczane w rachunkowości do „małych” (zatrudnienie do 50 osób, aktywa do 2 mln euro, przychody do 4 mln euro) mogą sporządzać uproszczone sprawozdania.
W bilansie wykazuje się stany aktywów i pasywów na dzień kończący bieżący i poprzedni rok obrotowy. W rachunku zysków i strat wykazuje się oddzielnie przychody, koszty, zyski i straty oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego za bieżący i poprzedni rok obrotowy. Rachunek przepływów pieniężnych sporządzony metodą bezpośrednią albo po-średnią, zależnie od wyboru dokonanego przez kierownika jednostki, wykazuje dane za bieżący i poprzedni rok obrotowy. Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym obejmuje informacje o zmianach poszczególnych składników kapitału (funduszu) własnego za bieżący i po-przedni rok obrotowy.
Corocznie oprócz sprawozdań finansowych grup kapitałowych (skonsolidowane sprawozdanie finansowe) swoje sprawozdania finansowe muszą poddać badaniu i publikować:
Także te, które w poprzednim roku obrotowym osiągnęły lub przekroczyły granicę dwóch spośród trzech poniższych wielkości:
1) Średnioroczne zatrudnienie - 50 osób (w przeliczeniu na pełne etaty)
2) Suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego poprzedzającego rok, za który sporządzono sprawozdanie - równowartość w walucie polskiej 2,5 mln euro
3) Przychód netto ze sprzedaży towarów, produktów oraz operacji finansowych - równowartość w walucie polskiej 5,0 mln euro
Zamknięcie ksiąg rachunkowych i sporządzenie zestawienia sald i obrotów (nie później niż do 85 dni po dniu bilansowym
Roczne sprawozdanie finansowe oraz sprawozdanie z działalności jednostki podlega zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający nie później niż 6 miesięcy od dnia bilansowego.
Zatwierdzenie podlega roczne sprawozdanie finansowe podpisane przez kierownika jednostki.
W przypadku gdy funkcję kierownika jednostki pełni organ wieloosobowy, sprawozdanie finansowe podpisują wszyscy jego członkowie oraz osoba, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych. Odmowa podpisania sprawozdania finansowego wymaga dołączenia do sprawozdania pisemnego uzasadnienia.
Udostępnianie SF
1)w terminie 15 dni od dnia zatwierdzenia SF każda jednostka objęta wpisem do KRS (nie są objęte KRS osoby fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych) składa w sądzie rejestrowym: Zostają one zamieszczone w dziale 3 rejestru przedsiębiorców (formularz KRS-Z30 i KRS-ZN) Wpisy do KRS ogłaszane są w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym” Opłaty: - sądowa za wpis 40 zł -za ogłoszenie 250 zł 2)w ciągu 10 dni od zatwierdzenia SF podatnik updop składa do właściwego US: 3)do 30 kwietnia osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą lub wskazany wspólnik spółki osobowej pozostającej pod rządami updof - przekazuje: 4) w ciągu 15 dni od daty zatwierdzenia SF spółdzielnia zobowiązana do publikacji zbadanego przez biegłego rewidenta SF do Krajowej Rady Spółdzielczej 5) osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą lub spółka cywilna zobowiązana do publikacji zbadanego SF składa je do Ministerstwa Sprawiedliwości, biuro ds. wydawania Monitora Gospodarczego wymagające publikacji: -wprowadzenie do SF -bilans - rachunek zysków i strat, -zestawienie zmian w kapitale własnym, -rachunek przepływów pieniężnych, -opinię biegłego rewidenta (jeżeli SF podlegało obowiązkowi badania), -odpis uchwały o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokrycia straty,
|
52. Omów metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych oraz różnice między nimi.
Istotą RPP jest ukazanie faktycznych wpływów i wydatków środków pieniężnych w danym okresie obrachunkowym w podziale na trzy obszary działalności: Operacyjną, Działalność inwestycyjna, Działalność finansowa
Metody prezentacji przepływów pieniężnych
RPP może być sporządzany:
W przypadku, gdy jednostka sporządza rachunek przepływów pieniężnych metodą bezpośrednią, w informacji dodatkowej musi zaprezentować uzgodnienie kwot wykazywanych w tym zestawieniu z przepływami pieniężnymi z działalności operacyjnej wyliczonymi metodą pośrednią. Oznacza to, że bez względu na przyjętą metodę prezentacji RPP w sprawozdaniu finansowym, jednostka zawsze musi sporządzić to zestawienie metodą pośrednią.
Metoda bezpośrednia
Polega na prezentacji rzeczywistych wpływów i wydatków dotyczących działalności operacyjnej.
Sporządzenie RPP metodą bezpośrednią wymaga wyodrębnienia ewidencji analitycznej do kont, na których ewidencjonowane są zmiany gotówki (kasa, rachunek bankowy, inne środki pieniężne) w taki sposób, by osobno ujmować wpływy ze sprzedaży oraz inne wpływy z działalności operacyjnej, jak również wydatki z tytułu dostaw i usług, na wypłacone wynagrodzenia i ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, podatki i opłaty o charakterze publicznoprawnym i inne wydatki operacyjne.
Zakres informacji, jakie należy przedstawić:
A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
I. Wpływy
1.Sprzedaż
2.Inne wpływy z działalności operacyjnej
II. Wydatki
1.Dostawy i usługi
2.Wynagrodzenia netto
3.Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz inne świadczenia
4.Podatki i opłaty o charakterze publicznoprawnym
5.Inne wydatki operacyjne
III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej
Metoda pośrednia
A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
I. Zysk (strata) netto
II. Korekty razem
1.Amortyzacja
2.Zyski (straty) z tytułu różnic kursowych
3.Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy)
4.Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej
5.Zmiana stanu rezerw
6.Zmiana stanu zapasów
7.Zmiana stanu należności
8.Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyj. pożyczek i kredytów
9.Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych
10.Inne korekty
III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej
Mają za zadanie doprowadzić WF netto - do „wyniku kasowego”, tj. do wartości przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej. Korekty polegają głównie na:
Generalnie powyższe korekty dokonywane są na następujących zasadach:
1.zmiany aktywów wykazuje się jako korektę ze znakiem przeciwnym (odejmując zwiększenie stanu, dodając zmniejszenie)
2.korekty pasywów - zgodnie ze znakiem zmiany
3.dokonuje się eliminacji z wyniku zyski lub straty ze sprzedaży aktywów trwałych i inwestycji krótkoterminowych, uwzględnia się rzeczywiste wpływy z tego tytułu i wydatki poniesione na ich zakup.
4.przenosi się do drugiego i trzeciego segmentu RPP transakcje dotyczące działalności inwestycyjnej i finansowej aby pokazać rzeczywiste kwoty przepływów w podziale na powyższe rodzaje działalności
53. W jakim celu jest sporządzane i o czym informuje zestawienie zmian w kapitale własnym.
Zestawienie zmian w kapitale własnym ma dostarczyć informacji o:
54. Omów rolę informacji dodatkowej w ocenie sytuacji finansowej jednostki.
Informacja dodatkowa zawiera: wprowadzenia do sprawozdania finansowego orazdodatkowe informacje i objaśnienia
Wprowadzenie do sprawozdania finansowego zawiera:
1) nazwę (firmę) i siedzibę, podstawowy przedmiot działalności jednostki oraz wskazanie właściwego sądu lub innego organu prowadzącego rejestr;
2) wskazanie czasu trwania działalności jednostki, jeżeli jest ograniczony;
3) wskazanie okresu objętego sprawozdaniem finansowym;
4) wskazanie, że sprawdzanie finansowe zawiera dane łączące, jeżeli w skład jednostki wchodzą wewnętrzne jednostki organizacyjne sporządzające samodzielnie sprawozdania finansowe;
5) wskazanie czy sprawozdawczość finansowa została sporządzona przy założeniu kontynuowania działalności gospodarczej przez jednostkę w dającej się przewidzieć w przyszłości oraz czy nie istnieją okoliczności wskazujące na zagrożenie kontynuowania przez nią działalności;
6) w przypadku sprawozdania finansowego sporządzonego za okres w ciągu którego nastąpiło połączenie, wskazanie, że jest to sprawozdanie finansowe sporządzone po połączeniu spółek oraz wskazanie zestawionej metody rozliczenia połączenia (nabycia, łączenia udziałów)
7) omówienie przyjętych zasad (polityki) rachunkowości, w tym metod wyceny aktywów i pasywów (także amortyzacji), pomiaru WF oraz sposobu sporządzania sprawozdania finansowego w zakresie w jakim ustawa pozostawia jednostce prawo wyboru;
Dodatkowe informacje i objaśnienia: - to przedstawienie szczegółowych, uzupełniających wyjaśnień do poszczególnych składników i pozycji sprawozdania finansowego, a w szczególności:
55. Omów podstawowe zasady sporządzania sprawozdania finansowego i ich znaczenie dla odbiorców sprawozdania finansowego.
Podstawowe założenia (zasady) sporządzania sprawozdania finansowego:
a)rozliczenia międzyokresowe czynne
b)rozliczenia międzyokresowe bierne.
Nakazuje ona, np:
a)w zakresie aktywów - aktualizację (obniżenie) cen, po których figurują one w księgach, do ich wartości możliwej do odzyskania, jeżeli utraciły one całkowicie lub częściowo wartość, po której figurują na dzień bilansowy w księgach. Wynika to z istoty aktywów, gdyż mają one jedynie taką wartość, jaką według przewidywań w przyszłości przyniosą jednostce.
b)w zakresie zobowiązań - tworzenie rezerw na znane jednostce ryzyko poniesienia w przyszłości wydatków lub straty
56. Scharakteryzuj podstawowe rodzaje instytucji rynku finansowego.
Klasyfikacja instytucji rynku finansowego:
Bank centralny, banki komercyjne, banki specjalne w tym hipoteczne, rolne etc., kasy oszczędności, banki spółdzielcze, instytucje drobnego kredytu, instytucje kredytu konsumpcyjnego
Ubezpieczyciele, towarzystwa i fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne, fundusze powiernicze, fundusze leasingowe, fundusze headgingowe, domy maklerskie, brokerzy ubezpieczeniowi
57. Omów papiery wartościowe jako podstawowy instrument rynku finansowego.
Papier wartościowy - podstawowy instrument rynku finansowego; dokument stwierdzający istnienie określonych praw majątkowych (najczęściej wierzytelności lub udziału w spółce); posiadanie tego dokumentu staje się niezbędną przesłanką realizacji owych praw. Inaczej mówiąc, papier wartościowy jest dokumentem potwierdzającym roszczenie jego posiadacza do określonych aktywów oraz dochodów generowanych przez te aktywa.
Podział ze względu na tzw. aspekt własnościowy:
Podział ze względu na sposób przenoszenia tytułu własności:
Podział ze względu na horyzont czasowy:
Podział ze względu na charakter dochodu, jaki przynoszą swoim posiadaczom:
58. Omów wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania strategii instytucji finansowej.
Zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania:
1) Koniunktura gospodarcza - czyli wahania cykliczne gospodarki, które mają wpływ na wartość parametrów makro- i mikroekonomicznych np. w czasie ożywienia i boomu zmniejsza się ryzyko gospodarowania, rosną zyski (większa sprzedaż), następują ograniczenia w dostępie do kredytu bankowego (bank centralny prowadzi politykę trudnego i drogiego pieniądza), rośnie gwałtownie wielkość kredytu handlowego. Wahania koniunkturalne zachodzą odmiennie (niejednakowo) w poszczególnych branżach. Podstawowym problemem podmiotów jest utrzymanie płynności finansowej (zdolności płatniczej)
2) Inflacja - jest to zjawisko, które znajduje odbicie we wzroście poziomu cen, ma bezpośredni wpływ na poziom odsetek kredytów, zagraża deprecjacji realnej wielkości kapitału własnego, należności (tego, co kontrahenci są nam winni) i zasobów pieniężnych. Paradoksalnie może ujawnić się wzrostem popytu na produkty przedsiębiorstwa (kiedy klienci będą starali się uciec od pieniądza krajowego a więc przed utratą wartości pieniądza, zwłaszcza gdy stopa procentowa nie pokrywa strat z tego tytułu) Stagflacja = stagnacja + inflacja Najtrudniejsza sytuacja jest w okresie, kiedy recesja i kryzys łączą się z inflacją i w gospodarce panuje zastój.
3) Polityka fiskalna państwa - decyduje bezpośrednio o sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, bo przejmuje część przychodów przedsiębiorstwa. W związku z tym istotna jest znajomość systemu podatkowego i planowanych zmian (polski system jest skomplikowany, niejasny i restrykcyjny). Jeśli panuje wysoki deficyt to występuje wzrost obciążeń podatkowych i wzmożona emisja obligacji i bonów skarbowych o atrakcyjnym oprocentowaniu, równocześnie ograniczenie podaży pieniądza na inne cele, np. kredyty bankowe.
4) Polityka monetarna - realizowana za pośrednictwem banku centralnego. Znajduje odbicie w regulowaniu podaży i ceny kredytu. W okresie ożywienia i boomu bank centralny prowadzi politykę trudnego i drogiego pieniądza (czyli rosną koszty kapitału obcego), natomiast po odwróceniu się trendu - łatwego i taniego obniża stopy (należy brać pod uwagę „ryzyko stopy procentowej”)
5) Interwencjonizm państwowy - instrumenty:
• ulgi podatkowe (np. w podatku dochodowym) w przypadku podjęcia określonych przedsięwzięć)
• subwencje, czyli dopłaty i poręczenia kredytów udzielanych przez banki na poszczególne cele
• polityka celna, dotyczy finansowania operacji towarowych za granic
59. Omów elementy strategii instytucji finansowej np. banku lub zakładu ubezpieczeń.
ETAPY TWORZENIA STRATEGII MARKETINGOWEJ IF
1. Analiza i ocena sytuacji wejściowej (diagnozowanie w oparciu o metodę analizy strategicznej)
2. Wybór rynków strategicznych (zdefiniowanie perspektywistycznych rynków docelowych)
3. Pozycjonowanie percepcyjne IF (jej oferty/na tle konkurencji)
4. Wybór opcji strategicznej i projektowanie instrumentu marketingowego (5P)
METODY ANALIZY STRATEGICZNEJ - Ocena sytuacji wyjściowej IF
Metody:
1) analiza SWOT/TOWS
2)analiza struktury działania ze względu na cykl życia produktu
3) analizy portfelowe (weryfikacja BCG, macierz General Electric)
Analiza SWOT/TOWS
- stanowi podstawę do określenia strategicznej sytuacji IF; wyprowadzenia wniosków dotyczących kierunków jej rozwoju
- ustalenie szans i zagrożeń związanych z aktualnym stanem i kierunkami zmian otoczenia
O (Opportunities) i T (Threats)
Ustalenie atutów I słabości wynikających z analizy stanu własnych aktywów IF
S (Strenghts) i W (Weaknesses)
SWOT: atuty/słabości, szanse/zagrożenia
TOWS: zagrożenia/szanse, słabości/atuty
SWOT - metoda jakościowa, powinna być stosowana z analizami ilościowymi
Analiza struktury działania ze względu na cykl życia produktu
W całościowej analizie sytuacji wyjściowej IF istotne znaczenie mają badania zmierzające do ustalenia dotychczasowego i przewidywanego cyklu życia oferty produktu. Ułatwia to podejmowanie decyzji strategicznych dotyczących kształcenia z zakresu działania instytucji oraz dostosowanie działów marketingowych do ogólnych prawidłowości.
Jako postawę metodologiczną do odwzorowania przebiegu cyklu rozwojowego produktu wykorzystuje się różne postacie trendu, przy czym najczęstsze zastosowanie ma trend logistyczny, paraboliczny, logarytmiczno-paraboliczny, hiperboliczno-logarytmiczny.
Analiza portfelowa
Wersja BGC
- analiza portfelowa obraz sytuacji:
jakie nadzieje można wiązać z poszczególnymi SJB (lub produktami) ze względu na przewidywalną dynamikę rozwoju odpowiednich rynków
jaka jest/powinna być w przyszłości, rola SJB (lub produktów) w tworzeniu i podziale dochodów IF
W projektowaniu SM powinny być wykorzystane jednocześnie metoda SWOT i BGC (metoda jakościowa z ilościową)
Macierz General Electrics
W ocenie sytuacji wyjścia IF wykorzystuje się różne zmodyfikowane wersje analiz portfelowych. Podstawowe znaczenie ma macierz General Electrics (macierz McKinseya)
KRYTERIA WYBORU RYNKÓW STRATEGICZNYCH:
1. wielkość i dynamika rynku
2. atrakcyjność struktury rynku
3. cele strategiczne i zasoby instytucji finansowej
Ad1. Mierzenie popytu bieżącego i prognozowanie popytu
Mierzenie popytu bieżącego obejmuje: potencjał całego rynku, potencjał rynku lokalnego, łączną sprzedaż gałęzi i udziały rynkowe poszczególnych konkurentów
Prognozowanie popytu obejmuje: ekstrapolację trendu, ekstrapolację równań opisowych
Ad. 2 Atrakcyjność struktury segmentu
metoda 5 sił Portera określa długookresową atrakcyjność całego rynku lub wybranego segmentu
STRATEGIE POZYCJONOWANIA INSTYTUCJI FINANSOWEJ:
Pozycjonowanie percepcyjne instytucji finansowej - działania określane jako pozycjonowanie w świadomości klientów.
Pozycjonowanie percepcyjne - zidentyfikowanie pozycji produktu lub danego podmiotu na rynku oraz podjęcie decyzji, jaki wizerunek produktu instytucji finansowej należy kreować w świadomości nabywcy, w odniesieniu do produktów konkurencyjnych.
Etapy pozycjonowania:
Określenie różnic pomiędzy ofertą własną instytucji finansowej a ofertą konkurencji (w oparciu o zmienne procesu różnicowania).
Przeprowadzenie relacji wyżej wymienionych różnic (w oparciu o analizę SWOT).
Poinformowanie nabywców o istocie swojej odrębności w stosunku do konkurencji (poprzez strategie promocyjne).
Strategie pozycjonowania:
jednowymiarowego: polega na wyborze jednej cechy w odniesieniu do każdej marki i utrzymanie pozycji lidera w tym względzie
dwu(trzy)wymiarowego: ma zastosowanie, gdy dwie lub więcej produktów utwierdza odbiorców w przekonaniu, że są najlepsze pod względem tej samej cechy. Istnieje wtedy potrzeba znalezienia szczególnej niszy w ramach segmentu docelowego!
Narzędzia pozycjonowania
mapa percepcji - jest to dwuwymiarowa przestrzeń w ramach, której osie układu współrzędnych obrazują istotne, z punktu widzenia wyobrażeń nabywcy cechy produktu markowego. Udzielając odpowiedzi na wskazane pytanie, nabywcy ustalają miejsce każdej z marek na tle konkurencji. Mapa percepcji pokazuje w jaki sposób nabywca postrzega usługi dominujące na rynku docelowym.
Strategie pozycjonowania banków na polskim rynku:
Zmienne różnicowane: bezpieczeństwa, przyjacielskość, opłacalność, pewność działania, jakość specjalizacja
STRATEGIE MARKETINGOWE W UKŁADZIE PRODUKT - RYNEK (SEGMENT KLIENTÓW):
1)Penetracja rynku (renowacja) - daje szansę rozwoju przez wykorzystanie w pełni możliwych istniejących rynków (obsługiwanych już segmentów) oraz dotychczasowych produktów. Zakłada ona zwiększenie sprzedaży produktu dotychczasowego nabywcom.
Możliwości stosowania w warunkach rynku nasyconego w odniesieniu do takich produktów, które znajdują się w dalszych fazach cyklu życia. Oznacza ona dążenie do rozwoju w oparciu o zasadę racjonalnego gospodarowania (max. efektów płynących osiągniętej pozycji rynkowej)
Strategia może być realizowana na 3 sposoby:
a) poprzez osłanianie własnego pola działania (pogłębiona segmentacja rynku, szukania specjalnych segmentów rynku, koncentrowanie uwagi na nabywcach często korzystających z usług danej instytucji)
b) pozyskiwanie nowych nabywców (poprawa jakości świadczenia usług)
c)zwiększenie częstotliwości korzystania z usług:
- wywołanie większego popytu u dotychczasowych klientów
- pozyskiwanie nabywców, którzy korzystali dotychczas z usług nowych konkurentów
- oddziaływanie na potencjalnych nabywców, tych którzy jeszcze nie korzystali z usług tej kategorii
1. Rozwoju rynku - oznacza ona, ze rozwój instytucji finansowej następuje w rezultacie tego samego produktu na innych geograficznie rynkach lub w innych segmentach rynku, poszukiwanie nowych rynków dla dotychczasowego produktu można dokonywać poprzez:
- ekspansję geograficzną (przestrzenną), wejście na inne terytorialne rynki
- ekspansję demograficzną - wejście na nowe dotychczas nie obsługiwane segmenty rynku
2. Rozwoju produktu - oferowanie na dotychczasowym rynku nowych produktów (autentyczne nowości finansowe lub usprawnienie lub uproszczenie dotychczasowych). Strategia ta jest ściśle powiązana z analizą cyklu życia produktu i może przybierać postać:
- wzrostu udziału na rynku
- utrzymania udziału na rynku
- zbierania korzyści z rynku
- wyjścia z rynku
3. Strategia rozwoju produktu jest trudnym do realizacji rodzajem działań strategicznych, wybierana jest bardzo często przez instytucje finansowe, których dotychczasowe produkty mają silną pozycję na rynku lub bardzo dobrze rozwinięte kanały dystrybucji, przez które nowy produkt może skutecznie docierać do dachowego segmentu rynku.
4. Strategia dywersyfikacji (innowacji) - oznacza ona wejście na nowe rynku z nowymi produktami (oferowanie nowych produktów nowym grupom klientów). Wymaga nowych technologii, nowych kwalifikacji itp. Może być realizowana własnym wysiłkiem instytucji finansowej lub nabycie innych podmiotów lub fuzję z innymi podmiotami.
STRATEGIE ODDZIAŁYWANIA NA NABYWCÓW
Wybór strategii oddziaływania na nabywców związany jest z określeniem:
-ogólnego charakteru oferowanych nabywcom wartości
-stopnia pokrycia rynku i zróżnicowania działań marketingowych
- pozycji produktu wg preferencji nabywców
Ad. 1 ogólnego charakteru oferowanych nabywcom wartości
Wiąże się ze wskazaniem jakie wartości oraz komu dana instytucja finansowa zamierza oferować. Odzwierciedla aspiracje dot. jakościowego poziomu prowadzonej działalności. Wybór strategiczny polega zatem na ustaleniu, jaką kompozycję korzyści jakościowych i cenowych dany podmiot zamierza zastosować kształtując swoją tożsamość i rynkowy wizerunek.
Opcje strategii :
1. strategia preferencji jakościowych
-konkurowanie jakością
-osiągnięcie wysokiej marży zysku
-kształtowanie i zaspokajanie wyszukanych potrzeb i preferencji nabywców
-kierowanie oferty do nabywców markowych
-skuteczność strategii w długim okresie czasu
-podejmowanie selektywnych działań marketingowych
-szansa zbudowania mocnej i względnie twardej pozycji rynkowej (…. monopolistycznej)
2. strategia niskich cen
-kombinowanie cen
-osiąganie wysokiej sprzedaży usług i udziału w rynku
-zaspokajanie potrzeb podstawowych
-kierowanie oferty głównie do tzw. nabywców cenowych
-skuteczność strategii (efekty strategii są szybkie, lecz nietrwałe)
-stosowanie marketingu niezróżnicowanego (niskie nakłady na marketing-mix)
- szansa czerpania korzyści wynikających z ekonomii skali działalności
STRATEGIE KONKURENCJI
1. Strategie oparte na najniższych kosztach i cenach
Czynniki sprzyjające stosowaniu tej strategii
a)dążenie do uniwersalizacji działania
b)duża waga przypisywana kontroli kosztów o zarządzanie
c)świadome kształtowanie polityki cen
Ad. a) dążenie do uniwersalizacji działania
- przewagi cenowe oparte na cenach wykorzystują duże podmioty świadczące usługi finansowe
- ograniczona swoboda kształtowania i zmian cen (małe możliwości obniżania kosztów, niebezpieczeństwo odwetu ze strony konkurencji) - małe i średnie podmioty
- dążenie większości banków do uniwersalnego charakteru świadczy o podejmowaniu przez nie działań na rynkach dużych np. Bank Handlowy (efekt skali) oraz wielosegmentowych
Ad. b) redukcja kosztów (duża waga przypisywana kontroli kosztów o zarządzanie)
Banki uniwersalne (PKO SA, BH) zwracają znaczną uwagę na poziom kosztów (poprawa efektywności działania i rentowności banku, spadek kosztów)
Ad. c) polityka cenowa.
O zakresie konkurencji cenowej w instytucjach finansowych świadczy także poziom zróżnicowania cen.
Przykład: Różnice pomiędzy bankami o oprocentowaniu lokat i kredytów są niewielkie, istotne zróżnicowanie o wysokości opłat i prowizji pobieranych za korzystanie z usług.
2. Strategie różnicowania
W praktyce wykorzystywane są przez IF strategie różnicowania oparte na dywersyfikacji oferty, jakości i rozbudowie form obsługi, wizerunku
Występują następujące ograniczenia w zakresie stosowania tej strategii:
- stosunkowo niewielkie zróżnicowanie ofert polskich banków (brak ochrony patentowej, duże możliwości kopiowania prac konkurencji)
- niski poziom świadomości pracowników odnośnie misji i strategii banku oraz tworzenia kultury organizacyjnej)
- brak spójności i kompleksowości działań marketingowych w zakresie tworzenia wizerunku banków w Polsce
3. Strategie koncentracji:
Główne kierunki koncentracji:
- segmentowa (obsługa tylko klientów instytucjonalnych np. bank ING, oferty dla małych i średnich firm, np. BPH, konta dla młodzieży)
- geograficzna (banki regionalne)
4. Strategie innowacji - realizowana obecnie przez większość IF w Polsce, związana z nowoczesną technologią oraz intensywną promocją
5. Strategia kooperacji
Celem strategii jest:
1. Poszerzenie zakresu świadczonych usług (współpraca banków z firmami ubezpieczeniowymi, towarzystwami leasingowymi, towarzystwami emerytalnymi, często stając się ich udziałowcami)
Proces formułowania strategii banku: Analiza i ocena sytuacji wyjściowej
Pierwszym elementem jest misja banku, rozumiana jako wyróżniona przyczyna, rola, wiązka celów, które uzasadniają istnienie banku. Jest to szczególny powód funkcjonowania banku, wyróżniający go od innych banków. Zdaniem W. Macierzyńskiego, przez misję banku rozumie się „określenie, jakim klientom, w jakim kręgu i jakie produkty będzie bank oferował”. Analiza i ocena sformułowanej przez kierownictwo banku misji znajdującej się w dokumentacji strategicznej, polega na stwierdzeniu, czy zawiera ona niezbędne elementy, czy są one właściwie sformułowane, czy jest ona skoncentrowana na potrzebach klientów i ich satysfakcji, czy uznaje istnienie konkurencyjnego otoczenia, czy jest realistyczna.
Drugim elementem jest wizja banku. Wizja stanowi specyficzny instrument zarządzania. Jest ona konkretnym obrazem przyszłości, tak bliskim, że możemy jeszcze zobaczyć możliwości jej realizacji, ale jednocześnie tak dalekim, że może wzbudzić entuzjazm dla realizacji nowej, przyszłej rzeczywistości. Wizję można porównać do gwiazdy polarnej, stanowiącej kierunkowskaz dla karawany na pustyni. Nie stanowi ona jej celu, lecz jest znakiem orientacyjnym wskazującym właściwą drogę.
Trzecim elementem analizy i oceny sytuacji wyjściowej jest otoczenie banku, rozumiane jako warunki (polityczne, ekonomiczne, finansowe, społeczne, kulturowe itp.) determinujące jej funkcjonowanie oraz instytucje, z którymi bank pozostają we wzajemnych interakcjach. Analiza otoczenia polega na określeniu szans i zagrożeń.
Czwartym elementem jest sam bank. Jego analiza powinna uwzględniać wszystkie podstawowe obszary i zakresy funkcjonowania, w wyniku których należy ustalić silne i słabe strony. Ta analiza ma charakter strategiczny, to znaczy, że powinna być tak realizowana, by jej wyniki mogły stanowić podstawę do sformułowania założeń strategii oraz strategii ogólnej. Powinna więc być przeprowadzona przy pomocy zróżnicowanych metod, takich jak: analiza trendów, luk, grup strategicznych, kluczowych czynników sukcesu, portfelowa, łańcucha wartości, pozycjonowania i innych.
Założenia strategii powinny zawierać: Misję. Wizję. Cele strategiczne. Poddana analizie misja banku stanowi podstawę do jej nowego sformułowania (o ile ujęcie dotychczasowe, uznamy za niewłaściwe) uwzględniającego: klientów, produkty, obszar działania, technologię, pomysł na przetrwanie, filozofię działania, własny wizerunek, troskę o publiczny wizerunek (image banku), troskę o pracowników.
Strategia
Analiza i ocena sytuacji wyjściowej oraz założenia strategii stanowią podstawę sformułowania strategii banku. Powinna ona ustalać zakres kluczowych decyzji, które będą wpływały na przyszłe rynki banku, jego produkty, organizację, rentowność i ryzyko. Przedział czasowy strategii powinien mieć charakter długoterminowy (5-10) lat.
Plan wdrożenia
Ostatnim krokiem w procedurze opracowania strategii jest jej plan wdrożenia, zawierający: zadania, terminy, osoby (komórki organizacyjne) odpowiedzialne za realizację, metody i środki realizacji zadań, mierniki kontroli realizacji zadań.
Wdrożenie - zatwierdzonej przez zarząd banku strategii wymaga właściwego podejścia kierownictwa banku, opartego „na sercu i rozumie”. Chodzi o to, by w umiejętny sposób włączyć wszystkich pracowników banku do sprawnych działań realizacyjnych, które - w odróżnieniu od ,,twórczego chaosu” na etapie opracowania strategii - wymagają zdyscyplinowania, planowania, odpowiedniej motywacji i kontroli. Proces wdrażania strategii powinien być poddany stałemu monitoringowi, polegającemu - z jednej strony - na porównywaniu realizacji strategii z planem jej wdrożenia, z drugiej zaś - na analizowaniu zmian zachodzących w banku i jego otoczeniu pod kątem ich wpływu na strategię, co może doprowadzić do jej modyfikacji. Schematycznie proces ten przedstawia poniższy rysunek.
60. Scharakteryzuj produkty bankowe kierowane do klientów indywidualnych i instytucjonalnych.
Produkty bankowe skierowane do klientów indywidualnych: Banki starają się zaoferować klientom indywidualnym wsparcie i pomoc w organizacji finansów gospodarstwa domowego. Oczywiście nie jest to działalność charytatywna, jednak umiejętnie wykorzystana jej przez klientów, może pozwolić im na znaczne oszczędności i wiele korzyści. W zależności od banku standardowe oferty kierowane przez banki to:
1. Oferta Depozytowa:
a) Rachunki osobiste i oszczędnościowe: konta tradycyjne, konta elektroniczne (internetowe).
b) Depozyty: standardowe, negocjowane, promocyjne.
c) Inne formy oszczędzania (inwestowania) np.: Fundusze inwestycyjne, Programy ubezpieczeniowe
2. Oferta kredytowa:
a) Kredyty w rachunku osobistym.
b) Kredyty gotówkowe / konsumpcyjne (objęte ustawą o kredycie konsumenckim)
c) Kredyty celowe np.: Kredyty ogólnie nazywane mieszkaniowymi, (hipotecznymi) Kredyty studenckie,
d) Karty kredytowe i z odroczonym terminem płatności.
3. Karty Płatnicze
4. Lokaty
5. Inne produkty i usługi
Bank prowadzi następujące rachunki bankowe:
61. Omów budowę i podstawowe cechy systemów informacyjnych wspierających zarządzanie ryzykiem w instytucji finansowej.
Definicja ryzyka operacyjnego, przyjmowana powszechnie, zgodna jest z określeniem Komitetu Bazylejskiego ds. Nadzoru Bankowego jako "ryzyko straty wynikającej z niedostosowania lub zawodności wewnętrznych procesów, ludzi i systemów lub ze zdarzeń zewnętrznych". Instytucje finansowe starają się rozwijać systemy informatyczne wspomagające to podejście do pomiaru, oceny, monitorowania i zarządzania ryzykiem operacyjnym. Systemy pomiaru Ryzyka Operacyjnego muszą zawierać pewne zasadnicze elementy - moduły. Do elementów tych należą: dane wewnętrzne i zewnętrzne, analiza scenariuszy wariantowych, czynniki odzwierciedlające otoczenie gospodarcze oraz systemy kontroli wewnętrznej.
Podstawowe elementy systemu wspomagającego zarządzanie ryzykiem:
62. Omów systemy informacyjne w zarządzaniu ryzykiem w instytucji finansowej -podstawowe narzędzia analityczne i informatyczne służące do opisu ryzyka.
Zarządzenie ryzykiem można podzielić na 3 kluczowe etapy:
W zarządzaniu ryzykiem w instytucji finansowej wykorzystuje się dwie metody:
Lam wyróżnia siedem podstawowych elementów skutecznego procesu zarządzania ryzykiem:
W zarządzaniu ryzykiem ważną funkcję odgrywa audyt wewnętrzny. Jest to działalność polegająca na doradztwie i weryfikacji funkcjonowania organizacji pomocna w realizacji celów. Audyt wewnętrzny zwraca szczególną uwagę na monitorowanie i kontrolę ryzyka.
63. Omów interwencyjną teorię finansów.
Interwencyjna teoria finansów powstała na bazie kryzysu gospodarek Stanów Zjednoczonych, Anglii, Niemiec i innych państw pod koniec XIX w. Za twórców tej teorii uważa się L. von Steina, A. Wagnera i P. Schaffe. W czasach późniejszych wielką rolę odegrał J.M. Keynes . A. Wagner twierdził, że wraz z rozwojem społeczno-gospodarczym władze publiczne zgłaszają coraz to większy popyt na dochody, które są skutkiem rosnących jego wydatków. Wynika to z faktu że potrzeby publiczne i społeczne rosną szybciej niż potrzeby indywidualne. Prawo Wagnera odegrało istotną rolę zarówno w teorii finansów, jak i w doktrynach realizowanych przez rządy niektórych państw zachodnich. Realizacja tej koncepcji nosiła nazwę koncepcji państwa dobrobytu. Teoria A. Wagnera przyczyniła się do rozwoju ubezpieczeń społecznych. Według podstawy teorii interwencyjnej finansów stworzonych przez Keynesa gospodarka rynkowa funkcjonuje cyklicznie. Wyraża się to przez niepełne wykorzystanie sił wytwórczych. Główną przyczyną tego jest niedostateczna skłonność do inwestowania przez prywatnych przedsiębiorców. Keynes doszedł do tych wniosków analizując kryzys ekonomiczny lat 30. XX w. w Stanach Zjednoczonych. Zauważył, że regulowana prawami rynku gospodarka w tym kraju przeżywa kryzys. Gospodarka ta znalazła się w warunkach spadającego popytu i bezrobocia. W tej sytuacji Keynes sformułował swoją koncepcję teorii interwencyjnej finansów. Zgodnie z nią gospodarka nie może funkcjonować, opierając się tylko na prawach rynku i wolnej konkurencji. Gospodarka aby nie popadła w stan kryzysu, musi być wspierana instrumentami finansowymi, takimi jak wydatki publiczne, podatki, pożyczki, opłaty. Keynes uważał, ze w warunkach deficytu budżetowego nie należy ograniczać wydatków publicznych. W takiej sytuacji władze publiczne powinny decydować się na zaciąganie długu publicznego. Dług publiczny, zdaniem Keynesa, jest konsekwencją zalecanego przez niego deficytu budżetowego z okresu recesji gospodarki. Nie jest zjawiskiem nie korzystnym, lecz występowanie długu wewnątrz kraju oznacza tylko redystrybucję dochodów rozłożoną w czasie. Keynes twierdził, że w warunkach recesji nie należy ograniczać wydatków publicznych. Ograniczanie ich spowoduje zmniejszenie popytu i pogłębi procesy kryzysowe w gospodarce.
Według interwencjonistów kryzys w gospodarce jest powodowany przez spadek popytu. Ukształtowanie się równowagi po spadku popytu nie zachodzi przez zmianę cen jak twierdzą liberałowie lecz poprzez zmianę poziomu wykorzystania potencjału gospodarki. Ukształtowanie się nowego stanu równowagi powstanie za sprawą bankructwa przedsiębiorstw, bezrobocia i niesprzedanych towarów. Zmniejszającemu się popytowi towarzyszy spadek podaży i zjawiska kryzysowe. Aby temu przeciwdziałać państwo powinno interweniować w zjawiska gospodarcze za sprawą wydatków publicznych, podatków, kredytów, stóp procentowych itp.
64. Omów behawioralną teorię finansów.
Finanse behawioralne to dziedzina nauki o finansach, która do rozważań nad zachowaniami rynków finansowych oraz ich uczestników włącza zagadnienia psychologiczne, społeczne i antropologiczne. Nie istnieje jedna spójna definicja przedmiotu zainteresowania finansów behawioralnych, ale koncentrują się wokół psychologicznej natury człowieka, inwestora, uczestnika rynku. Według T. Tyszko (2003r.) "istotą behawioralnego podejścia do finansów jest (...) poszukiwanie psychologicznych mechanizmów zachowania uczestników rynków". Z kolei zgodnie z definicją Webera "finanse behawioralne są ścisłą kombinacją indywidualnego zachowania oraz fenomenów rynkowych i stosują wiedzę zapożyczoną zarówno z psychologii, jak i z teorii finansów."
Finanse behawioralne stosują różne metody badawcze. Obok typowych dla psychologii zestawów pytań kierowanych do badanych osób, stosowane są również dość atrakcyjne formy badania. Bardzo często wykorzystuje się kwestionariusze zawierające zadania do rozwiązania przypominające bardziej logiczne łamigłówki. Stosowane są także powszechnie gry oraz coraz częściej komputerowe symulacje badanych sytuacji lub badania z wykorzystaniem dostępnych danych instytucji giełdowych. Zamiast racjonalności inwestorów, będącej podstawowym założeniem teorii rynków efektywnych i tradycyjnych finansów, finanse behawioralne postulują konieczność uwzględnienia w zachowaniach
inwestorów ludzkich "ułomności". Tak, więc typowy inwestor behawiorystów cechuje się między innymi:
65. Omów cechy systemów wspomagających zarządzanie na przykładzie metod zbierania danych oraz modeli analitycznych wykorzystywanych w bankach.
Banki pozyskują dane o klientach z wywiadu przeprowadzanego przed złożeniem wniosku dotyczącego usługi lub produktu bankowego oraz za pomocą Biura Informacji Kredytowej. Zebrane przez bank dane nie są w żaden sposób udostępniane na zewnątrz. W przypadku kontroli Generalnego Inspektoratu Ochrony Danych Osobowych Twoje dane mogą zostać udostępnione pracownikom Inspektoratu zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych. Klient ma prawo wglądu w dane osobowe, które na jego temat zgromadził Bank. BIK oferuje bankom i SKOK-om produkty oraz narzędzia umożliwiające dokonywanie oceny zdolności i wiarygodności kredytowej: klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców. Produkty oraz narzędzia oferowane przez BIK, mogą być wykorzystywane w wielu obszarach działalności bankowej, w szczególności przy podejmowaniu decyzji kredytowych, monitorowaniu sytuacji finansowej klientów, zarządzaniu ryzykiem operacyjnym a także planowaniu działań marketingowo - sprzedażowych. Jest to bardzo wiarygodne źródło informacji.
Modele analityczne
66. Scharakteryzuj rodzaje ryzyka oraz skłonność do ryzyka.
Ryzyko - mierzalne prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia o cechach innych niż zdarzenie oczekiwane i wpływającego w sposób bezpośredni lub pośredni na odchylenie wartości docelowej od poziomu zakładanego Trzy typy podejścia:
Niechęć do ryzyka oznacza, że dana osoba byłaby skłonna zrezygnować z części oczekiwanej wypłaty, byle zmniejszyć ryzyko. Niechęć do ryzyka jest dominującą cechą wśród konsumentów, ale również wśród wielu przedsiębiorców
Obojętność wobec ryzyka oznacza, że dany podmiot kieruje się wyłącznie oczekiwaną korzyścią z danej decyzji. Ryzyko nie ma dla takiej osoby żadnego znaczenia
Skłonność do ryzyka oznacza, że dana osoba traktuje ryzyko jako szansę, a nie zagrożenie. Z dwóch inwestycji o takiej samej wartości oczekiwanej osoba wybierze tę o wyższym poziomie ryzyka
Rodzaje ryzyka
Klasyfikacja ryzyka
Klasyfikacja ryzyka wg czynników kształtujących ryzyko:
Wg wpływu na sytuację finansową
67. Scharakteryzuj rodzaje ryzyka finansowego.
Charakterystyka rodzajów ryzyka finansowego
68. Omów statystyczne miary ryzyka.
Miary ryzyka można podzielić na trzy podstawowe kategorie:
Miary zmienności
Miary bezwzględne (absolutne)
Miary względne (relatywne)
Miary ryzyka spekulacyjnego
Miary ryzyka czystego
Miary wrażliwości - opierają się na koncepcji ryzyka, zgodnie z którą wraz ze wzrostem wrażliwości stóp bądź cen dochodu instrumentów finansowych na czynniki ryzyka, rośnie ryzyko inwestycyjne związane z tym instrumentem.
Celem miar wrażliwości nie jest pomiar skutków ryzyka, które już zaistniało (a więc zmienności stopy zwrotu), tylko uwzględnienie zależności zachodzących pomiędzy wartością instrumentu finansowego a czynnikami ryzyka wpływającymi w sposób bezpośredni na wartość instrumentu.
Miary zagrożenia - wychodzą z założenia, że do pomiaru ryzyka należy brać pod uwagę przede wszystkim niekorzystne wartości, np. niekorzystne odchylenia od oczekiwanych wartości cen lub stóp zwrotu.
Proste miary zagrożenia to semiodchylenie standardowe
Najpopularniejszą miarą zagrożenia jest obecnie Value at Risk (VaR).
69. Omów informację gospodarczą jako czynnik ograniczający ryzyko.
INFORMACJA - jest stanem niematerialnym i jest ściśle związana ze świadomością człowieka, powstaje z chwilą odbioru i interpretacji danych przez człowieka
Informacja obiektywna - pewna własność fizyczna lub strukturalna obiektów
Informacja subiektywna - to, co umysł jest w stanie przetworzyć i wykorzystać do własnych celów
Funkcje informacji gospodarczej
Źródła informacji
- wewnętrzne: wtórne i pierwotne
- zewnętrzne krajowe i zagraniczne wtórne i pierwotne
Gdzie szukać wewnętrznych informacji wtórnych? sprawozdania, raporty roczne, notatki służbowe, korespondencja handlowa, wewnętrzna baza danych, prospekty emisyjne, rezultaty testowania, ocena produktu, środki reklamy, promocji sprzedaży
Krajowe źródła pierwotne
Krajowe źródła wtórne
Podmioty, w których można uzyskać informacje
70. Scharakteryzuj zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie.
Etapy zarządzania ryzykiem
Identyfikacja rodzajów ryzyka - powinna być przeprowadzona w sposób kompleksowy, gdyż wzrastająca liczba zagrożeń sprawia, że coraz istotniejsze jest zrozumienie powiązań między czynnikami wpływającymi na przepływy pieniężne. Identyfikację rodzajów ryzyka należy rozumieć jako proces, którego zadaniem jest określenie, co niepożądanego może się wydarzyć, gdzie, kiedy, dlaczego i w jaki sposób. Do identyfikacji rodzajów ryzyka wykorzystywane mogą być np.
Pomiar ryzyka
Monitoring ryzyka
71. Omów istotę i perspektywiczne znaczenie ryzyka systemowego dla sektora bankowego w Polsce.
Ryzyko systemowe - mimo że może być spowodowane przez inne rodzaje ryzyka, np. kredytowe lub płynności - różni się od innych rodzajów ryzyka. Jest identyfikowane poprzez skutki, a nie źródło. Jest dynamiczne i ewoluuje. Dotyczy wielu części systemu finansowego, a jego wystąpienie za każdym razem może mieć inny charakter. Jest spowodowane przez wiele wzajemnie powiązanych czynników, co sprawia, że trudno jest je dokładnie zdefiniować ex ante i przez to jego materializacja może okazać się bardzo szkodliwa zarówno dla systemu finansowego, jak i całej gospodarki
Ryzyko systemowe, czyli niebezpieczeństwo przenoszenia się kryzysu finansowego jednego kraju do drugiego, spowodowane rosnącą współzależnością systemów finansowych. Ryzyko systemowe - ryzyko wystąpienia zakłóceń w funkcjonowaniu systemu finansowego, które może mieć poważne negatywne skutki dla sfery realnej gospodarki
Kluczowa rola NBP w identyfikacji ryzyka systemowego wymiar czasowy (ryzyko systemowe zmienia się w czasie) wymiar strukturalny (ryzyko systemowe akumuluje się w określonych częściach systemu finansowego)
• Narodowy Bank Polski jest wiodącym ośrodkiem w zakresie analizy ryzyka systemowego w Polsce.
• Jednym z podstawowych zadań NBP są działania na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego.
• W strukturze NBP od 2002 r. wydzielony jest odrębny departament odpowiedzialny za analizę stabilności finansowej, a także analizę rozwoju tego systemu i ram instytucjonalnych dla stabilności finansowej i zarządzania kryzysowego.
• Wyniki analiz stabilności systemu finansowego są cyklicznie publikowane w Raportach o stabilności systemu finansowego
72. Scharakteryzuj pojęcie wartości narażonej na ryzyko (VaR), istota, obliczanie, znaczenie dla zarządzających bankiem.
Value at Risk
VaR P(W Ⴃ W0 - VaR) = ၡ,
gdzie:
P - prawdopodobieństwo zajścia zdarzenia;
W0 - wartość zmiennej na początku okresu,
W - wartość zmiennej na koniec okresu;
ၡ - współczynnik tolerancji (1 - ၡ jest poziomem ufności).
Value at Risk
gdzie
- P(r 0) - prawdopodobieństwo uzyskania ujemnej lub zerowej stopy zwrotu
- N(r,S) - funkcja gęstości rozkładu normalnego
Metody szacowania VaR
Szacowanie Value at Risk jest istotnym problemem praktycznym, który nie doczekał się uniwersalnego rozwiązania. W użyciu stosowane są m.in. metody:
Symulacja historyczna
Symulacja Monte-Carlo
Zalety VaR
Wady VaR
Ograniczenia VaR
Metody zarządzania ryzykiem rynkowym
Metoda VaR - ogólnie
Z definicji tej wynika, że VaR zależy od dwóch parametrów:
Metoda VaR - w banku
73. Omów ważniejsze rodzaje ryzyka rynkowego w działalności banku komercyjnego.
Rodzaje ryzyka rynkowego
Stopa procentowa
Ryzyko stopy procentowej - niebezpieczeństwo negatywnego wpływu zmian rynkowej stopy procentowej na sytuację finansową banku.
Ryzyko stopy procentowej przejawia się jako:
Podstawową przyczyną ryzyka stopy procentowej są trudności z przewidywaniem kierunku i zakresu wahań rynkowych stóp procentowych.
Formy ryzyka stopy procentowej
Czynniki zwiększające ryzyko stopy procentowej
Ryzyko walutowe - niebezpieczeństwo pogorszenia się sytuacji finansowej banku na skutek niekorzystnej zmiany kursu walutowego.
Rodzaje ryzyka walutowego
Ryzyko transakcyjne - wyrażona w walucie krajowej cena w momencie dokonania płatności może być niższa lub wyższa niż wyrażona w walucie krajowej cena z momentu zawierania transakcji.
Ryzyko księgowe- związane jest z posiadaniem aktywów lub pasywów, których cena wyrażona jest w walucie obcej. Zmiana kursu walutowego powoduje konieczność zmiany ich wyceny dla potrzeb księgowych.
Zabezpieczenie przed ryzykiem kursowym
Ryzyko zmian cen towarów i akcji - jest to ryzyko spadku cen towarów i instrumentów finansowych, które są przedmiotem handlu.
Ryzyko spadku cen akcji
74. Scharakteryzuj istotę i perspektywiczne znaczenie marketingu wewnętrznego banku.
Marketing wewnętrzny opiera się na założeniu, że w każdej organizacji istnieje wewnętrzny rynek, na którym tradycyjną rolę klientów odgrywają pracownicy. Rynek taki poddawany jest szeroko zakrojonym badaniom, a także oddziaływaniu marketingowemu, służącemu realizacji taktycznych i strategicznych celów, ukierunkowanych głównie na:
Celowość zastosowania marketingu wewnętrznego w organizacji wynika z przekonania, że decydujący wpływ na inteligentne działanie organizacji ma wiedza, umiejętności i zachowanie jejpracowników.
W związku z powyższym, możemy wskazać szereg elementów procesu zarządzania zasobami ludzkimi w organizacji opartej na marketingu wewnętrznym, zasadniczo odbiegających od podejścia tradycyjnego, np.:
W związku z tym, iż implementacja marketingu wewnętrznego w organizacji o konserwatywnej strukturze i zasadach funkcjonowania, powinna być procesem radykalnym i dynamicznym, a także zważywszy na fakt, że marketing wewnętrzny powinien zawsze być rozumiany jako proces ciągły, techniką znajdującą tu szerokie zastosowanie jest reengineering.
75. Omów kluczowe funkcje kapitału własnego banku.
76. Omów istotę i narzędzia stosowane w analizie finansowej przedsiębiorstw - perspektywa praktyczna.
Analiza finansowa jest to system miar narzędzi, które służą ocenie kondycji finansowej przedsiębiorstwa.
Do zagadnień służących w sferze zainteresowania analizy finansowej należy zaliczyć przede wszystkim:
- wstępną i rozwiniętą analizę bilansu, rachunku zysku i strat, rachunku przepływów pieniężnych, źródeł przychodów i kierunków ich rozdysponowania, wyniku finansowego i czynników go kształtujących oraz
- analizę sytuacji finansowej badanej jednostki gospodarczej w takich obszarach jak płynność finansowa, zadłużenie, rentowność, sprawność działania.
Zadaniem analizy finansowej jest ocena finansowej strony działalności przedsiębiorstwa nie tylko w stosunku do założeń planowych, lecz również w stosunku do okresów ubiegłych i wielkości osiągniętych przez inne firmy, oraz dokładne wytyczenie kierunków dalszych badań dotyczących czynników kształtujących wyniki finansowe przedsiębiorstwa.
Wartość praktyczna analizy zależy bowiem w znacznym stopniu od właściwego ustalenia czynników wpływających na kondycję finansową przedsiębiorstwa oraz dokładnego określenia kierunków ich oddziaływania. Uzyskanie tych wyników badań wymaga przeprowadzenia analizy Jej szczegółowość zależy od praktycznych potrzeb analizy finansowej.
Celem analizy finansowej jest przygotowanie i przetworzenie informacji o działalności, wynikach i sytuacji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa, stanowiących podstawę podejmowania decyzji gospodarczych. Informacje te umożliwiają poznanie i ocenę faktów i zjawisk gospodarczych, opracowanie sposobów usprawnienia działalności przedsiębiorstwa oraz określenie skutków ekonomiczno-finansowych proponowanych decyzji.
O wynikach analizy finansowej decydują więc w dużym stopniu materiały źródłowe, które służą do badania zjawisk gospodarczych. Materiały te można podzielić na dwie grupy:
1) materiały wewnętrzne, zawierające dane o przedsiębiorstwie,
2) materiały zewnętrzne, informujące o otoczeniu przedsiębiorstwa.
77. Omów istotę analizy wstępnej sprawozdań finansowych i możliwości jej wykorzystania.
Istotą analizy wstępnej jest badanie sprawozdań finansowych, które są podstawowym źródłem informacji wykorzystywanych w analizach ekonomicznych. Na sprawozdanie finansowe składają się: bilans, rachunek zysków i strat (wyników), dodatkowe informacje oraz w większych jednostkach rachunek przepływów pieniężnych i zestawienie zmian w kapitale własnym. Wstępna analiza sytuacji finansowej obejmuje - analizę sprawozdań finansowych i analizę wskaźnikową.
Wstępna analiza bilansu daje obraz sytuacji majątkowo kapitałowej przedsiębiorstwa. Dokonanie oceny tej sytuacji narzuca konieczność ustalenia relacji pomiędzy poszczególnymi elementami majątku przedsiębiorstwa i źródeł jego finansowania.
Dokonywana jest w dwóch zakresach. Analiza pionowa (statyczna) jest to ocena struktury majątku przedsiębiorstwa i źródeł finansowana w wybranym momencie, określa jaki jest udział majątku do konkretnej podstawy - sumy bilansowej. Analiza pozioma (dynamiczna) jest to analiza dynamiki, ocena zmian w czasie zachodzących w wyniku poszczególnych zmian majątku, pozwala ocenić kierunki zmian tej struktury. Analiza dynamiki badanej wielkości może obejmować: zmianę bezwzględną (w ujęciu kwotowym), tempo zmian (w ujęciu łańcuchowym) - o zmiennej podstawie (wraz ze zmianą licznika o rok następuje też zmiana mianownika o rok) lub o stałej podstawie.
Wartość poznawcza analizy dynamicznej jest znacznie większa. Przeprowadzenie wstępnej analizy bilansu musi być poprzedzone ustaleniem niezbędnego, ze względu na cel analizy, stopnia jej szczegółowości. Określi on bowiem wymagany poziom agregacji danych bilansowych stanowiących podstawę obliczeń.
Przeprowadzenie analizy powinno mieć uporządkowany sposób, tj. od sumy bilansowej, od lewej do prawej, od góry do dołu, wybór składników, które mają znaczenie, są ważne, znaleźć przyczynę zmian.
Analiza wstępna rachunku zysków i strat obejmuje:
1) ustalenie i ocenę zmian w wielkościach strumieni reprezentujących przychody ze sprzedaży, koszty, wynik finansowy
- mogą być przedstawione w kwotach lub procentowo
- istotnym problemem przy dokonywaniu ocen tendencji zmian przychodów, kosztów, zysków (strat) jest inflacja. Bez jej uwzględnienia trudno jest bowiem ocenić, czy wzrost sprzedaży bądź zysku jest wynikiem rzeczywistego realnego wzrostu, czy też jest to wzrost pozorny, spowodowany jedynie wyższym poziomem cen.
2) badanie struktury przychodów i kosztów, które sprowadza się do ustalenia udziału grup przychodów i kosztów do przychodów i kosztów ogółem.
Grupy przychodów: przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, pozostałe przychody operacyjne, przychody finansowe, zyski nadzwyczajne (jako szczególna grupa przychodów).
Grupy kosztów: koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów, pozostałe koszty operacyjne, koszty finansowe, straty nadzwyczajne szczególna grupa kosztów).
3) badanie relacji zachodzących pomiędzy poszczególnymi kategoriami wyniku finansowego (zysku lub straty)
-relacja zysku z działalności operacyjnej do zysku ze sprzedaży
-relacja zysku brutto do zysku z działalności operacyjnej
-relacja zysku brutto do zysku ze sprzedaży
-relacja zysku netto do zysku ze sprzedaży
-efektywna stopa opodatkowania = podatek dochodowy/zysk brutto x 100%
Analiza wstępna rachunku przepływów pieniężnych daje obraz przepływu środków pieniężnych w trzech obszarach funkcjonowania przedsiębiorstwa: operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej oraz orientację o kierunkach zagospodarowania tych środków.
78. Omów istotę analizy wskaźnikowej sprawozdań finansowych i jej praktyczną przydatność.
Rozwinięciem wstępnej analizy sprawozdań finansowych jest analiza wskaźnikowa. Za jego pomocą można syntetycznie charakteryzować różne aspekty działalności przedsiębiorstwa. Do tego celu stosuje się określone zestawy zbliżonych pod względem treści wskaźników ekonomicznych. Dzięki ujednoliceniu ich treści mogą one być jednoznacznie interpretowane nie tylko przez menedżerów, ale również przez kredytodawców i akcjonariuszy spółki. W zależności od potrzeb i zainteresowań, poszczególne grupy odbiorców ograniczają zakres wskaźników wykorzystywanych w analizie.
Najszerszy wachlarz wskaźników ekonomicznych, możliwy do ustalenia na podstawie sprawozdań finansowych, jest wykorzystywany przez menedżerów podejmujących wiele różnych decyzji dotyczących sprawnego funkcjonowania przedsiębiorstwa. Uwaga menedżerów koncentruje się głównie na płynności finansowej, zapotrzebowaniu na kapitał obrotowy netto oraz rentowności i wzroście wartości firmy. Kredytodawcy, dążąc do minimalizacji ryzyka, koncentrują swoje zainteresowania na długoterminowej zdolności spółki do zwrotu długów, a w przypadku kredytów krótkoterminowych głównie na płynności finansowej. Akcjonariuszy spółki interesuje natomiast wysokość dywidendy oraz wzrost wartości spółki. Zyskowność firmy jest przedmiotem zainteresowania wszystkich wymienionych grup odbiorców analizy wskaźnikowej. Trudno byłoby uszeregować wskaźniki analizy sprawozdań finansowych według potrzeb odbiorców. Zazwyczaj ujmuje się je w grupy zawierające wskaźniki o zbliżonej treści ekonomicznej.
Najbardziej typowe rozwiązanie pozwala wyróżnić pięć obszarów analizy służących ocenie:
- płynności finansowej
- zadłużenia i zdolności do obsługi długu
- sprawności działania
-rentowności
- rynkowej wartości akcji i kapitału.
Analiza wskaźnikowa jest szybką i efektywną metodą wglądu w operacje gospodarcze i wyniki funkcjonowania przedsiębiorstwa. Jednak sposób wykorzystania tego narzędzia musi być odpowiednio wyważony i uzupełniony innymi narzędziami analitycznymi. Trzeba dodać, że analiza wskaźnikowa nie jest wolna od pewnych ograniczeń. Najważniejszym z nich jest to, że opiera się ona głównie na przeszłości firmy. Jednak wraz z analizą otoczenia może ona służyć do kształtowania przyszłości przedsiębiorstwa.
By przeprowadzić prawidłową analizę należy posiłkować się każdą grupą wskaźników oraz wystarczy obliczyć 12-16 wskaźników.
79. Scharakteryzuj zależność między budżetem operacyjnym i finansowym.
Budżet wiodący składa się generalnie z dwóch części: budżetu operacyjnego i budżetu finansowego.
Budżet operacyjny obejmuje prognozowanie dotyczące podstawowej działalności jednostki, czyli: sprzedaży, produkcji, gospodarki zapasami i kończy się planowanym rachunkiem zysków i strat na poziomie wyniku operacyjnego.
Budżet finansowy prezentuje planowane wpływy i wydatki gotówkowe, uwzględnia działalność inwestycyjną i finansową, a także obejmuje planowane sprawozdania finansowe określane często sprawozdaniami pro-forma w postaci planowanego bilansu, planowanego rachunku zysków i strat na poziomie wyniku netto i planowane sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych.
Budżet operacyjny w jednostkach produkcyjnych obejmuje następujące budżety cząstkowe: budżet sprzedaży, budżet produkcji, budżet materiałów bezpośrednich, budżet robocizny bezpośredniej, budżet pośrednich kosztów produkcji, budżet kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży, budżet zapasów końcowych wyrobów gotowych, budżet kosztu sprzedanych wyrobów, planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku operacyjnego.
W ramach budżetu finansowego występują: budżet środków pieniężnych, budżet nakładów kapitałowych, planowany bilans, planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku na działalności (wynik operacyjny skorygowany m.in. o przychody i koszty finansowe oraz podatki), planowane sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych.
80. Scharakteryzuj kredyty korporacyjne, konsumenckie, hipoteczne i mieszkaniowe. Omów podobieństwa i różnice.
Kredyt hipoteczny udzielany jest zwykle na cele inwestycyjne. Występuje kredyt hipoteczny średnio lub długookresowy. Charakterystyczną cecha kredytu hipotecznego jest zabezpieczenie hipoteczne. Kredyt o przeznaczeniu inwestycyjnym może być udzielany także w innej formie - zarówno przez banki jak i instytucje wyspecjalizowane w finansowaniu inwestycji. Kredytów zabezpieczonych hipotecznie mogą udzielać min. Banki hipoteczne, które w Polsce mogą działać tylko i wyłącznie w formie spółki akcyjnej. Gwarancja spłaty kredytu związana jest z określoną nieruchomością, jest to tzw. hipoteczne zabezpieczenie zwrotności kredytu. Pozwala ono bankom zaspokoić roszczenia z tej nieruchomości, także wtedy gdy zmieni ona swojego właściciela. Zapewnia bankom pierwszeństwo przed wierzycielami kolejnych właścicieli nieruchomości. Właściciel takiej nieruchomości może ją zbywać oraz dodatkowo może obciążać ją długami. Nie pozbawi to jednak banku uprawnień do zaspokojenia swoich roszczeń, dlatego też zabezpieczenie hipoteczne jest szczególnie przydatne do zapewnienia zwrotności kredytów długoterminowych. Może jednak również być zastosowane do zabezpieczenia kredytów krótkoterminowych, za także może być zabezpieczeniem różnych gwarancji.
Kredyt mieszkaniowy, to kredyt który zaciągasz na zakup mieszkania, a zabezpieczeniem dla tego kredytu jest właśnie to mieszkanie. To, że mieszkanie jest zabezpieczeniem kredytu oznacza, że jeśli nie będziesz kredytu terminowo spłacać, bank może ci je zabrać, by zaraz sprzedać. Z uzyskanej w ten sposób kwoty zabierze tyle, ile mu byłeś winien, plus karne odsetki, prowizje, opłaty (a resztę odda tobie). To prawo banku jest potwierdzone w księgach wieczystych (które są prowadzonym przez państwo rejestrem mieszkań i innych nieruchomości) w dziale o nazwie „hipoteka”. Dlatego kredyt mieszkaniowy zwany jest też kredytem hipotecznym.
Kredyt konsumpcyjny - Reguluje go dyrektywa 87/102/EWG, jest udzielany konsumentom przez kredytodawców w formie płatności odroczonej, zaliczki lub innej podobnej usługi finansowej w ramach prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, przy czym kredyt występuje w znaczeniu ekonomicznym, stanowiąc zwiększenie zdolności finansowania przez konsumentów zakupów określonych dóbr. Konsument, zgodnie z dyrektywą 87/102/EWG, to osoba fizyczna jako podmiot nieprofesjonalny, który w transakcjach nią objętych działa w celach określonych jako niezwiązane z jej zawodem czy prowadzoną działalnością gospodarczą. Kredyty konsumpcyjne można dzielić na gotówkowe i bezgotówkowe oraz spłacane jednorazowo i spłacane ratami.
Kredyt korporacyjny - Oferta bankowości korporacyjnej obejmuje produkty i usługi finansowe pomocne w rozwoju i usprawnianiu bieżącej działalności przedsiębiorstw, między innymi produkty i usługi z zakresu zarządzania środkami finansowymi, finansowania handlu i obsługi transakcji handlowych oraz finansowania działalności bieżącej i inwestycyjnej. Oferowane standardowe rozwiązania podlegają elastycznemu dostosowywaniu w zależności od specyficznych potrzeb Klienta. Zastosowanie różnych rozwiązań daje możliwość wykorzystania wielu funkcjonalności produktowych, przy jednoczesnym zapewnieniu prostoty obsługi. Możliwość indywidualnego sparametryzowania produktów przy jednoczesnym ograniczeniu formalności związanych z ich obsługą to charakterystyczna cecha.
81. Scharakteryzuj rynek pieniężny i rodzaje instrumentów na tym rynku.
Rynek pieniężny jest rynkiem płynnych aktywów finansowych, obejmuje transakcje pieniężnymi funduszami pożyczkowymi o okresie finansowania do 1 roku. Celem rynku pieniężnego jest zwiększenie płynności finansowej. Instrumenty tego rynku charakteryzują się bardzo dużą płynnością i są wykorzystywane przez podmioty do zaspokojenia potrzeb na kapitał obrotowy. Transakcje prowadzone na rynku pieniężnym mają formę krótkoterminowych kredytów bądź pożyczek. Ze względu na konieczność utrzymania wysokiej płynności i zapewnienia transferu dużych kwot najważniejszymi uczestnikami tego rynku są banki, a także instytucje rządowe, zakłady ubezpieczeń, fundusze inwestycyjne oraz duże przedsiębiorstwa o wysokim ratingu kredytowym. Do funkcji rynku pieniężnego należy m.in. określenie wysokości stóp procentowych, wyrównanie niedoborów i nadwyżek płynności banków oraz umożliwienie bankowi centralnemu realizację polityki monetarnej.
Instrumentami rynku pieniężnego są bony pieniężne, skarbowe, papiery komercyjne, weksle, czeki, akcepty bankierskie, certyfikaty depozytowe.
Bony skarbowe są najbardziej płynnym instrumentem rynku pieniężnego. Bony skarbowe są to krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez rząd w celu finansowania bieżących wydatków budżetowych. Wielkość przeprowadzonych emisji jest uzależniona od deficytu budżetowego. Bony skarbowe ze względu na krótki termin zapadalności obarczone są niemal zerowym ryzykiem inwestycyjnym. Emitowane są jako papiery na okaziciela, a ich okres zapadalności wynosi od 1 tygodnia do 52. Bony są sprzedawane z dyskontem, a ich rentowność liczona jest na bazie 360 dni w roku. Wartość nominalna jednego bonu wynosi 10 000 zł.
Bony pieniężne NBP - są krótkoterminowymi papierami wartościowymi emitowanymi przez NBP w celu regulowania płynności systemu bankowego. W ofercie sprzedaży dominują bony o terminie wykupu 7 dni. Zasady emisji i wykupu podobne są jak w przypadku bonów skarbowych. Oba rodzaje papierów wartościowych są podstawą polityki interwencji banku centralnego nazywanej operacjami otwartego rynku.
Bony pieniężne przedsiębiorstw - zwane także krótkoterminowymi papierami dłużnymi (KPD) są dokumentami wierzycielskimi, charakteryzującymi się dużą płynnością, których termin wymagalności nie przekracza jednego roku. KPD emitowane są w celu pozyskania kapitału na bieżącą działalność. Jest to forma pożyczki, jaką zaciąga przedsiębiorstwo na rynku pieniężnym. Sprzedaż takiego bonu jest zobowiązaniem emitenta do zwrotu pożyczki w określonym terminie wraz z ustalonymi odsetkami. Emitentami krótkoterminowych papierów dłużnych są zazwyczaj przedsiębiorstwa znane, o dobrej kondycji finansowej i uważane za wiarygodnych pożyczkobiorców. Organizatorem emisji są banki, które sprzedają KPD w imieniu dłużników. Z uwagi na gwarancje bankowe instrumenty te uważne są za atrakcyjne zarówno pod względem ryzyka, jak i oprocentowania. KPD mogą być emitowane na podstawie Kodeksy cywilnego, jak również Prawa wekslowego.
Weksel - jest to instrumentem finansowym reprezentującym wierzytelności pieniężne określone co do kwoty i terminu. Z formalnego punktu widzenia weksel jest sformalizowanym dokumentem prawnym, zawierającym bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty sumy wekslowej w określonym terminie i miejscu.
Czek - jest papierem wartościowym, na którym jego wystawca zleca swojemu bankowi wypłatę określonej sumy pieniężnej okazicielowi lub osobie na nim wskazanej. Czek jest środkiem płatniczym umożliwiającym dokonanie rozliczeń w formie bezgotówkowej, a więc zastępującym pieniądz znajdujący się w obrocie. Warunkiem skutecznej realizacji płatności jest zdeponowanie odpowiednich środków pieniężnych na rachunku bankowym. Czek jest pod pewnymi względami podobny do weksla. Prawa z niego wynikające można przenieść na inną osobę, a ponadto pełni on także funkcję płatniczą. Jednakże czek nie jest instrumentem kredytowania. Płatność następuje za okazaniem czeku, a nie w przyszłości, jak to ma miejsce w przypadku weksla.
82. Omów znaczenie giełdy dla pozyskiwania kapitału.
Jednym z ważniejszych źródeł pozyskiwania kapitałów przez przedsiębiorstwo jest Giełda Papierów Wartościowych jako miejsce publicznej emisji akcji. Emisja akcji i wprowadzenie ich do obrotu giełdowego jest procesem złożonym, zarówno z punktu widzenia przedsiębiorstwa, które chce wyemitować akcje, jak i instytucji rynku kapitałowego. Wiąże się to z faktem, iż w momencie wejścia akcji do obrotu muszą być zabezpieczone interesy zarówno spółki, jak i bezpieczeństwo obrotu oraz interesy potencjalnych inwestorów. Tak więc możemy powiedzieć, iż cały proces będzie się odbywał w dwóch obszarach, a mianowicie w sferze organizacji i zarządzania przedsiębiorstwem oraz na rynku papierów wartościowych. Wprowadzenie akcji do obrotu w sytuacji, gdy koniunktura gospodarcza jest zła, może doprowadzić do sytuacji, że potencjalni inwestorzy nie będą zainteresowani ich zakupem, bądź też w sytuacji dobrej koniunktury przedsiębiorstwo zgromadzi mniej kapitału niż by mogło
KORZYŚCI:
83. Omów znaczenie rynku kapitałowego dla wspierania rozwoju gospodarczego kraju.
Rynek kapitałowy jest częścią rynku finansowego, który tworzą transakcje zawierane długoterminowymi instrumentami finansowymi, tzn. instrumentami o terminie realizacji dłuższym niż rok (choć wymóg ten ma coraz mniejsze znaczenie), przeznaczonymi na finansowanie inwestycji. Podstawowym celem rynku kapitałowego jest umożliwienie różnym podmiotom gospodarczym pozyskiwania środków finansowych na zapewniającą dochody działalność inwestycyjną oraz finansowanie potrzeb publicznych.
Podstawowe funkcje rynku kapitałowego:
- pozyskiwanie na długi okres kapitału przez emitentów i powiększenie ich majątku (tylko rynek kapitałowy)
- uzyskiwanie dochodów przez inwestorów nabywających instrumenty finansowe
- efektywną alokację kapitału
- wycenę instrumentów finansowych
(3 ostatnie funkcje nabywają funkcję rynku finansowego)
Rynek kapitałowy ma istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki, ponieważ sprzyja istnieniu korzystnych dla jej rozwoju zjawisk. Zaliczyć można do nich przede wszystkim transformację kapitału, tj. przetwarzanie niewykorzystanych środków finansowych w produkcyjny i nieprodukcyjny kapitał trwały, czyli konwersję oszczędności w środki finansujące rozwój przedsiębiorstw - inwestycje. Rynek kapitałowy umożliwia z jednej strony uzyskanie środków na finansowanie działalności, a z drugiej stwarza możliwość zyskownego ulokowania posiadanego kapitału. (przez podmioty posiadające nadwyżki).
Z funkcją transformacji wiąże się funkcja mobilizacji kapitału. Dzięki istnieniu rynku kapitałowego zwiększa się liczba potencjalnych uczestników finansowania inwestycji podejmowanych przez podmioty gospodarcze. Inwestorzy mając zaufanie do zarządu danej spółki, mogą się zdecydować na zainwestowanie posiadanego kapitału. Przyczynić się to może do zwiększenia wartości spółki, jej przychodów, a także do wzrostu zysków ( a w konsekwencji do wysokiej dywidendy). Dzięki temu dostęp przedsiębiorców do kapitału jest większy i łatwiejszy, co pozwala na finansowanie nawet bardzo dużych zadań inwestycyjnych.
Rynek kapitałowy jest również miejscem alokacji kapitału. Przemieszczanie się kapitału pomiędzy różnymi sektorami rynku finansowego i gospodarki powoduje, że najintensywniej rozwijają się te jej dziedziny, które są najbardziej dochodowe. Sprawnie funkcjonujący rynek kapitałowy, nie tylko wspiera dążenia do poprawy efektywności przedsiębiorstw, ale sprzyja również wprowadzaniu innowacji i wdrażaniu nowych technologii. Kapitał przemieszcza się nie tylko między sektorami gospodarki, ale również między gospodarkami.
Kolejną funkcją jest ocena kapitału. Przekazywanie funduszy do najbardziej efektywnych podmiotów gospodarczych stanowi jednocześnie ocenę sposobu zarządzania tymi firmami i strategii ich rozwoju. Rynkowe mechanizmy popytu i podaży decydują o wycenie kapitału.
Ponadto, fundusze emerytalne, efektywnie inwestując powierzony im kapitał, przyczyniają się do pomnażania środków gromadzonych na poczet przyszłych emerytur. Rynek kapitałowy wpływa na rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw.
Rynek kapitałowy jest niezbędny do przekształcania się małych przedsiębiorstw w średnie i duże firmy.
84. Scharakteryzuj papiery wartościowe wykorzystywane przez przedsiębiorstwa - skala i ich znaczenie.
Papierem wartościowym jest dokument potwierdzający prawa majątkowe właściciela. Instrumenty pochodne nie są papierami wartościowymi. Biorąc pod uwagę funkcje spełniane przez papiery wartościowe wyróżnia się stanowiące potwierdzenie wierzytelności pieniężnych (obligacje, weksle, czeki) i dokumenty uprawniające do współwłasności kapitału (akcje). Kolejnym kryterium jest tryb stosowany w obrocie, a więc sposób przenoszenia tytułu własności i innych praw majątkowych, czyli papiery wartościowe na okaziciela imienne oraz dokumenty na zlecenie. Wyróżnia się również papiery wartościowe służące celom rozliczeniowym (czeki, weksle) oraz papiery wartościowe lokacyjne (akcje, obligacje, bony pieniężne). Papiery wartościowe są podzielone także na długoterminowe, czyli termin zapłaty przypada po upływie co najmniej 1 roku, oraz krótkoterminowe (czeki, weksle, bony pieniężne NBP).
Akcje - papiery własnościowe znamionujące udział właściciela w spółce akcyjnej, a co za tym idzie w kapitale zakładowym spółki. Ich wartość może być wyrażona kwotą pieniężną lub ułamkiem wartości spółki. Minimalna wartość nominalna w Polsce jest to 1 zł. W przypadku akcji można wymienić trzy ceny:
1) cenę nominalną wyrażającą udział właściciela w kapitale zakładowym spółki
2) cenę emisyjna po której następuje wyprzedaż akcji; może ona być nawet wielokrotnie od ceny nominalnej
3) cenę rynkową powstałą wskutek konfrontacji ofert kupna i sprzedaży
Obligacje - papiery wartościowe emitowane w serii, w których emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wierzyciela (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Świadczenia te mogą mieć zarówno charakter pieniężny (wykup obligacji , płacenie odsetek, wykup obligacji po wyższej cenie) jak i niepieniężny (prawa do udziału w zyskach emitenta, zamiany obligacji na akcje, prawo do subskrypcji na prawach pierwszeństwa akcji nowych emisji).
Certyfikaty inwestycyjne - instrumenty finansowe emitowane przez Fundusze Inwestycyjne, będące podmiotami prawnymi prowadzącymi działalność polegającą wyłącznie na lokowaniu zebranych środków w papiery wartościowe i inne prawa majątkowe. Ich działalność reguluje Ustawa o Funduszach Inwestycyjnych z dnia 16 listopada 2000 r. Musza one być tworzone i prowadzone przez Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych. Towarzystwa te występują również w imieniu funduszy.
Listy zastawne - emitowane przez banki hipoteczne mające formę akcyjną.
Instrumenty pochodne, derivatives - walory, których wycena jest zależna od instrumentu bazowego. Do derywatywów zalicza się: kontrakty futures, opcje, warranty, swap'y.
Prawa poboru - to prawo pierwszeństwa nabycia akcji nowej emisji, przysługujące dotychczasowym akcjonariuszom spółki. Dotychczasowi akcjonariusze mogą jednak zrezygnować z prawa objęcia nowych akcji sprzedając prawo poboru na giełdzie. Prawa poboru są przedmiotem obrotu na giełdzie jako samodzielny papier wartościowy. Należy jednak pamiętać, że obrót prawami poboru trwa stosunkowo krótko (z reguły od kilku do kilkunastu dni) i w tym okresie inwestor musi sprzedać je na giełdzie lub dokonać zapisu na akcje, w przeciwnym razie poniesie stratę, gdyż prawa poboru wygasają.
Prawa do akcji - umożliwiają nabywcom akcji nowej emisji ich odsprzedanie, zanim akcje te zostaną wprowadzone do obrotu giełdowego. Obrót PDA podlega takim samym regułom jak obrót akcjami. PDA notowane są w tym samym systemie notowań, w którym są lub mają być notowane akcje danej spółki.
85. Omów politykę pionową i poziomą wyrównywania sytuacji dochodowej w gminach, powiatach, województwach.
Polityka pionowa
Część wyrównawcza subwencji ogólnej jest ustalana dla gmin, powiatów i województw, które charakteryzuje niższy poziom dochodów podatkowych na 1 mieszkańca w porównaniu do średniej krajowej. W skład części wyrównawczej subwencji ogólnej wchodzi kwota podstawowa i kwota uzupełniająca. Gminy otrzymują kwotę podstawową części wyrównawczej subwencji ogólnej pod warunkiem, że wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie jest niższy niż 92% średniej krajowej. Kwotę uzupełniającą części wyrównawczej subwencji ogólnej uzyskują te gminy, w których gęstość zaludnienia jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju oraz w których, wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie jest niższy niż 150% średniej krajowej. Powiaty otrzymują kwotę podstawową części wyrównawczej subwencji ogólnej, jeśli wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w powiecie jest niższy od średniej krajowej. Kwotę uzupełniającą części wyrównawczej subwencji ogólnej uzyskują te powiaty, w których poziom bezrobocia przekracza 110% średniej krajowej. Województwa otrzymują kwotę podstawową części wyrównawczej subwencji ogólnej, jeśli wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w województwie jest niższy od średniej krajowej. Kwotę uzupełniającą części wyrównawczej subwencji ogólnej uzyskują te województwa, w których liczba mieszkańców nie przekracza 3 milionów.
Polityka pozioma
Subwencja wyrównawcza jest podstawowym składnikiem subwencji ogólnej. Pełnią one funkcję pośrednią pomiędzy zadaniem równoważenia dochodów gmin w skali globalnej a próbą wyrównania dysproporcji w dostępie gmin do potencjalnych źródeł dochodów, prawo do jej otrzymywania mają gminy słabsze ekonomicznie, znajdujące się w gorszej sytuacji z punktu widzenia własnych dochodów podatkowych na 1 mieszkańca gminy w stosunku do średniej obliczanej dla ogółu gmin w kraju.
Gminy
Kwota podstawowa jest jedną z części składowych subwencji wyrównawczej, otrzymać ją może gmina, a której wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie - "wskaźnik G" jest mniejszy niż 92% wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin w kraju - "wskaźnik Gg". Przy czym wskaźnik G obliczany jest poprzez podzielenie kwoty dochodów podatkowych danej gminy za rok poprzedzający rok bazowy przez liczbę mieszkańców gminy. Natomiast wskaźnik Gg obliczany jest poprzez podzielenie sumy dochodów podatkowych wszystkich gmin za rok poprzedzający rok bazowy przez liczbę mieszkańców kraju. Kwotę uzupełniającą otrzymuje gmina, w której gęstość zaludnienia jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju
Powiaty:
Kwotę podstawową otrzymuje powiat, w którym wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w powiecie - wskaźnik "P" jest mniejszy niż wskaźnik dochodów podatkowych dla wszystkich powiatów - wskaźnik "Pp". Kwotę uzupełniającą otrzymuje powiat, w którym wskaźnik bezrobocia w powiecie, obliczony jako iloraz stopy bezrobocia w powiecie i stopy bezrobocia w kraju - wskaźnik "B" jest większy od 1,1.
Województwa:
Kwotę podstawową otrzymuje województwo, w którym wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w województwie - wskaźnik "W" jest mniejszy niż wskaźnik dochodów podatkowych dla wszystkich województw - wskaźnik "Ww". Oba te wskaźniki obliczane są analogicznie jak w przypadku gmin i powiatów. Kwota uzupełniająca przyznawana jest województwom, w których liczba mieszkańców nie przekracza 3 milionów.
86. Scharakteryzuj rachunkowość finansową - podobieństwa i różnice rozwiązań krajowych i międzynarodowych.
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości stanowią zbiór standardów opracowywanych w latach 1973-2000 przez Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (KMSR), organ zastąpiony w 2001 roku przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (RMSR). MSR są stopniowo zastępowane i uzupełniane przez nowe wersje standardów noszące nazwę Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF).
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości stanowią wzór w przestrzeganiu regulacji i norm rachunkowości na świecie. Zapewniają szczegółowe zobrazowanie kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Harmonizując zasady rachunkowości umożliwiamy porównywanie sprawozdań na gruncie międzynarodowym i przygotowanie skonsolidowanych sprawozdań finansowych.
MSR zawierają kolejno założenia koncepcyjne sporządzania i prezentacji sprawozdania finansowego, które przedstawiają: - zasady sporządzania i przedstawiania sprawozdań finansowych na potrzeby użytkowników zewnętrznych oraz cele tych sprawozdań - zasady rachunkowości (zasada memoriału, zasada kontynuacji działania) oraz cechy jakościowe sprawozdań pozwalające na uzyskanie prawdziwego rzetelnego obrazu kondycji jednostki (zrozumiałość, przydatność, istotność, wiarygodność, przewaga treści nad formą, zasada ostrożnej wyceny, kompletność, porównywalność) - składniki sprawozdania finansowego: aktywa, zobowiązania, kapitał własny, wyniki działalności, przychody, koszty oraz ich ujmowanie we wzorach sprawozdań - wycena składników według zasad: kosztu historycznego, aktualnej ceny nabycia, wartości możliwej do uzyskania, wartości bieżącej; najczęściej jest stosowana wycena według kosztu historycznego łączona z innymi zasadami koncepcje zachowania kapitału i ustalania zysku: koncepcja finansowa i rzeczowa
Większość MSR-ów pokrywa się z ustawą o rachunkowości, jednak występują też treści, co do których brak ustaleń w ustawie o rachunkowości. KSR zawierają bardziej szczegółowe wyjaśnienia niż MSR.
Różnice te sprowadzają się do odmiennych zasad:
Krajowe Standardy Rachunkowości:
87. Scharakteryzuj gospodarcze i społeczne koszty inflacji.
Gospodarcze skutki inflacji przejawiają się w kosztach wynikających z tego, że:
Społeczne skutki inflacji czyli różne grupy społeczne tracą na inflacji w różnym stopniu. Inflacyjny wzrost cen obniża realne dochody przede wszystkim tej części ludności, która pracuje w tzw. sferze budżetowej oraz utrzymuje się ze świadczeń społecznych. Na inflacji tracą wszyscy oszczędzający, szczególnie ci, którzy utrzymują się ze świadczeń społ. i trzymają swoje oszczędności na tzw. czarna godzin
88. Omów bezpośrednie i pośrednie instrumenty polityki pieniężnej.
Pośrednie instrumenty polityki pieniężnej - oddziałują na płynność bankową, czyli podaż i koszt kredytów. Banki centralne czynią to za pomocą trzech klasycznych instrumentów, do których należą:
Instrumenty typu administracyjnego - związane z bezpośrednią kontrolą banku centralnego nad systemem bankowym - np. racjonowanie kredytów.
Instrumenty bezpośredniego oddziaływania można podzielić na dwie grupy. Pierwsza obejmuje instrumenty wykorzystywane do kontroli rozmiarów udzielanych kredytów i wysokości stóp procentowych, druga zaś do swoistego rodzaju oddziaływanie poprzez moralną perswazję (narzędzia informacyjne).
Zadaniem kontroli wysokości udzielanych przez banki komercyjne kredytów jest utrzymanie podaży pieniądza na określonym poziomie w celu przywrócenia lub po prostu zapewnienia równowagi w gospodarce i/lub obrotach bieżących z zagranicą. Kontrola kredytów może przybierać różne formy. Różny też może być zakres jej stosowania. Może przybrać bowiem formę:
Kontrola poziomu stóp procentowych natomiast, należy do bezpośrednich instrumentów selektywnego oddziaływania na gospodarkę za pomocą zjawisk pieniężnych. Prowadzi się ją poprzez podmiotowe lub przedmiotowe różnicowanie stawek oprocentowania bądź za pomocą wyznaczania górnej lub dolnej wysokości stóp procentowych bądź też narzucania bankom komercyjnym ściśle określonej wysokości stawek.
Polega ona na przekazywaniu w różnej formie informacji na temat krótko i średniookresowych założeń polityki pieniężnej, jej instrumentów i zamierzonych efektów. Skala posługiwania się nimi zależy od szeregu uwarunkowań, mających swoje źródła w sytuacji wewnętrznej danego kraju oraz w jego powiązaniach z zagranicą. Można zaryzykować stwierdzenie, iż wielkość zapotrzebowania na wspieranie polityki pieniężnej instrumentami perswazji powinna być odwrotnie proporcjonalna do poziomu niepewności i niemożności osiągnięcia jej celów za pomocą instrumentów ogólnego oddziaływania na system bankowy.
Przesłanki do perswazji:
W ostatnich latach w Polsce, instrumenty perswazji wykorzystuje również Rada Polityki Pieniężnej, która w sprawozdaniach ze swoich posiedzeń informuje o kształtowaniu nie tyle bieżącej, co przyszłej inflacji, wskazując przy tym prawdopodobny kierunek zmian stóp procentowych w przyszłości.
89. Scharakteryzuj ujęcie podmiotowe i przedmiotowe analizy kosztów w przedsiębiorstwie.
Podmiotowy układ kosztów
Podmiotowe kryterium kwalifikacyjne kosztów działalności operacyjnej jest związane z wyodrębnieniem grup kosztów według typów prowadzonej działalności. Takie ujęcie klasyfikacyjne kosztów nazywane jest także układem funkcjonalnym lub kalkulacyjnym. Zgodnie z tym kryterium koszty proste przypadające na bieżący okres sprawozdawczy, jak też poniesione w poprzednich okresach, lecz przypadające na bieżący okres sprawozdawczy, dzieli się na koszty:
Przedmiotowy podział kosztów jest więc używany do wyceny poszczególnych wyrobów gotowych.
Ponadto stosując podział kosztów w tym układzie, można ustalić jednostkowy techniczny koszt wytworzenia wyrobów. Jednostkowy techniczny koszt wytworzenia to techniczny koszt wytworzenia przypadający na jednostkę wyrobu, przy czym przez techniczny koszt wytworzenia rozumie się sumę: zużycia materiałów bezpośrednich, płac bezpośrednich i inne koszty bezpośrednie produkcji oraz koszty wydziałowe.
W podziale kosztów w układzie przedmiotowym wyodrębnia się zatem koszty bezpośrednie i pośrednie. Bezpośrednie koszty produkcji to wszystkie koszty, które można bezpośrednio rozliczyć na produkcję poszczególnych wyrobów. Rozliczenia tego dokonuje się na podstawie odpowiednich dokumentów źródłowych.
Na bezpośrednie koszty produkcji składają się przede wszystkim tzw. materiały i płace bezpośrednie. Materiały bezpośrednie to takie materiały, których zużycie można odpowiednio przyporządkować - na podstawie dokumentów źródłowych - produkcji określonych wyrobów. Podobnie jest w przypadku płac bezpośrednich - są to płace pracowników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji, można je zatem odnieść na poszczególne wytwarzane przez tych pracowników wyroby. Ponadto do kosztów bezpośrednich - oprócz materiałów i płac bezpośrednich - zalicza się inne koszty, co do których istnieje możliwość bezpośredniego odniesienia na jednostkę produkowanego wyrobu. Mogą to być na przykład koszty związane z amortyzacją środków trwałych wykorzystywanych do produkcji.
W przeciwieństwie do kosztów bezpośrednich, pośrednie koszty produkcji nie mogą być bezpośrednio odnoszone do produkowanych wyrobów, tzn. nie można przyporządkować ich poszczególnym wyrobom gotowym jedynie na podstawie dowodów źródłowych. Rozliczenie to następuje natomiast na podstawie odpowiednich kalkulacji dokonanych w wyniku przyjęcia określonych umownych założeń. Koszty pośrednie nie dotyczą jednego konkretnego wyrobu, lecz jednocześnie wszystkich (bądź kilku) produkowanych przez daną jednostkę, dlatego ich podział między poszczególne wyroby wymaga zastosowania tzw. klucza rozliczeniowego. Kluczem rozliczeniowym mogą być na przykład płace bezpośrednie, materiały bezpośrednie, techniczny koszt wytworzenia.
Do kosztów pośrednich zalicza się koszty wydziałowe, koszty zarządu i koszty sprzedaży. Biorąc pod uwagę zaprezentowany zakres kosztów bezpośrednich i pośrednich produkcji, w ramach układu kalkulacyjnego można wyróżnić następujące pozycje:
Zaprezentowane układy klasyfikacyjne kosztów umożliwiają grupowanie kosztów w różnych przekrojach, a tym samym wielopłaszczyznową analizę i kontrolę kosztów działalności. Różne układy kosztów dostarczają różnych informacji na temat ponoszonych kosztów. W zależności od takich czynników, jak skala i zakres prowadzonej działalności gospodarczej, zakres niezbędnych informacji na temat kosztów (w celu prowadzenia prawidłowej analizy i kontroli kosztów) każda jednostka może grupować ponoszone przez siebie koszty w jednym, kilku lub wszystkich przedstawionych układach kosztów.
Rodzaje kosztów:
Kc=Ks+Kz
Inny podział kosztów:
W długim okresie wszystkie koszty są zmienne.
90. Omów metody dywersyfikacji ryzyka inwestycyjnego.
Dywersyfikacja ryzyka inwestycyjnego
Dywersyfikacja portfela polega na zróżnicowaniu lokat w portfelu inwestycyjnym. Dywersyfikacja portfela poprawia relację oczekiwanego dochodu do ryzyka. Im mniejsza współzależność zmian cen lokat w portfelu, tym mniejsza staje się zmienność stóp zwrotu (ryzyko) całego portfela. Ryzyko portfela inwestycyjnego zależy bowiem nie tylko od ryzyka pojedynczych inwestycji wchodzących w jego skład, ale także od stopnia korelacji stóp zwrotu z tych inwestycji. W przypadku korelacji ujemnej, straty z jednej lokaty mogą zostać zrekompensowane zyskami z innej. Dywersyfikacja może być realizowana poprzez dobór różnych rodzajów lokat (np. nieruchomości, towarów, akcji, obligacji, tytułów uczestnictwa funduszy inwestycyjnych), a także różnicowanie lokat pod względem geograficznym, sektorów czy emitentów. Dywersyfikować portfel możemy na 3 główne sposoby, ze względu na: cel i horyzont inwestycyjny, rodzaj aktywów oraz różne rynki świata (dywersyfikacja międzynarodowa).
Te dwie kwestie (cele i horyzont inwestycyjny) są ze sobą ściśle skorelowane i wzajemnie się uzupełniają. Dywersyfikacja zależy od tego, czy nasza inwestycja ma charakter krótkoterminowy, średnioterminowy czy długoterminowy. W celu zminimalizowania ryzyka powinniśmy korzystać ze wszystkich typów rozwiązań, od długoterminowych począwszy, na krótkoterminowych kończąc. Ich wybór uzależnimy od czasu potrzebnego pod inwestycje, po wcześniejszym zdefiniowaniu celów, których różnorodność i dywersyfikacja ryzyka na różne rozwiązania zagwarantuje nam osiągnięcie naszych planów finansowych oraz zabezpieczy wartość naszego portfela w czasie. Sukces inwestycyjny gwarantowany.
Chodzi głównie o to, co wrzucimy do naszego portfela. Mogą to być instrumenty udziałowe (na przykład akcje, jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, certyfikaty inwestycyjne) lub instrumenty dłużne (obligacje, bony). Mamy również możliwość lokowania swojego kapitału w surowce, kupując instrumenty odwzorowujące ich cenę rynkową (instrumenty pochodne). Osoby ostrożne mają w swoich portfelach również lokaty bankowe, polisy czy rachunki oszczędnościowe .Ciekawą kwestią jest dodanie do swojego portfela inwestycji alternatywnych, typu wino, whisky czy kapitał ziemski. Dla osób zamożnych dobrą propozycją są nieruchomości, które również stanowią formę lokowania kapitału. Często nie zdajemy sobie z tego sprawy, ale swój udział w portfelu mają także produkty kolekcjonerskie - jak numizmatyka czy dzieła sztuki. Dzięki odpowiedniej dywersyfikacji i alokacji kapitału na różne aktywa można osiągać największe korzyści. Po pierwsze: w średnim i dłuższym okresie nasz portfel stabilnie zarabia dzięki wykorzystaniu dobrej koniunktury na różnych grupach aktywów, natomiast w krótkim terminie możemy okresowo sporo zarabiać, a w gorszych okresach na rynkach akcyjnych wykorzystanie instrumentów dłużnych (bezpiecznych) oraz inwestycji alternatywnych stabilizuje nasz portfel i uniezależnia nas od koniunktury. Drugie rozwiązanie to, oprócz pasywnej inwestycji w różne aktywa, aktywna alokacja i przenoszenie środków między aktywami ryzykownymi a bezpiecznymi. Podczas hossy odpowiednia dywersyfikacja powinna uwzględnić duży udział akcji i instrumentów odwzorowujących ich kurs w naszym portfelu. Natomiast kiedy występuje bessa lub korekta na rynkach finansowych, bezpieczniej jest zainwestować w instrumenty rynku pieniężnego bądź obligacje.
Bardzo ważnym elementem dywersyfikacji naszego portfela jest inwestowanie nie tylko na rodzimym rynku, ale również na rynkach obcych. Zdarza się, że inwestowanie w instrumenty zagraniczne jest obarczone wyższym ryzkiem, ponieważ dochodzi ryzyko walutowe oraz, na niektórych rynkach wschodzących, kwestie niestabilności politycznej lub gospodarczej. Dobór odpowiednich rynków, ich stała kontrola i wykorzystanie rozwiązań umożliwiających szybkie zainwestowanie tam środków, a następnie ich wycofanie z zyskiem, skutecznie to ryzyko minimalizuje.
91. Omów modele wyceny aktywów i pasywów stosowane w rachunkowości oraz ich praktyczne zastosowanie.
Metody stosowane do określenia wartości składników majątku i kapitałów
- metoda ceny (kosztu) historycznego - dość powszechnie używana, lubiana „na potrzeby podatkowe”, wykorzystywana przez prawo podatkowe; poszczególne składniki wycenia się po kosztach jakie ponieśliśmy przy ich zakupie lub wytworzenie bez znaczenia czy to było dzisiaj czy 3 miesiące temu; dotyczy nie wszystkich składników majątku, podaje wartość aktualną tylko w momencie nabywania zasobów
- metoda ceny (kosztu) odtworzenia (current cost) - wyceniamy składniki majątku po cenach aktualnych w dniu, w którym dokonujemy wyceny; składniki aktywów wyceniane wg dzisiejszych cen, a pasywa wobec aktualnych kosztów. Stosowana głównie w rachunkowości zarządczej, czasem dla celów bilansowych można ją uwzględnić w rachunkowości finansowej, ale nie jest dopuszczalna w rachunkowości podatkowej, stosowana np. na potrzeby UE z działu rachunkowości rolniczej, dla porównania poszczególnych państw.
- metoda ceny (kosztu) realizacji (realisable value) - wycena sprzedawanych produktów, towarów wg cen aktualnych netto (bez VAT), realizowanych na rynku zakładając normalny tryb ich sprzedaży. W pasywach naliczana wartość zobowiązań, akceptowana i polecana przez prawo bilansowe
- metoda ceny (kosztu) bieżącej (prezent value) - zaktualizowana wartość przyszłych zasobów pieniężnych; polega na wykorzystywaniu aktywów w wartości oczekiwanej, ich zbyciem a zobowiązania w wartości zdyskontowanej; uwzględnia zmianę wartości pieniądza w czasie, stosowana głównie do planowania finansowego, w rachunkowości zarządczej przy przygotowaniu biznesplanów
Kategorie stosowane do wyceny bilansowej (w dniu bilansowania)
Podstawowe pojęcia: ceny, koszty, wartości stosowane do wyceny aktywów, pasywów oraz ustalenia wyniku finansowego:
Aktywa i pasywa wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy w sposób następujący:
1) środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne - według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny środków trwałych),
pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości,
1a) nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne zaliczane do inwestycji - według zasad, stosowanych do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, określonych w pkt 1 oraz w art. 31, art. 32 ust. 1-5 i art. 33 ust. 1 lub według ceny rynkowej bądź inaczej określonej wartości godziwej,
2) środki trwałe w budowie - w wysokości ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości,
3) udziały w innych jednostkach oraz inne niż wymienione w pkt 1a inwestycje zaliczone do aktywów trwałych - według ceny nabycia, pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub według wartości godziwej albo skorygowanej ceny nabycia - jeżeli dla danego składnika aktywów został określony termin wymagalności; wartość w cenie nabycia można przeszacować do wartości w cenie rynkowej, a różnicę z przeszacowania rozliczyć zgodnie z art. 35 ust. 4,
4) udziały w jednostkach podporządkowanych zaliczone do aktywów trwałych - według zasad określonych w pkt 3 lub metodą praw własności, pod warunkiem, że będzie ona stosowana jednolicie wobec wszystkich jednostek podporządkowanych,
5) inwestycje krótkoterminowe - według ceny (wartości) rynkowej albo według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa albo według skorygowanej ceny nabycia - jeżeli dla danego składnika aktywów został określony termin wymagalności, a krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek, w inny sposób określonej wartości godziwej,
6) rzeczowe składniki aktywów obrotowych - według cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy,
7) należności i udzielone pożyczki - w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem ostrożności, z zastrzeżeniem pkt 7a, 7a) należności i udzielone pożyczki zaliczone do aktywów finansowych, mogą być wyceniane według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej, 8) zobowiązania - w kwocie wymagającej zapłaty, z zastrzeżeniem pkt 8a,
8a) zobowiązania finansowe mogą być wyceniane według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej,
9) rezerwy - w uzasadnionej, wiarygodnie oszacowanej wartości,
9a) udziały (akcje) własne - według cen nabycia,
10) kapitały (fundusze) własne, z wyjątkiem udziałów (akcji) własnych, oraz pozostałe aktywa i pasywa - w wartości nominalnej.
92. Scharakteryzuj leasing i kredyt - wady, zalety, podobieństwa i różnice.
Leasing - jest umownym stosunkiem cywilnoprawnym. W ramach leasingu jedna ze stron umowy (finansujący, leasingodawca) przekazuje drugiej stronie (korzystającemu, leasingobiorcy) prawo do korzystania z określonej rzeczy na pewien uzgodniony w umowie leasingu okres, w zamian za ustalone ratalne opłaty (raty leasingowe). Nazwa leasing pochodzi od angielskiego słowa to lease oznaczającego tyle, co nająć, wydzierżawić (prawo anglosaskie nie odróżnia najmu od dzierżawy, tak samo jak nie odróżnia od nich leasingu). Problem wyboru formy finansowania pomiędzy kredytem a leasingiem ma kilka aspektów m.in.: prawny, organizacyjny i finansowy.
ASPEKT PRAWNY
Aspekt ten wiązany jest z różnym charakterem prawnym umów kredytu i leasingu. W przypadku kredytu właścicielem kredytowanego środka trwałego jest przedsiębiorca (środek trwały prawdopodobnie obciążony będzie jakąś formą zabezpieczenia ustanowionego na rzecz banku do czasu spłaty zobowiązania). W przypadku leasingu właścicielem środka trwałego jest leasingodawca (do czasu jego wykupienia przez przedsiębiorcę). Własność przedmiotu inwestycji zwykle niesie ze sobą wiele konsekwencji wpływających m.in. na efektywność i elastyczność działań przedsiębiorcy.
ASPEKT ORGANIZACYJNY Związany jest z innymi procedurami stosowanymi przez banki i leasingodawców przy zawieraniu umów kredytowych i leasingowych, co pośrednio związane jest z inną formą własności mienia. Procedury leasingowe są zwykle bardziej uproszczone i trwają krócej niż bankowe m.in. dlatego, że mienie pozostaje własnością leasingodawcy co znacznie ułatwia i przyśpiesza procedury windykacyjne stosowane przy niewywiązywaniu się przedsiębiorcy z opłacania rat w terminie. Na styku aspektu prawnego i organizacyjnego jest wola instytucji finansowej do finansowania przedsiębiorcy. Silne finansowo przedsiębiorstwo zwykle uzyska możliwość sfinansowania inwestycji kredytem na korzystniejszych warunkach finansowych, niż łączny koszt finansowania inwestycji w formie leasingu. Mało wiarygodny finansowo podmiot nie uzyska w banku kredytu, zwykle jednak (choć również nie zawsze) może liczyć na uzyskanie wiążącej oferty od leasingodawcy. Korzyści i wady wynikające z aspektu organizacyjnego i prawnego przedstawione są w poniższej tabeli.
LEASING operacyjny wady i zalety organizacyjno-prawne
Zalety
Wady
KREDYT wady i zalety organizacyjno-prawne
Zalety
Wady
ASPEKT FINANSOWY
Ostrożny przedsiębiorca winien mieć na uwadze, że jego interes jest częściowo przeciwstawny do interesu finansującego. W interesie przedsiębiorcy jest, aby koszt finansowania inwestycji (rozpatrywany łącznie z wszystkimi powiązanymi opłatami) był jak najniższy. Instytucja finansowa i jej przedstawiciel handlowy będzie starał się sprzedać ofertę możliwie jak najdroższą, gdyż taka zwykle generuje dla instytucji i sprzedawcy najwyższy zysk. Na konkurencyjnym rynku instytucje finansowe wkładają dużo wysiłku w maksymalnie korzystną prezentację swojej oferty jednocześnie usilnie unikając przedstawienia Klientowi pełnej listy wad i kosztów związanych z korzystaniem z tej samej oferty. Korzystanie z kredytu jak i leasingu dla wielu przedsiębiorców jest korzystne finansowo i zasadne organizacyjnie. Jednak dla sporej grupy podmiotów korzystanie z tych produktów może być bardzo kosztowne - szczególnie, jeżeli oferta wybrana została niestarannie. Koszt korzystania z oferty banku lub leasingodawcy dramatycznie zwiększa się, jeżeli przedsiębiorca miewa problemy z płynnością finansową lub jeżeli zmuszony jest wykonywać wiele operacji przy współudziale finansującego (ten aspekt ma szczególnie duże znaczenie przy leasingu). Analiza poniższej listy różnego rodzaju opłat, które są na polskim rynku pobierane przez niektóre instytucje finansowe zapewne czytelnikowi wiele wyjaśni. Koszt dodatkowych opłat leasingowych często podnosi koszt usługi o 1-2% wartości inwestycji rocznie
93. Omów aktywa inwestycyjne i ich znaczenie dla rozwoju przedsiębiorstwa, branży, kraju.
Aktywa inwestycyjne to kategoria wyodrębniona w celu odzwierciedlenia w systemie rachunkowości tych transakcji i zdarzeń, które są dalekie od ich podstawowej działalności operacyjnej. Od 2008r podstawą zaklasyfikowania składnika aktywów do grupy inwestycji nie jest cel jego nabycia lecz cel posiadania na specyficzne korzyści ekonomiczne.
Kryteria klasyfikowania inwestycji:
a) rodzaj korzyści ekonomicznych (nie: korzyści operacyjne) - wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, czynszów, tantiem, udziałów w zyskach lub innych pożytków.
b) wyłącznie z użytkowania (nie użytkuje się ich) - grunty, nieruchomości (wzrost wartości, nie użytkowane przez właściciela)
c) cel pozyskania -
Do inwestycji zalicza się aktywa finansowe (bez ograniczeń) oraz inne aktywa - jeżeli spełniają one określone warunki:
- korzyści jakie będzie jednostka osiągać
- brak wykorzystania do podstawowej działalności
Grupy inwestycji:
- grupa 1 - Inwestycje dzięki którymi jednostka osiąga przychód z tytułów wzrostu ich wartości
- grupa 2 - Inwestycje dzięki którymi jednostka osiąga przychody w formie odsetek, dywidend lub innych form udziału w zyskach
- grupa 3 - Inwestycje dzięki którymi jednostka osiąga przychody w formie innych pożytków, w tym także z transakcji handlowych (głównie krótkoterminowe aktywa finansowe)
Przychody osiągnięte z inwestycji w nieruchomości wykazywane są jako PPO
Przychody osiągnięte z inwestycji w aktywa finansowe wykazywane są jako PPF
W MSR 40 - o klasyfikacji do inwestycji decyduje nie tylko cel pierwotnego ich pozyskania, ale także cel ich bieżącego utrzymania, co oznacza możliwość dokonywania przekwalifikowania między inwestycjami a pozostałymi aktywami.
Aktywa inwestycyjne:
1) Do aktywów finansowych należą:
- środki pieniężne
- papiery wartościowe współwłasności majątkowej (np. akcje, udziały, certyfikaty założycielskie)
- instrumenty rynku kapitałowego (np. obligacje)
2) aktywa niefinansowe inwestycje w WNiP (prawa majątkowe) oraz inwestycje w nieruchomości (zaliczane są do nieruchomości rzeczowych - lokacyjnych, nabywane nieruchomości są traktowane wyłącznie jako źródło przychodów z tytułu czynszów lub przyrostu ich wartości, nie może być ona użytkowana przez właściciela w działalności operacyjnej)
Większe zasoby inwestycji to większa produktywność, PKB, mniejsze bezrobocie itp., ponieważ inwestując np. w pracę, zwiększa się jej produktywność. Większa produktywność to więcej towarów, większy zarobek dla ludzi itp.
Znaczenie aktywów inwestycyjnych dla przedsiębiorstw, branży, kraju - wszystkie aktywa inwestycyjne wpływają na rozwój przedsiębiorstwa, branży jak i kraju. Dzieję się tak z prostych przyczyn, zwiększone środki przeznaczone na produkcyjność pracy pozwalają więcej wyprodukować. Dla przykładu, gdy zastąpimy człowieka z łopatą na koparkę zwiększymy naszą produktywność lub liczydło z komputerem na program Excel, liczymy szybciej i lepiej. Tak właśnie w prosty sposób wpływają na rozwój aktywa inwestycyjne. Przykład dla Państwa: im większe zasoby inwestycyjne, tym większy PKB, mniejsze bezrobocie, ogólnie lepsza gospodarka.
94. Omów liberalne podejście w teorii finansów.
Liberalna teoria finansów w znacznym stopniu nawiązuje do klasycznej teorii finansów, przy czym jej zalecenia względem wolności gospodarczej i ograniczania obecności państwa w gospodarce idą dalej. Liberalna teoria finansów stanowi element liberalnej myśli (doktryny) ekonomicznej, w której mechanizm rynków jest jedynym naturalnym sposobem prowadzenia działalności gospodarczej. Teoria ta zakłada nieprodukcyjny charakter działalności państwa, stąd właśnie reguła ograniczania jego nieobecności w gospodarce. Państwo powinno być neutralne wobec rynku, gdyż wszelkie próby ingerencji naruszają naturalny ład w gospodarce. Teoria zaleca ograniczoną do minimum interwencję fiskalną w dochody. Zwolennicy liberalnej teorii finansów publicznych negują progresywne skale podatkowe, gdyż rozkład dochodów w społeczeństwie jest skutkiem działania mechanizmu rynkowego. Dlatego jego korekta narusza filozofie rynku. W podejściu tym przyjmuje się milcząco, że mechanizm rynkowy działa efektywnie, podczas gdy obserwacja rzeczywistości pokazuje, że część dochodów (wysokich) powstaje właśnie na skutek niesprawności rynku, np. zysk monopolowy. W świetle liberalnej teorii finansów podatek jest złem koniecznym. Jeśli państwo musi go pobierać, to powinien on być traktowany jako cena (ofiara), którą obywatel płaci za korzyści uzyskane od państwa. Widoczne jest więc tutaj wyraźne zalecenie dla państwa, aby przy nakładaniu podatków, była przestrzegana zasada ekwiwalentności. Liberalna teoria finansów negatywnie odnosi się do pożyczek publicznych (kredytu państwowego), dostrzegając w tym zjawisku więcej szkód niż w podnoszeniu podatków. Pożyczki osłabiają siłę gospodarki. Ich zaciąganie grozi wpadnięciu w pułapkę zadłużenia, która - zdaniem zwolenników tej teorii - może doprowadzić państwo do upadku. W teorii tej charakterystyczne jest indywidualistyczne podejście do kwestii finansów publicznych. Dlatego tez na budżet państwa patrzy się tu z perspektywy budżetu domowego. Liberalna teoria finansów przenosi stereotyp myślenia o oszczędnościach przez mikropodmiot na oszczędności państwa. W ramach tej teorii wyróżnia się wydatki istotne i wydatki nieistotne. Według zwolenników liberalizmu w finansach publicznych cnotą jest wszelka oszczędność, co - z racjonalnego punktu widzenia - prowadzi do absurdu. Liberalna teoria finansów wykazuje żywotność także w dobie obecnej.
95. Omów monetarną teorię finansów.
Monetarna teoria finansów-teoria związana z popytem na pieniądz. Głównymi przedstawicielami są Milton Friedman, Anna Schwartz, Karl Brunner, Allan Meltzer, David Laidler, Michael Parkin i Alan Walters. Monetaryzm jest teorią ekonomiczną, która szczególnie wiele uwagi poświęca zagadnieniu pieniądza. Tak jak teoria keynesowska poddała w wątpliwość niektóre założenia ekonomii neoklasycznej, tak monetaryzm podważył podstawy keynesizmu. Monetaryzm zakwestionował pogląd, że polityka fiskalna jest skutecznym narzędziem stabilizowania gospodarki w sytuacji pełnego zatrudnienia pracy i kapitału, a polityka pieniężna (monetarna) jest bezużyteczna. Według teorii keynesowskiej, poziom PKB jest zmienny (bowiem zależy od zagregowanego popytu w gospodarce), a poziom cen jest stały (zależy od kosztów produkcji). Monetaryzm powrócił natomiast do ilościowej teorii pieniądza, której wyrazem jest równanie wymiany Fishera z początku XX w. W równaniu tym, przy założeniu stałej prędkości obiegu pieniądza (mówi ona ile razy w ciągu roku 1 złoty jest wydawany) i danego poziomu PKB (odpowiadającego pełnemu zatrudnieniu w ekonomii neoklasycznej), dany wzrost ilości pieniądza prowadzi do takiego samego wzrostu poziomu cen. Według monetaryzmu, inflacja bezpośrednio zależy więc od wielkości podaży pieniędzy w gospodarce, a niewłaściwa polityka pieniężna na dłuższą metę zawsze prowadzi do wzrostu cen lub deflacji, a nie do zmian poziomu produkcji. Czołowy prekursor monetaryzmu, Milton Friedman (laureat nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii) sformułował zasadę polityki pieniężnej, według której stopa wzrostu ilości pieniądza powinna być stała, gdyż zmienne i długotrwałe opóźnienia w efektach tej polityki sprawiają, iż przy takiej regule popełnia się najmniej błędów w stabilizowaniu PKB. Friedman pokazał, że keynesiści są w błędzie, uważając iż kosztem wyższej inflacji można osiągnąć trwale niższe bezrobocie. Prawidłowość zwana krzywą Philipsa działa tylko w krótkim czasie, bo w długim okresie ludzie zmieniają swoje oczekiwania inflacyjne i rosną tylko ceny, a produkcja się nie zmienia. Monetaryzm zmusił więc keynesizm do skierowania uwagi na rolę polityki pieniężnej i rewizji wielu poglądów na skuteczność interwencji rządowej. M.in. w rezultacie integracji obu tych idei powstał główny nurt ekonomii.
96. Omów zasady gospodarowania finansami jednostek budżetowych, samorządowych, zakładach budżetowych, agencjach wykonawczych.
Jednostka budżetowa jest definiowana jako jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych nieposiadająca osobowości prawnej, która pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadza na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Wysokość wydatków w jednostce budżetowej nie zależy od wysokości osiągniętych przez nią dochodów. Uniezależnienie wydatków od dochodów jest stosowane tam, gdzie usługi świadczone są nieodpłatnie albo opłaty za te usługi nie pokrywają kosztów poniesionych na ich wytworzenie. Taki sposób finansowania nazywany jest zasadą rozliczeń brutto. Odstępstwo od zasady finansowania brutto jednostek budżetowych stanowi umożliwienie określonym rodzajom jednostek posiadania wydzielonego rachunku. Ustawodawca w art. 11a ustawy o finansach publicznych określił listę źródeł dochodów, które mogą być gromadzone na rachunku oraz wskazał na jakie cele środki te mogą być przeznaczane. Rozwiązanie to dotyczy wyłącznie państwowych jednostek budżetowych, dla których organem prowadzącym są organy administracji państwowej, prowadzące działalność określoną w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty.
Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan finansowy, czyli plan dochodów i wydatków. Ujęte w planie finansowym, niezrealizowane w danym roku wydatki wygasają z upływem roku budżetowego i jednostka zobowiązana jest do zwrotu niezrealizowanych wydatków do dysponenta, od którego je otrzymała. Istnieją wyjątki od tej zasady (nie wygasają bowiem z upływem roku wydatki budżetu państwa):
1. których planowanym źródłem finansowania są przychody z kredytów zagranicznych,
2. przeznaczone na finansowanie zadań, programów i projektów realizowanych ze środków pochodzących:
a. z budżetu Unii Europejskiej,
b. ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, innych niż wymienione w pkt. a),
3. których źródłem finansowania są dochody własne państwowych jednostek budżetowych,
4. zgromadzone na rachunku funduszy motywacyjnych.
Prócz wymienionych wyżej wydatków, do 15 grudnia roku budżetowego Rada Ministrów może sporządzić wykaz wydatków, które nie wygasają z upływem roku. W jednostkach samorządu terytorialnego wydatkami, które nie wygasają z upływem roku budżetowego są wydatki, których źródłem finansowania są dochody własne jednostek budżetowych oraz wydatki ujęte przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego w wykazie wydatków niewygasających z końcem roku. Samorządowe zakłady budżetowe stanowią formę organizacyjnoprawną prowadzenia gospodarki budżetowej opartą na zasadzie gospodarowania netto. Oznacza to, iż zakład odpłatnie wykonuje zadania, pokrywając koszty swojej działalności z przychodów własnych, chociaż może także otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego: dotacje przedmiotowe, dotacje celowe na zadania bieżące finansowane z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegających zwrotowi środków z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), a także środków pochodzących ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi, dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji. Ponadto, w zakresie określonym w odrębnych ustawach, samorządowy zakład budżetowy może otrzymywać dotację podmiotową - dotację jednorazową na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Samorządowy zakład budżetowy wpłaca do budżetu jednostki samorządu terytorialnego nadwyżkę środków obrotowych, ustaloną na koniec okresu sprawozdawczego, chyba że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego postanowi inaczej. W planie finansowym zakładu mogą nastąpić zmiany w ciągu roku w przypadku realizowania przychodów i kosztów wyższych od planowanych, ale pod warunkiem, że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu jednostki samorządu terytorialnego ani zwiększenia dotacji z tego budżetu
Charakterystyka zakładu budżetowego
Agencja wykonawcza jest państwową osobą prawną tworzoną na podstawie odrębnej ustawy w celu realizacji zadań państwa. Podstawą gospodarki finansowej agencji wykonawczej jest roczny plan finansowy, zatwierdzony przez sprawującego nad nią nadzór ministra. Agencja wykonawcza może zaciągać zobowiązania na okres realizacji danego zadania przekraczający rok budżetowy, jeżeli plan przewiduje także obsługę kosztów z tego tytułu w ramach pozycji wydatków. Uzyskaną na koniec roku nadwyżkę finansową agencja zobowiązana jest odprowadzić do budżetu państwa. Odstąpienie od tej zasady możliwe jest tylko w szczególnie uzasadnionych wypadkach i za zgodą Rady Ministrów.
97. Scharakteryzuj różnice pomiędzy budżetem tradycyjnym a zadaniowym.
Budżet tradycyjny jest narzędziem wydatkowania środków publicznych, sporządzany jest według podziałek klasyfikacji budżetowej (części, działy, rozdziały i paragrafy) i jest mało czytelny, nie uwzględnia również w sposób wystarczający celowości ponoszonych wydatków i ich efektywności.
Budżet zadaniowy jest narzędziem zarządzania środkami publicznymi
Główna różnica między budżetem tradycyjnym, a budżetem zadaniowym polega na tym, że w budżecie zadaniowym nie tylko zestawiamy plan wydatków, ale oprócz tego tzw. część sprawozdawczą, która zawiera opis celów i środków, za pomocą których mają one być osiągnięte. Poza tym zawiera on opis mierników ze wskazaniem ich wielkości docelowych, co pozwala pokazać efekty z nakładów. W porównaniu z budżetem klasycznym, sporządzanym w układzie podziałek klasyfikacji budżetowej, budżet zadaniowy:
W budżecie tradycyjnym brak jest zestawienia wydatków budżetu z pozostałymi wydatkami całego sektora, a w przypadku budżetu zadaniowego mamy raczej podejście całościowe. Ponadto budżet tradycyjny utrudnia zwrócenie uwagi na hierarchię wydatków w celu zapewnienia lepszego rozwoju społeczno-gospodarczego. Długofalowe podejście do planowania wydatków skutkuje powiązaniem budżetu rocznego z wieloletnim programowaniem budżetowym. Budżetowi tradycyjnemu przypisuje się natomiast charakter statyczny. Tradycyjną klasyfikację budżetową, pokazującą limity wydatków dla poszczególnych podziałek tej klasyfikacji, powszechnie uważa się za zbyt skomplikowaną. Klasyfikacja budżetu zadaniowego informuje w sposób czytelny o wydatkach budżetowych. W budżecie zadaniowym ważna jest kwestia odpowiedzialności za realizację oraz koordynację wyznaczonych zadań, a dysponenci rozliczani są z wyników. Zatem odchodzimy tutaj od odpowiedzialności zbiorowej na rzecz odpowiedzialności indywidualnej.
98. Omów teorię wyboru publicznego.
Teoria wyboru publicznego - to ekonomiczna analiza nierynkowych procesów decyzyjnych.Za pomocą różnych narzędzi i metod właściwych dla ekonomii bada zjawiska, które są w sferze zainteresowań nauk politycznych. Przedmiotem badań są: wpływ indywidualnych decyzji jednostek na procedury kolektywnego wyboru, mechanizmy działania rządu, partii politycznych i innych funkcjonujących w społeczeństwie organizacji oraz działania grup interesów
Przesłanki metodologiczne teorii wyboru publicznego: są to ogólne założenia behawioralne stanowiące podstawę analizy ekonomicznej- metodologiczny indywidualizm i założenie o racjonalności jednostek
a) Jednostki dążą do realizacji własnych interesów
b) Czynią to w sposób racjonalny
c) Usiłują maksymalizować swoją użyteczność Teoria wyboru publicznego stara się opisywać zjawiska polityczne przez analogię do rynku głosujący angażują się w wymianę, jednostki ujawniają swoje funkcje popytu drogą głosowania. Partie polityczne konkurują programami. Konkretne problemy badawcze mają charakter podobny do tych, których rozstrzygnięciem zajmuje się teoria cen. Są to pytania m.in. o równowagę, o jej charakter oraz o sposoby jej osiągania.
99. Omów Wspólną Politykę Rolną i Rybacką Unii Europejskiej.
Wspólna polityka rolna to wszystkie przedsięwzięcia dotyczące sektora rolnego, podejmowane przez Unię Europejską w celu wypełnienia postanowień zapisanych w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Obejmuje: rolnictwo, leśnictwo, uprawę winorośli oraz ogrodnictwo. Wspólna Polityka rolna UE- służy wielu celom. Są to: umożliwienie rolnikom wyprodukowania wystarczającej ilości żywości dla mieszkańców Europy, zagwarantowanie bezpiecznej żywności (np. poprzez umożliwienie prześledzenia drogi, jaką przeszedł dany produkt, zanim trafił na nasz stół), ochrona rolników przed nadmiernymi wahaniami cen i kryzysem na rynku, pomoc dla rolników, dzięki której mogą inwestować w swoje gospodarstwa i je modernizować, pomoc w celu utrzymania dobrze funkcjonujących społeczności wiejskich o zróżnicowanej gospodarce, tworzenie nowych i zachowanie istniejących miejsc pracy w sektorze spożywczym, ochrona środowiska i dbałość o warunki, w jakich żyją zwierzęta.
Inne ważne aspekty to:
Wspólna polityka rybołówstwa (WPRyb) jest zbiorem zasad dotyczących zarządzania europejskimi flotami rybackimi i ochrony zasobów rybnych. Polityka, której celem jest zarządzanie wspólnymi zasobami, umożliwia wszystkim europejskim flotom równy dostęp do wód i łowisk UE, a rybakom umożliwia pracę w warunkach uczciwej konkurencji. Celem WPRyb jest zagwarantowanie, że rybołówstwo i akwakultura będą ekologicznie, gospodarczo i społecznie zrównoważone i że będą źródłem zdrowej żywności dla obywateli UE. Jej kolejnym celem jest wspieranie dynamicznego rozwoju sektora rybołówstwa i zapewnienie społecznościom rybackim odpowiedniego poziomu życia. Wspólna polityka rybołówstwa obejmuje cztery główne obszary: zarządzanie rybołówstwem, politykę międzynarodową, politykę rynku i politykę handlową, finansowanie polityki (EFR 2007-2013, EFMR 2014-2020)
100. Scharakteryzuj Politykę Regionalną Unii Europejskiej, budżetowanie, zasady otrzymywania wsparcia.
Polityka regionalna UE jest tematycznie uporządkowanym, wytyczanym przez ośrodek decyzji, działaniem mającym na celu, przy pomocy zespołu instrumentów prawnych i finansowych, usunięcie dysproporcji w rozwoju gospodarczym i społecznym regionów w UE oraz zapewnienie zrównoważonego wzrostu wszystkich jej obszarów z zachowaniem jej wewnętrznej spójności ekonomicznej i społecznej. Już na początku integracji dostrzeżono dysproporcje regionalne oraz ich negatywne konsekwencje występujące na płaszczyźnie politycznej, ekonomicznej, społecznej i kulturowej .
W ramach polityki UE kluczowym zadaniem funduszy strukturalnych jest wybranie regionów lub obszarów (tzw. NUTS-ów), które otrzymają pomoc z tych funduszy. Lista celów polityki strukturalnej UE ulega przekształceniom w kolejnych perspektywach budżetowych.
Do głównych z nich zalicza się: Konwergencję czyli osiągnięcie spójności regionów UE, podniesienie konkurencyjności regionów i zatrudnienia a także wspieranie europejskiej współpracy terytorialnej. Koszty związane z prowadzeniem polityki regionalnej są finansowane z dochodów zgromadzonych w budżecie Wspólnoty. Wydatki z budżetu przeznaczone na prowadzenie tej polityki realizowane są w ramach czterech funduszy strukturalnych:
Niezależnie od wymienionych funduszy strukturalnych w finansowaniu polityki regionalnej uczestniczy również Fundusz Spójności, który nie zalicza się do funduszy strukturalnych. Środki w budżecie Wspólnoty pochodzą z trzech podstawowych źródeł:
- z ceł pobieranych od towarów importowanych z państw, które nie są członkami Unii Europejskiej (tzw. tradycyjne zasoby własne Unii);
- z dochodów z VAT (czyli podatku od wartości dodanej) - jest to określony procent, który dane państwo ma zapłacić Unii od środków pochodzących z podatku VAT;
- ze środków uzależnionych od dochodu narodowego każdego z państw członkowskich (każde państwo płaci 0,73 proc. swojego Produktu Narodowego Brutto (PNB) do budżetu Unii); jest to obecnie największe źródło środków finansowych Unii Europejskiej .
Wydatki budżetowe Wspólnoty stanowią podstawę do określenia dochodów budżetowych. Planuje się je w pierwszej kolejności, i nie mogą być wyższe niż określony na dany rok limit dochodów. Najważniejsza rolę odgrywają wydatki na cele rolnicze takie jak: interwencje na rynku artykułów rolnych podlegających wspólnej organizacji w celu utrzymania określonego poziomu cen na rynku wewnętrznym; subwencje dla eksporterów produktów rolnych, umożliwiające opłacalny eksport na rynki krajów trzecich; bezpośrednie dopłaty dla rolników oraz rozwój rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Druga znacząca grupa wydatków to operacje strukturalne takie jak: inwestycje w dziedzinie transportu, energii, ochrony środowiska naturalnego, kształcenia zawodowego, kultury. Kolejną grupą wydatków z budżetu ogólnego stanowią środki przeznaczone na finansowanie polityki wewnętrznej. Realizacja tych wydatków ma na celu m.in. wspieranie działań zmierzających do wzmocnienia bazy naukowej i technologicznej Wspólnoty. W strukturze wydatków są też wydatki na finansowanie działań zewnętrznych obejmujących różne formy współpracy z krajami trzecimi np. pomoc finansowa i żywnościowa a także wydatki administracyjne pokrywające koszty funkcjonowania instytucji Wspólnoty. Uzyskanie środków z programu wsparcia Wspólnotowego wymaga przedłożenia wniosku o wsparcie finansowe. Wnioski te muszą być przedkładane przez władze państw członkowskich. Komisja Europejska w ciągu 6 miesięcy decyduje, czy uruchomić środki z określonego funduszu na finansowanie danego wniosku. Dotacje są udzielane pod warunkiem, że projekty będą częściowo finansowane przez państwa członkowskie, z wyjątkiem sytuacji, gdy projekt jest całkowicie finansowany z dotacji UE.
Etapy procesu udzielania wsparcia są następujące:
1. Komisja Europejska: określa priorytety dla polityki regionalnej (strukturalnej);
2. Państwo członkowskie: przedstawia regiony kwalifikujące się do pomocy;
3. Komisja Europejska: dokonuje przeglądu regionów i je akceptuje;
4. Państwo członkowskie: przygotowuje Plan Rozwoju Regionalnego;
5. Obustronne negocjacje;
6. Komisja Europejska: zatwierdza Ramowy Program Wsparcia Wspólnotowego lub Jednolity Dokument Programowania;
7. Państwo członkowskie: uruchamia Programy Operacyjne.
Unia Europejska określa, który region powinien uzyskać unijne fundusze, na podstawie jego poziomu PKB. Jeśli PKB na jednego mieszkańca w danym regionie jest mniejsze niż 75 proc. średniej w Unii Europejskiej, wówczas taki region może liczyć na wsparcie z dotacji unijnych. Jeśli więc wszystkie regiony danego kraju mają niskie PKB, wówczas cały kraj może liczyć na wsparcie finansowe (tak jest w przypadku Polski). Są jednak takie kraje, w których tylko niektóre regiony są objęte pomocą unijną (np. część wschodnia Niemiec).
114
115
Względne różnice w stopie procentowej
Względne różnice pomiędzy kursem kasowym a terminowym
Względne różnice w oczekiwanej inflacji
Przewidywane zmiany w kursie kasowym
parytet stopy procentowej
Efekt Fishera
teoria
Efekt międzynarodowy Fishera
Parytet siły nabywczej
oczekiwań
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
FiR mgr pytania
Finanse miedzynarodowe wyklady, FiR, magister, 2, Finanse międzynarodowe
Plan kont 2015 rachunkowość finansowa, FiR, magister, 2, Rachunkowość finansowa II
Opracowane pytania, Ogrodnictwo, Magisterskie, Semestr I mgr, Ogrodnictwo zrównoważone, materiaynaoz
TEST PORTFEL INWESTYCYJNY, FiR, magister, 2, Portfel inwestycyjny
Rachunkowośc finansowa II dekretacja 50 operacji gospodarczych 2015, FiR, magister, 2, Rachunkowość
Rachunkowość finansowa zadania 2015, FiR, magister, 2, Rachunkowość finansowa II
zarzadzanie pytania, Pielęgniarstwo- magisterka cm umk, I rok, Zarządzanie w pielęgniarstwie, Zarząd
Nieszpory I, Studia, PRACA MGR - TEOLOGIA, praca magisterska - poszczegвlne elementy, rozdział II
Celebracja Nieszporów, Studia, PRACA MGR - TEOLOGIA, praca magisterska - poszczegвlne elementy, rozd
pytania do obrony z zakresu ekonomii, UEK, obrona mgr pytania
opracowane pytania obrona magisterki UEK finanse i rachunkowość, specjalność finanse i administracja
pytanie 14, Magisterka materiały, Farmakologia
Ekonomiamatemat-pytania-odpowiedzi++, magisterka I rok, ekonomia matematyczna
Rys Historyczny, Studia, PRACA MGR - TEOLOGIA, praca magisterska - poszczegвlne elementy, rozdział I
Pytanie 19, Magisterka materiały, Farmakologia
Mgr - Spis Treści, magisterka
więcej podobnych podstron