Międzynarodowa polityka społeczna - prof. Zieliński Kazimierz

Wykład 1 - 28.02.2009

Egzamin ustny, zakres jeszcze nieznany, ale generalnie raczej z notatek.

Polityka - etymologia słowa: termin polityka pochodzi od greckiego słowa „polityke”, które oznacza sztukę rządzenia państwem. W tamtych czasach nie rządzili wszyscy.

Politycy - ci którym powierzono władzę przez np. wybory, wyroki opatrzności (fortuny), władzę czyli: reprezentowanie, działanie na rzecz tej wspólnoty, która tą władzę powierzyła. Ta władza to możliwość kierowania wojskiem, życiem społecznym itp. Polityka- to rozsądna troska o dobro wspólne.

Realizacja polityki - opinie społeczeństwa co do polityków są zwykle negatywne, sądzi się, że politycy kłamią, takie zdanie dominuje w stosunku do polityków, gdyż ich działania są bardzo znaczące w skutkach i odczuwalne dla każdego z członków danego społeczeństwa.

W XX wieku mimo idei powiązań, organizacji i działań zmierzających do uniknięcia wojen, mówi się, że „nigdy na świecie nie było takiej rzezi jak w XX wieku”.

Polityka społeczna - usystematyzowany zbiór wskazówek jak usuwać, a przynajmniej łagodzić niesprawiedliwości i szkody płynące dla jednostek i społeczeństwa z ustroju pracy najemnej i jak przeciwdziałać kojejnym niesprawiedliwościom i powstawaniu nowych szkód.

Poityka społeczna bada zmiany zachodzące w strukturze społeczeństwa pod wpływem celowej działalności grup społecznych i ciał publicznych (organów publicznych). Oraz szuka sposobu celowego przeprowadzania zmian.

Polityka społeczna jest powołana do zaspokajania potrzeb ludzkich, które decydują o prosperowaniu jednostek, a przez to o prawidłowym rozwoju całego społeczeństwa. Polityka społeczna to docelowa działalność państwa i innych podmiotów w dziedzinie kształtowania warunków życia ludności i stosunków między ludzkich.

Podwójne znaczenie polityki społecznej:

1. działalność praktyczna - dzielność państwa

2. pewna kategoria naukowa - usystematyzowany zbiór wskazówek

Cele stawiane przed Polityką społeczną:

1. Zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego - jak zapewnić dochód, dobra i usługi w sytuacji gdy występuje tzw. ryzyka socjalne np. choroba, inwalidztwo, bezrobocie, wypadek itp. Realizacja tego celu objawia się w redystrybucji dochodów (płacą wszyscy, a korzystają ci, którzy znaleźli się w takiej sytuacji), płatność następuje np. w formie składki, podatku.

2. Kolejną wartością o wysokim stopniu uniwersalizmu są: inwestycje w kapitał ludzki - tworzenie w miarę równych szans rozwoju ludzi (głównie młodych), przesłanką do takich działań jest to, iż przez nie zwiększa się wzrost gospodarczy kraju, a tym samym poziom dobrobytu.

3. Pokój społeczny - zapobieganie konfliktom w zbiorowości społecznej. Uważa się, że w miarę wzrostu zamożności społeczeństwa rola tej wartości wzrasta.

4. Życie rodzinne - czynnik demograficzny zauważalny głównie w Europie, życie rodzinne i sprzyjanie jego rozwojowi jest różnie argumentowane, chociażby dlatego, że rodzina może wspierać osoby, które znalazły się w ciężkiej sytuacji, (jako ciekawostkę w działaniach sprzyjających rozwojowi demograficznemu można podać podatek istniejący od roku 1925 pobierany od dorosłych osób nie będących w związku małżeńskim).

Reasumując Polityka społeczna dotyczy spraw codziennych, z którymi spotyka się każdy na co dzień. Jak może się wydawać nie jest ona prosta gdyż decyzje dotyczące społeczeństwa spotykają się zwykle z krytyką, ciągłą weryfikacją przez spółeczeństwo.

Cel gospodarowania - w skali makroekonomicznej to maksymalizacja dobrobytu czyli maksymalizacja użyteczności.

Funkcja użyteczności W=f(u^a,u^b) => max

Użyteczność zależy od ilości konsumowanych dóbr i od konkretnych sytuacji np. na pustyni woda będzie droższa niż w miejscu, w którym jest dużo wody.

Funkcja konsumpcji U^a=f(x^a,y^a)

Standardowa funkcja konsumpcji U^b=f(x^b,y^b)

Technologia wytwarzania i wzrost zasobów wpływa na liczbę wytwarzanych dóbr.

Ogólny zapis technologii wytwarzania: X=f(Kx,Lx)

Y=f(Ky,Ly)

Zasoby czynników wytwórczych: Kx+Ky <=K

Lx+Ly <=L

Efektywność: stosunek efektów do nakładów. Im efekty są wyższe tym efektywność jest większa.

Zasada PARETO - dwie wersja

Słaba wersja - grupa jednostek zwiększa swój dobrobyt ze stanu A do stanu B jeśli wszystkie jednostki są bardziej usatysfakcjonowane w stanie B niż w stanie A.

Silna wersja - grupa jednostek zwiększa swój dobrobyt ze stanu A do stanu B jeżeli przynajmniej jednostka jest w lepszej sytuacji w stanie B, zaś żadnej nie jest gorsza.XXXXX

W systemie ekonomicznym z doskonałą konkurencja i kompletności rynku stan równowagi jest optymalny w rozumieniu Pareta.

Kiedy powstała gosp rynkowa.?

By istniała konkurencja doskonała musi istnieć:

1. Doskonała informacja

informacja o istocie produktu (informacja o tym co nabywamy),

Informacja o cenach

Informacja o przyszłości

2. Duża liczba podmiotów (pod spodem dobre cechy dla dużych firm)

Możliwość przeniesienia działalności firmy na inne gałęzie lub rynki (w dużych firmach)

Możliwość ograniczenia konkurencji

Możliwość oddziaływania na preferencje konsumentów

Powiązania między siłą polityczną, a siła ekonomiczną

3. Brak barier wejścia i wyjścia

Brak kompletności rynku

Efekty zewnętrzne - specjalnym rodzajem efektów zewn. Jest dobro publiczne, np. obrona narodowa.

Asymetria informacji, także prowadzi do braku kompletności rynku: uczestnicy stosunków rynkowych mają różne inf o oferowanym produkcji np. rynek samochodów używanych - sprzedający ma większą inf. O aucie niż kupujący.

Koszty transakcji również ograniczają zakres rynku: sporządzanie umów, opłacenie pośredników, koszty notarialne, podatki itp.

Podsumowując rynek jest pełen niedoskonałości

Wykład 2 - 27.03.2009

C.D.

Niedoskonałość mechanizmu rynkowego polega na nieefektywności, nierówności, problemach makroekonomicznych, wolnym wzroście gospodarczym. Nierówność - nieakceptowalne różnice dochodu itp. Nierowność polega na dysproporcjach między krajami (różnice w PKB itp.), obserwujemy zwiększenie tych nierowności (nierówności dochodowych). Jedank te nierówności wpływają także korzystnie na funkcjonowanie społeczenstwa.

Każde działanie wymaga dwoch czynników: skłonności i możliwości. Jeżeli chodzi o wolny wzrost gospodarczy to w warunkach natężonej konkurencji, możliwości są małe, natomiast sklonność jest duża. Podsumowując zwiekszenie konkurencji nie porwadzi do szybszego wzrostu gosp.

Kwestia społeczna -to efekt asymetrycznych przekształcen w rozwoju gosp., które powodują zagrożenia społeczne. Efekt niezgodności idei społecznej z rzeczywistością (idea: każda rodzina ma swoje mieszkanie, a w rzeczywistości tak nie jest). Problem o wysokim stopniu dotkliwości generujący krytyczne sytuacje w życiu jednostek i zbiorowości i implikujący trwałe zakłócenia w funkcjonowaniu spoleczenstwa. Przykladowe kwestie społ. To np. bezdomność, bezrobocie, narkomania, migracja, przemoc, przestepczość itp.

Koniec.

System powinien być efektywny oraz musi istnieć w nim sprawiedliwość, a właściwie poczucie sprawiedliwości, bo to co sprawiedliwe dla jednego panstwa/osoby nie musi być sprawiedliwe dla innych.

Klasyfikacja powinna być zupełna, zbiory rozłączone (dany element można zaliczyć tylko do jednego zbioru).

Na sprawiedliwość spol. Składają się poglady: liberalne, utylitarne, kolektywistyczne.

I. Poglady liberalne - Nozick - brytyjsko-amerykański filozof prezentuje zasoby skrajnie liberalne. Osoba ma prawo do zasobów jeśli nabyla je przez : wynagrodzenie za pracę oraz dziedziczenie majątku, który został sprawiedliwie zdobyty - tzw. zasada sprwiedliwości transferu (transfer miedzypokoleniowy).

Zasada korygownia - panstwo może dokonywać redystrybucji gdy zasoby nie zostaly zdobyte zgodnie z powyższymi zasadami. W Nozicka państwo ma mieć charakter minimalistyczny ze ścisle zdefiniowanymi uprawnieniami. Państwo ma dostarczać tylko jedno dobro publiczne: obrona naszej osoby i własności łącznie z przymusem wykonywanie umów co rozbija się na obronę narodową, bezpieczeństwo publiczne, poszanowanie wlasności. Uzasadnieniem takiego postepowania są względy moralne/etyczne. Wg niego wszelkie inne opodatkowanie ludności to kradzież i niewolnictwo (ludzi zmuszani są do pracy na podatki).

Wykład 3 - 29.03.2009

C.D.

Hayek - dla teorii sprawiedliwości społ. Zasadnicze znaczenie posiadaja trzy elementy:

1. Wolność indywidualna,

2. Mechanizm rynkowy,

3. Stwierdzenie, że dążenie do sprawiedliwości spol. Jest bezowocne.

Wolność indywidualna - brak przymusu, szczegolnie brak przymusu panstwa, obejmuje wolnośc polityczną, slowa itp. Przymus jest uzasadniony ale w ściśle uzasadnionych przypadkach np. by chronić wolność innych osób. Jego zdaniem rynek jest korzysty bo przyczynia się do wzrostu gospodarczego i chroni indywidualną wolność. Jeżeli realizowane jest dobro indywidualne jednocześnie realizowane jest dobro wspólne. Rynek jest silą bezosobową - reultat nie może być sprawiedliwy lub nie, może być korzystny bądź niekorzystny. Co do dzialan redystrubucyjnych autor uważa że programy redystrybucyjne powodują że pozycja ludzi jest coraz bardziej zależna od władz ublicznych czyli im bardziej stara się osiągnąć sprawiedliwość społeczną tym bardziej prowadzi to do systemu totalitarnego czyli uzależnienia obywateli.

Friedman - w dalszym ciągu podstawową wartością jest własność indywidualna i gosp. rynkowa, zasadniczą funkcją wladz publicznych to ochrona wolnści przed wrogami z zewnątrz i współobywatelami - ochrona porządku, przestrzeganie umów prywatnych, sprzyjanie konkurencyjnym rynku, panstwo nie ma pelnić żadnej roli w zakresie podziału poza dostarczaniem niektórych dóbr publ. I podejmowanie ściśle określonych, przedsięwzięć dla zmniejszania ubustwa.

Podsumowując w postawach liberalnych prymat przyjmuje wolność indywidualna, wyrównywanie szans (walka z ubustwem).

2. Poglądy utylitarne - rozdział dóbr wg utylitarystów: taki który zapeniałby maksymalizacje łącznej użyteczności. Czyli dobra powinny być rozdzielane efektyenie i sprawiedliwie. (Podział ten byłby równy gdyby użyteczność był rowna u podzczególnych podmiotów, aczkolwiek w praktyce raczej to się nie zdarza). Dobra to towary, usługi, wladza polityczna itp. W poglądach utylitarnych występuje problem z użytecznością, a mianowicie z jej niemierzalnością (jest trudna do skwantyfikowania). Wolność, równość i braterstwo składają się na ideę sprawiedliwości społ., najważniejszym elementem jest równość, rowność szans jest niewystarczająca gdyż wystepować może znaczne zróznicowanie rezultatow. Równośc związana jest z zaspokojeniem potrzeb, podział wg potrzeb to zapewnienie wymogów równości. Wolność - swoboda korzystania z indywidualnego wyboru, odnosi się to do uregulowań prawnych, bezpieczenstwa państwowego itp. za ich zapewnienie odpowiada panstwo bądź organizacje. Braterstwo - rynek związany jest z rywalizacją, a braterstwo kładzie nacisk bardziej na dobro współnoty niż dobro jednostki, nacisk na wspólpracę, a nie wspólzawodnictwo.

Krytyka wolnego rynku (poglądy utylitarne):

1. Krytyka impulsów wymuszających dzialanie jednostek, impulsy te powodują (place, ceny), że posczególne jednostki dążą do osobistej korzyści, a nie dla dobra ogólnego. Wg tej grupy poglądów dążenie do osobistej korzyści nie doprowadza do realizacji dobra ogolnego co jest przeciwiestwem do podglądów liberalnych.

2. Krytyka z punktu widzenia demokratycznego - rynek jest niedemokratyczny gdyż wiele decyzji o rozległych skutkach podejmowanych jest przez małą elitę władzy.

3. Rynek jest niesprawiedliwy - rynek rozdziela nagrody w taki sposób, że nie są one związane z indywidualną potrzebą.

4. Rynek nie podlega samoregulacji - czyli nie jest w stanie zapewnić pelnego wykkorzystania czynników wytwórczych (ten punkt jest to krytyka w podejściu makroekonomicznym).

5. Rynek nie jest w stanie zlikwidować ubustwa nie wspominając o likwidacji nierówności.

Czy sprawiedliwość można osiągnąć w ramach istniejącego modelu struktury gospodarczej, czy jest potrzebna zmiana? Zdania są podzielone:

TAK - rewizjonizm i socjaldemokracja - zmiany tej nie trzeba dokonywać, ponieważ panstwo na dużej przestrzeni czasu odgrywa coraz większą role, zoraz większą rolę odgrywają duże przedsię biorstwa, coraz więcej nabywamy produktów z dużych przedsiębiorstw, czyli obserwujemy zanik klasycznego przedsięborstwa. W dużych przesiebiorstwach obserwujemy rozproszenie wlasności.

NIE - marksizm i fundamentalizm - odrzuca się całkowicie kapitalizm, gdyż sposób produkcji kapitalistycznej wywołuje konflikt między klasami (konflikt dwóch klas - robotnicza i rządząca), dzieje się tak na skutek wyzysku klasy robotniczej. Wyzysk wg Marksa tyko jeden czynnik produkcji tworzy wartość doadaną, a mianowicie praca, a pozostale czynniki nie tworzą wartości dodanej.

Wyklad 10.05.2009

Pomiar dobrobytu

Problem pomiaru dobrobytu.

Defincja dobrobytu - maksymalizacja użyteczności.

Mierzenie za pomocą indywidualnego dochodu, za pomoca wydatków i konsumpcji.

Dochód pełny:

-niepieniężny

-pieniężny

-dochod w postaci dóbr nierynkowych

-domniemana renta

-zyski i straty kapitałowe

Kolejnym problemem przy pomiarze dobrobytu jest:

Problem jednostki dochodowej (dochód w gospodarstwie domowym-pieniądze nie dzielą się równo na wszystkich członkow w rodzinie), w praktyce nie ma możliwości stwierdzenia w jaki sposób dzieli się dochod na poszczególne jednostki, więc przyjmuje się, że jest on dzielony równo na wszystkie jednostki.

Problem okresu z którego mierzony jest dochód (jeśli chodzi o dochód jednostki, różni się on w kolejnych okresach)

Dobrobyt społeczny: mierzymy za pomocą PKB, PNB, należy zwrócić uwagę na różnicę między PKBi PNB. W przypadku Polski PKB jest wyższy od PNB, co oznacza że obywatele innych krajów osiągają większe dochody niż obywatele Polski.

Niedoskonałości PKB - (wartość wytworzonych dóbr i usllug na terenie danego kraju na jednego mieszkańca)

a) jest to miernik syntetyczny, co oznacza że ma on obejmować wysztko, różne elementy. Taki sam poziom miernika syntetycznego może być osiągnięty przy różnych strukturach (np. nie ważne czy jest to produkcja rakiet czy masła)

b) eliminacja zmian cen - wprowadza się różne deflatory

c) nie wszystko obejmuje

-nie obejmuje tzw. gospodarki nieformalnej - szarej strefy,

-nie obejmuje pracy wykonywanej dla siebie (np. praca wykonywana w domu-pranie, gotowanie itp.),

-nie uwzględnia się pracy prz akcjach ratowniczych

-nie obejmuje czasu wolnego, jakości służby zdrowia, jakości środowiska przyrodniczego

PKB/1 mieszkaniec w USD

POLSKA - 8,9

AUSTRIA - 39,1

BIAŁORUŚ - 3,8

BUŁGARIA - 4,0

CHINY - 2,1

DANIA - 50,8

HISZPANIA - 27,7

JAPONIA - 35,4

LITWA - 8,7

NIEMCY - 35,2

ROSJA - 6,9

USA - 41,8

UKRAINA - 2,3

WŁOCHY - 31,4

Podany wyżej wykaz ukazuje, iż

PKB/1 mieszkaniec w USD nie informuje nas jak jest rzeczywiście, jaki jest rzeczywiscie poziom dobrobytu na mieszkańca.

PSN (ang. PPP) - Parytet siły nabywczej

POLSKA - 15,1

AUSTRIA - 36,3

BIAŁORUŚ - 8,0

BUŁGARIA - 8,9

CHINY - 6,7

DANIA - 36,0

HISZPANIA - 28,8

JAPONIA - 30,8

LITWA - 14,6

NIEMCY - 32,0

ROSJA - 11,0

USA - 41,8

UKRAINA - 7,0

WŁOCHY - 29,3

powyższy przykład bardziej odzwierciedla poziom podbrobytu na jednego mieszkańca.

PKB ma wady, które wymieniono powyżej, ale z braku lepszego miernika, trafniej odzwierciedlającego zjawisko, jest on używany.

Próbuje się stworzyć ulepszone mierniki doprobytu:

HDI

-standard życia -PKB wg parytetu siły nabywczej (wg PPP)

-stan zdrowia -przeciętna długość życia

-element pewnej wiedzy

a) stopa skolaryzacji

b) umiejętność czytania i pisania osób dorosłych - powyżej 15 lat

HDI:

NORWEGIA - 0,965

ISLANDIA - 0,960

AUSTRIA - 0,957

IRLANDIA - 0,957

SZWECJA - 0,951

KANADA - 0,950

JAPONIA - 0,949

POLSKA - 0,862

(POLSKA: PKB-13 000 USD, DŁUGOŚĆ ZYCIA: 74-76, CZYTANIE I PISANIE:99%, SKOLARYZACJA:86%)

NIGER - 0,311

SIERRA LEONE - 0,335

MALI - 0,338

BURKINAFASO - 0342

Kolejnym miernikiem, który próbuje zastąpic PKB to:

Koncepcja Szczęścia Narodowego Brutto

(zainicjowana przez Krola azjatyckiego państwa Butan)

-trwały rozówj gospodarczy

-ochrona wartości kulturalnych

• dbałość o srodowisko

• dobre zarzadzanie gospodarka i finansami

Największy poziom szczęśliwości posiadają mieszkńcy:

Szwajcari i Danii 273/300

Australial, Islandia - 260/300

Wyspy Bahama - 257/300

Bhutan, Irlandia - 253/300

Kanada, Luksemburg

Najniższy poziom szczęścia:

Demokratyczna Republika Konga, Zimbabwe - 100/300

Inne

USA - 222/300

Polska - 197/300

Najwięksi nieszczęśliwcy w Europie:

Mołdawia - 117/300

Ukraina - 120/300

Pomiar ubustwa

Ubustwo: brak możliwości zaspokojenia potrzeb na pewnym poziomie - bieda, niedostatek.

Ubustwo wg koscioła: stan różnego rodzaju brakow, i to takiego rodzaju i takich rozmiarach że człowiek permanentnie nie zaspokaja swoich podstawowych potrzeb, czuje się poniżony w swej ludzkiej godności, rozwój jego osbowości przeżywa kryzys, którego własnymi siłami nie może przezwycięzyć.

Czym spowodowane jest ubustwo?

Teoria skażonych charakterów - przyczyny tkwią w ludziach - brak chęci, aspiracji, umiejętności, cech charakteru itp.

Takie argumenty można łatwo odeprzeć, jako przykład podajmy rolnictwo w Polsce gdzie ubustwo wynikło m.in. ze zwiększenia podaży w stosunku do popytu. Było to spowodowane między innymi otwarciem się na inne rynki.

Jak przeciwdziałać takim zjawiskom? Odpowiadano takimi argumenami jak: modernizacja gospodarstw, zwiększenie areału, przekwalifikowanie itp. Nie zawsze jednak jest to możliwe.

Teorie ograniczonych możliwości - ubustwo jest wynikiem splotu wydarzen pozostających poza kontrolą jednostki np. brak dostępu do szkół, brak miejsc do pracy na pewnych obszarach, dyskryminacja, znajomości.

Teorie wielkiego brata - ubustwo spowodowane jest przez władze publiczne, które nieszczą ekonomiczną niezależność rodziny. Przykładem są liczne programy socjalne i wysokie podatki.

Problemy w mierzeniu ubustwa:

-Problem miary jakościowej

wg dochodu - dochód pełny czy pieniężny

-problem jednostki

-problem okresu

-problem granicy (kiedy już jest ubustwo, a kiedy jeszcze nie)

występuje pojęcie granicy absolutnej (osoba jest uboga jeśli dochody są zbyt niskie by utrzymać się przy życiu i w zdrowiu) i względnej (granica ta jest różna w zależności od czasu, miejsca, człowiek jest ubogi jeżeli czuje się ubogi)

Problem rachunku - np. przez ilość osób,

-Problem luki ubustwa - łączna odległość od granicy ubustwa

-Minimum egzystencji: żywność, odzież, leki i środki higieny osobistej, eksploatacja mieszkania, wyposażenie mieszkania, edukcja.

Minimum socjalne w Polsce - 812 PLN, a egzystencyjne 371 PLN.

Jeżeli chodzi o ludność świata, to aż 1/5 ludności ma do dyspozycji 1 dolara na dzień.

Ilość osob żyjących za 1-go dolara dziennie w latach 1990-2004

1990 2004

CHINY

370 mln osób 120 mln osób

AFRYKA

940 mln osób 298 mln osób

Problem nierowności

-Nierowności - nierowności dochodowe - nierówność związana jest z pewnym rozkładem liczby ubogich pod względem odległości od granicy ubustwa.

-Problem związany z miarami statystycznymi

---