Harmonizacja i standaryzacja rachunkowości - międzynarodowe normy i wzorce

Mówiąc o ujednoliceniu zasad rachunkowości, wyraźnie należy rozróżnić pojęcia: harmonizacja zasad rachunkowości i standaryzacja zasad rachunkowości

Przez harmonizację zasad rachunkowości należy rozumieć proces redukowania różnic w sprawozdawczości między krajami (P. Walton, A. Haller i B. Raffournier), lub szerzej — proces skierowany na zmniejszanie ilości stosowanych praktyk rachunkowości poprzez określenie takiego ich zestawu, w ramach którego przedsiębiorstwa mogą dokonywać wyboru ewentualnych rozwiązań co do określonych zasad rachunkowości (C. Roberts, P. Weetman i P. Gordon). Można stwierdzić, iż harmonizacja jest odpowiedzią na oczekiwania coraz to bardziej wymagających użytkowników informacji tworzonych w rachunkowości, użytkowników działających w nowych uwarunkowaniach — globalizacji rynku, co skutkuje przepływami kapitału między krajami i regionami świata.

Pojęcie standardu w rachunkowości obejmuje normę prawną w klasycznym znaczeniu, a także normy, zasady i procedury w rachunkowości, które są zabezpieczone sankcjami różnych zbiorowości, instytucji społecznych.

Istotą standaryzacji jest natomiast stosowanie dokładnie tych samych reguł; ma to miejsce wówczas, gdy wszystkie zainteresowane strony stosują identyczne lub bardzo zbliżone praktyki rachunkowości — ujednolicone zasady rachunkowości

Harmonizację z reguły kojarzy się z ponadnarodowymi regulacjami tworzonymi w Unii Europejskiej, natomiast standaryzację kojarzy się z Komitetem Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (IASC)

Dla harmonizacja i standaryzacji rachunkowości zasadnicze znaczenie mają:

• Założenia koncepcyjne sporządzania i prezentacji sprawozdań finansowych

• Dyrektywy Unii Europejskiej

• Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (MSR), zwane aktualnie Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej

• Międzynarodowe Wytyczne Rewizji Finansowej

W ostatnich latach zaczęły powstawać standardy o zasięgu międzynarodowym. Instytucją która szczyci się największymi osiągnięciami w tej dziedzinie jest Międzynarodowy Komitet Standardów Rachunkowości (IASC). Jest to niezależna, prywatna organizacja, która postawiła sobie za cel ujednolicenie zasad rachunkowości stosowanych przez przedsiębiorstwa i inne organizacje w sprawozdawczości rachunkowej na całym świecie. Komitet zajął się opracowaniem i publikacją Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, projektów standardów oraz zatwierdzaniem interpretacji Stałego Komitet ds. Interpretacji (SKI). Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości został przekształcony w 2001 r. w Międzynarodową Radę Standardów Rachunkowości (IASB). Standardy opublikowane od tego czasu są określane mianem Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej. W 2002 r. przekształcono Stały Komitet ds. Interpretacji SKI w Komitet ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej (IFRIC)

Problemem ujednolicenia „języka biznesu” na skalę międzynarodową zajęła się również Unia Europejska.

1. W pierwszym etapie Unia Europejska starała się harmonizować (a nie ujednolicać) zasady rachunkowości, mając na celu wsparcie wspólnego rynku kapitałowego w krajach Wspólnoty Europejskiej. Realizację celu harmonizacji rachunkowości rozpoczęto głównie przez wydanie tzw. dyrektyw.

2. Dyrektywy, podobnie jak standardy stanowią wzorce dotyczące sprawozdania finansowego, ale w przeciwieństwie do standardów zawierają tylko ogólne zasady sporządzania i układu sprawozdania finansowego. Zasady te wprowadzane są za pomocą obowiązującego w danym państwie systemu prawa.

3. Proces harmonizacji zasad rachunkowości w formie dyrektyw dotyczących rachunkowości w ramach Unii Europejskiej przebiegał pod wpływem modelu kontynentalnego. Harmonizację rachunkowości utrudniała praktykowana w Wielkiej Brytanii rachunkowość oparta na modelu anglosaskim, bardziej podatna na adaptację standardów międzynarodowych.

Unia Europejska opracowała i opublikowała następujące dyrektywy mające na celu harmonizację rachunkowości w krajach członkowskich:

• Czwarta Dyrektywa Rady z dnia 25.07.1978 r. nr 78/660/EEC w sprawie rocznych jednostkowych sprawozdań finansowych spółek o określonych formach prawnych,

• Siódma Dyrektywa Rady z dnia 13.06.1983 r. nr 83/349/EEC w sprawie skonsolidowanych sprawozdań finansowych spółek, ich przygotowaniu, publikacji i badaniu,

• Ósma Dyrektywa Rady z dnia 13.04.1984 r. nr 84/253/EEC w sprawie zatwierdzania osób odpowiedzialnych za przeprowadzanie badania i weryfikacji rocznych sprawozdań finansowych

• Dyrektywa Rady z dnia 8.12.1986 r. nr 86/635/EEC w sprawie jednostkowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych banków i innych instytucji finansowych,

• Dyrektywa Rady z dnia 19.12.1991 r. nr 91/674/EEC w sprawie jednostkowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych towarzystw ubezpieczeniowych,

• Dyrektywa Rady z dnia 13.02.1989 r. nr 89/117/EEC w sprawie obowiązków oddziałów instytucji kredytowych i finansowych utworzonych w krajach członkowskich mających swoją siedzibę poza tym państwem członkowskim w zakresie publikacji odnoszących się do rocznych sprawozdań finansowych,

• Jedenasta Dyrektywa Rady z dnia 21.12.1989 r. 89/666/EEC dotycząca wymogów ujawniania informacji odnośnie oddziałów utworzonych w Państwie Członkowskim przez niektóre rodzaje spółek podlegające prawu innego państwa.

Wymienione dyrektywy posłużyły jako wzorce dla ustawodawcy przy konstruowaniu polskiej ustawy o rachunkowości, dostosowując w ten sposób system rachunkowości w Polsce do systemu obowiązującego w państwach Unii Europejskiej.

Proces harmonizacji rachunkowości na bazie dyrektyw w Unii Europejskiej uznano za zbyt powolny i mało elastyczny. Wiąże się to z uzależnieniem zasad i procedur rachunkowości od obowiązującego systemu prawa w poszczególnych krajach członkowskich, w których dominuje kontynentalny system rachunkowości.

Przyczyny i uwarunkowania standaryzacji sprawozdawczości finansowej

• regionalizacja gospodarki światowej,

• rozwój regionalnych ugrupowań gospodarczych (UE, NAFTA itd.),

• globalizacja rynków kapitałowych

• powstanie i rozwój ponadnarodowych korporacji,

• potrzeby Banku Światowego,

• procesy prywatyzacji na świecie,

• potrzeby unifikacji i porównywalności informacji finansowych z podmiotów gospodarczych, powstanie i ewolucja dwóch odmiennych „filozofii” rachunkowości tj. rachunkowości kontynentalnej oraz rachunkowości anglosaskiej

Istnieją dwa podstawowe systemy rachunkowości o charakterze ponadnarodowym tj. międzynarodowe standardy rachunkowości oraz standardy amerykańskie rachunkowości.

Międzynarodowe standardy rachunkowości, MSR (International Accounting Standards, IAS) wspierają swoimi założeniami koncepcyjnymi system rachunkowości kontynentalnej. Zorientowane na rynek i instytucje kredytowe, preferują stabilność działalności gospodarczej, bazują na szczegółowej kodyfikacji prawa bilansowego odnośnie zasad, metod i technik rachunkowości, struktur informacyjnych sprawozdań finansowych, zasadzie nadrzędności prawa nad faktami, konserwatyzmie i ostrożności, ścisłym powiązaniu prawa bilansowego z prawem podatkowym itd.

Amerykańskie standardy rachunkowości (Generally Accepted Accounting Principles, US GAAP) wspierają swoimi założeniami koncepcyjnymi rachunkowość typu anglosaskiego. Przyjmują prawdziwy i wierny wizerunek finansowy firmy, jako nadrzędny cel rachunkowości, są zorientowane na rynek kapitałowy i inwestorów, zakładają dominację treści nad formą i regulacjami prawa bilansowego, preferują ryzyko w działalności gospodarczej.

Rola Banku Centralnego w kreowaniu polityki pieniężnej

Polityka pieniężna to całokształt rozwiązań i działań, które są podejmowane w gospodarce narodowej w celu zaopatrzenia jednostek gospodarczych w pieniądze i kredyt, a także w celu regulowania wielkości pieniądza.

Podstawowe rodzaje polityki prowadzone przez Bank Centralny

• Ekspansywna

• Restrykcyjna

• Neutralna

Cele polityki pieniężnej należy rozpatrywać w ramach celów stawianych przed polityką gospodarczą danego kraju. Na osiągnięcie celów w sferze pieniężnej ma wpływ nie tylko polityka pieniężna, ale także polityka fiskalna i polityka dochodów. Podstawowym celem polityki pieniężnej jest osiągnięcie stabilizacji cen.
Polityka pieniężna powinna mieć na uwadze także inne cele polityki gospodarczej: wysoki stan zatrudnienia, równowagę gospodarki zewnętrznej i wzrost gospodarczy.

Odpowiedzialny za politykę pieniężną jest przede wszystkim bank emisyjny, który wykorzystuje banki do transmisji wysyłanych przez siebie impulsów. Odpowiedzialne za politykę pieniężną jest także państwo (rząd), które ustalając politykę finansową, ustala nie tylko cele fiskalne, ale także cele polityki pieniężnej.

Celem polityki pieniężnej banku centralnego jest umocnienie pieniądza co można rozumieć jako stabilizację cen, a więc kontrolę tempa inflacji.

Celem pośrednim jest kontrola podaży pieniądza i kształtowanie kursu walutowego.

Natomiast bezpośrednie cele operacyjne polegają na kształtowaniu wielości pieniądza rezerwowego banku centralnego (wielkość płynnych rezerw banków komercyjnych) oraz poziomu stopy procentowej. Następuje to przez instrumenty polityki pieniężnej banku centralnego, takich jak system rezerw obowiązkowych, kredyty refinansowe i operacje otwartego rynku.

Rezerwa obowiązkowa - ze względu na to, że na ogół nie jest oprocentowana - jest faktycznie formą podatku, który muszą płacić banki komercyjne na rzecz banku centralnego a ponieważ jest nim bank państwowy, to pośrednio jest to dochód budżetu. Podstawą, od której oblicza się rezerwę obowiązkową, są wkłady niebanków w bankach. Bank centralny ustala stopę rezerwy obowiązkowej, która określa, jaka część tych wkładów powinna się znaleźć na jego rachunku.
Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustalana jest przez Radę Polityki Pieniężnej.

Operacje otwartego rynku to transakcje prowadzone przez bank centralny z bankami komercyjnymi, dokonywane z inicjatywy banku centralnego. Poprzez operacje otwartego rynku bank centralny staje się aktywnym i równorzędnym uczestnikiem rynku pieniężnego. W zakres operacji otwartego rynku wchodzą: warunkowa i bezwarunkowa sprzedaż lub kupno papierów wartościowych czy dewiz, a także emisje własnych papierów dłużnych przez bank centralny.
Operacje otwartego rynku wpływają na poziom krótkoterminowych stóp procentowych na rynku międzybankowym. W konsekwencji równoważą popyt i podaż środków utrzymywanych przez banki komercyjne w banku centralnym.

Najprostszą formą operacji otwartego rynku jest operacja bezwarunkowa. W ramach tego typu operacji bank centralny może kupić bądź sprzedać papiery wartościowe. Zakup papieru wartościowego przez bank centralny dostarcza płynności (dodatkowych środków) systemowi bankowemu, natomiast sprzedaż papieru wartościowego tę płynność absorbuje.
Najczęściej stosowanym przez banki centralne rodzajem operacji otwartego rynku są natomiast operacje warunkowe. W ramach operacji warunkowych bank centralny może kupić (repo) lub sprzedać (reverse repo) papiery wartościowe.

Od 1999 r. NBP dąży do realizacji tego celu, wykorzystując tzw. strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. W jej ramach bank centralny określa cel inflacyjny w postaci liczbowej, a następnie dostosowuje poziom oficjalnych stóp procentowych tak, by maksymalizować prawdopodobieństwo jego osiągnięcia. NBP utrzymuje poziom stóp procentowych spójny z realizowanym celem inflacyjnym, wpływając na wysokość nominalnych krótkoterminowych stóp procentowych rynku pieniężnego. Stopy rynku pieniężnego oddziałują na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych.

Wykorzystywany przez NBP zestaw instrumentów polityki pieniężnej pozwala na kształtowanie rynkowych stóp procentowych. Instrumenty te obejmują:

• operacje otwartego rynku,

• rezerwę obowiązkową,

• operacje depozytowo-kredytowe.

Operacje kredytowo-depozytowe

W przypadku prowadzenia przez NBP podstawowych operacji otwartego rynku z 7-dniowym terminem zapadalności może dochodzić do znacznych wahań najkrótszych, zwłaszcza jednodniowych, stóp rynku międzybankowego. Łagodzeniu tych wahań służą operacje kredytowo-depozytowe, prowadzone z bankami komercyjnymi z ich inicjatywy: kredyt lombardowy oraz lokaty terminowe banków w NBP (depozyt na koniec dnia).

Operacje kredytowo-depozytowe NBP wpływają na wysokość stóp procentowych na rynku pieniężnym, których górną granicę stanowi oprocentowanie kredytu lombardowego, a dolną - oprocentowanie depozytu w NBP.

Wycena instrumentów dłużnych metodą zdyskontowanych przepływów pieniężnych.

Instrument dłużny - wszystkie obligacje, weksle, certyfikaty, bony skarbowe i pieniężne; papiery wartościowe będące dowodem zobowiązania finansowego pomiędzy zaciągającym zobowiązanie a nabywcą papieru dłużnego; instrumenty zazwyczaj cechuje wysoka płynność i niewielkie ryzyko inwestycyjne

Metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych jest szeroko rozpowszechniona w dziedzinie analizy inwestycji finansowych, rozwoju rynku nieruchomości oraz zarządzania korporacyjnego.

Podstawowe źródła przepływów pieniężnych generowanych przez instrumenty dłużne to płatności odsetkowe i wartość rezydualna.

Wartość instrumentu dłużnego, wyznaczona metodą zdyskontowanych przepływów pieniężnych (DCF - Discounted Cash Flow), jest równa wartości bieżącej przepływów pieniężnych uzyskanych do momentu jego wykupu. Polega na określeniu przyszłych przepływów pieniężnych, zsumowaniu i obliczeniu wartości obecnej kwoty, przy zastosowaniu właściwej stopy procentowej.

Zdyskontowanie przyszłych płatności lub oczekiwanych przyszłych zysków umożliwia sprowadzenie ich do aktualnej wartości, uwzględniając określoną stopę procentową. Ze względu na to, że dyskonto jest procesem odwrotnym do kapitalizacji odsetek, to w celu obliczania aktualnej wartości przyszłej płatności (przyszłych przychodów) stosuje się następującą formułę:

Gdzie:

K_d -aktualna (zdyskontowana) wartość przyszłej płatności

K_p - suma przyszłej płatności po upływie n okresów

d - stopa procentowa

n - liczba okresów

Inaczej:

PVCF =

PVCF - wartość obecna przepływów pieniężnych

Metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych ma swoje istotne wady, do których należą miedzy innymi:

• opieranie się na danych księgowych, które są podatne na manipulacje zarządów;

• konieczność sporządzenia prognoz finansowych, co może być trudne i czasochłonne;

• konieczność dobrania odpowiedniego współczynnika dyskonta oraz przyjęcia innych założeń, które mogą mieć istotny wpływ na rezultat wyceny. Szczególnie podatna na przyjęte założenia jest wartość końcowa, która zazwyczaj stanowi główną część wartość bieżącej;

• statyczność metody wyceny - nie uwzględnia ona możliwości zmian decyzji lub okoliczności rynkowych; różnica między wyceną DCF, a wycenami ustalanymi przez rynek, np. rynek giełdowy.

Próg rentowności - przydatność w działalności przedsiębiorstwa

Próg rentowności to wielkość produkcji i sprzedaży, przy której realizowane przychody ze sprzedaży pokrywają się z poniesionymi kosztami. W punkcie zrównania przychodów z kosztami (BEP - break even point) przedsiębiorstwo nie osiąga zysku ani nie ponosi straty, wynik finansowy wynosi zero.

Analiza progu rentowności opiera się na podziale ogółu kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo na koszty stałe - niezależnych od wielkości produkcji - oraz zmienne - zależne od kosztów produkcji.

W analizie progu rentowności przyjmuje się pewne założenia upraszczające, co do poziomu ceny i kosztów w okresie obliczania.

Próg rentowności może być wyznaczony ilościowo - ilość produkcji, przy której BEP jest równy zero - lub wartościowo - wartość produkcji, przy której BEP jest równy zero.

Ogólny wzór na obliczenie progu rentowności ilościowego przedstawia się następująco:

Ks - całkowite koszty stałe,

Cj - cena jednostkowa,

Kzj - koszt zmienny jednostkowy,

Cj-Kzj - marża jednostkowa na pokrycie

Analiza BEP może służyć jako pierwszy wstępny krok procesów szacowania w wielu problemach decyzyjnych:

• wybór technologii,

• ustalanie ceny zbytu,

• szacowanie opłacalności produkcji ze względu na możliwości sprzedaży,

• badanie efektywności wykorzystania kosztów stałych,

• badania kosztów zmiennych,

Analiza progu rentowności jest przeprowadzona przy odpowiednich założeniach. Podstawowe założenia tej analizy w standardowym ujęciu są następujące:
1) analiza ma charakter krótkookresowy,
2) analiza dotyczy przedziału zmienności produkcji odpowiadającego normalnej zdolności produkcyjnej,
3) czynniki nie uwzględnione w analizie traktowane są jako stałe,
4) wielkość produkcji jest równa wielkości sprzedaży,
5) przychód ze sprzedaży jest proporcjonalny do ilości sprzedaży (tzn. ceny sprzedaży są stałe),
6) koszty całkowite są liniowo zależne od ilości produkcji

Klasyfikacja i charakterystyka parametrów opisu statystycznego badanej zbiorowości.

Opis statystyczny to obliczenie pewnych charakterystyk liczbowych (zwanych parametrami) badanych cech. Stanowi on punkt wyjścia do wnioskowania w przypadku badania grupy losowej. Natomiast przeprowadzenie badania na skończonej zbiorowości generalnej eliminuje konieczność użycia metod wnioskowania statystycznego, czyli uogólniania wyników z grupy na całą populację. W przypadku badania pełnego mówimy o parametrach populacji, natomiast w przypadku badania częściowego - o parametrach próby (statystykach). Parametry tak charakteryzują zbiorowość, że porównywanie różnych zbiorowości statystycznych można sprowadzić do porównań tych parametrów. Podstawowe zadania parametrów opisowych to:

- określenie przeciętnej wielkości i rozmieszczenia wartości zmiennej - dokonujemy tego przez obliczenie miar położenia. Ich nazwa wywodzi się stąd, że wskazują miejsce wartości najlepiej reprezentującej wszystkie wielkości zmiennej. Miary przeciętne charakteryzują średni lub typowy poziom wartości zmiennej (cechy), czyli mówią o przeciętnym poziomie rozważanej cechy. Miary te bywają też nazywane miarami tendencji centralnej.

1. Średnie:

• Arytmetyczna (wada: duży wpływ na nią wywierają najmniejsza i największa wartość badanego szeregu, czyli tzw. skrajne wartości cechy)
  

• Geometryczna-
  

• Harmoniczna-
  

• Ważona-
  

2. Wartość modalna (dominanta, moda) jest to wartość cechy statystycznej, która w rozkładzie empirycznym występuje najczęściej.

3. Kwantyle to wartości cechy badanej zbiorowości (przedstawionej w postaci szeregu statystycznego), które dzielą ją na określone części pod względem liczby jednostek. Części te pozostają w określonych proporcjach. Do najczęściej stosowanych kwantyli należą: kwartyle (podział na 4 części), decyle (podział na 10 części) oraz percentyle (podział na 100 części).

(Kwartyl pierwszy (Q1) jest to wartość jednostki, która dzieli zbiorowość w ten sposób, że 1/4 (25%) jednostek ma od niej wartości nie większe, a 3/4 (75%) - nie mniejsze.

Kwartyl drugi (mediana, wartość środkowa, symbol - Me) to wartość jednostki tak położonej w zbiorowości, że dzieli ją na dwie równe części.

Kwartyl trzeci (Q3) jest to wartość jednostki, która tak dzieli zbiorowość, że 3/4 (75%) jednostek ma od niej wartości nie większe, a 1/4 (25%) - nie mniejsze.)

- określenie granic obszaru zmienności wartości zmiennej - dokonujemy tego przez obliczenie miar zmienności (rozproszenia, dyspersji);

1. Rozstęp- różnica między wartością maksymalną a minimalną.

2. Wariancja- jest to średnia arytmetyczna kwadratów odchyleń poszczególnych wartości cechy od średniej arytmetycznej zbiorowości.

3. Odchylenie standardowe -s - jest to pierwiastek kwadratowy z wariancji. Określa przeciętne zróżnicowanie poszczególnych wartości cechy od średniej arytmetycznej.

4. Odchylenie przeciętne-d - jest to średnia arytmetyczna bezwzględnych odchyleń wartości cechy od średniej arytmetycznej. Określa o ile jednostki danej zbiorowości różnią się średnio, ze względu na wartość cechy, od średniej arytmetycznej.

Pomiędzy odchyleniem przeciętnym i standardowym, dla tego samego szeregu, zachodzi relacja: d < s.

5. Odchylenie ćwiartkowe - jest to parametr określający odchylenie wartości cechy od mediany. Mierzy poziom zróżnicowania tylko części jednostek; po odrzuceniu 25% jednostek o wartościach najmniejszych i 25% jednostek o wartościach największych.

6. Współczynnik zmienności - jest ilorazem bezwzględnej mary zmienności cechy i średniej wartości tej cechy, jest wielkością niemianowaną, najczęściej podawaną w procentach (odchylenie/średnia).
   

- określenie skupienia i spłaszczenia (w stosunku do kształtu krzywej normalnej) oraz stopnia zmiany od idealnej symetrii - dokonujemy tego przez obliczenie miar asymetrii i koncentracji.

1. Współczynniki skośności (asymetrii) - są stosowane w porównaniach, do określenia siły oraz kierunku asymetrii, są to liczby niemianowane, im większa ich wartość tym silniejsza asymetria.
   ((średnia-dominanta):odchylenie)

2. Współczynnik skupienia (koncentracji) (kurtoza) - jest miarą skupienia poszczególnych obserwacji wokół średniej. Im wyższa wartość współczynnika tym bardziej wysmukła krzywa liczebności, większa koncentracja wartości cech wokół średniej.

Liberalizacja handlu międzynarodowego

Liberalizacja handlu polega na zniesieniu ceł, subsydiów, kontyngentów i innych barier ograniczających handel dobrami, czyli na wprowadzeniu zasad wolnego handlu międzynarodowego.

Liberalizacja w handlu międzynarodowym jest determinowana przez kilka czynników, z których najważniejszym jest dążenie każdego kraju do rozwoju gospodarczego, przy jednoczesnej stabilizacji systemu gospodarczego oraz sprzyjanie tego rodzaju zmianom, które pozwalają na zdynamizowanie gospodarki oraz zwiększenie jej efektywności.

U podstaw zagranicznej polityki wolnego handlu tkwi doktryna liberalizmu gospodarczego, której korzenie sięgają klasycznej teorii wolnego rynku i handlu, według, której siły rynkowe automatycznie zapewniają pełne wykorzystanie czynników produkcji i równowagę gospodarczą. Niczym nieograniczona wymiana międzynarodowa i specjalizacja produkcji umożliwiają najbardziej racjonalne wykorzystanie czynników produkcji.

Proces liberalizacji handlu międzynarodowego utożsamiany jest z powstaniem Układu Ogólnego o Wolnym handlu poźniej WTO

Liberalizacja handlu międzynarodowego obejmuje liberalizację handlu towarami i usługami.

1. Liberalizacja handlu towarami przyczyniła się do tego, że rozwój handlu międzynarodowego był szybszy od rozwoju produkcji przemysłowej. Na liberalizację handlu towarami składa się likwidacja i obniżka:

• Ceł

• Barier parataryfowych (np. opłaty wyrównawcze, podatki importowe, depozyty importowe)

• Barier pozataryfowych (np. kontyngenty ilościowe, embargo, dobrowolne ograniczenie eksportu)

Największy postęp został osiągnięty w zakresie ceł ( z 40% w okresie powojennym do 3-5% na początku XXI wieku), likwidacja ceł prowadzi do zwiększenia opłacalności towarów importowanych w stosunku do produktów krajowych, co powoduje przyspieszenie dynamiki handlu międzynarodowego. Dotyczy to głównie handlu towarami przemysłowymi, który ma właściwie charakter bezcłowy. Obniżka i likwidacja ceł zostały zapoczątkowane najwcześniej i jak na razie przyniosły największe efekty w rozwoju handlu międzynarodowego. Proces systematycznych obniżek i likwidacji barier poza- i parotaryfowych został zapoczątkowany dopiero po 1986 roku. Przyczyną takiego stanu rzeczy był stosowany na szeroka skalę w latach 1973 - 1985 neoprotekcjonizm, który miał być odpowiedzią na kryzys energetyczny. Liberalizacja handlu międzynarodowego była procesem zaplanowanym i konsekwentnie realizowanym w celu szybszego rozwoju handlu międzynarodowego. Bardzo duży udział w tym procesie miały organizacje międzynarodowe: Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (General Agreement on Tarrifs and Trade - GATT), a po jego rozwiązaniu Międzynarodowa Organizacja Handlu (WTO). Przed wojną największe znaczenie miały umowy dwustronne, natomiast później zastąpiły je negocjacje wielostronne ( Runda Kennedy'ego - zakończona w 1967 roku, Runda Tokijska 1973-1979, Runda Urugwajska 1986 - 1993). Szacuje się, że wzrost rozmiarów handlu spowodowany liberalizacją wyniesie od 5 do 20%.

Celem GATT była liberalizacja handlu międzynarodowego, przejawiająca się przede wszystkim w redukcji ceł importowych i eliminacji innych barier oraz przeciwdziałanie dyskryminacji. Efektem realizacji tych celów miało być lepsze wykorzystanie tych zasobów produkcyjnych i wzrost dobrobytu narodów świata. Najważniejszą regułą postępowania w stosunkach między stronami GATT była bezwarunkowa klauzula największego uprzywilejowania (KNU). Jej istota wyrażała się w równym traktowaniu partnerów zagranicznych, co oznaczało, że nie można było przyznać szczególnych korzyści lub przywilejów tylko jednemu państwu i jednocześnie nie można było dyskryminowac żadnego z członków porozumienia. W praktyce bezwarunkowa klauzula największego uprzywilejowania sprowadzała się do zasady niedyskryminacji przy pobieraniu ceł i stosowaniu różnych instrumentów międzynarodowej polityki handlowej

2. Liberalizacja handlu usługami została zapoczątkowana prawie 40 lat później niż liberalizacja handlu towarami ( w 1986 roku została oficjalnie włączona do programu negocjacji w ramach tak zwanej rundy urugwajskiej GATT). Przyczynami tak późnej liberalizacji handlu usługami było między innymi: niewielki udział usług w handlu międzynarodowym, sprzeciw krajów słabo rozwiniętych, które chciały chronić swoje rynki przed ekspansją krajów uprzemysłowionych. Inicjatywę potrzeby liberalizacji handlu usługami zgłosiły Stany Zjednoczone pod naciskiem korporacji transnarodowych pragnących wkroczyć na nowe rynki. W związku z wieloma problemami, oraz nieprzystosowaniem GATT do negocjacji w sprawie liberalizacji handlu usługami układ ten został rozwiązany, w jego miejsce powstała WTO, do której włączono GATS ( Układ ogólny w sprawie handlu usługami - General Agreement on Trade In Services). Układ ten nadał formę instytucji negocjacjom w sprawie liberalizacji handlu usługami, określił obowiązki krajów członkowskich oraz występujące bariery, a także sposoby liberalizacji tych barier. Pomimo to postęp w liberalizacji międzynarodowego handlu usługami jest niewielki, na co wpływają odmienne stanowiska państw rozwiniętych ( zainteresowanych powiększaniem rynku zbytu) oraz słabo rozwiniętych (chcących chronić rynki wewnętrzne). Efektem dotychczasowych negocjacji GATS jest zdefiniowanie międzynarodowego handlu usługami.

GATS układ ogólny w sprawie handlu usługami składa się z

1. tekstu ogólnego, zawierającego zasady handlu usługami(obowiązuje wszystkich członków)

2. narodowych list zobowiązań - w którym każde państwo określa poziom dostępu do rynku usług dla zagranicznych dostawców

Unia gospodarczo i walutowa w integracji europejskiej

W czerwcu 1988 r. Rada Europejska potwierdziła, że jej celem jest stopniowa realizacja Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW). Przeanalizowanie i zaproponowanie konkretnych etapów dochodzenia do takiej unii Rada powierzyła komitetowi pod przewodnictwem Jacques'a Delorsa - ówczesnego przewodniczącego Komisji Europejskiej.

Przedstawiony przez nich tzw. Raport Delorsa proponował, by unię gospodarczą i walutową zrealizować stopniowo, w trzech odrębnych etapach.

1. Pierwszy etap UGW

W oparciu o Raport Delorsa Rada Europejska zadecydowała w czerwcu 1989 r., że pierwszy etap realizacji Unii Gospodarczej i Walutowej rozpocznie się w dniu 1 lipca 1990 r. Z dniem tym miały zostać zniesione niemal wszystkie ograniczenia w przepływie kapitału pomiędzy państwami członkowskimi.

1. Przygotowania prawne

W celu realizacji drugiego i trzeciego etapu należało zmienić Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (traktat rzymski), ustanawiając niezbędną strukturę instytucjonalną. W tym celu zwołano Konferencję Międzyrządową na temat UGW, która odbyła się w 1991 r., równolegle z Konferencją Międzyrządową na temat unii politycznej.

W wyniku negocjacji powstał Traktat o Unii Europejskiej, uzgodniony w grudniu 1991 r. i podpisany w Maastricht dnia 7 lutego 1992 r. Jednakże ze względu na opóźnienia w procesie ratyfikacji traktat ten (który uzupełnił Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, zmieniając jego tytuł na „Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską

Drugi etap UGW, utworzenie Europejskiego Instytutu Walutowego oraz EBC

Powstanie Europejskiego Instytutu Walutowego w dniu 1 stycznia 1994 r. zapoczątkowało drugi etap UGW. Tymczasowy charakter EIW odzwierciedlał stan integracji monetarnej we Wspólnocie. Instytut nie odpowiadał za prowadzenie polityki pieniężnej w Unii Europejskiej - leżało to w gestii władz krajowych - ani też nie miał uprawnień do przeprowadzania interwencji walutowych.

Do podstawowych zadań EIW należało:

• zacieśnianie współpracy banków centralnych w zakresie koordynacji polityki pieniężnej,

• przeprowadzenie niezbędnych przygotowań do ustanowienia Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC), prowadzenia jednolitej polityki pieniężnej i utworzenia wspólnej waluty na trzecim etapie.

W grudniu 1995 r. Rada Europejska uzgodniła nazwę nowej waluty europejskiej, która miała zostać wprowadzona na początku trzeciego etapu - „euro” - i potwierdziła, że etap ten rozpocznie się dnia 1 stycznia 1999 r. Ogłoszono także chronologiczny porządek wydarzeń, które miały doprowadzić do przejścia na euro. Scenariusz ten opierał się w znacznej mierze na szczegółowych propozycjach opracowanych przez Europejski Instytut Walutowy.

1. Mechanizm kursowy ERM II

Jednocześnie Instytutowi powierzono zadanie przeprowadzenia prac przygotowawczych w zakresie przyszłych relacji monetarnych i kursowych pomiędzy obszarem euro a innymi krajami UE. W grudniu 1996 r. Instytut przedstawił Radzie Europejskiej raport, na którego podstawie powstała uchwała Rady Europejskiej w sprawie zasad i podstawowych elementów nowego mechanizmu kursowego (ERM II), przyjęta w czerwcu 1997 r.

2. Nowe banknoty

W grudniu 1996 r. Europejski Instytut Walutowy przedstawił Radzie Europejskiej, a następnie opinii publicznej, wybrany projekt serii banknotów euro, które miały być wprowadzone do obiegu 1 stycznia 2002 r.

3. Pierwsi uczestnicy trzeciego etapu

W dniu 2 maja 1998 r. Rada Unii Europejskiej - obradująca w składzie szefów państw lub rządów - jednogłośnie zdecydowała, że 11 państw członkowskich spełniło warunki uczestnictwa w trzecim etapie UGW i przyjęcia wspólnej waluty z dniem 1 stycznia 1999 r. Były to Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włochy. Członkowie Rady osiągnęli również polityczne porozumienie co do kandydatur osób rekomendowanych na stanowiska członków Zarządu Europejskiego Banku Centralnego (EBC).

4. Przygotowania do określenia stałych kursów wymiany

Również w maju 1998 r. ministrowie finansów tych państw członkowskich, które miały wprowadzić wspólną walutę, uzgodnili z prezesami swoich banków centralnych oraz Komisją Europejską i Europejskim Instytutem Walutowym, że ówczesne wzajemne kursy centralne państw członkowskich obowiązujące w mechanizmie kursowym ERM zostaną wykorzystane do ustalenia nieodwołalnych kursów wymiany walut krajowych na euro.

1. Trzeci etap UGW i określenie nieodwołalnych kursów wymiany

W dniu 1 stycznia 1999 r., wraz z ustaleniem nieodwołalnych kursów wymiany walut jedenastu państw członkowskich, które przystąpiły do Unii Walutowej jako pierwsze, oraz przekazaniem kompetencji w zakresie prowadzenia wspólnej polityki pieniężnej Europejskiemu Bankowi Centralnemu, rozpoczął się trzeci i ostatni etap UGW.

Liczba państw członkowskich uczestniczących w unii walutowej wzrosła do 12 w dniu 1 stycznia 2001 r., wraz z przystąpieniem Grecji do trzeciego etapu UGW. Słowenia weszła do strefy euro jako trzynasty członek 1 stycznia 2007 r., rok później dokonały tego Cypr i Malta, a 1 stycznia 2009 r - Słowacja. Z dniem wejścia do strefy euro banki centralne tych krajów automatycznie stały się częścią Eurosystemu.

Albo krócej

Unia gospodarcza i walutowa

(a)  Trzy etapy budowy unii gospodarczej i walutowej

Pierwszy etap rozpoczęto 1 lipca 1990 r. i zakładał on:

• całkowitą swobodę kapitału w ramach UE (zniesienie kontroli wymiany walutowej);

• zwiększenie środków przekazywanych w celu zlikwidowania różnic pomiędzy poszczególnymi regionami Europy (fundusze strukturalne);

• zbliżenie gospodarek poprzez wielostronną obserwację polityki gospodarczej poszczególnych państw członkowskich.

Drugi etap rozpoczął się 1 stycznia 1994 r. Zakładał on:

• powstanie Europejskiego Instytutu Monetarnego (EIM) we Frankfurcie. W EIM zasiadali prezesi banków centralnych poszczególnych krajów UE;

• niezależność narodowych banków centralnych

• zasady ograniczające deficyt budżetów krajowych.

Etap trzeci to narodziny euro. Pierwszego stycznia 1999 r. jedenaście krajów przyjęło walutę euro, która tym samym stała się wspólną walutą Austrii, Belgii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Irlandii, Luksemburga, Holandii, Niemiec, Portugalii i Włoch. (Grecja dołączyła do ich grona 1 stycznia 2001 r.). Od tego momentu Europejski Bank Centralny przejął obowiązki Europejskiego Instytutu Monetarnego i to on jest odpowiedzialny za politykę pieniężną, która jest określana i realizowana właśnie w euro.

Integracja gospodarcza i integracja walutowa przebiegały równolegle i były ze sobą ściśle

powiązane. Nie można bowiem mówić o pełnej integracji gospodarek bez wspólnej waluty lub choćby stałych kursów walutowych. Podobnie wprowadzenie waluty europejskiej i prowadzenie jednolitej polityki pieniężnej nie może zakończyć się sukcesem jeżeli nie będzie współpracy na płaszczyźnie gospodarczej, nie zostaną zniesione bariery w przepływie towarów, osób, usług i kapitałów, a gospodarki poszczególnych państw nie osiągną podobnego poziomu rozwoju gospodarczego.

Pojęcie i klasyfikacja danin publicznych

Daniny publiczne - rodzaj dochodów publicznych ą klasycznym ciężarem nakładanym na gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa; główna cecha - podmiot ponoszący ciężar daniny publicznej nie otrzymuje w zamian za to żadnego bezpośredniego świadczenia( korzyści); typową daniną publiczną jest np. podatek, akcyza, cło itp.

Generalnie do danin publicznych zalicza się

- podatki, w tym cła, akcyzy

- składki,

- opłaty,

- wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa,

- inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw.

Powyższy podział nie ma charakteru precyzyjnego, a jedynie ogólny, bowiem część danin publicznych ma charakter mieszany. Przykładowo opłata, zaliczona wg ustawy do danin publicznych, nie ma charakteru nieodpłatnego, tak wiec formalnie nie jest daniną.

Danina publiczna powinna mieć charakter:

• przymusowy (obowiązkowy)

• bezzwrotny (przepływ o charakterze definitywnym)

• nieodpłatny (nie przysługuje za nią świadczenie wzajemne)

Podatek: pieniężne ,przymusowe, bezzwrotne, ogólne, nieodpłatne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych.

Rodzaje podatków:

1)kryterium przedmiotowe :

- podatki majątkowe i podatki od praw majątkowych

- podatki od przychodów

- podatki od dochodów

- podatki od wydatków

2)z punktu widzenia związku między ciężarem podatkowym a ponoszącym go podatnikiem

- podatki bezpośrednie

- podatki pośrednie

3)podział związany z władztwem podatkowym

- podatki nakładane przez państwo

- podatki nakładane przez władze samorządowe

4)podział związany z podziałem na podatki państwowe i samorządowe(kryterium terytorialne):

-podatki centralne

- podatki regionalne

- podatki lokalne

5)podział wg podmiotowych źródeł pochodzenia - podatki płacone przez:

- sektor przedsiębiorstw niefinansowych

- sektor instytucji finansowych

- sektor gospodarstw domowych

- sektor zagranicy

Pojęcie i rachunek produktu krajowego i dochodu narodowego

Dochód narodowy inna nazwa dla Produktu Narodowego Netto

Nie wiem dokładnie o co im chodziło z rachunkiem ale w beggu jest taki rysunek jak wszystko powstaje po kolei i jest właśnie ta nazwa. Więc pewnie chodzi o sposób liczenia.

Tutaj same pojęcia pod wykresem jak powstaje cały rachunek

Rachunek dochodu narodowego z begga

Produkt krajowy brutto (PKB, GDP) to miara wielkości produkcji wytworzonej przez firmy

zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie od tego kto jest ich właścicielem (czyli do PKB Polski włączona będzie wartość wytworzona przez fabryki Daewoo, choć to nieco bardziejskomplikowane, bo np. jak liczyć transfer zysków - na razie gospodarka zamknięta).

Problem zobliczeniem wartości działalności gospodarczej polega na konieczności uniknięcia podwójnego liczenia - dlaczego? Np. wartość stali dostarczanej przez stalownię, która wykorzystywana jest dalej przez producenta samochodów. Kilka ważnych pojęć:

Dobro finalne to dobro nabyte przez ostatecznego użytkownika (chleb) - nie musi to być dobro konsumpcyjne, może to być dobro inwestycyjne (maszyna), ale takie, które nie podlega dalszej obróbce.

Dobro pośrednie to dobro częściowo przetworzone, które stanowi nakład w dalszym procesie produkcyjnym innego przedsiębiorstwa (mąka, blacha stalowa).

Wartość dodana to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcyjnego (mąka jest warta 1 zł, wykorzystana do produkcji chleba, który jest wart 2 zł przynosi wartość dodaną 1zł).

Kolejnym etapem analizy jest dopuszczenie, że nie wszystko musi być wydane oraz, że możliwa jest wymiana handlowa z zagranicą. W związku z tym możemy zdefiniować kolejne pojęcia:

Inwestycje to zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa (oznacza to, że nie mamy do czynienia z transferem całości dochodów do gospodarstw domowych). Jako inwestycje traktuje się także zapasy niesprzedanych towarów (zapasy to dobra, które nie zostały sprzedane w danym okresie rozliczeniowym, czyli można je traktować jakom dobra kapitałowe).

Oszczędności to część dochodu gospodarstw domowych, jaka nie została wydana na zakup dóbr i usług. Oszczędności traktowane będą jako odpływ z naszego obiegu (tzn. nie powracają do niego w danym okresie czasu - zwykle jest to jeden rok), inwestycje jako dopływ środków finansowych (z zewnątrz). W praktyce oszczędności i inwestycje powinny być sobie równe, ponieważ te pierwsze trafiają na rynek bankowy, który jest podstawowym źródłem kapitału inwestycyjnego.

Kilka wzorów porządkujących rozumowanie - oznaczmy PKB jako Y (pamiętamy, że jest to

Wartość dochodów gospodarstw domowych, suma wydatków na dobra finalne, itd.), konsumpcję

Przez C, oszczędności przez S a inwestycje przez I. Oczywiste jest, że:

S=Y-C, czyli Y=C+S (rozdysponowanie dochodu narodowego).

PKB jako suma wydatków końcowych: Y=C+I ->Y=C+S=C+I ->S=I

Kolejnym elementem tworzonego modelu gospodarki narodowej jest państwo, który uczestniczy w procesach gospodarczych na różne sposoby - ograniczymy się na razie do polityki podatkowej, wydatków rządowych oraz tzw. płatności transferowych.

Podatkiem jest kwota, którą obywatele przekazują na rzecz państwa - jest ona podstawą

działalności aparatu państwowego oraz wpływa na ekonomiczne działanie państwa (np. dobrapubliczne). Wyróżniamy podatki bezpośrednie (Td), które nakłada się na dochody - płace, czynsze, zyski oraz podatki pośrednie (Te), które są podatkami od wydatków na określone towary (akcyza, VAT).

Wydatki rządowe (G) obejmują zakupy przez państwo dóbr i usług, chodzi o zatrudnienie

urzędników, opłacenie armii, wydatki inwestycyjne itp. Ponieważ wydatki te są źródłem kreacji dochodów czynników produkcji i tworzą wartość dodaną są elementem PKB.

Płatności transferowe (B) są to świadczenia społeczne, związane z realizowaną polityką

społeczną - emerytury, zasiłki, subwencje dla osób znajdujących się w gorszej sytuacji,

pracodawców zatrudniających bezrobotnych. Ponieważ transfery te nie wiążą się z jakąkolwiek 4 działalnością produkcyjną a jedynie redystrybucją już istniejącego dochodu nie uwzględnia się ich także w PKB (miernik produkcji netto!).

Jak zmienia się sytuacja gospodarstw domowych po wprowadzeniu do modelu państwa?

Po uwzględnieniu podatków oraz transferów możemy obliczyć rozporządzalne dochody do

dyspozycji gospodarstw domowych, czyli sumę, jaką dysponują w rzeczywistości:

YD=Y-tY+B (założenie, że podatki bezpośrednie są proporcjonalne). Oczywiście suma ta może

być przeznaczona albo na wydatki konsumpcyjne albo na oszczędności.

Jeśli tak, to:

S=Y-C -> S=(Y+B-Td) - C

Wprowadzenie do modelu podatków zmusza do rozróżnienia PKB w cenach rynkowych od PKB w cenach czynników wytwórczych. PKB w cenach rynkowych to miara produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi. PKB w cenach czynników wytwórczych to miara produkcji ale z pominięciem podatków pośrednich.

PKB w cenach rynkowych=C+I+G (łączna miara produkcji wytworzonej w gospodarce)

PKB w cenach czynników produkcji=C+I+G-Te (jest to rozwiązanie bardziej sensowne

ponieważ odnosi się jedynie do wielkości produkcji a nie np. sztucznego powiększania wartościpoprzez wzrost podatków pośrednich - jeśli rosną zwiększa się C, I, G ale i Te czyli PKB bezzmian). Przyjmijmy dalej, że Y oznacza PKB w cenach czynników produkcji.

Sumując to, co zostało powiedziane do tej pory:Po stronie gospodarstw domowych mamy:

Y=(C+S-B+Td) a po stronie wydatkowej: Y=C+I+G-Te czyli:

C+S-B+Td=C+I+G-Te

Skąd:

S+Td+Te=I+G+B (lewa strona łącznie określa odpływy z systemu - `płatności wycofane z obiegu' - prawa zaś dopływy - `płatności wprowadzane do obiegu'; oczywiście całkowite odpływy muszą równać się odpływom, by gospodarka mogła funkcjonować)

czyli

S-I=G+B-Td-Te (zwróćmy uwagę, że po prawej stronie mamy deficyt budżetowy, czyli przewagę wydatków rządowych nad wpływami podatkowymi; bardzo ważne spostrzeżenie - jeżeli w gospodarce więcej oszczędzamy niż inwestujemy musi to być skompensowane wydatkami ze strony rządu, czyli deficytem budżetowym).

Co się dzieje, jeżeli dopuścimy możliwość wymiany handlowej z zagranicą? Kolejne ważne

pojęcia:

Eksport (X) to wartość dóbr, które zostały wytworzone w kraju a następnie sprzedane za granicą.

Import (Z) to dobra zagraniczne nabywane przez krajowych konsumentów lub producentów.

Wartość PKB musi być skorygowana o eksport i import - pierwszy zwiększa wartość produkcji krajowej, import jest ujęty w formie wartości dodanej, musi więc zostać odjęty (teoretycznie od wszystkich składników PKB). W praktyce do PKB wliczamy eksport netto (NX), czyli nadwyżkę eksportu nad importem.

5

Spójrzmy, co zmienia wprowadzenie zagranicy do modelu:

1. przede wszystkim zmienia się wartość PKB wyrażonego w cenach czynników produkcji:

Y=C+I+G+X-Z-Te=C+I+G+NX-Te

2. rozszerzają się możliwości odpływu i dopływu środków do gospodarki:

S+(Td+Te-B)+Z=I+G+X

3. i możliwości finansowania nadwyżki po stronie gospodarstw domowych:

S-I=(G+B-Te-Td)+NX

Wprowadzenie do modelu zagranicy wiąże się z jeszcze jedną komplikacją, o której jak dotąd nie było mowy. Chodzi o to, że własność wszystkich czynników produkcji nie musi być zlokalizowana w kraju, czyli cała wartość produkcji krajowej netto trafia do krajowych

gospodarstw domowych.

Tymczasem współczesne gospodarki są bardzo często niemal całkowicie zdominowane przez korporacje transnarodowe - zyski są przekazywane za granicę (tak jest np. z dużymi inwestorami w Polsce - Daewoo, Fiatem itd.). Jednocześnie, choć w znacznie mniejszym zakresie polskie gospodarstw mogą uzyskiwać płatności z tytułu zatrudnienia czynników produkcji poza granicami kraju (np. inwestycje w zagraniczne firmy). Stąd konieczne jest wyróżnienie:

Produkt narodowy brutto (GNP)to miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie od tego, gdzie zlokalizowana jest produkcja lub gdzie świadczone są usługi. W praktyce PNB to PKB powiększony o przychody netto z tytułu własności za granicą (czyli dochody mieszkańców naszego kraju minus to co odpływa za granicę).

Dodatkowo powinniśmy pamiętać o elemencie, z którym zetknęliśmy się już w przypadku analizy kosztów przedsiębiorstwa. Chodzi o zużycie majątku trwałego czyli amortyzację (miara tego zużycia, czyli zmniejszenie się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie -oczywiste, jeśli przyjmiemy racjonalne założenie, że nie możemy eksploatować maszyny w nieskończoność).

Co w praktyce oznacza amortyzacja? Oznacza ona, że część wytworzonego majątku (PKB) musi być przeznaczona nie na zwiększanie produkcji ale na odtworzenie (odbudowę) kapitału trwałego.

Produkcja netto (po odjęciu amortyzacji) jest więc mniejsza niż PKB. I to właśnie ta wartość

powinna się odnosić np. do możliwości konsumpcyjnych i oszczędności gospodarstw domowych.

Konsekwentnie: jeżeli PNB (w cenach czynników produkcji) pomniejszymy o amortyzację

otrzymamy

Produkt Narodowy Netto, który możemy traktować jako całość dochodu gospodarstw domowych. Jest to Dochód Narodowy, czyli ilość pieniędzy, jakimi dysponuje dana gospodarka na wydatki na dobra i usługi (po odliczeniu środków na utrzymanie zasobu kapitału trwałego).

Polityka finansowa i jej funkcje

Polityka finansowa - świadoma i celowa działalność osób i instytucji polegająca na ustaleniu i realizacji określonych celów za pomocą środków finansowych. Pełni rolę służebną wobec polityki społeczno-gospodarczej. Znaczenie jej jest tym większe im większy jest zakres gospodarki rynkowej oraz finansów publicznych.

Polityka finansowa - działalność (państwa), która poprzez tworzenie pieniądza, ustalanie stóp procentowych, stawek podatkowych itp. ma powodować zmiany w realnej sferze gospodarki (produkcja, eksport, inwestycje, zatrudnienie itd.).

Instrumentami tworzenia polityki finansowej są:

-ustalenie norm planistycznych (programowanie, planowanie)

-ustalenie norm prawnych

-ustalenie norm indywidualnych (akty i orzeczenia prawno-finansowe)

Ze względu na zakres działania oraz rodzaj metod w ramach polityki finansowej można wyróżnić odrębne jej rodzaje. Np. politykę budżetową, podatkową, kredytową itd.

Warunki prawidłowej polityki finansowej:

- cele muszą być możliwe do osiągnięcia w danych warunkach, miejscu i czasie a nie tylko teoretycznie

- cele muszą być wzajemnie niesprzeczne

- środki realizacji muszą być dostosowane do celów zarówno merytorycznie jak i pod względem siły oddziaływania

- cele i środki muszą być jasno określone i znane ich adresatom

- prawidłowa polityka finansowa musi respektować określone nieprzekraczalne granice minimalnej stabilności i konsekwencji

- wymaga kompetentnych kadr i odpowiedniego wyposażenia technicznego.

Uniwersalne cele polityki finansowej

• Wzrost gospodarczy

• Walka z bezrobociem

• Walka z inflacją

• Stabilizowanie gospodarki

• Wzmacnianie konkurencyjności gospodarki

• Stabilizowanie systemu finansowego

Politykę finansową można podzielić na dwa działy - politykę fiskalną (działalność państwa, wykorzystująca instrumenty fiskalne typu podatki, deficyt budżetowy, dług publiczny, udzielanie gwarancji kredytowych podmiotom gospodarczym, aby osiągnąć określone cele) i politykę monetarną (zajmuje się kształtowaniem zjawisk finansowych w gospodarce (podaż i popyt na pieniądz)

---