Kultura grecka (II-I tys. p.n.e.)

Kultura przedgrecka 2 tys. p.n.e., do XVII w. p.n.e.

CYWILIZACJA KRETEŃSKA (Minojska) - NIEGRECKA

Nieodczytane zapisy w pismach:

- hieroglificznym

- linearnym A

XVII w. p.n.e. - wybuch wulkanu na wyspie Tera (Santoryn)

- Upadek kultury Kreteńskiej (Minojskiej)

- Polityczna dominacja Achajów (Mykeńczyków)

- Przyjmowanie przez Achajów niektórych zdobyczy kultury Kreteńczyków (m.in. pismo linearne)

Początki kultury greckiej (helleńskiej)

2 poł. 2 tys. p.n.e.

CYWILIZACJA MYKEŃSKA (Achajska) - WCZESNOGRECKA

- przyjęcie od Kreteńczyków pisma linearnego

- zastosowanie go do j. greckiego

Pismo linearne B - odczytane

= gł. teksty o charakterze gospodarczym (na tabliczkach glinianych)

XII w. p.n.e. - wojna z Troją

XII / XI w. p.n.e. - wędrówki Dorów WIEKI CIEMNE w kulturze greckiej

Kultura grecka (helleńska) 1 tys. p.n.e.

WIEKI CIEMNE

- X/IX w. p.n.e. = Grecy przyjmują od Fenicjan pismo alfabetyczne spółgłoskowe i, dostosowując je do charakteru własnego języka, tworzą pismo alfabetyczne spółgłoskowo-samogłoskowe

EPOKA ARCHAICZNA (VIII w. p.n.e. - 480 r. p.n.e.)

1. VIII wiek p.n.e.

- VIII w. p.n.e. = Homer

- 776 r. p.n.e. = Igrzyska Olimpijskie

2. WIELKA KOLONIZACJA (gł. VIII-VII w. p.n.e.)

Powstają kolonie greckie poza Grecją właściwą - na wschód od niej (np. w Azji Mniejszej) i na

zachód (np. w płd. Italii i na Sycylii)

3. Działalność najdawniejszych (poza Homerem) pisarzy, filozofów, uczonych greckich

- VIII/VII w. p.n.e. = Hezjod

- VI w. p.n.e. = Pitagoras

- VI-V w. p.n.e. = Filozofowie jońscy: Tales z Miletu; Anaksymander; Anaksymenes

- VI/V w. p.n.e. = Heraklit

4. Od przełomu VII i VI w. p.n.e. powstają gł. państwa greckie (helleńskie):

Ateny = Drakon (kon. VII w.); Solon (pocz. VI w.), tyrania Pizystratów (2 poł. VI w.), Klejstenes (kon. VI w.)

Sparta

5. Wojny z Persją 490 480/479 ( 448)

EPOKA KLASYCZNA (480 - 338 w. p.n.e.)

Powstały lub zostały ugruntowane uznawane do dziś za KLASYCZNE / WZORCOWE:

- wartości kultury duchowej

- teksty kultury umysłowej

- formy kultury materialnej

Późniejsze okresy powrotu do wzorów i „wytworów” klasycznej kultury greckiej

nazywane są: odrodzeniem, renesansem, klasycyzmem

Uwarunkowania polityczne

rozwoju kultury w epoce klasycznej

1. okres PENTAKONTAETII (480 - 430 r. p.n.e.)

480 - pierwsza fala zwycięstw w wojnach z Persją

462 - Perykles u władzy / początek demokracji ateńskiej

= zasobny skarb

= liczni przybysze (uciekinierzy przed Persami)

448 - koniec wojen z Persją

430 - śmierć Peryklesa

2. wojna peloponeska (Aten ze Spartą) 431- 404

404 - koniec demokracji ateńskiej

i politycznej roli Aten w Grecji

399 - śmierć Sokratesa

3. od politycznej przegranej Aten do Aleksandra

Wielkiego 404-338

338 - Cheronea / podbój Grecji przez Macedonię

323 - śmierć Aleksandra Wielkiego

„Klasyczne” osiągnięcia kultury greckiej w V - IV w. p.n.e.

ARCHITEKTURA: m.in. odbudowa i zabudowa Akropolu

RZEŹBA: Fidiasz, Myron, Poliklet i in.

Zabudowania i rzeźby Akropolu i Areopagu (wzgórza Aresa) - najwybitniejsze osiągnięcie materialne i artystyczne Ateńczyków epoki PENTAKONTAETII (480-430 p.n.e.), zrealizowane w stosunkowo krótkim czasie dzięki bardzo zasobnemu skarbowi Aten uzupełnianemu m.in. szczodrymi opłatami państw i państewek okolicznych za opiekę wojskową i obronę przed Persami

HISTORIOGRAFIA: Herodot, Tukidydes, Ksenofont

MEDYCYNA: Hipokrates (szkoła medyczna)

LIRYKA: Pindar

TRAGEDIA: Ajschylos, Sofokles, Eurypides

KOMEDIA: Arystofanes, Menander

TEATR: wzorcowe oddziaływanie na widza, tj. uczestniczenie w przedstawieniach jako wyraz

przynależności do grupy obywateli ateńskich i postawy obywatelskiej

FILOZOFIA: Demokryt, Sokrates, Platon, Arystoteles

„SZKOŁY” FILOZOFICZNE:

- sofiści (Protagoras z Abdery)

- Sokrates

SZKOŁY RETORYCZNE SOFISTÓW (od 390)

Izokrates (twórca) Demostenes

MUZEJONY (świątynie 9 muz): wolne szkoły tworzone wokół wybitnych myślicieli, m.in.

- Akademia Platońska (387 p.n.e. - 529 n.e.)

- Likejon Arystotelesa (od 335 p.n.e.)

GIMNAZJONY - kompleksy krytych i otwartych budowli przeznaczonych do fizycznego hartowania młodzieży męskiej, zarazem podstawowa forma zorganizowanego kształcenia młodych Greków

SPORT - wzorcowa pozycja w życiu społecznym: 1. Opanowanie samego siebie

2. Przestrzeganie zasad uczciwej gry

Kultura grecka po Aleksandrze (hellenistyczna)

338- 30 r. p.n.e.

Uwarunkowania polityczne

338 p.n.e. = Cheronea Grecja pod panowaniem Macedonii

336-323 p.n.e. = panowanie Aleksandra Macedońskiego

PAŃSTWA HELLENISTYCZNE (III-I w. p.n.e.), m.in.:

- Macedonia Antygonidów (Pella)

- Egipt Ptolomeuszy (Aleksandria)

- Monarchia Seleukidów w Azji (od M. Śródziemnego

przez Mezopotamię po Afganistan) (Antiochia Syryjska)

- Mysia = Królestwo Pergamońskie Attalidów na zachodnim

wybrzeżu Azji Mniejszej (Pergamon)

Państwa hellenistyczne ~300 r. p.n.e.

Macedonia, Grecja kontynentalna i wyspy greckie

oraz Państwo Pergamońskie ~200 p.n.e.

[tj. ok. 120 lat po śmierci Aleksandra Wielkiego]

EKSPANSJA REPUBLIKI RZYMSKIEJ

- III w. p.n.e. = likwidacja państw hellenistycznych w Italii i na Sycylii

(212 - zdobycie Królestwa Syrakuz, śmierć Archimedesa)

- II-I w. p.n.e. = likwidacja państw hellenistycznych w Grecji, Azji, Afryce

i przyłączenie ich terytoriów do Republiki Rzymskiej, [począwszy od Macedonii (168) - po Egipt (30) ]

Cechy kultury hellenistycznej

GRECKIE

- język i wychowanie

- wzory kultury umysłowej i materialnej

ALE

- tradycje polityczne

- sposób sprawowania władzy

czerpane ze STARYCH KULTUR WSCHODU

WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE

Nigdy nie zamknięty PROCES TWORZENIA SYNTEZY

---